Transcript Yem Hijyeni
YEM HİJYENİ
Yemler Besin maddeleri – Antinutrisyonel faktörler
Biyotik bozulma Mikroorganizmalar – Ambar zararlıları
Abiyotik bozulma Kimyasal değişiklik (Acılaşma)
Kimyasal kirlilik
Zehirli tohum ve bitkiler
Biyotik Bozulma
1. Mikrorganizmalar: Yemlerin doğal yapısında veya
sonradan yemlere bulaşan mikroorganizmalar
Bakteri – Mantar – Maya
a) Mantarlar
Tarla florası (fitoparazit), ambar florası, depolama florası
Hazır organik maddelere gereksinim duyarlar.
Mikotoksinler ısıya karşı dayanıklıdır ve bakteri
toksinlerinden daha zehirlidir.
Toksitite derecelerine göre yemlerde yaygın olarak bulunabilen
mikotoksinler
Çok zehirli: Aflatoksin, ergotamin, patulin, sporidesmin,
luteoskrin, okratoksin, zearalenon, rubratoksin
Zehirli
: Sitrinin, aspergilin asiti, penisilin asiti, sterigmatosistin
Az zehirli : Griseofulvin, kojik asit, oksal asit, fumagilin
b) Bakteriler
Bulaşma kaynağı
Bitkisel yemler
Toprak
Hayvansal yemler
Hayvanın kendi
Hava
Yemin üretildiği ortam
c) Mayalar
Oksijenli ve nemli ortamlarda, karbonhidratça zengin yemlerde
Mikrobiyal Kirlenmeyi Hazırlayıcı Nedenler
a) Yemlerin kökeni
Yemler
Primer mikroorganizma sayısı
Bitkisel kökenli Hayvansal kökenli
Zaman bağlı mikroorganizmal bozulma Bitkisel kökenli Hayvansal kökenli
b) Yemlerdeki su düzeyi
Optimum mikroorganizma üremesi için nem düzeyi % 20
Latent %12’ yi aşmamalı
Havanın bağıl nemi Yemin nem içeriği
Higroskopik yemler (Yer fıstığı küspesi gibi)
c) Havanın bağıl nemi % 60 M. org üremesi % 70
d) Yemlerin işlenmesi
Doğal bütünlüğü bozulmamış tane yemler, yağlı tohumlar Mikroorganizmal
bozulmaya karşı dirençl
Kırma-öğütme Mikroorganizmal üremenin kolaylaşması, artması
Mekanik zedelenmeye uğramış tane yemler, küspeler Mikotoksin
Mikroorganizma sayısı Toz yem Pelet yem (Isı)
e) Çevre sıcaklığı: 0-46C
Psikofilik
10C
Mezofilik
10-40C
Termofilik
40C
f) Depolama süresi: Besin madde yıkımı Ek su ve ısı
g) Depo temizliği: Depo yüzeyi ve havası
Yemlerdeki Mikrobiyel Kirliliğin Oluşturduğu Olumsuz Durumlar
a) Mantarların olumsuzlukları
I. Yemlerde biçim, renk, koku değişikliği
II. Yemlerde besin madde bileşiminde değişme
Yağ, protein, amino asit, vitamin düzeylerinde azalma
III. Salgıladıkları antibiyotiklerin dirençli bakteri oluşumuna
yol açması
IV. Aspergillus, Fusarium, Penicillium Mikotoksin Mikotoksikozis
Küflenmiş ve Normal Mısırın Enerji Değeri ile Besin Madde
Bileşiminin Karşılaştırılması
ME, kcal/g
HP, %
HY, %
HS, %
Nişasta, %
Şeker, %
Normal mısır
3410
8.9
4.0
3.1
57.6
4.3
Küflü mısır
3252
8.3
1.5
3.4
58.1
4.6
Küflenmiş Mısır ile Darının Nem ve Yağ İçerikleri
Tane yem
Mısır
Darı
Küflenme
Nem, %
HY, %
-
13
3.8
+
15
2.4
-
12
2.5
+
15
1.3
Akut mikotoksikozis
Kronik mikotoksikozis
- Karaciğer,böbrek, dalakta hiperplazi
- Mikotoksin alım miktarı
- Yerel veya yaygın hemoraji
- Hayvanın türü, cinsiyeti, beslenme
düzeyi
- Diare
- Farklı mikotoksinlerin yemde
bulunması
- Konvülziyon, tremor
Başta karaciğer olmak üzere;
- Deri ve mukozalarda lezyonlar
-Yaşamsal organlarda hücresel
değişiklikler
- İştahsızlık, kusma
- Kalıcı dejeneratif bozukluklar
- Ölüm
- Tümoral bozukluklar
- İmmunsupressif etki
V. Aktinomikozis, aspergillozis gibi hastalıklar
Fusarium Mantar Türlerinin Ürettiği Toksinler
Zearalenon Trikotesen Moniliformin
Fusarium moniliforme
Fusarium oxysporum
Fusarium culmorum
Fusarium avenaceum
+
+
+
+
+
+
+
+
-
Fusarium equiseti
Fusarium raseum
Fusarium nivale
+
+
-
+
+
+
+
-
Mantar
Bazı Mikotoksinler ve Etki Şekilleri
Mikotoksin
Substrat
Claviceps purpurea
Claviceps paspali
Aspergillus flavus
Aspergillus parasiticus
Aspergillus versicolor
Aspergillus nidulans
Aspergillus ochraceus
Aspergillus melleus
Fusarium roseum
Fusarium oxsyporum
Fusarium tricinctum
Ergot alkaloid
Aflatoksin
Buğday, çavdar ve
diğer yem mad.
Ergotismus
Yer fıstığı küs., mısır Karaciğer sirozu
ve diğer yem mad.
ve kanseri
Mısır, buğday ve
Sterigmatosistin diğer yem mad.
Okratoksin A
Ana etki şekli
Arpa, mısır
Karaciğer
kanseri
K.aciğer yağlan.
Böbrek dejener.
Zearalenon
(F – 2 toksin)
Mısır, diğer tahıl ve
yem mad.
Östrojenik etki,
kısırlık
Trikotesen
(T – 2 toksin)
Mısır, diğer tahıl ve
yem mad.
Hemorajik
sendrom
b) Bakterilerin olumsuzlukları
Toksik hücre içeriği - Salgıladıkları toksinler - Vitamin
antagonistleri (Yemde veya hayvan organizmasında)
Diyare (Akut gastroenterit)
Absorbsiyon bozukluğu
Avitaminoz
Alerji
Spesifik hastalıklar: Clostridium botilinum
Toprak
Salmonella
Listeria
Hasta hayvan dışkısı
Silaj
c) Mayaların etkisi
Sindirim Esansiyel amino asitler ve B grubu vitaminler
Aşırı maya tüketimi Diyare
Kandidiyazis (C. albicans) Koksidiyozis veya uzun süreli
antibiyotik kullanımı sonrası
Yemlerde Sıklıkla Karşılaşılabilen Hastalık Yapıcı Bakteriler
Bakteriler
Substrat
Toksinlerini yemde salgılayan bakteriler
Süt ikame yemi, balık unu,
yaş şeker pancarı posası
- Clostridium botulinum
- Staphylococcus aureus
- Bacillus cereus
Süt ve süt ürünleri
Nemli ve proteince zengin
yemler
Toksinlerini hayvan vücudunda salgılayan bakteriler
- Clostridium perfiringes
Nemli ve proteince zengin
yemler
- Salmonella sp.
Tüm yemler, özellikle
hayvansal kökenli yemler
- E. coli
Tüm yemler
Yemde Bulunabilen Bazı Zararlı Bakteriler ve Hayvanlar Üzerindeki
Etkileri
Mikroorganizma
Metabolizma Ürünü
Hastalık
- D. Streptococcaceae Toksik hücre içeriği, bakteri
parçalanma ürünleri
Absorbsiyon
bozukluğu, yemden
yararlanmanın
azalması
- Enterobactericeae
Hücre içi polisakkaritler ve
proteinler, substratların
yıkımlanmasından ortaya çıkan
ürünler
Alerji
- Bacillus sp.
Enterotoksinler, tiaminazlar ve
tiamin antagonistleri
Akut gastroenterit ve
avitaminoz
Enterotoksinler
Akut gastroenterit
- Salmonella sp.
Clostridium sp.
E. coli
Yemlerde Mikrobiyal Bozulmanın Tanısı
Buğdaygil tanelerinin koyu renkli olması, filizcik veya
mekanik zedelenmeler
Mikroorganizma sayısı:
Yemlerde 1 000 g/mantar, 10 000 g/bakteri
30 – 40 kat fazla
Patojen mikroorganizma sayısı ve toksin miktarı ?
Spesifik mikrobiyolojik ve mikotoksikolojik yöntemlerle
inceleme
Mikroorganizma Sayısına Göre Yem Hammaddelerinin Tazelik veya
Bozulmuşluk Derecelerinin Tespiti İçin Norm Değerleri
I
II
III
Bakteri
milyon/g
Mantar
bin/g
Bakteri
milyon/g
Mantar
bin/g
Bakteri
milyon/g
Mantar
bin/g
Kan unu, et unu, et-kemik
unu, kemik unu
1
10
1–4
10 – 40
4
40
Balık unu
2
20
2–5
20 – 50
5
50
Tahıllar (mısır hariç)
diğer tane yemler, kepek
6
80
8 – 10
80-200
10
200
Tane mısır
4
50
4–8
50-100
8
100
Değirmencilik kalıntıları
(razmol, bonkalit vb.)
3
40
3–6
30 – 80
6
80
Yağ sanayii kalıntıları
(soya fas. küsp. hariç)
2
50
2–4
50-100
4
100
Soya fasulyesi küsp.
1
20
1-4
20-80
4
80
Yem Hammaddeleri
I. Genel olarak tazeleği bozulmamış, yedirilebilir (normal mikroorganizma sayısı)
II. Genel olarak tazeleği azalmış, sınırlı olarak yedirilebilir (yüksek mikroorganizma sayısı)
III. Genel olarak bozulmuş, yedirilemez (çok yüksek mikroorganizma sayısı)
Biyotik Bozulmaya Karşı Önlemler
Yemin su içeriği ve bağıl nem
I. Mikroorganizma üremesine dirençli tohum türleri kullanımı
II. Hasat öncesi insektlerle savaş
III. Zamanında hasat, yağmurda bırakmama, bereli-kırık tane
sayısının az olması Konservatif madde kullanımı ve yemin
kısa sürede kullanımının sağlanması
IV. Konservatif madde kullanımı
Propiyonik – sorbik asit (Na-Ca) (hayvanlar için en zararsız)
+
Asetik asit veya formik asit
V. CO2, NH3, etilen oksit gazı, UV ışınları
Pahalı, yığın halindeki yemlerde her noktaya ulaşım zor
Yemlerdeki Mikotoksinlerin Zararsız Duruma Getirilmesi
- Toksinin zararsız parçalanma ürünlerine çevrilmesi
(Mikroorganizmalar ile)
- Selektif çözücüler, distilasyon ile toksin
uzaklaştırılması
- Asit, baz, ışın, ısı ile toksinin parçalanması
- NH3 uygulaması
- Toprak emici minerallerin (adsorbanların) kullanımı
Mikotoksinli Yemlerin Değerlendirilmesi
Mikotoksin düzeyi düşük yemle verme Ergin
ruminantlara
Toksitite B1 G1 B2 G2
Ambar Zararlıları
Bitler, böcekler
Ağ maddeler
Gömlek kalıntıları
Besin madde kaybı
Kemirgenler, kuşlar
Yem kaybı
Dışkılar ile hastalık etkenleri
Yem ve depolardaki ambar zararlıları ile savaş
- Yem ambara konmadan önce
- Yem ambara alınırken ve konduktan sonra
Abiyotik Bozulma
I. Kimyasal değişiklik Acılaşma (Enzimler, hematin, peroksitler,
yüksek sıcaklık, iz mineraller)
II. Kimyasal kirlilik:
Herbisit, molluskisit, rodentisit, insektisit DDT
Fabrikalar, otoyollar Akut - kronik metal zehirlenmeleri
Karma yemlere katkı maddelerinin hatalı katılması
Trikloretilen Bitkisel yağ üretiminde
+ Proteinle etkileşim Zehirli maddeler
Etilenoksit gazı B grubu vitaminler, histidin–metiyonin yıkımı
Kükürt dioksit gazı Tiamin ve tokoferol parçalanması
III. Zehirli tohumlar ve bitkiler
Mısır 1000 kg + Crotalaria spectabilis 100g Civcivlerde
toksitite