Transcript Prawo_konstytucyjne_panstw_obcych

Prawo konstytucyjne państw
Unii Europejskiej
Wykłady w roku akademickim 2010/2011
Formy rządów



Federacja – koncepcja suwerenności
podzielonej – zakres kompetencji
ustawodawczych; Niemcy – federalizm
wykonawczy do kooperatywnego;
przewaga federacji polega na
nadrzędności prawa federacji nad
prawem krajów.
Konfederacja;
Autonomia; regionalizm.
opracowanie Anna Łabno
2
Prawa i wolności jednostki





Rozwój historyczny.
Generacje. Status negativus, status positivus.
Zasada godności jednostki.
Związanie aktami prawa międzynarodowego.
Koncepcje konstytucjonalizacji: model klauzuli
generalnej/niemiecki; model egzemplifikacji.
opracowanie Anna Łabno
3
Systemy rządów państw
demokratycznych


Ogólne założenia
System rządów zrównoważonych –
System parlamentarno-gabinetowy
Wywodzi się z systemu rządów mieszanych
opracowanie Anna Łabno
4


Zasada podziału władzy – dążenie do
równowagi w systemie; USA.
Zasada nadrzędności parlamentu Szwajcaria
opracowanie Anna Łabno
5
rządy mieszane – warunki
uchwalenia ustawy
Monarchia - król
Demokracja
Izba Gmin
Arystokracja
Izba Lordów
Polibiusz
opracowanie Anna Łabno
6
 John
-
-
Locke:
Synteza podziału władzy i rządów
zrównoważonych
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza federacyjna.
opracowanie Anna Łabno
7
Monteskiusz



Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
opracowanie Anna Łabno
8
Systemy ustrojowe
(zasada trójpodziału władzy)



Parlamentarno – gabinetowy
Prezydencki
Mieszany (w ujęciu współczesnym).
opracowanie Anna Łabno
9
System parlamentarno-gabinetowy cechy





Zasada równowagi władz
Rząd ponosi odpowiedzialność przed
parlamentem, ale egzekutywa może
rozwiązać parlament
Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu
Ministrowie mogą być członkami rządu; a
rząd ma inicjatywę ustawodawczą
Na czele rządu stoi premier, a nie głowa
państwa
opracowanie Anna Łabno
10



Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności
politycznej, ale nie posiada też szerokiego
zakresu władzy dyskrecjonalnej (szersze
uprawnienia premiera);
Akty urzędowe głowy państwa wymagają
kontrasygnaty premiera lub innego członka
rządu;
Struktura organów władzy i ich kompetencje
nie są oparte o podział władzy – mimo to
używa się określeń właściwych podziałowi.
opracowanie Anna Łabno
11
System prezydencki cechy





Zasada podziału władzy
Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności
politycznej; parlament nie może być
rozwiązany
Niepołączalność stanowisk w parlamencie
i we władzy wykonawczej
Powszechne wybory głowy państwa
Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji;
niedopuszczalność inicjatywy
ustawodawczej władzy wykonawczej
opracowanie Anna Łabno
12



Silnie rozwinięty mechanizm „hamowania
i równoważenia się” władz
Weto głowy państwa wobec aktów
parlamentu
Szczególne uprawnienia władzy
sądowniczej wobec pozostałych władz –
co warunkuje demokratyczność systemu.
opracowanie Anna Łabno
13
Systemy rządów mieszanych


Łączą elementy systemu rządów
parlamentarno-gabinetowych i
prezydenckich.
Można wyróżnić dwa modele:
półprezydencki i parlamentaryzmu
zracjonalizowanego
opracowanie Anna Łabno
14

Początki: konstytucja weimarska: układ
parlament- rząd- prezydent. Rząd jest
zależny od relacji parlament – prezydent.
II Rzeczypospolita

Rozwój po II wojnie światowej:

1958 – V Republika Francuska
1976 – Republika Portugalska
III Rzeczpospolita
Litwa




opracowanie Anna Łabno
15




Ustrój Francji – system półprezydencki
Art. 5 konstytucji;
Podwójna odpowiedzialność rządu;
Udział prezydenta w tworzeniu i bieżącej
działalności rządu, a po reformie
konstytucji na zasadzie prerogatywy
wykonuje uprawnienia w dziedzinie
wymiaru sprawiedliwości, obrony
narodowej, spraw międzynarodowych i
europejskich.
opracowanie Anna Łabno
16



Premier:
Określa i prowadzi politykę Narodu;
„Polityka Narodu” nie obejmuje spraw
zagranicznych, obrony narodowej i
wymiaru sprawiedliwości.
opracowanie Anna Łabno
17
Blok konstytucyjny




Konstytucja z 1958 r.;
Podstawowe zasady uznane przez ustawy
Republiki;
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z
1789r.;
Wstęp do Konstytucji z 1946 r.
opracowanie Anna Łabno
18
System kanclerski - Niemcy






Niemcy są państwem:
Republikańskim;
Demokratycznym;
Federalnym;
Prawnym;
Socjalnym.
opracowanie Anna Łabno
19



-
Szczególny charakter Bundesratu – za
pośrednictwem tej izby kraje
współuczestniczą w sprawowaniu władzy
ustawodawczej i administracyjnej.
Skład = delegaci rządów krajowych;
Działalność ustawodawcza:
normy wyłączne;
Normy konkurencyjne;
Normy ramowe
opracowanie Anna Łabno
20
Władza wykonawcza


Słaba pozycja prezydenta (wybór przez
Zgromadzenie Federalne: Bundestag +w
równej im liczbie przedstawiciele wybrani
przez parlamenty krajowe).
Funkcje głównie reprezentacyjne.
opracowanie Anna Łabno
21
Kanclerz i rząd federalny





Dwie fazy powołania rządu:
1. powołanie kanclerza
2. na wniosek kanclerza prezydent
powołuje skład rządu.
Bundestag nie uczestniczy w powołaniu
ministrów.
Odpowiedzialność polityczną ponosi tylko
kanclerz
opracowanie Anna Łabno
22


Kanclerz ponosi wyłączna
odpowiedzialność polityczną przed
Bundestagiem;
Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą
każdego ministra.
opracowanie Anna Łabno
23
Zasada nadrzędności parlamentu –
system parlamentarno-komitetowy.
Cechy




Nadrzędność parlamentu
Wielofunkcyjny charakter kompetencji
parlamentu
Parlament ma władzę zwierzchnią nad
egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej
rządu przed parlamentem i możliwości
rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji)
Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu.
Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa
opracowanie Anna Łabno
24


Komitetowy charakter egzekutywy –
podległość parlamentowi i kolegialność w
działalności
Rozwinięcie zasady demokracji
bezpośredniej jako gwarancji demokracji
opracowanie Anna Łabno
25
Szwajcaria: podział władzy, czy
jedność władzy????


Zasada podziału władzy jest swoiście
rozumiana; system polityczny odróżnia
się od parlamentarnego i prezydenckiego.
Formalna dominacja Zgromadzenia
Federalnego – najwyższa władza;
sprawuje nadzór nad Radą Federalną;
może zlecać zadania Radzie Federalnej.
opracowanie Anna Łabno
26
cd.


Rada Narodowa i Rada Kantonów –
dwuizbowość równorzędna. W dziedzinie
funkcji ustawodawczej oznacza to
równorzędne uprawnienia:
Postępowanie ustawodawcze może być
wszczęte w obu izbach; do uchwalenia
ustawy potrzebna jest zgoda obu izb.
opracowanie Anna Łabno
27
cd



Rada Federalna – najwyższa władza
rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst.
Wybiera Zgromadzenie Federacji w liczbie
7 członków – art. 175.
Rotacyjny prezydent i wiceprezydent
Rady (wybierani przez Zgromadzenie
Federacji na okres 1 roku ). Brak
kompetencji władczych.
opracowanie Anna Łabno
28
System rządów konsocjonalnych


Specjalny skład Rady Federalnej – układ
segmentów;
Weto wzajemne – dążenie do
porozumienia jako warunek sprawowania
władzy.
opracowanie Anna Łabno
29
Wielka Brytania




Konstytucja materialna – brak konstytucji
w znaczeniu formalnym;
Monarchia parlamentarna;
Państwo jednolite, ale dewolucja na rzecz
Szkocji, Walii i Irlandii Północnej;
Zasada suwerenności parlamentu.
opracowanie Anna Łabno
30

Zasada suwerenności parlamentu:
oznacza zwierzchnią władzę parlamentu;
uprawniony jest stanowić dowolne
prawo, wobec dowolnych osób; ustawa
może działać wstecz; formalnie nie
istnieje kontrola konstytucyjności prawa;
żaden sąd nie może kwestionować
ustawy, ani odmówić jej stosowania.
opracowanie Anna Łabno
31
System rządów w Wielkiej Brytanii



Źródła prawa:
Konstytucja w znaczeniu materialnym –
brak konstytucji pisanej;
Powszechne prawo zwyczajowe –
common law. Prawo to jest tworzone
przez sądy, które opierają się na prawie
zwyczajowym tworzonym przez inne sądy
– tak powstawało i powstaje prawo
zwyczajowe.
opracowanie Anna Łabno
32
Źródła prawa cd


Konwenanse konstytucyjne – są to
zachowania, które powszechnie uznaje
się za obowiązujące, np. lider zwycięskiej
partii zostaje premierem; konwenans nie
mają charakteru normy prawnej;
Opinie autorytetów.
opracowanie Anna Łabno
33
Ustawa


(możliwe dwa znaczenia)
Znaczenie materialne: akt, który zawiera
normy o charakterze generalnym i
abstrakcyjnym (nie bierze się pod uwagę
trybu uchwalenia).
Znaczenie formalne: akt wydany w
szczególnym trybie; nie jest istotny
charakter norm, które zawiera.
opracowanie Anna Łabno
34
Cechy:




Najwyższa moc prawna (po konstytucji);
Uchwalana przez parlament;
Uchwalany w specjalnej procedurze.
Nieograniczony zakres przedmiotowy
(możliwe wyjątki, np. art. 34 konst.
Francji z 1958 r.).
opracowanie Anna Łabno
35
Ustawa: rodzaje


Ustawa konstytucyjna;
Ustawa organiczna, np. art. 46 konst.
Francji z 1958 r., art.112 konst.
Portugalii; stosowana w regulacji
szczególnie istotnych dla państwa
materii, np. ordynacja wyborcza.
Wzmocniona skuteczność prawna w
stosunku do ustawy.
opracowanie Anna Łabno
36
Ustawa, cd.



Ustawa prywatna/ustawa publiczna
Ustawa prywatna - zakres przedmiotowy:
dotyczy korzyści na rzecz osób
pojedynczych lub grup, albo organizacji.
Odmienny tryb uchwalania w stosunku
do ustawy publicznej.
opracowanie Anna Łabno
37
Ustawa, cd.


Ustawa ramowa w kraju federalnym, np.
art. 75 ust. 1 ustawy zasadniczej Niemiec
z 1949 r.- rodzaj ustawy, który zawiera
postanowienia wyznaczające kierunki i
granice ustawodawcy w kraju federalnym
(oddziaływanie wzmacniające system
prawny państwa federalnego);
Ustawa ramowa w kraju jednolitym, np.
Grecji, określa kierunki i zasady regulacji
opracowanie Anna Łabno
38
Ustawa, cd

w aktach wykonawczych.
opracowanie Anna Łabno
39
Regulacje praw człowieka w
krajach Unii Europejskiej

Generacje i ich ewolucja.
opracowanie Anna Łabno
40