Transcript NDIJIMET
• Pasqyrimi direkt në vetëdijen tonë i cilësive të
vecanta të sendeve dhe të objekteve qe
veprojnë në shqisat tona quhet ndijim.
• Na bëjnë të njihemi me cilësitë e vecanta të
objekteve që na rrethojnë si dhe me
ndryshime ne organizmin tonë.
• Ndijimi patjeter duhet te ketë ngacmues të
jashtëm si: ecja e dikujt ne dhome, muzika,
dridhja e ajrit, valet elektromagnetike etj.
• Ngacmuesi-shqisa-nervat sensitive-qendrat
trurore.
• Organi shqisor-nervi-qendra=analizator sipas
i.Pavlov. (nuk reagojne ndaj cdo ngacmuesi)
• Analizatori i te parit-valet elektromagnetike, te
degjuarit ndaj dridhjeve te zerit etj.
• Te njeriu eshte zhvilluar numër i madh i
ndijimeve (p.sh shqisa e ta pamurit) perderisa
te merimanga –vibracion, drite).
Klasifikimi në bazë të receptorëve
• Eksteroceptorët (te lekurës, të shijes, të erës,
të dëgjimit të pamurit etj.) dhe interoceptorët
(kinestetike, te drejtepeshimit, ndijimet
organike etj).
• Kualiteti dhe intenziteti i ndijimeve p.sh: te
thartit apo modaliteti i ngjyrave.
Llojet e ndijimeve
• Grupi themelor i ndijimeve per nga aspekti
evolutive janë : ndijimet e lekurës (te
prekurit, te fohtit, te nxetit, te dhembjes)
• Eksteziometri-pikat e ndjeshme ndaj nje lloj
ngazmuesi dhe pikat neutrale.
• Me se shumti ka pika te dhembjes e pastaj te
prekurit.
Ndijimet e shijes
• Receptoret-sumbulla (brenda kane qelizat
gustative te cilat perciellin impulsin nervor)
• Pjesa e parme e gjuhes-te hidhurit, maja e
gjuhes-e embla, anet e gjuhes-e ithet ndersa
pjesa e mesme nuk eshte e ndjieshme.
• Ne kualitetin e shijimit ka ndikim edhe shqisa
e te nuhaturit.
Ndijimet e te nuhaturit
• Qeliza olfaktorike-ne pjesen e siperme te
qiellzes se hundes.
• Ngacmuesit-materiet ne gjendje te gazet.
• Eshte veshtire te klasifikohen kualitetet sepse
jane shume.
• Zkonisht emrohen ne baze te ngacmuesit: era
e lules, eren e frutave etj.
• Edhe ndijimet e te nuhaturit plotesohen me te
te shijuarit.
Në kërmill është i vendosur organi i Kortit.
Ngcëmues-dridhjet e ajrit.
Ngacmohet membrana bazilare dhe në bazë të
rezonancës shkaktohen ndryshime ne organin e
Kortit.
Këto ndryshime i shkaktojnë impulset nervore
të cilat nepërmjet nervit sensitiv përcillen deri
në qebdrën e trurit-këtu bëhemi të
vetëdijëshëm për ndijimet auditive.
Llojet e ndijimeve auditive
Tingujt dhe zhurmat (lëvizjet e rregullta dhe jo të rregullta
të dridhjeve ajrore)
Tingujt kanë tri karakteristika: lartësinë, fortësinë dhe
trimbin (ngjyrën).
Lartësia: varet nga numri i dridhjeve në sekond. Veshi i
njeriut mund të dëgjoj deri në 22000 dridhje në sekond.
Fortësia: varet nga amplituda.
Timbri: varet nga forma e amplitudës së valëve.
Veshi
Veshi i jashtëm (llapa e veshit dhe kanali i të dëgjuarit).
Veshi i mesëm (timpani dhe kockat e veshit)
Veshi i brendshëm-labirinthi (tri kanalet gjysmërrethore ,
organi i Kortit etj.)
Të gjitha pjesët janë të mbushura me lëng endolimf.
Ndijimet e të parit
Ndijimet e ngjyrave kromatike dhe akromatike.
Ngjyrat kromatike kryesore janë: e kuqja, e verdha, e
blerta dhe e kaltërta.
Ngjyrat spektrale-rezultat i thyerjeve të dritës së diellit.
Dallohen mbi 100 ngjyra spektrale.
Tiparë i ngjyrave është kualiteti-toni i tre.
Kualiteti i ngjyrës varet nga gjatësia e valëve
elektromagnetike. P.sh: valët prej 700 milimikron japin
të kuqen, 580-të verdhën, 470-të kaltërtën, 520- të
blertën etj.
Tipre tjera të ngjyrave kromatike janë: ciltërsia-
ndritshmëria dhe ngopshmëria e ngjyrës.
Retina e syrit: dy lloje qelizash-konuset dhe kleckat.
Konuset sherbejne per dallimin e ngjyrave kromatike.
Qendra trurore e të pamurit gjendet në pjesën zverkore
ose okcipitale të trurit.