Transcript prawo_konstytucyjne_panstw_ue_na_tle_porownawczym
Prawo konstytucyjne państw Unii Europejskiej
Wykłady w roku akademickim 2012/2013
Formy rządów
Federacja – koncepcja suwerenności podzielonej – zakres kompetencji ustawodawczych; Niemcy – federalizm wykonawczy do kooperatywnego; przewaga federacji polega na nadrzędności prawa federacji nad prawem krajów.
Konfederacja; Autonomia; regionalizm.
opracowanie Anna Łabno
2
Prawa i wolności jednostki
Rozwój historyczny.
Generacje. Status negativus, status positivus.
Zasada godności jednostki.
Związanie aktami prawa międzynarodowego.
Koncepcje konstytucjonalizacji: model klauzuli generalnej/niemiecki; model egzemplifikacji.
3
opracowanie Anna Łabno
Systemy rządów państw demokratycznych
Ogólne założenia System rządów zrównoważonych – System parlamentarno-gabinetowy Wywodzi się z systemu rządów mieszanych opracowanie Anna Łabno
4
Zasada podziału władzy – dążenie do równowagi w systemie; USA.
Zasada nadrzędności parlamentu Szwajcaria opracowanie Anna Łabno
5
rządy mieszane – warunki uchwalenia ustawy Monarchia król Demokracja Izba Gmin Arystokracja Izba Lordów Polibiusz opracowanie Anna Łabno
6
John Locke:
Synteza podziału władzy i rządów zrównoważonych Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza federacyjna.
7
opracowanie Anna Łabno
Monteskiusz
Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza opracowanie Anna Łabno
8
Systemy ustrojowe (
zasada trójpodziału władzy) Parlamentarno – gabinetowy Prezydencki Mieszany (w ujęciu współczesnym).
opracowanie Anna Łabno
9
System parlamentarno-gabinetowy cechy Zasada równowagi władz Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, ale egzekutywa może rozwiązać parlament Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu Ministrowie mogą być członkami rządu; a rząd ma inicjatywę ustawodawczą Na czele rządu stoi premier, a nie głowa państwa opracowanie Anna Łabno
10
Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ale nie posiada też szerokiego zakresu władzy dyskrecjonalnej (szersze uprawnienia premiera); Akty urzędowe głowy państwa wymagają kontrasygnaty premiera lub innego członka rządu; Struktura organów władzy i ich kompetencje nie są oparte o podział władzy – mimo to używa się określeń właściwych podziałowi.
opracowanie Anna Łabno
11
System prezydencki cechy
Zasada podziału władzy Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności politycznej; parlament nie może być rozwiązany Niepołączalność stanowisk w parlamencie i we władzy wykonawczej Powszechne wybory głowy państwa Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji; niedopuszczalność inicjatywy ustawodawczej władzy wykonawczej opracowanie Anna Łabno
12
Silnie rozwinięty mechanizm „hamowania i równoważenia się” władz Weto głowy państwa wobec aktów parlamentu Szczególne uprawnienia władzy sądowniczej wobec pozostałych władz – co warunkuje demokratyczność systemu.
opracowanie Anna Łabno
13
System rządów w Wlk. Brytanii
Podział władzy słabo zaznaczony; tzw. system rządów zrównoważonych.
Władza ustawodawcza: monarcha, Izba Lordów i Izba Gmin.
Izba Gmin: organy: Spiker Izby, Komisje, Komisje: stałe (A, B, C itd.); komisje (wyspecjalizowane ) specjalne powołane przede wszystkim do kontroli Izby nad rządem; komisje wspólne, komisje projektów ustaw prywatnych.
opracowanie Anna Łabno
14
cd
Izba Lordów – reforma w 1998 – Izba nadal nie pochodzi z wyborów, ale nastąpiła prawie całkowita likwidacja lordów dziedzicznych; W skład Izby wchodzą lordowie dziedziczni; lordowie duchowni; lordowie prawa; 5 członków rodziny królewskiej; lordowie dożywotni ( na podst. ustawy z 1958 r.) opracowanie Anna Łabno
15
Funkcje parlamentu
Zasada supremacji parlamentu Stanowienie prawa: ustawy publiczne, prywatne; mieszane opracowanie Anna Łabno
16
Wlk. Brytania cd
Zasada supremacji parlamentu : oznacza zwierzchnią władzę parlamentu; uprawniony jest stanowić dowolne prawo, wobec dowolnych osób; ustawa może działać wstecz; formalnie nie istnieje kontrola konstytucyjności prawa; żaden sąd nie może kwestionować ustawy, ani odmówić jej stosowania.
opracowanie Anna Łabno
17
Władza wykonawcza
Monarcha – „król nie może czynić źle” (zasada nieodpowiedzialności politycznej) i „król nie może działać sam” (kontrasygnata).
Rząd – pojęcie szersze niż na kontynencie; pojęciu rządu ss. odpowiada pojęcie gabinetu.
Mocna pozycja premiera i jego zależność od poparcia partyjnego.
18
opracowanie Anna Łabno
Wlk. Brytania cechy podstawowe – źródła prawa
Konstytucja materialna – brak konstytucji w znaczeniu formalnym; Monarchia parlamentarna; Państwo jednolite, ale dewolucja na rzecz Szkocji, Walii i Irlandii Północnej; Zasada suwerenności parlamentu.
opracowanie Anna Łabno
19
cd
Konwenanse konstytucyjne – są to zachowania, które powszechnie uznaje się za obowiązujące, np. lider zwycięskiej partii zostaje premierem; konwenans nie mają charakteru normy prawnej; Opinie autorytetów.
opracowanie Anna Łabno
20
Ustrój USA
Zasady: Federalizmu – domniemanie kompetencji na rzecz stanów; enumeratywny katalog uprawnień federacji.
Podziału władz; Mocne gwarancje praw obywatelskich.
opracowanie Anna Łabno
21
Ustrój USA cd
Władza ustawodawcza – dwuizbowy Kongres. Podział kompetencji pionowy: relacja w stosunku do legislatyw stanowych; podział poziomy w ramach podziału władzy.
Izby są równoprawne.( wyjątki np. inicjowanie ustaw dotyczących dochodów budżetowych).
Izba Reprezentantów i Senat.
opracowanie Anna Łabno
22
Funkcje Kongresu
Stanowienie prawa: ustawy publiczne, ustawy prywatne.
Działalność kontrolna Kongresu: 1/. Nominacje funkcjonariuszy federalnych; szczególnie powoływanie sędziów Sądu Najwyższego; 2/. Działalność komisji nadzwyczajnych i stałych (np. mogą żądać wyjaśnień).
opracowanie Anna Łabno
23
Prezydent
Pozycję prezydenta określają jego funkcje: 1/. Głowy państwa; 2/. Szefa władzy wykonawczej; sekretarze stanu podlegają prezydentowi i realizują jego politykę; 3/. Dowódcy sił zbrojnych; 4/. Lidera partii, z której się wywodzi; Istotne znaczenie ma poparcie społeczne.
opracowanie Anna Łabno
24
Prezydent cd
Udział w stanowieniu prawa: 1/. Podpisywanie ustaw; 2/. Prawo weta; 3/. Prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych.
opracowanie Anna Łabno
25
Sąd Najwyższy USA
Skład 9-osobowy; nominacja dożywotnia; Jest uprawniony w szczególności: 1/. Badać konstytucyjność ustaw i innych aktów prawnych; 2/. Dokonywać wykładni ustaw i innych aktów prawnych; 3/. Tworzyć precedensy sądowe.
opracowanie Anna Łabno
26
Systemy rządów mieszanych
Łączą elementy systemu rządów parlamentarno-gabinetowych i prezydenckich.
Można wyróżnić dwa modele: półprezydencki i parlamentaryzmu zracjonalizowanego
27
opracowanie Anna Łabno
Początki: konstytucja weimarska : układ parlament- rząd- prezydent. Rząd jest zależny od relacji parlament – prezydent.
II Rzeczypospolita
Rozwój po II wojnie światowej
: 1958 – V Republika Francuska 1976 – Republika Portugalska III Rzeczpospolita Litwa opracowanie Anna Łabno
28
Ustrój Francji – system półprezydencki Art. 5 konstytucji; Podwójna odpowiedzialność rządu; Udział prezydenta w tworzeniu i bieżącej działalności rządu, a po reformie konstytucji na zasadzie prerogatywy wykonuje uprawnienia w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, obrony narodowej, spraw międzynarodowych i europejskich.
opracowanie Anna Łabno
29
Premier: Określa i prowadzi politykę Narodu; „Polityka Narodu” nie obejmuje spraw zagranicznych, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości.
opracowanie Anna Łabno
30
Blok konstytucyjny
Konstytucja z 1958 r.; Podstawowe zasady uznane przez ustawy Republiki; Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789r.; Wstęp do Konstytucji z 1946 r.
opracowanie Anna Łabno
31
System kanclerski - Niemcy
Niemcy są państwem: Republikańskim; Demokratycznym; Federalnym; Prawnym; Socjalnym.
32
opracowanie Anna Łabno
Szczególny charakter Bundesratu – za pośrednictwem tej izby kraje współuczestniczą w sprawowaniu władzy ustawodawczej i administracyjnej.
Skład = delegaci rządów krajowych; Działalność ustawodawcza: normy wyłączne; Normy konkurencyjne; Normy ramowe opracowanie Anna Łabno
33
Władza wykonawcza
Słaba pozycja prezydenta (wybór przez Zgromadzenie Federalne: Bundestag +w równej im liczbie przedstawiciele wybrani przez parlamenty krajowe).
Funkcje głównie reprezentacyjne.
34
opracowanie Anna Łabno
Kanclerz i rząd federalny
Dwie fazy powołania rządu: 1. powołanie kanclerza 2. na wniosek kanclerza prezydent powołuje skład rządu.
Bundestag nie uczestniczy w powołaniu ministrów.
Odpowiedzialność polityczną ponosi tylko kanclerz
35
opracowanie Anna Łabno
Kanclerz ponosi wyłączna odpowiedzialność polityczną przed Bundestagiem; Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą każdego ministra.
opracowanie Anna Łabno
36
Zasada nadrzędności parlamentu – system parlamentarno-komitetowy. Cechy
Nadrzędność parlamentu Wielofunkcyjny charakter kompetencji parlamentu Parlament ma władzę zwierzchnią nad egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem i możliwości rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji) Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu. Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa opracowanie Anna Łabno
37
Komitetowy charakter egzekutywy – podległość parlamentowi i kolegialność w działalności Rozwinięcie zasady demokracji bezpośredniej jako gwarancji demokracji opracowanie Anna Łabno
38
Szwajcaria: podział władzy, czy jedność władzy????
Zasada podziału władzy jest swoiście rozumiana; system polityczny odróżnia się od parlamentarnego i prezydenckiego.
Formalna dominacja Zgromadzenia Federalnego – najwyższa władza; sprawuje nadzór nad Radą Federalną; może zlecać zadania Radzie Federalnej.
opracowanie Anna Łabno
39
cd.
Rada Narodowa i Rada Kantonów – dwuizbowość równorzędna. W dziedzinie funkcji ustawodawczej oznacza to równorzędne uprawnienia: Postępowanie ustawodawcze może być wszczęte w obu izbach; do uchwalenia ustawy potrzebna jest zgoda obu izb.
opracowanie Anna Łabno
40
cd
Rada Federalna – najwyższa władza rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst.
Wybiera Zgromadzenie Federacji w liczbie 7 członków – art. 175.
Rotacyjny prezydent i wiceprezydent Rady (wybierani przez Zgromadzenie Federacji na okres 1 roku ). Brak kompetencji władczych.
opracowanie Anna Łabno
41
System rządów konsocjonalnych
Specjalny skład Rady Federalnej – układ segmentów; Weto wzajemne – dążenie do porozumienia jako warunek sprawowania władzy.
opracowanie Anna Łabno
42
opracowanie Anna Łabno
43
opracowanie Anna Łabno
44
Źródła prawa – rozwiązania europejskie
45
opracowanie Anna Łabno
Ustawa
(możliwe dwa znaczenia) Znaczenie materialne: akt, który zawiera normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (nie bierze się pod uwagę trybu uchwalenia).
Znaczenie formalne: akt wydany w szczególnym trybie; nie jest istotny charakter norm, które zawiera. opracowanie Anna Łabno
46
Cechy:
Najwyższa moc prawna (po konstytucji); Uchwalana przez parlament; Uchwalany w specjalnej procedurze.
Nieograniczony zakres przedmiotowy (możliwe wyjątki, np. art. 34 konst. Francji z 1958 r.). opracowanie Anna Łabno
47
Ustawa: rodzaje
Ustawa konstytucyjna; Ustawa organiczna, np. art. 46 konst. Francji z 1958 r., art.112 konst. Portugalii; stosowana w regulacji szczególnie istotnych dla państwa materii, np. ordynacja wyborcza. Wzmocniona skuteczność prawna w stosunku do ustawy.
48
opracowanie Anna Łabno
Ustawa, cd.
Ustawa prywatna/ustawa publiczna Ustawa prywatna - zakres przedmiotowy: dotyczy korzyści na rzecz osób pojedynczych lub grup, albo organizacji.
Odmienny tryb uchwalania w stosunku do ustawy publicznej.
49
opracowanie Anna Łabno
Ustawa, cd.
Ustawa ramowa w kraju federalnym, np. art. 75 ust. 1 ustawy zasadniczej Niemiec z 1949 r.- rodzaj ustawy, który zawiera postanowienia wyznaczające kierunki i granice ustawodawcy w kraju federalnym (oddziaływanie wzmacniające system prawny państwa federalnego); Ustawa ramowa w kraju jednolitym, np. Grecji, określa kierunki i zasady regulacji
50
opracowanie Anna Łabno
Ustawa, cd
w aktach wykonawczych.
opracowanie Anna Łabno
51
Regulacje praw człowieka w krajach Unii Europejskiej
Generacje i ich ewolucja.
opracowanie Anna Łabno
52