Personaliteti

Definicioni mbi Personalitetin

Personaliteti është një grup i tipareve dhe mekanizmave psikologjik në idividin të organizuar, të qëndrueshëm dhe që ndikojnë në mënyrën se si individi vepron me të tjerët, se si adaptohet me ambientin (si ambientin intrapsikik, fizik dhe atë social)

3 Nivele të Analizës mbi Personalitetin

…si të tjerët …si disa të tjerë …si askush tjetër Secili person është… Niveli natyroro human Niveli i dallimeve grupore/individuale Niveli individual/të qenit unik

Niveli natyroro human

Tiparet dhe mekanizmat e personalitetit janë tipike për të gjitha speciet dhe i posedojnë të gjithë apo përafërsisht të gjithë

Niveli i ndryshimeve individuale dhe grupore

Mënyra se si një person është i njejtë me një person tjetër Risk marrësi I Brengosuri

Niveli i individualitetit/

Secili individ ka kualitet e veta personale dhe unike që nuk i ndane me askend tjetër në botë

Teoritë e Personalitetit

• Teoria Psikodinamike: Frojdit, Jungut , Adlerit, Karen Horney , Erik Erikson • Teorite Humaniste: Rogers, • Teoria e Tipareve • Teoria e te mesuarit social

Teoria e Frojdit

Ceshtjet aktuale mbi personalitetin

• Njësitë kryesore të personalitetit - tiparet - motivet - njohja apo kognicioni

Studimi i personalitetit

• Nomotetike: shkenor, analitik,të njësive të përbashkëta vs.

• Idiografik: nivelin individual, studimin e jetës së njëerzëve në hollësi

6 fusha të njohurive mbi personalitetin

Intra-psikike Dispozitat Njohëse Social –Kulturore Biologjike Përshtajtjes

Fusha intrapsikike

• Ka të bëjë me atë se mekanizmat mental të perosnaliteti dhe mëyrën se si individi vepron jashtë vetëdijës • Kjo paraqet teorine e Frojdit duke përfshire punen e tij me represionin, mohimin, projeksionin, motivin per fuqi, per lidhje afektive etc.

Fusha e dispozitave

• Katë bejë me atë se si një individ dallon nga një individ tjetër në të gjitha aspektet • Fokusohet në thelbin e dispozitave kryesore

Fusha Kognitive

• Fokusohet në njohjne dhe eksperiencen subjektive te individit si: mendimet e vetedijshme, bindjet, deshirat per te tjeret dhe per veten • Vetja dhe koncepti i vetes • Qëllimet që i parashtrojne për t ’ i arritur • Përvojat emocionale

Fusha socio kulturore

• Supozon se personaliteti është i ndikuar nga konteksti kulturor dhe social

Fusha Biologjike

• Supozon se perosnaliteti është vetëm një tërësi e sistemeve biologjike dhe këto sisteme shërbejnë si bazë për ndërtimin e sjelljes, ndjenjave dhe • Bazën gjenetike • Psikofiziologji • Evoulcionin e personalitetin

Fusha e përshtatjes

• Personaliteti ka rëndësi të madhe në atë se si ne ballafaqohemi me ambientin • Personality është i lidhur më shumë shperhi të shëndosha të jetës që ne i zhvillojmë për tu ballafaquar

Temperamenti

Temperamenti është ai dimension i personalitetit që paraqet anën emocionale të personalitetit, pra kryesisht ka të beje me: • Shpejtësinë e shfaqjes së emocioneve • Intensitetin e tyre’ • Tonin emocional I cili dominon

Hierarkia e Hipokratit

Hipokrati qe I pari I cili bëri klasifikim e tipave të temperamentit në bazë të llojeve të lëngjeve të cilat rrjedhin neper trupin e individit dhe përzierjeve midis këtyre lëngjeve dhe si rezultat I tyre kishim këto lloje temperamentesh: • Sanguinik – karakterizohet me reagime të shpejta, të lëvizshëm, me emocione të fuqishme që nuk zgjasin shumë. Hidhërohet lehtë po I kalon shpejt, janë shumë të hareshëm dhe të shoqërueshëm dhe e ndërrojnë shpejt dipsonimin prej atij pozitiv në negative.

• Kolerik – ka ndjenja të fuqishme,të cilat shfaqen vrullshëm dhe zgjasin shumë. Bien shpejt në gjendje afekti, janë të rende për shoqërinë, hidhërimi u zgjatë dhe vështirë e tejkalojnë • Melankolik – ka ndjejshmëri të madhe emocionale, ndjenjat janë të fuqishme dhe zgjasin shumë po individi tenton të I fsheh. E shohin gjithmonë erret jetën.

• Flegmatik – kanë reagime të rralla dhe të ngadalshme, të qetë dhe indiferent.

Tipologjia e Jungut

Tipologjia e Jungut- mendon se qeniet njerëzore mund të ndahen në njerëz introvert ekstrovert dhe ai ambivert. • Personaliteti ekstravert shfaq interesim të vazhdueshëm për njerëz, dhe ngjarjet, është i qetë, ka vetëbesim, ka dëshirë të flas, adaptohet lehtë, dhe lehtë kërkon ndihëm • Personaliteti introvert është i mbyllur në vete, i matur e shikon botën subjektivisht, i tërhequr dhe nuk ka besim te të tjerët.

• Personaliteti ambivert ka karakteristika të dy personaliteteve

Tipologjia e Krecmerit

Tipologjia e Kreqmerit- ai e lidh personalitetin më konstitucionin trupor dhe ekzistojnë tre tipa: • Piknik që janë të trash, të shkurtër dhe bark-mëdhenj • Atlet që kanë kraharor të gjerë, muskuj të zhvilluar dhe eshtrat e gjera • Leptosom që janë të gjate, të dobët, me kraharor të ngushtë.

Tipat psikologjik sipas Kreqmerit janë: • Skizotim – të izoluar, që preferojnë veteminë, ngacmohet lehtë, I ftohët, thumbues.( Leptosom dhe ai atlet tentojnë kah skizotimi). Lidhet me Skizofrenin.

• Cikoltim- I hapur, qëndrim miqësor, I hareshëm, praktik , kureshtar i cili e do humorin. ( Tipi Piknik). Ka tendencë të lidhet me Psikozën Maniak-Depresive.

Tipologjia e Sheldonit

Tipologjia e Sheldonit – ai e bazon tipologjinë e vet në karakteristikat trupore apo komponentët trupore siç janë: endomorfe, mezomorfe, ektomorfe.

• Individët te të cilët dominon komponentja endomorfe janë të trashë, pjesa barkore dominon mbi gjoksin, trupin e kanë të rrumbullaket dhe të butë, gjymtyrët e holla dhe muskuj të pazhvilluar.

• Individët me dominim të komponentës mezomorfe i kanë muskujt dhe eshtrat e zhvilluar, kraharorin e gjere, trupin e fort dhe plot energji fizike • Individi me dominim të komponentes ektomorfe dallohet me muskuj të pazhvilluar, trup të dobët dhe delikat, sistem nervor dhe shqisa të zhvilluara.

Ai gjithashtu flet edhe për disa komponente tjera dhe dallon temperamentin: • Viscerotronik- e karakterizon një stabiliteti i përgjithshëm, qëndrim i butë ndaj njerëzve, adhurim i theksuar ndaj ushqimit • somatotonik, -e karakterizon një aktivitet i theksuar muskulor, fizik, adhurim nda ushtrimeve fizike, dëshira për gara, dhe agresivitet • cerebrotronik.- shmangja nga aktivitetet, tërheqja dhe izolimi, ikja nga shoqëria dhe zhurma, rigjiditet.

Karakteri

• Karakteri në psikologji përkufizohet në mënyra të ndryshme, sipas një pikëpamjeje të psikologëve të Evropës përkufizohet si një grumbull cilësish të vazhdueshme të cilat i takojnë një individi.

• Sipas kësaj pikëpamjeje karakteri përkufizohet me personalitetin.

• Sipas një pikëpamjeje tjetër karakteri përfshin ato cilësi të personalitetit të cilat bazohen në anën morale të individit e që shprehin edhe vullnetin e tij. Që bazohet në parime te caktuara morale, por përfshin edhe vullnetin. • Prandaj nëse këto dy komponentë janë prezent atëherë themi se individi ka karakter te formësuar.

• Vlerësimi i karakterit behet në bazë të zgjedhjeve dhe vendimeve që i merr individi në rastet kur vendimet e tij ndikojnë në mirëqenien e të tjerëve. • Një karakter i fort konsiderohet jo vetëm posedimi i anës morale por edhe sa individi ashte energjik, i kembngules, i vendosur dhe i qëndrueshëm në vendimet e tij.