Transcript Dördüncü Bölüm - Öğretim Durumlarını Planlama

Öğretim Durumlarını Planlama
Bayram Güzer
Öğretim Durumlarını Planlama
• Öğretim amaçları yazıldıktan sonra, bu amaçları
öğrencilere kazandıracak öğretim durumları
planlanmalıdır.
• Bir öğretimin temel aşamaları beş kısımdan
oluşur.
–
–
–
–
–
Giriş
Sunu
Alıştırma
Geri Bildirim
Değerlendirme
2
Öğretim Durumlarını Planlama
• Giriş bölümünde;
– Öğrencilerin dikkatleri öğrenme içeriğine yöneltilir,
– Öğrenciler hedeflerden haberdar edilir,
– Öğrencilerin önceden sahip oldukları ilgili öğrenmeler
ile yeni öğrenmeler arasında ilişki kurulur.
• Sunu bölümünde;
– Bilgi, olgu, kavram, kural, ilke veya yöntemler
öğrenciye tanıtılır.
– Sunu öğrenciye kazandırılacak davranış türü ve
öğrencilerin giriş davranışlarına göre farklılık gösterir.
3
Öğretim Durumlarını Planlama
• Alıştırma faaliyetleri bölümünde;
– Öğrencilere kazandırmak istediğimiz davranışları
uygulama fırsatı buluruz.
• Geri bildirim bölümünde;
– Öğrencilerin gösterdiği davranış ve bu davranışı nasıl
geliştirebilecekleri hakkında bilgi verilir.
• Değerlendirme bölümünde;
– Öğrencilerin hedeflere ulaşma düzeyleri ölçülür
– Yaptıkları yanlışlar tespit edilir
– Öğrencilere yanlışlarını düzeltme fırsatı verilir
4
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Öğretim süresinde, öncelikle öğrencinin dikkatinin
öğrenilecek materyale çekilmesi gerekir.
• Bu noktada sözel uyarıcılar ve görsel uyarıcılar
kullanılabilir.
• Sözel uyarıcılar
– Sesin yükseltilmesi
– Günlük yaşantıdan örnek verilmesi
– Bir fıkra anlatılması
• Görsel uyarıcılar
– Resim
– Film
– Tablo
5
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Öğrenme isteği ve motivasyon öğrenme
süreside başarı için çok önemlidir.
• Öğrencilere öğrenim sonunda ne yapabileceklerini göstermek ve bu davranışların kendileri
için neden gerekli olduğunu kavratmak
motivasyonu sağlamada etkili
yöntemlerdendir.
• Bu durumda öğrenciler hedeflerden haberdar
edilmelidirler.
6
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Hedeflerden haberdar olan öğrenciler;
– Derste ne öğreneceklerini bilirlerse, kendilerini
hedeflere ulaştıracak uyarıcıları daha dikkatli
izlerler.
– Hedef davranışa yönelik uygun sorular sorarak,
öğrenme faaliyetlerine daha bilinçli katılmalarına
ve dersteki ilerlemelerini kendi kendilerine
değerlendirme imkanı bulurlar.
7
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Bazen, öğretim amaçları öğrencilerin mevcut
anlama düzeyinin ötesinde olabilir.
• Bu gibi durumlarda, öğrencilere sonuçtaki
ürünün neye benzemesi gerektiğini göstermek
motivasyonu azaltabilir.
• Bu gibi durumlarda öğrenciler hedeflerden
haberdar edilmemelidirler.
8
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Öğretim-öncesi bir başka unsur giriş
davranışlarını saptamadır.
• Bu etkinliğin amacı öğrencilerin öğretime
başlamadan gerekli önkoşul bilgi ve beceriyi
sahip olup olmadığını görmektir.
– Giriş davranışlarını ölçen kısa bir test kullanılabilir.
• Öğretim, öğrencilerin hazır bulunuşluk
düzeyine göre ayarlanmalıdır.
9
Öğretimin Temel Aşamaları
1-Giriş Etkinliklerini Planlama
• Bir başka giriş etkinliği yeni ve eski öğrenmeler arasında
ilişki kurmaktır.
• Yeni bir bilgi kurulmadan önce öğrenciye bu konu ile
ilgili ön bilgi hatırlatılmalıdır.
• Bu yeni bilginin daha anlamlı, daha hızlı ve daha kolay
öğrenilmesini sağlar.
• Kısaca giriş etkinliklerinde şu noktalar dikkate
alınmalıdır (Bkz. Sayfa 54-55);
– Motivasyon (öğrencinin dikkatini konuya çekme)
– Hedefler (dersin hedeflerinden haberdar etme)
– Önkoşul Davranışlar (gerekli önkoşul davranışları tespit
etme ve bunları yeni davranışlarla ilişkilendirme)
10
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• İçerik öğrenci için anlamlı olacak şekilde
yapılandırılarak düzenli olarak sunulmalıdır.
• İçerik dışı bilgiler ve yanıltıcı uyarılar
azaltılmalıdır.
• Öğrenciye öğrendiklerini uygulama (pratik
yapma) fırsatı verilmelidir.
• Bu kriterler göz önüne alındığında yeni
bilgilerin öğrenilmesi daha kolay ve daha kalıcı
olur.
11
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• İçerik sunusu planlanırken 7 artı yada eksi 2
bilgi birikimi kuralı göz önüne alınmalı.
• Bu kural belleğin bir defada işleyebileceği bilgi
miktarını içermektedir.
• Bu kural George Wilson tarafından 1956
yılında Psychological Review dergisinde “The
Magical Number Seven, Plus or Minus Two”
başlıklı makale ile duyurulmuştur.*
* http://en.wikipedia.org/wiki/George_Armitage_Miller
12
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Karmaşık materyaller daha küçük öğrenme
birimlerine ayrıştırılmalı,
• Soru ya da alıştırmalar yoluyla öğrencilerin derse
sık katılımı sağlanmalı
• Bilgilerin hızlı sunulmamasına dikkat edilmeli
– Bu belleğin bir defada işleyebileceği bilgi işlem
kapasitesini zorlar
• Öğrenmeye yardım eden değişik stratejiler
kullanılmalıdır.
– Ders özeti, tekrar, kolaydan zora sıralama, genelleme
yapma ve dikkatleri çekme gibi.
13
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Ders özeti
– Hatırlmayı kolaylaştırır ve unutmayı azaltır
– Ders sırasında ve ders bitiminde uygulanmalıdır
– Aralıklarla yapılan özet materyalin bellekte
tutulmasını önemli ölçüde arttırır.
– Çok önemli bilgiler daha sonraki derslerde düzenli
olarak aralıklarla tekrarlanmalı
14
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Tekrar
– Bir davranış ne kadar çok tekrar edilirse o kadar
kolay öğrenilir.
– Zor davranışlar kolay davranışlara göre daha çok
tekrar gerektirir.
– Dersin değişik zamanlarında alıştırma şeklinde
yapılmalıdır.
15
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Kolaydan zora sıralama
– Bilgiler, kolaydan (bilinen ve somuttan) zora
(bilinmeyen ve soyuta) doğru bir sıra ile
sunulmalıdır.
– Bu öğrencide daha az korku, daha çok kendine
güven, daha çok motivasyon ve daha iyi öğrenme
sağlar.
16
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Genelleme yapma
– Genellemeler yapılarak davranışın farklı
durumlarda nasıl kullanılabileceği gösterilmelidir.
– Verilen örnekler ve yaptırılan araştırmalar
mümkün olduğunca birbirinden farklı olmalıdır.
– Öğrencinin öğretim sonrası karşılaşması muhtemel
durumları temsil etmelidirler.
17
Öğretimin Temel Aşamaları
2-İçerik Sunusunu Planlama
• Dikkatleri çekme
– Öğrenci dersin önemli noktalarını kolaylıkla gözden
kaçırabileceğinden, öğrencinin dikkatlerini dersin bu
önemli kırımları üzerinde toplamalarına yardım etmek
gereklidir.
– Bu noktada öğrencilere beklenmedik uyarıcılar
sunulabilir
• Ses tonunu yükseltme gibi.
– İnsanlar, öğretimde beklenmedik veya belirsiz
unsurlara otomatik olarak tepkide bulunma
eğilimindedirler.
18
Öğretimin Temel Aşamaları
3-Alıştırmaları Planlama
• Etkili bir öğretimin en önemli unsurlarından
biri alıştırmadır.
– Öğrencinin öğrenme süresine aktif olarak
katılmasını sağlar.
– Öğrencinin öğrenme eksiklik ve yanlışlıklarını
görme ve düzeltmesine imkan sağlar.
– Öğrenilenlerin hatırlanmasını kolaylaştırır.
– Öğrenilenlerin bellekte uzun süre tutulmasına
yardım eder.
19
Öğretimin Temel Aşamaları
3-Alıştırmaları Planlama
• Öğretim sonuna bırakıldığında daha az etkilidir.
• Genelde öğrenciler, derslerin dinlemek, ders
kitaplarını okumak veya yapılan gösterileri
izlemekle yetindirilmektedir.
• Alıştırma faaliyetlerinin etkili olabilmesi için
öğrencilere birden fazla alıştırma yapma fırsatı
verilmelidir.
• Alıştırmalar yeni materyalin sunuşundan hemen
sonra yapılmalı, ders sonuna bırakılmamalıdır.
20
Öğretimin Temel Aşamaları
4-Geri Bildirimi Planlama
• Öğrencilere davranışları hakkında geri bildirim
verilmelidir.
• Öğrencilerin hatalarını öğrenmesi, bundan
sonraki denemelerde bunları düzeltmesine ve
daha dikkatli olmalarına yardım eder.
• Geri bildirim sadece yanlış yapıldığını bildirir
nitelikte olmamalı, kapsamlı olmalıdır.
• Geri bildirim davranıştaki hatalararın yönü ve
boyutu hakkında bilgi verici, belirgin olmalıdır.
21
Öğretimin Temel Aşamaları
4-Geri Bildirimi Planlama
• Geri bildirim doğru cevabın gerekçesini açıklayıcı,
düzeltici olmalıdır.
– Cevapların neden doğru ya da yanlış olduğu bildirilen
öğrenciler bildirilmeyen öğrencilere göre daha etkili
öğrenirler.
• Geri bildirim eğer mümkünse anında verilmeli, değilse
mümkün olduğu kadar kısa zamanda verilmelidir.
• Doğru cevaplar ödüllendirilmeli ve öğrencinin doğru
cevap vermesi yönünde teşvik edilmeli.
– Davranışı ödüllendirilen öğrenciler in aynı davranışı tekrar
yapma ihtimali ödüllendirilmeyen öğrencilere göre daha
fazladır.
22
Öğretimin Temel Aşamaları
5-Değerlendirmeyi Planlama
• Bu aşamada değerlendirme stratejisi
tanımlanmalıdır.
• Şu sorulara cevap aranmalıdır;
– Öğrencilerin giriş davranışları ölçülecek mi? Ne
zaman ölçülecek?
– Öğretim sırasında öğrenci davranışları ölçülecek
mi? Ne zaman ölçülecek?
– Öğrencilere son-test uygulanacak mı? Ne zaman
uygulanacak?
23
Yöntem Seçimi
• Kazandırılacak davranışın tür ve düzeyine bağlı
olarak çeşitli öğretim yöntemleri seçilebilir.
• Bazı öğretim yöntemleri şunlardır;
–
–
–
–
–
–
–
Düz anlatım
Tartışma
Örnek olay
Gösteri
Problem çözme
Bireysel öğretim
Rol oynama
24
Yöntem Seçimi
• Bir çok yöntem ayrı ayrı kullanılabileceği gibi
birkaç yöntem birlikte de kullanılabilir.
• Psikomotor becerilerin öğrencilere
kazandırılmasında gösterip yaptırma etkili
olmakla birlikte, bu becerilerin öğrenilmesi
için bilişsel ve duyuşsal bazı davranışların da
öğrenilmiş olması gereklidir.
25
Yöntem Seçimi
• Bilişsel ve duyuşsal davranışların öğretilmesi
amacıyla da anlatım, programlı öğretim, örnek
olay, tartışma vs. yöntemlerinden
yararlanılabilir.
• Gösterip yaptırma yönteminde dramatizasyon,
deney, gözlem, gezi teknikleri ayrı ayrı veya
birkaçı birlikte kullanılabilir.
26
Yöntem Seçimi
• Tartışma yöntemi paneller, açık forum ve beyin fırtınası
gibi çeşitli şekiller alabilirler.
• Programlı öğretim, soru-cevap-geri bildirim sürecini
içerir ve bir kitap veya bilgisayar destekli öğretim
yoluyla sunulabilir.
• Yöntem seçimini etkileyen başlıca faktörler şunlardır;
–
–
–
–
–
–
Öğrencilere kazandırılacak davranışlar
Öğrenci grubunun büyüklüğü
Zaman
Öğretim ortamı
Araç-gereç durumu
Öğretmenin yeterliliği ve tutumu gibi.
27
Yöntem Seçimi
• Öğrencilerin aktif katılımını sağlayacak
tartışma ve soru-cevap gibi yöntemlerin etkili
olarak kullanılması
• kalabalık sınıflarda,
• dersin işlenmesinde zaman açısından bir
sınırlama olan sınıflarda,
• uygulama açısından sakıncalar doğurabilir ve
• bir kısım öğrencinin de dersten uzaklaşmasına
yol açabilir.
28
Anlatım Yöntemi
• En çok kullanılan yöntemdir.
• Öğretmen merkezlidir ve öğretmenin konuyu
öğrencilere aktarması esasına dayanır.
• Kaynağın kontrolünde, tek yönlü bir iletişim
esasıdır.
• Sözel bilgilerin öğrencilere kazandırılmasında,
öğrenci sayısının fazla olduğu sınıflarda ve
konunun işlenmesinde öğretim için ayrılan
süre kısa olduğu durumlarda kullanılır.
29
Anlatım Yöntemi
• Bu yöntem kullanırken şu hususlara dikkat
edilmeldir:
– Konuların daha iyi anlaşılabilmesi için resim, şekil,
grafik gibi görsel materyallerden yararlanılmalıdır.
– Açık ve anlaşılır cümleler kullanılmalı, konuşma hızı
öğrencilerin düzeylerine uygun olmalıdır.
– Sınıftaki bütün öğrencilerin anlatılanları rahatça
duyabilecekleri bir ses tonu kullanılmalıdır.
– Yerine göre ses değiştirilmeli, espiriler yapılmalı, el kol
hareketleri ve yüz işaretleri gibi jest ve mimikler
kullanılmalıdır.
30
Anlatım Yöntemi
• Bu yöntem kullanırken şu hususlara dikkat
edilmeldir:
– Ana hatlar belirlenerek, mantıksal basitten karmaşığa
doğru bir sıra ile sunulmalıdır.
– Öğrencilerin öğrenme durumlarına göre, öğrenmeler
pekiştirilmeli ya da gerekli düzeltmeler ek açıklamalar
yoluyla yapılmalıdır.
– Anlatılan konular ile ilgili öğrenci yaşantılarından
seçilen örnekler verilmelidir.
– Önemli noktalar açıklanmalı, ders sonunda
öğrencilerin hangi sorulara cevap vermeleri beklendiği
belirtilmelidir.
31
Soru-Cevap Yöntemi
• Öğretmenin bir konu ile ilgili hazırladığı
soruların öğrencilere sorulması ve onlardan
alınan cevapları değerlendirerek öğretim
yapması esasına dayanır.
• Öğrencilere düşünme, konuşma ve yorum
yapma alışkanlıkları kazandırma bakımından
oldukça önemlidir.
32
Soru-Cevap Yöntemi
• Bu yöntem şu yönlerden faydalıdır;
– Öğretmene kazandırılmak istenilen bilgileri
örgütleme,
– Öğrencilerin düşünmesini sağlama ve geliştirme,
– Öğrencilerin öğrenme düzeylerini anlama,
– Öğrencilerin derse ve konuya karşı dikkat ve
ilgilerini arttırma,
– Önceki öğrenmeleri pekiştirme ve yeni konu ile
ilişkisini kurarak anlamlı öğrenmeler
33
Soru-Cevap Yöntemi
• Sorular öğretim amaçları ile tutarlı, soru
hazırlama teknikleri yönünden kusursuz ve
öğrencilerin cevap verebilecekleri kolaylıkta
olmalıdırlar.
• Soruların cevapları hep ayni öğrenciden
istenmemelidir.
• Sorular öğrencilerin yetenek düzeyine uygun
olmalıdır.
– İçine kapanık öğrencilere kolay sorular sorulmalıdır.
34
Soru-Cevap Yöntemi
• Yanlış veya eksik cevap veren öğrenciler
ipuçları ile yönlendirilerek doğru cevap
vermeleri sağlanmalıdır.
• Sorular oturma sırası, numara sırası gibi bir
sıraya göre değil, tesadüfi yolla sorulmalıdır.
• Sorular önce tüm sınıfa sorulmalı, öğrenciler
düşündükten sonra cevap vermesi istenen
öğrenciye sorulmalıdır.
35
Gösterip Yaptırma Yöntemi
• Bir işi oluşturan işlemlerin uygulanmasını,
araç-gereçlerin çalıştırılmasını önce gösterip
açıklama sonra da öğrenciye alıştırma ve
uygulama yaptırarak öğretme yoludur.
• Daha çok uygulama düzeyindeki bilişsel
davranışlar ile psikomotor becerilerin
kazandırılmasında kullanılır.
• İş ve işlem yaprakları hazırlanarak öğrencilere
dağıtılmalıdır.
36
Gösterip Yaptırma Yöntemi
• Gösteri masası bütün öğrencilerin görebileceği
yere konmalı, gerekirse sıralar yeniden
düzenlenmelidir.
• Önce öğretmen tarafından sırayla ve aşamalı
olarak öğrencilere gösterilmeli, sonra tüm
öğrencilerin bu işlemleri yapmaları sağlanmalıdır.
• Öğrencilere, bir aşamayı tam olarak yapmadan
diğer aşamaya geçmelerine izin verilmemelidir.
37
Gösterip Yaptırma Yöntemi
• Becerilerin tam olarak öğrenilmesi ve kalıcılığı
sağlamak için öğrencilere yeterli zaman ve
tekrarlama fırsatı sağlanmalıdır.
• Uyulması gereken iş güvenlik kuralları
vurgulanarak açıklanmalı, gerekli tedbirler
alınmalıdır.
38
Örnek Olay Yöntemi
Belirli bir öğretim konusu ile ilgili gerçek hayatta
karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında neden, nasıl
ve sonuç ilişkisine göre incelenerek çözümlenmesi
yoluyla öğrencilerin o konu ile ilgili bilgi, beceri ve
tutum kazanmasını sağlamak ve benzer olaylar
karşısında daha hızlı ve etkin çözüm yolları bulmalarına
yardımcı olmak için kullanılır.
39
Örnek Olay Yöntemi
• Olaydaki temel problem ve ayrıntılar iyi tespit
edilmiş olmalıdır.
• Öğrencilere ön bilgi verilmelidir.
– Yazılı bir rapor verilebilir ya da film gösterilebilir.
• Konu ile ilgili grup tartışmasını yönlendirmek için
sorulacak sorular önceden hazırlanmalı ve
bunların ne zaman sorulacağı belirlenmelidir.
• Tartışmadan çıkacak ilke ve sonuçlar ile görüş
birliği sağlanan öneriler tahtaya yazılmalıdır.
• Çıkacak ilke ve sonuçların benzer olaylarda nasıl
kullanılabileceği konusuna da değinilmelidir.
40
Grup Tartışması
• Bir konu ya da sorun üzerinde katılımcıları
düşünmeye yöneltmek, konu yada sorunla ilgili iyi
anlaşılmayan noktaları açıklığa kavuşturmak,
soruna çözüm üretmek içn kullanılan bir
yöntemdir.
• Bu yöntem tüm öğrencilerin aktif katılımını
sağladığı ölçüde başarılı olur.
41
Grup Tartışması
• Konu ve amacın saptanması
– Bu yöntemde amaç daha çok sorun çözmektir
– Etkinliğin sonucunda ulaşılması istenen amaçlar
önceden saptanmalıdır.
– Tartışma konusu seçilirken katılımcıların ilgi ve
tutumları ile konuyla ilgili ön bilgileri göz önünde
tutulmalıdır.
42
Grup Tartışması
• Tartışmayı yönlendirecek soruların
belirlenmesi
– Öğrenciler, sorularla yönlendirilmezse tartışma
sonucunda elde edilen sonuçlar hedefler
doğrultusunda olmayabilir, konu dağılabilir.
– Öğretmenin tartışmayı yönlendirecek anahtar
soruları önceden hazırlaması gerekir.
43
Grup Tartışması
• Araç ve tekniklerin belirlenmesi
– Tartışma süresince birçok tartışma teknik ve
materyalinden yararlanılabilir.
– Tartışmadan önce probleme uygun dramatizasyon
yapılabilir, yazılı materyal okunabilir, ve film
izlenebilir.
– Bunlar tartışma öncesi öğrencilerde ortak yaşantı
oluşmasına olanak sağlar.
44
Grup Tartışması
• Tartışmanın yapılacağı fiziksel ortamın
düzenlenmesi
– Fiziksel ortam ve katılımcı sayısı tartışmanın
niteliğini etkiler.
– Çok kalabalık sınıflardaki tartışmalar bazı
öğrencilerin tartışma dışında kalmasına neden
olur.
– Ortamda sağlıklı iletişim kurulması açısından
öğrencilerin birbirlerini görmeleri önemlidir. Bu
nedenle sınıf düzeni daire ya da U şeklinde olmalı.
45
Grup Tartışması
• Özet ve değerlendirme
– Tartışma sonunda, tartışmada ortaya konulan
görüşler özetlenmelidir.
– Başlangıçta saptanan amaçlar ile elde edilen
sonuçlar karşılaştırılarak tartışma
değerlendirilmelidir.
46
Beyin Fırtınası
Belirli bir zaman içerisinde belirli bir konu ya
da soruna çözüm getirmek, karar vermek,
konu hakkında mümkün olduğunca çok fikir
üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir.
47
Beyin Fırtınası
• Öncelikle konu gruba tanıtılır.
• Öğrencilerden konu hakkındaki düşüncelerini
ya da eleştirilerini söylemeleri istenir.
• Söylenen her şey yorumlanmadan ya da
eleştirilmeden bir kağıt ya da döner levha
üzerine yazılır.
• Öğrenciler, birbirlerinin görüş ya da önerilerini
hiçbir şekilde eleştirmemeli, doğruluğunu
tartışmamalıdırlar.
48
Beyin Fırtınası
• Konu ile ilgili ne kadar çok fikir üretilirse, teknik o
kadar başarılı olur.
• Tüm fikirler açıklandıktan sonra, tüm görüş ve
öneriler tek tek okunarak tartışılmalı, benzer
fikirler birleştirilmeli; açık olmayan fikirler açıklığa
kavuşturulmalı; ilgisiz fikirler elenmeli ve öneriler
öncelik sırasına konulmalıdır.
49
Rol Oynama Yöntemi
• Eğitim konusu ile ilgili bir tutum, durum, sorun
ya da olay iki ya da daha fazla öğrenci
tarafından sınıf önünde dramatize edilir.
• Bu yöntem öğrencilerin deneyim kazanarak ve
hissederek öğrenmelerine yardımcı olmayı
amaçlayan bir yöntemdir.
50
Rol Oynama Yöntemi
• Bu yöntemde öğrenciler başka bir kimliğe
bürünerek, başkalarının hislerini,
düşüncelerini anlama ve insan davranışlarını
değerlendirme olanağına sahip olurlar.
• Bu yöntem gerçek-yaşam örneklerine dayalı ya
da hayali olarak tasarlanmış olabilir.
51
Rol Oynama Yöntemi
• Rol oyunları grup içerisinde bir güven ortamı
sağlandıktan sonra uygulanmalıdır.
• Hangi sorun ya da olayın rolü oynanacağına
karar verilmişse, oynanacak roller, rollerin
genel özellikleri ve oynama şekilleri belirlenir.
• Rol dağıtımı, olayı iyi bilen ve kendilerini
rolünü yapacakları kişiliğe iyice adapte
edebilecek kişiler arasından yapılır.
52
Rol Oynama Yöntemi
• Roller oynandıktan sonra, önce her bir
oyuncudan bir değerlendirme yapması istenir
– Kendi ve diğerlerinin oynadıkları roller hakkında
ne hissettiğini söylemesi
• Daha sonra izleyenlerin oyunda ne olup bittiği
hakkında görüşleri alınır.
• Rol yapan kişilerin rol gereği davranışları
tartışılarak sonuçlar çıkartılır.
– Benzer durumlarda nasıl davranılması gerektiği.
53
İki Boyutlu Görsel Öğrenme ve
Öğretme Araçları
• Eğitimin genel amacı; bireyin sosyal yaşam
koşulları ve düşüncesine yönelik pozitif
davranış ve tutumları artırma, negatifleri ise
azaltmayı içeren bir süreci kapsamaktadır.
• Pozitif davranış ve tutumlarla öğrenme istek
ve kararlılığında süreklilik sağlanabilir.
• Bu sürekliliği sağlamada, eğitim durumlarının
etkili olacak işe koşulması gerekmektedir.
54
İki Boyutlu Görsel Öğrenme ve
Öğretme Araçları
• Sürekliliği sağlamak zoru kolay kılmada
öğretmene yardımcı olur.
• İki boyutlu görsel araçlar, bilgiyi sunma,
saklama, hatırlamayı hızlandırma gibi birçok
işlemi ustalıkla, sıkılmadan yapabilme
becerisini öğrencilere kazandıracaktır.
• Bu araçlar öğretimde yıllardır kullanılmasına
rağmen bu araçların adlandırılmasında kavram
kargaşası yaşanmaktadır.
55
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Sözel anlatımın yanı sıra çizimler, şemalar ve
grafiklerle bilgilerin aktarılması Rönesans’daki
yaratıcılığın patlamasına neden olmuştur.
• Gelileo’nun çizimleri ve şemaları çok ünlüdür.
• Leonardo da Vinci de problemleri çözmek
amacıyla çizimleri, şemaları, grafikleri ve zihin
haritalarını kullanmıştır.
• Einstein, Darwin ve Picasso gibi bilim adamı ve
sanatçılar çizimleri sıklıkla kullananlara örnek
olarak gösterilebilir.
56
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Brian Eno “her düşünce şemalarla veya
geometrik şekillerle ifade edilebilir. Bu
karmaşık bir durumu çok net bir şekilde ortaya
koymanın en kolay yoludur” demiştir.
• İki boyutlu görsel araçlar, yazılı analize oranla,
durumun nasıl gelişeceğini, bilinmeyenleri
bulmayı ya da yeni bilinmeyenleri yaratmayı
çok daha açık olarak gösterebilecek bir
sistemdir.
57
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Grafikler, tablolar, şemalar ve haritalar; farklı
olaylar, durumlar ve kavramlar arasındaki
“neden-sonuç” ilişkisini belirten mantık
ağlarıdır.
• İki boyutlu görsel öğrenme araçlarının
kullanılması değişik bağlantıların kurulmasına
yardım edebileceğinden ve daha kalıcı
öğrenme sağlayacağından önemlidir.
58
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Biliş kuramcıları öğrenmeyi daha çok içsel
süreçlerle açıklamaya çalışmışlardır.
• Bir kavram ağı biçiminde uzun süreli bellekte
organize edilip depolanan bilgi, birden fazla ifade
biçimi kullanılarak ilişkilendirildiğinde daha etkili
bir biçimde depolanmaktadır.
• Uzun süreli bellekte depolanan bilgiler, görsel
materyallerin kullanılmasıyla daha çabuk
hatırlanmata ve kısa süreli belleğe geri
getirilmektedir.
59
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• İki boyutlu görsel araçlarla öğretim biliş
kuramında yer alan öğrenme ilkeleriyle
örtüşmektedir.
• Öğrenme stratejilerinde, öğrenci yeni bilgileri
kendisi için daha anlamlı olacak şekilde yeniden
yapılandırır.
• Bu stratejiler içinde yer alan anlamlandırma ve
örgüleme aşamalarında, bir metnin ana ve yan
fikirlerinin çıkarılması, bilginin sınıflandırılması,
grafiklerle gösterilmesi, grafiksel not alınması
bulunmaktadır.
60
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Max Wertheimer bilginin iç yapısını anlaması
gerektiğini savunmuştur. Bilginin iç yapısını
öğrenmenin tekniklerinden biri de görsel
öğrenme ortamlarının oluşturulmasıdır.
• Bu araçlar, çoklu zeka kuramında yer alan
mantıksal matematiksel ve görsel zeka ile de
ilişkilidir.
• Ausebel’in sunuş yoluyla öğrenme
yaklaşımında ağırlık sözel öğrenmelerdir.
61
Düşünceleri Görünür Biçime
Dönüştürmek
• Fakat Ausebel sunuş yoluyla öğrenme
yönteminde ön örgütleyiciler (advance
organizer) kullanılmasını önermiştir.
• Bu kuramda ön örgütleyiciler şemalar,
haritalar, tablolar ve görsel uyarıcılardan
oluşmaktadır.
• Bu araçlar özellikle kavrama, uygulama, analiz
ve sentez basamağındaki hedeflere ulaşırken
kullanılabilir ve önemli derecede katkı sağlar.
62
Zihin Haritaları
• Zihin haritası organize edilmiş bir beyin
fırtınası yöntemidir.
• Kavramları hareketlendirme ve bunları bir
arada yeni kümeler halinde sentezleme
çoğunlukla yeni düşünceleri ortaya çıkarır.
• Konu: Büyük bir kağıt üzerine konunun özünü
tanımlayan bir sözcük ya da kısa bir tümce
yazın ve çevresine bir daire çizin.
63
Zihin Haritaları
• Anahtar Sözcükler: Konu ile ilgili akla gelen ilk
sözcüklerdir. Bu sözcükler bağlantı kurma
yoluyla, ilgili düşünceleri ortaya çıkarıp
çizebilmemizi sağlar.
• Anahtar Sözcükleri Büyük Harfle Yazınız: Büyük
harfle yazmak beyninizde çok daha fazla görsel
imaj oluşturur ve el yazısına göre daha kolay
hatırlanır.
64
Zihin Haritaları
• Aklınıza Gelen Her Şeyi Kağıda Geçirin: Aklınıza
gelenler ne kadar bağlantısız gibi gözükse de
hızlıca hepsini kağıda yazınız.
• Bağlantı Kurun: Anahtar sözcükleri birbirlerine
düz çizgilerle bağlayın. Böylelikle bir
düşüncenin diğeriyle bağlantılı olduğunu
açıkça görür ve bağlantılı sözcükleri öbekler
halinde bir araya getirmiş olursunuz.
65
Zihin Haritaları
• Grafiklerin Kullanılması: Renkler, resimler ve
semboller önemli düşüncelerin vurgulanmasında
kullanılabilir.
• Ana Kümeleri Konulara Dönüştürecek Şekilde
Organize Edin: Zihin kağıtta gördüğü şekli çok
daha çabuk kabul etmektedir. Düşünceler
kümelendirildikten sonra artık bu düşünceleri
yaratan kişinin görüş açısından çıkarak bunları ilk
defa gören ve eleştiren kişi konumuna
geçebilirsiniz. Eksik bilgileri ve hangi alanlarda
daha fazla düşünceye ihtiyaç duyduğunuzu test
edebilirsiniz.
66
Zihin Haritaları
• Gözden Geçirme: Devamlı olarak zihin
haritasını gözden geçirerek kendi cevabınızı
buluncaya kadar değişiklikler yapabilir veya
zihin haritasında güncellemeler yapabilirsiniz.
• (Bkz. Sf.75)
67
Bilgi Haritası
• Bir metindeki önemli sözel bilgilerin ve bu
bilgiler arasındaki ilişkilerin şematik olarak
gösterilme biçimidir.
• Bilgiyi haritalandırma metindeki bilgiyi
anlamak için metni iki boyutlu olarak
yapılandırılmış haritalara dönüştürme
tekniklerinden biridir.
• (Bkz.Sf.76-77)
68
Kavram Haritaları
• Tek bir kavramın aynı kategorideki diğer
kavramlarla ilişkisini belirten somut grafiklerdir.
• Kavram haritaları ile önerme formundaki
kavramlar arasındaki ilişkilerin gösterilmesi
amaçlanmıştır.
• Öğrencilerden kavram haritasını kullanmaları
istenmeden önce, harita hakkında bilgi vererek
uygulamalar yapılmalıdır.
• Özellikle soyut kavramların öğretilmesinde sorun
yaratabilir.
• (Bkz. Sf.78-79)
69