Transcript WYWIAD PSYCHOLOGICZNY

WYWIAD PSYCHOLOGICZNY
Wywiad psychologiczny
Metoda badawcza mająca na celu zebranie
danych o faktach związanych z ludzką
aktywnością i wzmacniającymi ją czynnikami.
Wywiad psychologiczny opiera się na
swobodnej rozmowie odbywającej się podczas
spotkania psychologa z osobą dostarczającą
informacji o badanym
Rodzaje wywiadów
podział ze względu na strukturę
 Wywiady ustrukturalizowane
 Wywiady swobodne (nieustrukturalizowane)
 Wywiady częściowo ustrukturalizowane
Wywiad ustrukturowany
 Treść i kolejność pytań są z góry określone
 Kodowanie danych przez badającego w trakcie
trwania wywiadu
 Płytki kontakt diagnostyczny
 Wynik: arkusz z zaznaczonymi odpowiedziami
 Możliwa analiza ilościowa i jakościowa
 Osoba badająca została przeszkolona w zakresie
procedury, nie musi być psychologiem
Wywiad ustrukturowany
zalety




Wysoka rzetelność i trafność
Możliwe porównywanie wyników
Możliwe powtórzenie badań
Niewielkie koszty badania
Wywiad ustrukturowany - wady
 Wysokie koszty przygotowania procedury i
błędów badacza
 Ignorowanie różnic indywidualnych
 Utrudniony kontakt ze względu na
ograniczoną spontaniczność
 Brak możliwości dokładnego zgłębienia
tematu
 Brak możliwości wykorzystania danych,
których zbieranie nie było planowane
Wywiad nieustrukturowany
 Standaryzacja dotyczy tylko pojedynczych
elementów
 Określone tylko pytania podstawowe,
nieokreślona dosłowna forma pytań, kolejność
pytań nie jest z góry określona, podstawą
rozmowy są pytania otwarte
 Możliwy głęboki kontakt diagnostyczny
 Wynik wywiadu: dosłowny zapis wszystkich
wypowiedzi badanego i diagnosty (zgoda na
nagrywanie)
Wywiad nieustrukturowany - zalety
 Pozwala na lepsze i pełniejsze poznanie
indywidualności osoby badanej
 Umożliwia zebranie różnorodnych danych,
dotarcie do specyficznych i głębszych treści
 Nie ogranicza poznania do puli z góry
wyznaczonych kategorii, pozwala na otwartą
ekspresję
 Analizie może zostać poddany cały materiał
zebrany w trakcie rozmowy, możliwe są
różnorodne, zaawansowane analizy danych
Wywiad nieustrukturowany - wady
 Niska rzetelność i trafność
 Subiektywizm badacza
 Nie jest możliwe porównanie wyników
uzyskanych od różnych badanych
 Nie jest możliwa replikacja badania
 Pracochłonne opracowanie i analiza wyników
Wywiad częściowo ustrukturowany
 Z góry określone tylko podstawowe pytania
 Kolejność pytań jest ustalona, ale możliwe są
odstępstwa, obok pytań zamkniętych
zadawane są pytania otwarte
 Odpowiedzi badanego nie są z góry określone,
istnieje możliwość rozwinięcia odpowiedzi
 Możliwy kontakt pogłębiony
 Kodowanie danych przez badającego w trakcie
wywiadu
 Możliwa analiza ilościowa i jakościowa,
dostępne dane obserwacyjne, notatki
 Niezbędne wykształcenie psychologiczne i
umiejętność prowadzenia wywiadu
Wywiad częściowo ustrukturowany zalety
 Wysoka rzetelność i trafność
 Możliwe porównywanie wyników różnych
osób
 Możliwe replikacje badań
 Pogłębiony kontakt umożliwia dotarcie do
specyficznych, głębszych treści
 Możliwość uwzględniania i kompensowania
różnic indywidualnych w reagowaniu
Wywiad częściowo ustrukturowany wady
 Wysokie koszty przygotowania procedury
 Subiektywizm badacza
Kontakt diagnostyczny
Kontakt diagnostyczny
Taka relacja między osobą badaną a diagnostą
(osobą prowadzącą wywiad), która wyzwala u
osoby badanej gotowość do współpracy i
umożliwia szczere udzielenie informacji
Cechy kontaktu diagnostycznego
 Asymetria komunikacji (koncentracja uwagi na
osobie badanej)
 Asymetria ról (osoba prowadząca wywiad
kontroluje jego przebieg)
Introspekcyjne wskaźniki kontaktu
diagnostycznego
Osoba przeprowadzająca wywiad:
 Jest autentycznie zainteresowana
wypowiedziami osoby badanej
 Chce ją zrozumieć a nie ocenić
 Jest w stanie zaakceptować treść każdej
wypowiedzi
 Ma poczucie, że rozumie osobę badaną
Introspekcyjne wskaźniki kontaktu
diagnostycznego
Osoba badana ma poczucie, że:
• każda jej wypowiedź, niezależnie od treści
spotyka się z akceptacją
• diagnosta jest zainteresowany poruszanymi
przez nią tematami
• Nie wykorzysta udzielonych mu informacji
niezgodnie z jej interesami
• w sposób nie zniekształcony rozumie treść oraz
poznawczo – emocjonalne konsekwencje jej
wypowiedzi
• ma prawo ujawnić nawet najbardziej
kontrowersyjne fakty i postawy
Behawioralne wskaźniki kontaktu
diagnostycznego
 Badany udziela odpowiedzi na pytania
 Jego reakcje emocjonalne są adekwatne do
treści przekazywanych informacji
 Proporcja informacji udzielanych przez
badanego i informacji, o które pyta
przeprowadzający wywiad
Ćwiczenie 1 w grupach 3- osobowych
•
•
•
•
Osoba A jest osobą mówiącą
Osoba B jest słuchaczem
Osoba C jest obserwatorem
A: przez 5 minut opowiada osobie B „co mi pomaga a co
przeszkadza mi w kontakcie z innymi ludźmi”
• B: tak słucha osoby A, aby miała najlepsze warunki do
przekazania tego co chce przekazać . Może też
zadawać pytania
• C: obserwuje osobę B. Jak słucha? Jak zachowuje się ?
co robi słuchając? W jakim momencie i jakie pytania
zadaje? Jakie emocje budzi?
• Po 5 minutach
• B: powtarza osobie A własnymi słowami, jak zrozumiała
jej wypowiedź. Parafrazuje jej wypowiedź unikając
interpretacji
• A: mówi osobie B co zostało prawidłowo zapamiętane i
zrozumiane a co nie
• C: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji
zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza
• A: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji
zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza. Co jej
pomagało a co przeszkadzało w zachowaniu i
wypowiedziach B
Rola kontaktu diagnostycznego
(dla osoby badanej)
 Zainteresowanie diagnosty:
 Motywuje osobę badaną do koncentrowania
się na sobie
 Zwiększa poczucie własnej wartości badanego,
nadaje rangę jego przeżyciom i faktom z jej
życia
Rola kontaktu diagnostycznego
(dla diagnosty)
Nawiązanie dobrego kontaktu z badanym
 Umożliwia postawienie trafnej diagnozy
 Zwiększa zainteresowanie osobą badaną
 Chroni przed stawianiem zbyt daleko idących
hipotez
 Wyzwala reakcje emocjonalne diagnosty –
umożliwia ocenę reakcji otoczenia na osobę
badaną
Czynniki wpływające na głębokość
kontaktu interpersonalnego
 Poziom intymności informacji
 Potrzeba spójności zachowania
 Czas trwania kontaktu
Nawiązywanie kontaktu
 Pierwsze wrażenie
Osoba badana powinna mieć poczucie, że jest w
centrum zainteresowania: nie spóźniać się,
przedstawić się
 Pierwsze pytania: ogólne, otwarte, nie
zagrażające
 Zapewnienie o pełnej dyskrecji (jeśli to możliwe)
lub o niewykorzystaniu informacji niezgodnie z
interesem badanego
Czynniki utrudniające nawiązanie
kontaktu
 Zachowania ignorujące prawa dynamiki
kontaktu: zadawanie zagrażających pytań zbyt
wcześnie, formułowanie ocen, wypowiedzi
sugerujące dezaprobatę
 Nadmierna, nienaturalna ekspresja pozytywnego
ustosunkowania do badanego
 Cechy osoby prowadzącej wywiad: nawyk
oceniania, nadmierne poczucie
odpowiedzialności, tendencja do dominacji, lęk
Techniki podtrzymywania kontaktu
 Okazywanie akceptacji, zrozumienia i
zainteresowania
Niewerbalnie
Werbalnie
 Prośba o rozwinięcie tematu lub parafraza
 Akceptacja i odzwierciedlanie uczuć osoby
badanej
 Wykorzystywanie ciszy
Kontakt pozorny
 Informacje, które podaje badany są
konwencjonalne i w niewielkim stopniu
odróżniają ją od innych osób
(powierzchowność, stereotypowość
informacji)
 Forma wypowiedzi jest nieadekwatna do
omawianych treści
 Nadmierna rola diagnosty (lakoniczne
wypowiedzi badanego, brak informacji
udzielanych spontanicznie)
 We wszystkich wypowiedziach osoby badanej
można wykryć jeden wspólny mianownik
(dążenie do przedstawienia się w korzystnym
świetle, dostarczenie informacji układających
się w logiczny system)
Introspekcyjne wskaźniki kontaktu
pozornego
 Osoba prowadząca wywiad czuje się znudzona
i nie zainteresowana badanym
 Lub ma wrażenie, że nie dowiaduje się niczego
istotnego
 Prowadzący wywiad wie, co osoba badana za
chwilę powie
 Prowadzący wywiad nie jest w stanie
utworzyć całościowego obrazu osoby badanej,
choć rozumie wszystkie informacje
Przyczyny kontaktu pozornego
 Dostosowywanie wypowiedzi do oczekiwań
prowadzącego wywiad
 Przyjęcie przez badanego i badającego roli
nieadekwatnej do sytuacji (kolegów, rodzica i
dziecka, nauczyciela i ucznia)
 Brak kompetencji diagnosty, obawa
badającego przed zbyt osobistymi
zwierzeniami, zbyt sztywne przywiązanie do
jednej teorii i hipotez
 Dążenie badanego do zatajenia niektórych
informacji, chęć kierowania wrażeniem
diagnosty, próba wpłynięcia na diagnozę
Opór osoby badanej
Świadome lub nieświadome unikanie
omawiania pewnego obszaru treściowego
Przejawy oporu
 Milczenie po zadaniu nowego pytania
 Zmiana treści pytania przez osobę badaną w
trakcie udzielania odpowiedzi
 Intelektualizacja
 Nagłe zmniejszenie głębokości i konkretności
wypowiedzi
 Zmiana sposobu mówienia
 Objawy somatyczne (duszności, pogorszenie
samopoczucia, ból głowy)
 Atakowanie pytającego, kwestionowanie
słuszności pytania
 Przenoszenie uwagi na diagnostę
Źródła oporu
 Lęk
Przed uświadomieniem sobie pewnych treści
Przed ich ujawnieniem
Przed tym, że informacje mogą zostać
wykorzystane przeciwko badanemu
 Wstyd
 Poczucie winy
 Postępowanie badającego (zadawanie
zagrażających pytań zbyt wcześnie, ocenianie,
wykazywanie sprzeczności w wypowiedziach itd.)
Techniki przełamywania oporu
 Wybranie z danego obszaru tematu, o którym
najłatwiej mówić
 Milczenie
 Zmiana lub przeformułowanie tematu
 Komunikowanie badanemu, że dostrzegamy i
rozumiemy jego trudności
 Parafrazowanie dotychczasowej wypowiedzi
 Prośba o konkretyzację wypowiedzi po
odpowiedziach zbyt ogólnikowych
 Przy próbach atakowania osoby prowadzącej wywiad
koncentrowanie uwagi badanego na jego osobie i
temacie wypowiedzi
 Prośba o konkretyzację wypowiedzi po
odpowiedziach zbyt ogólnikowych
 Przy próbach atakowania osoby prowadzącej
wywiad koncentrowanie uwagi badanego na
jego osobie i temacie wypowiedzi