Transcript NDIJIMET
• Pasqyrimi direkt në vetëdijen tonë i cilësive të vecanta të sendeve dhe të objekteve qe veprojnë në shqisat tona quhet ndijim. • Na bëjnë të njihemi me cilësitë e vecanta të objekteve që na rrethojnë si dhe me ndryshime ne organizmin tonë. • Ndijimi patjeter duhet te ketë ngacmues të jashtëm si: ecja e dikujt ne dhome, muzika, dridhja e ajrit, valet elektromagnetike etj. • Ngacmuesi-shqisa-nervat sensitive-qendrat trurore. • Organi shqisor-nervi-qendra=analizator sipas i.Pavlov. (nuk reagojne ndaj cdo ngacmuesi) • Analizatori i te parit-valet elektromagnetike, te degjuarit ndaj dridhjeve te zerit etj. • Te njeriu eshte zhvilluar numër i madh i ndijimeve (p.sh shqisa e ta pamurit) perderisa te merimanga –vibracion, drite). Klasifikimi në bazë të receptorëve • Eksteroceptorët (te lekurës, të shijes, të erës, të dëgjimit të pamurit etj.) dhe interoceptorët (kinestetike, te drejtepeshimit, ndijimet organike etj). • Kualiteti dhe intenziteti i ndijimeve p.sh: te thartit apo modaliteti i ngjyrave. Llojet e ndijimeve • Grupi themelor i ndijimeve per nga aspekti evolutive janë : ndijimet e lekurës (te prekurit, te fohtit, te nxetit, te dhembjes) • Eksteziometri-pikat e ndjeshme ndaj nje lloj ngazmuesi dhe pikat neutrale. • Me se shumti ka pika te dhembjes e pastaj te prekurit. Ndijimet e shijes • Receptoret-sumbulla (brenda kane qelizat gustative te cilat perciellin impulsin nervor) • Pjesa e parme e gjuhes-te hidhurit, maja e gjuhes-e embla, anet e gjuhes-e ithet ndersa pjesa e mesme nuk eshte e ndjieshme. • Ne kualitetin e shijimit ka ndikim edhe shqisa e te nuhaturit. Ndijimet e te nuhaturit • Qeliza olfaktorike-ne pjesen e siperme te qiellzes se hundes. • Ngacmuesit-materiet ne gjendje te gazet. • Eshte veshtire te klasifikohen kualitetet sepse jane shume. • Zkonisht emrohen ne baze te ngacmuesit: era e lules, eren e frutave etj. • Edhe ndijimet e te nuhaturit plotesohen me te te shijuarit. Në kërmill është i vendosur organi i Kortit. Ngcëmues-dridhjet e ajrit. Ngacmohet membrana bazilare dhe në bazë të rezonancës shkaktohen ndryshime ne organin e Kortit. Këto ndryshime i shkaktojnë impulset nervore të cilat nepërmjet nervit sensitiv përcillen deri në qebdrën e trurit-këtu bëhemi të vetëdijëshëm për ndijimet auditive. Llojet e ndijimeve auditive Tingujt dhe zhurmat (lëvizjet e rregullta dhe jo të rregullta të dridhjeve ajrore) Tingujt kanë tri karakteristika: lartësinë, fortësinë dhe trimbin (ngjyrën). Lartësia: varet nga numri i dridhjeve në sekond. Veshi i njeriut mund të dëgjoj deri në 22000 dridhje në sekond. Fortësia: varet nga amplituda. Timbri: varet nga forma e amplitudës së valëve. Veshi Veshi i jashtëm (llapa e veshit dhe kanali i të dëgjuarit). Veshi i mesëm (timpani dhe kockat e veshit) Veshi i brendshëm-labirinthi (tri kanalet gjysmërrethore , organi i Kortit etj.) Të gjitha pjesët janë të mbushura me lëng endolimf. Ndijimet e të parit Ndijimet e ngjyrave kromatike dhe akromatike. Ngjyrat kromatike kryesore janë: e kuqja, e verdha, e blerta dhe e kaltërta. Ngjyrat spektrale-rezultat i thyerjeve të dritës së diellit. Dallohen mbi 100 ngjyra spektrale. Tiparë i ngjyrave është kualiteti-toni i tre. Kualiteti i ngjyrës varet nga gjatësia e valëve elektromagnetike. P.sh: valët prej 700 milimikron japin të kuqen, 580-të verdhën, 470-të kaltërtën, 520- të blertën etj. Tipre tjera të ngjyrave kromatike janë: ciltërsia- ndritshmëria dhe ngopshmëria e ngjyrës. Retina e syrit: dy lloje qelizash-konuset dhe kleckat. Konuset sherbejne per dallimin e ngjyrave kromatike. Qendra trurore e të pamurit gjendet në pjesën zverkore ose okcipitale të trurit.