Transcript Slayt 1
TMMOB JE OL İ MÜHEND 2001 A Rİ OD SI LE İS OJ DENİZEL ORTAMLAR Denizlerle yada okyanuslarla kaplı olduğu ve tamamen denizel şartların egemen olduğu bölgeler denizel ortamlar olarak adlandırılır. Denizel ortamlar iki büyük bölüme ayrılırlar : 1- Bentik Bölüm : Deniz tabanın kapladığı alanın tümünü tanımlar. 2- Pelajik Bölüm : Cezir (git) seviyesinden itibaren denize doğru olan bölgelerdeki tüm deniz suyu bölümünü tanımlar. Pelajik bölüm iki ana provensten oluşur; Neritik Provens kıtasal self üzerinde duran okyanus suyunun oluşturduğu provens; Okyanusal Provens derin deniz havzaları üzerinde duran suyun oluşturduğu provenstir. Denizel ortamların ekolojik kriterlere göre alt bölümleri Deniz suyunun özellikleri üzerindeki etkili faktörlerden biride güneş ışığının nüfuz derinliğidir. Çünkü fotosentez için güneş enerjisine ihtiyaç vardır. Güneş ışığının nüfuz etme miktarına göre denizlerde üç yaşam zonu ayırtlanabilir. a- Fotik Zon : Denizin 80 metreye kadar olan en üst seviyesidir. Burada ışık bitkilerin gelişmesini destekleyecek yeterliliktedir b- Disfotik Zon : Denizin 80 ile 600 metre arasındaki kısmıdır. Bu zonda ışık şiddeti girerek azalır ve bir geçiş zonudur. c- Afotik Zon : Denizin yaklaşık 600 metreden daha derin ve ışıksız olduğu kesimdir. Bu zonda bitki gelişmez. Buradaki canlıların varlığı besin içeren okyanus suyunun aşağıya doğru olan hareketine bağlıdır. Denizel ortamların ışık nüfüz derinliği kriterine göre alt bölümleri Denizel ortamlar taban derinliklerine göre de sınıflandırılabilirler Buna göre denizel ortamlar üç grupta toplanabilir 1- Batıyal Zon : Kıtasal yamacın yaklaşık 2000 metreye kadar olan bölümünü kapsar. 2- Abısal Zone : Okyanus tabanının 2000 m ile 6000 m arasındaki kesimi kapsar. Burada normal olarak sıcaklık sürekli 4 oC altındadır. 3- Hadal Zon : Derinliğin 6000 metreden fazla olduğu okyanus tabanı çukurlarını kapsayan zondur. Denizel ortamların derinlik kriterine göre alt bölümleri Dünyanın bir çok yerinde alınan deniz suyu örneklerinin evaporasyonu sonucu elde edilen deniz tuz çökellerinin bileşimi belirgin bir şekilde sabitlilik gösterir. Deniz suyundan birçok element belirlenmesine karşılık , sadece altı iyon deniz tuzunun % 99 unu oluşturur ve Na+ ve Cl- iki temel iyondur. Deniz sularındaki egemen iyonlar (%) Cl Na+ SO4 -2 Mg+ Ca+2 K+ 55.1 30.6 7.7 3.7 1.2 1.1 TOPLAM 99.4 Bir suyun kimyasal bileşiminin diğer bir ifade şeklide tuzluluktur. Tuzluluk genelde ppt (% 0) şeklinde ifade edilir. Ortalama deniz suyu tuzluluğu %o 35 tir. Yüzeye yakın sular 5-10 ml/l oksijen içerirler ancak okyanuslarda genel olarak oksijen içeriği derinlere doğru gidildikçe azalır ve oksijen minimum denilen bir değere düşer. Okyanusların derinlikleri oldukça değişkendir. Günümüzdeki en derin nokta Pasifik okyanusundaki Marianas çukurudur. Denizel ortamlardaki sedimantasyon canlılar tarafından farklı şekillerde etkilenmeler. Bundan dolayı denizel canlılar 4 grupta sınıflandırılmışlardır. a- Planktonik organizmalar, b- Resif oluşturan organizmalar, c- Resif oluşturmayan omurgasızlar, d- Balık ve diğer omurgalılar. Plaktonik organizmalar denizel besin zincirinin en alt halkasını oluşturur. Ayrıca silisli ya da karbonatlı iskeletleri deniz tabanında depolanan sedimentlere değişik oranlarda katkıda bulunur. Taban çökellerine en fazla katkıda bulunan organizma iskeleti Foraminiferlerdir. Sulu ortamlara has özel bir yaşam şekli de , omurgasız organizmaların birbirine bağlanmış olarak koloni oluşturarak yaşamalarıdır. İskeletli organizmaların yerli yerinde büyümeleri sonucunda tepe şekilli yapılar oluştururlar ki bunlar Biyoherm olarak adlandırılır. Rijit ve dalgalara dayanıklı biyohermler için özellikle Resif terimi kullanılır. Rijit ve dalgalara dayanıklı bir yapı oluşturacak potansiyele sahip olmayan organizmalarca oluşturulan biyohermler için Resif Olmayan Biyoherm terimi kullanılır. Resif olmayan biyohermlere örnek, tepecik şekilli istiridye, phyloid alg ve krinoid birikimleridir. Biostroma terimi iskelet kırıntılarının tabaka şeklinde birikmeleri için önerilmiştir. Buna örnek organizma kabuk katmanları, krinoid katmanları ya da mercan katmanlarıdır. Bazı stromatolitler biostramadir, diğerleri ise biyohermdir.