Transcript Slayt 1
TMMOB JE
OL
İ MÜHEND
2001
A
Rİ OD SI
LE
İS
OJ
DENİZEL ORTAMLAR
Denizlerle yada okyanuslarla kaplı olduğu ve tamamen denizel
şartların egemen olduğu bölgeler denizel ortamlar olarak
adlandırılır.
Denizel ortamlar iki büyük bölüme ayrılırlar :
1- Bentik Bölüm : Deniz tabanın kapladığı alanın tümünü
tanımlar.
2- Pelajik Bölüm : Cezir (git) seviyesinden itibaren denize doğru
olan bölgelerdeki tüm deniz suyu bölümünü tanımlar.
Pelajik bölüm iki ana provensten oluşur;
Neritik Provens kıtasal self üzerinde duran okyanus suyunun
oluşturduğu provens;
Okyanusal Provens derin deniz havzaları üzerinde duran suyun
oluşturduğu provenstir.
Denizel ortamların ekolojik kriterlere göre alt bölümleri
Deniz suyunun özellikleri üzerindeki etkili faktörlerden biride
güneş ışığının nüfuz derinliğidir. Çünkü fotosentez için güneş
enerjisine ihtiyaç vardır. Güneş ışığının nüfuz etme miktarına göre
denizlerde üç yaşam zonu ayırtlanabilir.
a- Fotik Zon : Denizin 80 metreye kadar olan en üst seviyesidir.
Burada ışık bitkilerin gelişmesini destekleyecek yeterliliktedir
b- Disfotik Zon : Denizin 80 ile 600 metre arasındaki kısmıdır. Bu
zonda ışık şiddeti girerek azalır ve bir geçiş zonudur.
c- Afotik Zon : Denizin yaklaşık 600 metreden daha derin ve ışıksız
olduğu kesimdir. Bu zonda bitki gelişmez. Buradaki canlıların
varlığı besin içeren okyanus suyunun aşağıya doğru olan
hareketine bağlıdır.
Denizel ortamların ışık nüfüz derinliği kriterine göre alt bölümleri
Denizel ortamlar taban derinliklerine göre de sınıflandırılabilirler
Buna göre denizel ortamlar üç grupta toplanabilir
1- Batıyal Zon : Kıtasal yamacın yaklaşık 2000 metreye kadar
olan bölümünü kapsar.
2- Abısal Zone : Okyanus tabanının 2000 m ile 6000 m arasındaki
kesimi kapsar. Burada normal olarak sıcaklık sürekli 4 oC
altındadır.
3- Hadal Zon : Derinliğin 6000 metreden fazla olduğu okyanus
tabanı çukurlarını kapsayan zondur.
Denizel ortamların derinlik kriterine göre alt bölümleri
Dünyanın bir çok yerinde alınan deniz suyu örneklerinin
evaporasyonu sonucu elde edilen deniz tuz çökellerinin
bileşimi belirgin bir şekilde sabitlilik gösterir.
Deniz suyundan birçok element belirlenmesine karşılık ,
sadece altı iyon deniz tuzunun % 99 unu oluşturur ve Na+ ve
Cl- iki temel iyondur.
Deniz sularındaki egemen iyonlar (%)
Cl Na+
SO4 -2
Mg+
Ca+2
K+
55.1
30.6
7.7
3.7
1.2
1.1
TOPLAM
99.4
Bir suyun kimyasal bileşiminin diğer bir ifade şeklide tuzluluktur.
Tuzluluk genelde ppt (% 0) şeklinde ifade edilir. Ortalama deniz
suyu tuzluluğu %o 35 tir.
Yüzeye yakın sular 5-10 ml/l oksijen içerirler ancak okyanuslarda
genel olarak oksijen içeriği derinlere doğru gidildikçe azalır ve
oksijen minimum denilen bir değere düşer.
Okyanusların derinlikleri oldukça değişkendir. Günümüzdeki en
derin nokta Pasifik okyanusundaki Marianas çukurudur.
Denizel ortamlardaki sedimantasyon canlılar tarafından farklı
şekillerde etkilenmeler. Bundan dolayı denizel canlılar 4 grupta
sınıflandırılmışlardır.
a- Planktonik organizmalar,
b- Resif oluşturan organizmalar,
c- Resif oluşturmayan omurgasızlar,
d- Balık ve diğer omurgalılar.
Plaktonik organizmalar denizel besin zincirinin en alt halkasını
oluşturur. Ayrıca silisli ya da karbonatlı iskeletleri deniz tabanında
depolanan sedimentlere değişik oranlarda katkıda bulunur. Taban
çökellerine en fazla katkıda bulunan organizma iskeleti
Foraminiferlerdir.
Sulu ortamlara has özel bir yaşam şekli de , omurgasız
organizmaların birbirine bağlanmış olarak koloni oluşturarak
yaşamalarıdır. İskeletli organizmaların yerli yerinde büyümeleri
sonucunda tepe şekilli yapılar oluştururlar ki bunlar Biyoherm
olarak adlandırılır.
Rijit ve dalgalara dayanıklı biyohermler için özellikle Resif terimi
kullanılır.
Rijit ve dalgalara dayanıklı bir yapı oluşturacak potansiyele sahip
olmayan organizmalarca oluşturulan biyohermler için Resif
Olmayan Biyoherm terimi kullanılır. Resif olmayan biyohermlere
örnek, tepecik şekilli istiridye, phyloid alg ve krinoid birikimleridir.
Biostroma terimi iskelet kırıntılarının tabaka şeklinde birikmeleri
için önerilmiştir. Buna örnek organizma kabuk katmanları, krinoid
katmanları ya da mercan katmanlarıdır. Bazı stromatolitler
biostramadir, diğerleri ise biyohermdir.