Transcript Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanımında Genel Kurallar

Atıkların Ek Yakıt
Olarak Kullanılması
Ahmet VARIR
Tehlikeli Atıklar Şube Müdürlüğü
Mühendis
Çevre Görevlisi Eğitimi
26 Ocak 2010-Antalya
Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanımı ve
Mevzuatı
Atık Yönetim Politikamızı öncelikle atık oluşumunun
önlenmesi, atıkların kaynağında azaltılması, yeniden
kullanılması, kaçınılmaz olarak ortaya çıkan atıkların
öncelikle geri kazanılması, enerji geri kazanımı (Atıkların ek
yakıt olarak kullanılması), atıkların nihai bertaraf edilmesinin
sağlanması oluşturmaktadır. Atıkların enerji geri kazanımı
aşamasında atıkların enerjisinden faydalanmak üzere ek
yakıt olarak kullanımı yer almaktadır.
Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanımı
ve Mevzuatı
Atıklar enerji geri dönüşümü amacıyla çimento
fabrikalarının döner fırınları, kireç fabrikları, demir çelik
fabrikaları gibi tesisler için gerekli olan yakıt ısıl gücün belli
bir miktarının sağlamasında yardımcı olmaktadır. Böylelikle
hem atıkların enerji amaçlı olarak bertarafı hem de
ekonomik girdi sağlanmaktadır. Atıkların ek yakıt olarak
kullanıldığı tesislerde genellikle fırınların belli bir sıcaklığa
ulaşması ve bu sıcaklığın korunması için gerekli olan enerji
ihtiyacı büyük ölçüde kömürden (petrokok) sağlanmaktadır.
Petrokok ithal edilen bir hammaddedir. Atık kullanımı bu
ithalatın azaltılması ile birlikte atıkların çevreye zarar
vermemesi açısından da önem taşımaktadır.
Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanıldığı
Tesisler
FIRIN UZUNLUĞU 22 -40 M.
FIRIN UZUNLUĞU 50-75 M.
ÇİMENTO
FABRİKASI
DEMİR ÇELİK
HADDEHANESİ
Yasal Mevzuat
Atıkların ek yakıt olarak kullanımına ilişkin
uygulamalar 22.06.2005 tarih ve 25853 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Atıkların Ek Yakıt
Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar
Hakkında Tebliğ doğrultusunda yürütülmektedir.
Söz konusu tebliğ, Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği,
mülga Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine göre
hazırlanmıştır.
Ek Yakıt Olarak Kullanılabilecek Atıklar
Tebliğe göre ek yakıt olarak kullanılabilecek atıklar
''kullanılmış lastikler, I ve II nci kategori atık yağlar, boya
çamurları, atık solventler, plastik atıklar ve Çevre ve Orman
Bakanlığı tarafından uygun görülecek diğer atıklar'' olarak
belirtilmiştir. Ancak, tebliğin yayım tarihinden sonra
yenilenen 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği gereğince
sadece II. Kategori atık yağlar ile atık yağların geri kazanım
işlemi sonucu ürün kalitesi tutturulamayan I. Kategori atık
yağlar ek yakıt olarak kullanılabilmektedir.
Hangi Atıklar Ek Yakıt Olarak
Kullanılabilir
Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel
Kurallar Hakkında Tebliğ gereğince çimento fabrikalarında
''kullanılmış lastikler, II nci kategori atık yağlar, boya
çamurları, atık solventler, plastik atıklar ve Çevre ve Orman
Bakanlığı tarafından uygun görülecek diğer atıklar'' ek yakıt
olarak kullanılabilmekte iken diğer tesislerde sadece II.
Kategori atık yağlar ile atık yağların geri kazanım işlemi
sonucu ürün kalitesi tutturulamayan I. Kategori atık yağlar ek
yakıt olarak kullanılabilmektedir.
Atıkların Ek Yakıt Olarak
Kullanımında Genel Kurallar
Atıkları ek yakıt olarak kullanmak
Bakanlıktan lisans almak zorundadır.
isteyen
tesisler
Atıkları ek yakıt olarak kullanacak tesisler, yanma gazları
en elverişsiz koşullarda bile kontrollü ve homojen bir
şekilde yanma bölgesinde en az 2 saniye ve minimum 850
ºC sıcaklıkta kalacak şekilde tasarlanır, donatılır ve işletilir.
Atıkların Ek Yakıt Olarak
Kullanımında Genel Kurallar
Ancak içeriğinde
%
1’den
fazla
miktarda halojenli
organik
madde
bulunduran
atık
yakılması
durumunda,
gerekli minimum
sıcaklık 1100 ºC,
alıkoyma zamanı
ise en az 2 saniye
olacaktır.
Yeterlilik ve Ölçümler
Çimento fabrikaları hariç atık yağları ilave yakıt olarak
kullanma talebinde bulunan tesislerde bu teknik hususların
sağlandığının bir üniversite veya bilimsel bir kuruluş
raporuyla belgelenmesi ve bu raporun lisans müracaatında
Çevre ve Orman Bakanlığına sunulması gerekmektedir.
Ölçüm
Tesis etki alanında hava kalitesi ve
emisyon ölçümleri, akredite edilmiş
veya Çevre ve Orman Bakanlığınca
uygun
bulunan
laboratuvarlara
sahip olan özel veya kamu kurum
kuruluşları tarafından yapılmak
zorundadır.
Taşıma ve UATF Kullanımı
Atıkların
taşınması
ilgili
Yönetmelikler
doğrultusunda bu iş için lisans almış kişi ve
kuruluşlarca atığın özelliğine uygun araçlarla
yapılır. Taşıma esnasında Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği Ek-9/A’sında yer alan
Ulusal Atık Taşıma Formlarının kullanılması
zorunludur. Söz konusu formlar adı geçen
yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen
kurallara uygun olarak kullanılır.
Taşıma İşlemleri ve Atık Yağ
Yakılması
Atık yağların toplanması, taşınması, tesise kabulü, geçici
depolanmasında Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinin ilgili
hükümleri, diğer atıklar için Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği uygulanır.
Atık Yağ Yakılması
• Atık yağların ek yakıt olarak kullanılabilmesi için
tehlikeli atık ve maddelerle karıştırılmamış
olduğunun belgelenmesi, ayrıca çimento ve atık
yakma tesisleri dışındaki tesisler tarafından
kullanılacak atık yağların ısıl değerinin en az
6000 kcal/kg olması gerekmektedir.
• Kategori analizi sertifikası ve ulusal atık taşıma
formu olmayan atık yağlar ek yakıt tesisine kabul
edilemez.
Atık Yağ Numune ve Analizleri
Atık motor yağları için yağı kullanan tesisin tanklarından
Çevre ve Orman Bakanlığının atık yağ toplama konusunda
yetkilendirdiği kuruluşlar veya yetkilendirilmiş kuruluşların
anlaşma sağladığı bilimsel kuruluşlarca 3 ayda en az bir
defa 1 litre asıl, 1 litre şahit numune alınır. Çevre ve
Orman Bakanlığı daha sık aralıklarla analiz talebinde
bulunabilir. Asil numunenin analizleri yetkilendirilmiş
kuruluş tarafından yaptırılır. Analiz bedeli tesis sahibi
tarafından karşılanır. Şahit numune 6 ay analizi yapan
kuruluş tarafından muhafaza edilir ve süre sonunda
mevzuata uygun olarak Çevre ve Orman Bakanlığından
lisans almış tesislerde bertarafı sağlanır. Analiz sonuçları
yetkilendirilmiş kuruluş tarafından Çevre ve Orman
Bakanlığına ulaştırılır.
Sintine Yakılması ve Tesis Üniteleri
Sintine yağlarından 3 ayda en az bir defa 1 litre asil ve 1
litre şahit numune tesis tarafından yeterliliğe sahip ve
analizleri yapacak laboratuara, kurum veya kuruluşa
aldırılır. Şahit numuneler analizi yapan kuruluşta 6 ay
muhafaza edilerek süre sonunda mevzuata uygun olarak
Çevre ve Orman Bakanlığından lisans almış tesislerde
bertaraf edilir. Analiz sonuçları analizleri yapan kuruluş
tarafından Bakanlığa ulaştırılır.
Tesiste atık kabul ünitesi, laboratuvar, geçici depolama
alanları, atık besleme sistemi bulunur ve bu birimlerde
yapılan tüm işlemler kayıt altına alınır. Tesise kabul edilen
atıklara parçalama, rendeleme gibi ön işlem yapılabilir.
İşletme Koşulları
Çimento fırını, filtreler devre dışında iken çalıştırılmaz. Elde
olmayan nedenlerle enerji kesilmesi ve voltaj düşüklüğü ile
işletme koşullarına bağlı olarak ani CO emisyon
konsantrasyonunun yükselmesinden dolayı kısa süreli
olarak elektrofiltrenin veriminin düşmesi veya devreden
çıkması durumlarında döner fırına atık beslenmesi
durdurulur
Atık kullanımından kaynaklanabilecek kazalara karşı acil
durum ve müdahale planları hazırlanır, bu konuda yeterli
sayı ve nitelikte eğitilmiş personel ve ekipman bulundurulur.
Faaliyet Raporları
Çevre ve Orman Bakanlığından lisans alan
tesisler, lisans aldıkları tarihten itibaren tesise
kabul edilen atık türü, miktarı, kimden alındığı,
kullanım miktarı, bakiye atık oluşuyor ise
bertaraf amacıyla nereye verildiği gibi bilgileri
içeren kütle balansı tablosunu ve atık temin
edilen kişi veya kuruluştan alınan atığa ilişkin
analiz sonuçları ile ulusal atık taşıma formlarını
ve faturaları aylık olarak Çevre ve Orman
Bakanlığına gönderir.
Kayıt Tutma
Tesisin izlenmesine ilişkin belgeler ile sürekli
ölçüm parametrelerinin kayıtları 5 yıl süreyle
tesis yetkilileri tarafından muhafaza edilir.
Emisyon Değerlerinin Hesaplanması
ve Emisyon Verileri
Yakıt ısıl gücünde yer alan % 40 değeri bize
yakma tesisi ile enerji geri kazanım tesisi
arasındaki sınırı vermektedir. Yakıt ısıl gücün
%40’a eşit ya da daha azını kullanacak tesisler
enerji geri kazanım tesisi, %40’dan fazla olan
tesisler
ise
yakma
tesisi
olarak
değerlendirilmektedir. Bu nedenle emisyon
değerleri hesaplanırken enerji geri kazanım
tesislerinin
emisyon
değerleri
farklı
hesaplanmaktadır.
Emisyon Sınırlarının Hesaplanması
Yakıt ısıl gücünün %40’ına eşit veya daha az bir
kısmını
Tebliğin
Ek-1’inde
belirtilen
atıklardan(Kullanılmış lastikler, II nci kategori
atık yağlar ile geri kazanım işlemleri sonucu
ürün kalitesi tutturulamayan I. Katagori atık
yağlar, boya çamurları, atık solventler, plastik
atıklar Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından
uygun görülecek diğer atıklar) karşılayacak
çimento fabrikaları ile sadece atık yağ
yakılmasına müsaade edilecek diğer tesisler için
Tebliğin Ek-3’ünde verilen formüle göre
belirlenecek emisyon sınırları uygulanır.
Emisyon Değeri Hesaplama
Bu formülde, istenilen parametreler için Nm3/saat
cinsinden emisyon sınır değerleri ( C )
hesaplanmaktadır. Bu sınır değerler hesaplanırken
kullanılacak maksimum atık yakmasına göre
emisyon sınır değerleri oluşmaktadır.
Ayrıca, Tebliğ uyarınca ölçülmesi zorunlu olan
parametreler ve ölçüm sıklığı sonraki slaytta
verilmiştir. Bu paremetrelerin ölçümü ayrıca deneme
yakması sırasında da yapılmaktadır. Dioksin-Furan
parametresi için ise akredite laboratuvarlarda analizi
yapılmak üzere örnekleme yapılmaktadır.
Ölçüm Parametreleri
Parametre
Ölçüm sıklığı
Toplam Toz
CO
Oksijen, Basınç, Sıcaklık
Yanma oda sıcaklığı
HF
HCl
NOx
SO2
TOC
Ağır Metaller
Dioksin – Furan
Sürekli Ölçüm
Sürekli Ölçüm
Sürekli Ölçüm
Sürekli Ölçüm
3 ayda bir
3 ayda bir
3 ayda bir
3 ayda bir
3 ayda bir
Yılda en az 2 kez
Yılda 1
Ölçüm İstisnaları
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği’nde kütlesel debi için belirtilen sınır
değerlerin aşılması halinde HF, HCl, SO2, NOx
ve TOC parametrelerinin sürekli ölçümü yapılır.
İlk yıldan sonra ağır metallerin periyodik ölçüm
sıklığının yılda iki kereden yılda bir kereye
indirilmesine, ölçüm sonuçlarının emisyon limit
değerlerinin %50 altında olması halinde Çevre
ve Orman Bakanlığınca müsaade edilebilir.
Mevcut Yönetmelikler ve Lisanslandırma
Süreci
Tebliğ doğrultusunda, lisans almak isteyen
tesisler Bakanlığa Tebliğin 5 nci maddesinde
yer alan bilgi ve belgelerle Tebliğin Ek – 6’sında
yer alan deneme yakması planı formatını
doldurarak müracaat eder. Deneme yakması
planında yer alan atıklar ve besleme
miktarlarının uygun görülmesi istenilen bilgi ve
belgelerin tamam olması durumunda akredite
olmuş ölçüm ekibiyle deneme yakması
gerçekleştirilmektedir.
LİSANSLANDIRMA
Tebliği Madde-5 yer alan bilgi ve
belgelerle hazırlanan deneme yakması
planının(Ek-6) Bakanlığa sunulması
Bakanlık Kontrolünde Deneme yakması
gerçekleştirilmesi
Deneme yakması planının uygun olması
durumunda deneme yakması tarihi
belirlenmesi
Hazırlanan Deneme yakması raporunun
Bakanlığa Sunulması
Raporun incelenmesi ve Lisans verilmesi
(3 yıl)
Deneme Yakması
Bir işletmenin tesisinde ek yakıt olarak
kullanabileceği düşündüğü ve Bakanlığın da
uygun gördüğü atıkların (akıt ısıl gücünün %40’a
eşit ve daha azı olacak şekilde) maksimum
kullanım miktarları ile gerçekleştirilmektedir.
Böylelikle, atıkların maksimum kullanımı ile
gerçekleştirilen yakma işlemi akredite olmuş
ölçüm ekibiyle emisyon ölçümleri yapılmakta ve
emisyon sınır değerleri hesaplanmaktadır.
Lisans Yenileme
3 yıl sonunda eğer deneme yakması planında
belirtilen atık menüsünde ve atık besleme
miktarlarında değişiklik yapılmadığı durumlarda
lisans, yeni bir deneme yakması yapılmadan
yenilenmektedir.
Atık Menüsünde Değişiklik
Lisans süresi içinde lisans belgesinde
onaylanmış esaslarda değişiklik yapmayı
planlayan tesisler, Çevre ve Orman
Bakanlığına lisans yenilemek üzere
başvuruda bulunur. Atık menüsünde
değişiklik yapılması durumunda yeni bir
deneme yakması gerçekleştirilmekte ve
lisans prosedürü yeniden işlemektedir.
Lisans İptali
Çevre ve Orman Bakanlığınca veya ilgili valilikçe
yapılan denetimlerde tesisin lisansa uygun
olarak çalıştırılmadığı, mevzuatta istenen
şartların yerine getirilmediği, ilgili ölçümlerin
düzenli
olarak
yapılmadığı
veya
kaydedilmediğinin tespit edilmesi halinde
işletmeciye,
tespit
edilen
aksaklıkların
düzeltilmesi için aksaklığın önemine ve
kaynağına göre bir ay ile bir yıl arasında süre
verilir.
Lisans İptali
Bu süre sonunda yapılan kontrollerde aksaklığın
devam ettiği tespit edilirse, tespit edilen
aksaklığın niteliğine göre 9/8/1983 tarihli ve
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 15 ve 16 ncı
maddeleri doğrultusunda işlem yapılır. Faaliyeti
geçici süre ile durdurulan işletmenin süre
sonunda yükümlülüklerini yerine getirmemesi
halinde lisansı iptal edilir. Lisansı iptal edilen
tesis lisans alabilmek için 5 inci maddeye göre
yeniden Bakanlığa başvurur.
Ek Yakıt Olarak Kullanılacak
Atıkların Özellikleri
• Atıkların ek yakıt olarak kullanılması için atıkların
bazı kriterlere sahip olması gerekmektedir.
Öncelikle ek yakıt olarak kullanılacak atıkların
belli bir kalorifik değere sahip olması, yanma
bölgesi sıcaklığının atıkların tamamen bertaraf
edecek düzeyde olması gerekmektedir. Ek yakıt
tesislerinde sınır değerleri aşan PCB ve PCT’li
atıkların yakılması uygun değildir. Atık yağların
ek yakıt amaçlı olarak kullanılabilmesi için
çimento fabrikaları hariç kalorifik değerinin
minimum 6000 kcal/kg olması gerekmektedir.
Atıkların Kalorifik Değerleri
Atıkların sahip oldukları kalorifik değer ve
besleme miktarları atıkların toplam yakıt ısıl
güce oranlarını belirlemektedir. 1 kg petrokok
kömürünün ortalama kalorifik değeri 8500-9500
kcal/kg’dır Çimento sektöründe ek yakıt olarak
kullanılmasına
izin
verilen
atıkların
gruplandırılmış hali ve ortalama kalorifik
değerleri aşağıda belirtilmektedir.
Atıkların Kalorifik Değerleri
•
•
•
•
•
•
•
Atık Yağlar (9000-10.000 kcal/kg)
Ömrünü Tamamlamış Lastikler (5500 kcal/kg)
Solventler (7500 kg/kcal)
Plastik Atıklar (5000 kcal/kg)
Boya Çamurları (3500 kcal/kg)
Petrol Tank Dibi Çamuru (10000 kcal/kg)
Endüstrisel Atıksu Arıtma Çamurları (4000
kcal/kg)
Atıkların Kalorifik Değerleri
• Kontamine Atıklar (ambalaj ve giysi ürünleri için)
(3000 kcal/kg)
• Yağlı Kontamine Atıklar (3500 kcal/kg)
• Petrol ve türevleri ile kontamine atıklar (4000
kcal/kg)
• Diğer Kalorifik değeri olan tehlikeli Atıklar (2000
kcal/kg)
• Kalorifik değeri olan tehlikesiz atıklar (1500
kcal/kg)
•
Toplam 34 Tesis
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
2008 Yılında
yaklaşık 18.000 ton
Atık Motor Yağı
Toplandı
ve
85 bin kişinin bir yıllık
elektrik enerjisi
ihtiyacına eşdeğer
enerji elde edilmiştir…
Çimento Fabrikalarında Ek Yakıt Olarak Kullanılan
Atıkların Enerji Değerlendirmesi (2008)
Atık Cinsi
Miktarı (ton)
Elektrik Enerjisi
Eşdeğeri (MW)
Atık Yağ
18.000
8,71
Hurda Lastik, Kontamine
Ambaljlar, Absorbanlar
24.600
6,89
Arıtma Çamuru (*)
28.840
6,61
Atık boya-vernik
1.461
0,26
Ahşap Plastik vb.
4.198
0,43
77.099
22,9
TOPLAM
Bu enerji miktarı ortalama olarak 200.000 kişinin bir yıllık elektrik enerjisi
ihtiyacına eşdeğerdir.
ÇİMENTO FABRİKALARI VE ATIK TEMİN EDEN
TESİSLER
İlginiz ve dikkatiniz için teşekkürler
[email protected]
Tel: 0 312 207 64 77
Faks: 0 312 207 64 46
www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr
www.cygm.gov.tr