Transcript Seksueel misbruik als hete aardappel

Seksueel misbruik als hete
aardappel
V/M Debat, Utrecht, 26 april 2012
© Sietske Dijkstra, lector huiselijk geweld en
hulpverlening in de keten
ExpertiseCentrum Veiligheid en bureau Dijkstra
www.sietske-dijkstra.nl
Vier voorbeelden
• Johans vader stierf toen hij drie jaar was: als jongste van vijf
zonen is hij seksueel misbruikt door drie broers die hem ook
sloegen en als pispaal zagen.
• Hans: “Als mijn moeder seksuele behoeften had, werd ik erin
verstrikt” (misbruik van 4 tot 12 jaar)
• Aisha’s (9) moeder is verslaafd, haar vader ziet ze zelden, ze
wordt in weekendpleeggezin betast door pleegvader die haar
ook in close ups fotografeert.
• Anke (50) werd na haar moeders dood op haar achtste door
haar vader geslagen en verwaarloosd. Na kindertehuis werd
ze in een pleeggezin geplaatst waar andere pleegzoon haar
herhaaldelijk verkrachtte vanaf haar vijftiende. Ze heeft
sindsdien problemen met seks en intimiteit
Lectoraat, aandacht voor
verbindingen
Mijn zoon, intussen 7
• Wijzend naar rapport
Deetman: ‘ mama leest een
vies boek’
• Niet willen weten…
• Schaamte, vermijding
ongemak
Lectorale Rede, 2008
Paradox van seksueel misbruik
• Historisch: verschijnen en verdwijnen, nu lijkt
er sprake van een maatschappelijke
doorbraak, destijds betrokken bij onderzoek
Draijer
• Meer besef van de lange termijn schade die
seksueel misbruik aanricht, commissie Samson
(lid) en Deetman
• Gender speelt een rol en doet in de huidige
discussie amper mee
o
o
c
a
r
d
o
l
g
o
o
s
@
g
m
a
i
l
.
c
o
m
@
g
m
Paradox
•
Grote
maatschappelijke
ongelijkheid en
weinig
genderspecifiek oz
onderzoek
Onderzoeksperspectief in context
• Uithuwelijking, zoutzuur als wraakmiddel,
seksueel geweld, vrouwen- en kinderhandel
• Mijn eigen gender- onderzoek naar seksueel
misbruik bij jongens en mannen en
betekenisgeving van geweldservaringen inde
kindertijd (David Lisak en anderen)
• Na 2000 nauwelijks meer onderzoeksdiscussie
(vakreferent Avans vond vijf publicaties)
Tijdsbepaaldheid
• Beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid
• Contact via internet (ik moet mijn vriend nog
accepteren…)
• Seksuele contacten tussen jongens en meisjes
• Vlaggensysteem: normatieve lijst met
beperkte geldigheidsduur om gewenste en
ongewenste seks te bespreken, gericht op
(professionele) opvoeders
Onderzoeksperspectief
• De omgeving bepaalt in sterke mate hoe er
met gender wordt omgegaan
• Verschuiving van seksueel misbruik in
familieverband en binnen het gezin naar
andere vormen van seksueel misbruik buiten
het gezin
– Cybersex, mensenhandel, misbruik in en van
instituties (vertrouwenscrisis)
– Robert M.
Definities en criteria
• Seksueel misbruik
– Binnen het gezin/ in de familie
– Buiten het gezin
–
–
–
–
Instemming (vrijwilligheid)
Leeftijdsverschil (gelijkwaardigheid)
Hands on hands off
Samenhang andere vormen van geweld
Finkelhor (1986): vier cruciale
traumaverwekkende dynamieken
• Seksualisering en seksuele identiteit (Perry)
• Verraad (Freyd)
• Machteloosheid (disempowerment;
ontnemen van macht)
• Stigmatisering (slecht, vies, schaamte,
beschadigd, minderwaardig)
• Relational trauma
Mannen die als kind seksueel
misbruikt zijn, Dijkstra, 1996?
N=15
• Mannen tussen 22 en 52 jaar
• Ervaringen met het zoeken naar
hulp
• Gesprekken met hulpverleners
• Wat is het misbruik, hoe komt het
tot stand, wat gebeurt er, hoe
beleven en overleven mannen dat
in het licht van
mannelijkheidscoderingen?
Voorwoord
• Niet in de valkuil van de seksestereotypering
stappen
• Ervaringen van mannelijke slachtoffers in
feministisch keurslijf?
• Mannen als potentiele daders?
• Een vrouw die onderzoek doet naar
mannelijke slachtoffers?
– Dialoog…..
Erkenning
• Schreeuw om erkenning maakt ook opnieuw
kwetsbaar:ook voor machtsmisbruik en
ontkenning
• Lagen van erkenning
– Gehoord, gezien
– Trouw en duurzaam
– Mogelijkheden en middelen (verdieping van
kennis)
Seksueel misbruik en gender 1
Feiten
• Meer meisjes dan jongens worden seksueel
misbruikt; meer vrouwen dan mannen
worden seksueel misbruikt
• Mannen en jongens zijn meestal de pleger van
het seksueel misbruik
• Hoe kleiner het leeftijdsverschil, hoe groter de
kans is op gebruik van fysiek geweld
Seksueel misbruik en gender 2
• 1. jongens worden relatief gezien vaker buiten
gezins en familieverband misbruikt
• 2. jongens worden vaker anaal misbruikt
• 3. er is bij jongens vaker sprake van homofobie
en verwarring over de seksuele indentiteit
• 4. jongens worden verhoudingsgewijs vaker in
groepsverband misbruikt (meer seksuele
ervaringen in groepsverband)
Medeplichtigheid
• Ook meisjes en vrouwen kunnen zich schuldig
voelen aan het misbruik en verantwoordelijk
• Jongens plaatsen zichzelf nog meer in de
ervaring zelf en zijn explicieter over de seks
– Ik ga met mijn moeder naar bed
– Mijn vader zit aan me en ik wil dat niet
Vlaggensysteem
6 normatieve criteria: eerste 4 theoriegestuurd;
laatste 2 ervaringsgegevens
• Wederzijdse toestemming
• Vrijwilligheid
• Gelijkwaardigheid
• Leeftijds- en ontwikkelingsadequaat
• Passend bij de situatie
• Zelfrespect
• Geschiedenis van seksueel misbruik lijkt er een
van verschijnen en verdwijnen
• Mannelijke slachtoffers zijn onzichtbaar en lijden
aan onverwerkte rouw
• Minder aandacht voor seksueel misbruik dan
andere vormen van geweld
• Aandacht, hulp en preventie zijn niet geborgd
Conclusies 1
• Meer aandacht voor link binnen en buiten
(verwaarlozing, geweld, aandacht, kwetsbaarheid,
gevaar)
• Meer aandacht voor seksueel misbruik buiten het
gezin
• Meer aandacht voor specifieke machtsverhoudingen
in allerlei relaties (professionele opvoeders/kinderen;
leeftijdgenoten, sport en minder voor gender
• Micro-onderzoek levert niet heel veel nieuwe
inzichten op in verhouding gender/seksueel misbruik
Conclusie 2
• Meer aandacht voor de specifieke context waarin het
misbruik plaats heeft
- vindplaatsen: instituties, onderwijs, kinderopvang
- individueel of in groepsverband
- zelfde geslacht of andere sekse
- machtsuitoefening (coercive control?; grooming)
- leeftijdsverschil en mate van overwicht
- andere vormen van geweld
Jullie gedachten??
Discussie 1
• Hoe verhoudt de ervaring zich tot grootschalig
onderzoek?
–
–
–
–
Op welk niveau voer je discussie? (micro, meso ,macro)
Maatschappelijke en historische context
Momentum en aandacht in beleid
Infrastructuur voor hulp is onder de maat
Discussie 2
• Meer aandacht nodig voor onverwerkte rouw
• Borgen van preventie en hulp: de hete aardappel
wordt te vaak doorgeschoven
• Longitudinaal onderzoek nodig naar verbanden en
samenhang (binnen en buiten/soorten geweld)
– Biografisch
– Intergenerationeel
– Empowerment/ Lotgenoten/bespreekbaar maken