Transcript prezentacja
Czy znasz tajemnice układu krążenia? Układ krążenia • Układ krwionośny człowieka (układ zamknięty, w którym krew krąży w systemie naczyń krwionośnych, a serce jest pompą wymuszającą nieustanny obieg krwi. Układ ten wraz z układem limfatycznym tworzą układ krążenia. • Krążenie krwi odkrył William Harvey. Rola serca w krążeniu krwi nie była rozpoznana aż do opublikowania pracy Harveya w 1628 roku. Metodą eksperymentalną, Harvey ustalił to, co teraz wiemy o krążeniu krwi. Typowe jego doświadczenie polegało na zakładaniu opaski uciskowej na ramię i kiedy żyły nabrzmiały, naciskał je, w celu przekonania się, w którym kierunku płynie krew. W ten sposób odkrył, że krew w żyłach zawsze płynie w kierunku serca. • Układ krwionośny składa się z: • serca – pompa zalewowo–tłocząca. Posiada własny system dostarczania niezbędnych substancji, tzw. naczynia wieńcowe; • naczyń krwionośnych: – tętnice, – żyły, – sieć naczyń włosowatych Naczynia krwionośne można podzielić na: • żyły • tętnice • oraz • włosowate naczynia krwionośne. • Krew wypływa z serca tętnicami, a wraca żyłami. Im dalej od serca tym ciśnienie krwi jest mniejsze, a w żyłach jest nawet bliskie zeru. Ciśnienie wytwarzane przez pulsowanie serca nie wystarcza do przepchnięcia krwi przez cały krwiobieg z powrotem do serca, zwłaszcza wtedy gdy krew musi przebywać drogę w górę. W trakcie przemieszczania się krwi serce wspomaga pulsowanie tętnic, wyposażonych we własną mięśniówkę. Cofaniu się krwi zapobiegają natomiast znajdujące się w żyłach zastawki. Choroby układu krążenia • - schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył, dlatego często są też nazywane chorobami układu sercowonaczyniowego. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast operacyjnym (inwazyjnym ich leczeniem zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna, kardiochirurgia. Leczeniem chorób naczyniowych zajmuje się też neurologia czy reumatologia. Do chorób układu krążenia zalicza się: • • • • • • • • • • • • • miażdżyca choroba niedokrwienna serca ostre zespoły wieńcowe zawał mięśnia sercowego zaburzenia rytmu i przewodzenia nadkomorowe zaburzenia rytmu serca komorowe zaburzenia rytmu serca zaburzenia automatyzmu i przewodzenia wady serca wrodzone wady serca nabyte wady serca choroby wsierdzia choroby mięśnia sercowego • • • • • • • • • • • • zapalenie mięśnia sercowego kardomiopatie choroby osierdzia ostre zapalenie osierdzia tamponada serca zaciskające zapalenie osierdzia nowotwory serca niewydolność serca ostra niewydolność serca przewlekła niewydolność serca nadciśnienie tętnicze nadciśnienie płucne • • • • • • choroby aorty i naczyń obwodowych tętniak aorty choroba Takayasu zarostowo-zakrzepowe zapalenie naczyń olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic niedokrwienie kończyn dolnych – ostre – przewlekłe • choroby tętnic szyjnych – udar mózgu • choroby tętnic trzewnych • choroby żył obwodowych – zakrzepowe zapalenie żył powierzchniowych – przewlekła niewydolność żylna • żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – zakrzepica żył głębokich – zatorowość płucna • choroby mikrokrążenia – – – – choroba Raynauda siność siatkowata akrocyjanoza bolesny rumień kończyn • choroby naczyń chłonnych – obrzęk limfatyczny. Główne objawy chorób układu krążenia: • • • • • • • • • duszność sinica bóle serca kołatanie serca obrzęki przesięki do jam ciała utrata przytomności (omdlenia) ból głowy zawroty głowy Miażdżyca • Miażdżyca polega na wysepkowatym gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów. W pierwszym etapie komórki śródbłonka gromadzą nadmierne ilości cholesterolu i lipidów, które są przemieszczane pod błonę wewnętrzną tętnic. (tzw. pasma tłuszczowo-lipidowe, ang. fatty streaks). Tego typu zmiany można obserwować już u dzieci. Podśródbłonkowe masy lipidowo-cholesterolowe powodują gromadzenie się makrofagów, rozrost fibroblastów i komórek mięśni gładkich warstwy środkowej tętnicy oraz drobnych naczyń krwionośnych odchodzących od naczyń odżywiających ścianę tętnicy (łac. vasa vasorum). Zakłada się, że komórki piankowate tworzące blaszki miażdżycowe nagromadziły lipidy drogą tzw. szlaku zmiataczowego. , pochodzące od lipoprotein osocza krwi , które uprzednio uszkodzone zostały przez reaktywne formy tlenu . • Kolejnym etapem jest wapnienie tych ognisk (tzw. wapnienie dystroficzne,) prowadzące do miażdżycowego stwardnienia tętnic, oraz pojawienie się ubytków śródbłonka nad ogniskiem miażdżycowym. Ubytki śródbłonka są przyczyną miejscowego spadku stężenia prostacykliny - czynnika zapobiegającego gromadzeniu się płytek krwi. W wyniku tego procesu, w miejscach obnażonych z błony wewnętrznej dochodzi do owrzodzeń miażdżycowych (owrzodzeń kaszowatych), które stają się obszarami przyściennej agregacji płytek krwi i narastania zakrzepów Zawał serca • Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej (często utożsamianej z chorobą niedokrwienną serca). Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej nazywane jest blaszką miażdżycową. Powoduje ona zmniejszenie światła tego naczynia i ograniczenie przepływu krwi - często w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy piersiowej przy wysiłku czy zdenerwowaniu. • Mechanizmem, który bezpośrednio prowadzi do zawału, jest pęknięcie lub krwotok do blaszki miażdżycowej albo narastanie zakrzepu na jej powierzchni. Jeśli średnica naczynia zostanie zwężona powyżej 2/3 - 3/4 jego średnicy (krytyczne zwężenie tętnicy wieńcowej) wówczas zwykle dokonuje się zawał mięśnia sercowego w obszarze zaopatrywanym przez dane naczynie (mięsień sercowy ulega niedokrwieniu i w ciągu kilku-kilkunastu minut rozpoczyna się jego nieodwracalne uszkodzenie, które w wypadku nieprzywrócenia dopływu krwi prowadzi do powstania ogniska martwicy tego fragmentu mięśnia sercowego). Objawy • • • • • • • • • • • • • • • • Podmiotowe (subiektywne) bardzo silny ból w klatce piersiowej (może być znacznie osłabiony lub nawet nieobecny u osób chorych na cukrzycę), trwający ponad 20 minut, nieustępujący po odpoczynku i po nitratach piekący, dławiący, rozpierający, promieniujący do żuchwy, lewej kończyny górnej (lub obu) panika, lęk przed śmiercią duszność Przedmiotowe (obiektywne) bladość lepki pot spadek ciśnienia tętniczego tachykardia - wzrost częstości akcji serca, lub inne zaburzenia tętna pobudzenie ruchowe W badaniach dodatkowych obecność markerów zawału we krwi zmiany elektrokardiograficzne podwyższony poziom glukozy we krwi przyspieszone opadanie krwinek wzrost liczby leukocytów we krwi obwodowej Czynniki zwiększające ryzyko zawału serca są : • Palenie tytoniu - U palaczy tytoniu ryzyko zawału serca jest nawet pięciokrotnie wyższe niż u osób niepalących. • Wysokie ciśnienie - U osób z wysokim ciśnieniem przewężenia naczyń krwionośnych występują częściej i częściej powstają zakrzepy. • Wysoki poziom cholesterolu - U osób z wysokim poziomem cholesterolu zakrzepy i zmiany miażdżycowe tętnic występują częściej, zwiększając tym samym ryzyko zawałów serca. • Stres - Długotrwały stres powoduje podniesienie ciśnienia oraz wzrost poziomu cholesterolu we krwi, przyczyniając się tym samym do zwiększenia ryzyka zawału serca. • Cukrzyca • Dna moczanowa Choroba nadciśnieniowa • Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa – choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. • Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny, tzn. bez znanej somatycznej przyczyny, którą dałoby się usunąć interwencją medyczną. Etiologia nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie została w pełni ustalona. Uważa się, że odgrywają w niej rolę czynniki genetyczne i środowiskowe. Pozostałe przypadki to choroba o charakterze wtórnym, gdy dobrze jest znana przyczyna choroby, np.: choroby nerek, choroby gruczołów dokrewnych lub choroby mózgu. Objawy nadciśnienia: • zwiększona pobudliwość nerwowa, • zaburzenia snu, • uczucie przemijającego ucisku w głowie, zwłaszcza w okolicy potylicy i w skroniach, • kołatanie serca, • szum i zawroty głowy (a równocześnie nie występują jakieś wyraźniejsze uchwytne zmiany narządowe), • miernie podwyższone ciśnienie tętnicze krwi. Zapobieganie nadciśnieniu – zmiana stylu życia • • • • • • • • Normalizacja masy ciała Ograniczenie spożycia soli Zwiększenie spożycia potasu Umiarkowane spożycie alkoholu Zaprzestanie palenia tytoniu Aktywność fizyczna Uspokojenie trybu życia Zalecenia dietetyczne Żylaki • • Żylaki to pogrubione, poskręcane i zmienione chorobowo odcinki żył. Wśród rodzajów choroby wyróżnia się żylaki kończyn dolnych i górnych, żylaki powrózka nasiennego, przełyku i hemoroidy. Żylaki kończyn dolnych to pogrubione, poskręcane i zmienione chorobowo odcinki żył powierzchownych, wyczuwalne pod skórą i widoczne przez skórę jako nabrzmiałe powrózki, ewentualnie guzki ( niewydolne połączenia pomiędzy układem żył głębokich i powierzchownych tzw. perforatory). Przyczyną choroby jest genetyczna lub nabyta niewydolność zastawek żył powierzchownych, skutkiem czego jest upośledzenie odpływu krwi, zastój żylny i wzrost ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach powierzchownych, co sprawia że wiotkie ściany żył ulegają odkształceniu. Przewlekła niewydolność żylna prowadzi do zaburzeń odżywiania tkanek, co powodować może owrzodzenia podudzi ( trudno gojące rany wokół kostek ) Przyczyną żylaków jest odziedziczona skłonność do tego schorzenia a także styl życia wpływający na obniżenie sprawności naczyń żylnych: brak ruchu, częste gorące kąpiele, nawyki żywieniowe oraz ważne w przypadku choroby występującej u kobiet: ciąża, poród oraz przebyta kuracja hormonalna osłabiają nasze żyły. Choroba Raynauda • Symetryczne, napadowe skurcze naczyń krwionośnych: tętniczych • i włosowatych, następnie rozkurczu naczyń włosowatych, przede wszystkim palców rąk spowodowane zaburzeniami unerwienia przez układ sympatyczny. Objawami tej choroby jest mrowienie opuszków • a następnie całych dłoni, blednięcie skóry, brak czucia, po ustąpieniu tych objawów utrzymuje się bolesna przeczulica a na skórze pojawiają się białe, czerwone lub sine placki. Choroba Raynauda występuje głównie u kobiet. Cholesterol • • • • • • • • • • Cholesterol – organiczny związek chemiczny, lipid z grupy steroidów zaliczany także do alkoholi[5]. Jego pochodne występują w błonie każdej komórki zwierzęcej, działając na nią stabilizująco i decydując o wielu jej własnościach. Jest także prekursorem licznych ważnych steroidów takich jak kwasy żółciowe czy hormony steroidowe. Potocznie cholesterolem nazywa się obecne w osoczu krwi pokrewne substancje lipidowe – lipoproteiny, w skład których między innymi wchodzi też cholesterol. Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i pochodzi zarówno ze źródeł pokarmowych jak i biosyntezy de novo. Stanowi on substrat do syntezy wielu ważnych biologicznie czynnych cząsteczek: hormony płciowe, kortykosterydy, witamina D3 i jej metabolity, glikozydy nasercowe sitosterole, niektóre alkaloidy kwasy żółciowe. Czynniki zwiększające poziom cholesterolu • • • • • • palenie papierosów picie kawy stres środki antykoncepcyjne nieodpowiednia dieta mało ruchu Puls W czasie mierzenia pulsu zwraca się uwagę na: • częstotliwość (ilość wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty), której wartości prawidłowe zależą głównie od wieku. W czasie badania na uwadze należy mieć, że nie należy badać tętna po wysiłku fizycznym (po dużym wysiłku fizycznym częstotliwość może sięgać nawet 200 uderzeń/min.) lub w stanie przeżyć emocjonalnych. rytm (miarowość) - mówimy, że tętno jest miarowe jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe Wiek Noworodki w tym wczesniaki Norma częstotliwości w spoczynku 130-140/min Oseski (do roku) 120-140/min Dzieci do lat 5 Dzieci w wieku szkolnym Młodzież Dorośli Ludzie starsi 100-120/min 90-100/min 70-90/min 65-75/min ok. 60/min • Puls, tętno - cykliczne rozciąganie i kurczenie się ścian naczyń krwionośnych spowodowane przepływem krwi (w rytmie akcji serca). • Pomiar pulsu • Badanie tętna ma na celu określenie rytmu serca. Dokonuje się go na tętnicach powierzchniowych, głównie tętnicy promieniowej, choć także na tętnicy szyjnej zewnętrznej (najlepszy miejsce badania w wypadkach zagrożenia życia), ramiennej, udowej, podkolanowej, skroniowej i grzbietowej stopy. Technika badania sprowadza się do uciśnięcia tętnicy w miejscu, w którym leży bezpośrednio pod skórą czubkami dwóch palców (bezwzględnie bez kciuka). Ciśnienie tętnicze • • • • • • ciśnienie wywierane przez krew na ścianki tętnic, przy czym rozumie się pod tą nazwą ciśnienie w największych tętnicach, np. w tętnicy w ramieniu. Jest ono wyższe niż ciśnienie krwi wywierane na ścianki żył. Mierzenie ciśnienia krwi u pacjenta Wynik pomiaru ciśnienia tętniczego na automatycznym mierniku nadgarstkowym: 126/70 mmHg Sfingomanometr i słuchawki lekarskie do pomiaru ciśnienia tętniczego metodą Korotkowa Ciśnienie krwi ulega ustawicznym zmianom zarówno długookresowym (co związane jest z wiekiem, stanem zdrowia itp.), średniookresowym (zależnie od pory doby, aktywności, stanu psychicznego, spożytych używek itp.) jak i krótkookresowym (w obrębie cyklu pracy serca). W momencie skurczu serca, kiedy porcja krwi wypychana jest z serca do aorty, w tętnicach panuje najwyższe ciśnienie wynoszące zazwyczaj u zdrowego dorosłego człowieka od ok. 90 do 135 mmHg (zazwyczaj 110–130); w chwili rozkurczu – jest najniższe, np. od ok. 50 do 90 mmHg (zazwyczaj 65–80). W praktyce medycznej, do oceny stanu zdrowia badanej osoby istotna jest wartość zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego, toteż podawane są obie wartości, co zapisuje się np. 120/80 mmHg. Systematyczne pomiary ciśnienia krwi są jedną z podstawowych metod kontrolowania stanu zaawansowania choroby osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze jak również inne choroby układu krążenia. Pomiarów zazwyczaj dokonuje się metodą Korotkowa, przy użyciu sfigmomanometru i słuchawek lekarskich (wówczas wynik pomiaru zapisuje się też czasem: "RR 120/80"), bądź metodami półautomatycznymi, np. miernikami nadgarstkowymi, wygodniejszymi do samobadania w domu. Średnie ciśnienie tętnicze: • Dorosły: – 120 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS – Systole) – 80 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA – Diastole) • Noworodek (do 28 dnia życia): – 102 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS – Systole) – 55 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA – Diastole) • Dziecko (1–8 rok życia): – 110 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS – Systole) – 75 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA – Diastole) • Ciśnienia krwi w aorcie u płodu wynosi około 30 mmHg w 20 tygodniu ciąży i wzrasta do ok. 45 mmHg w 40 tygodniu ciąży. Średnie ciśnienie tętnicze krwi u donoszonych noworodków wynosi: • skurczowe 65–95 mm Hg • rozkurczowe 30–60 mm Hg Przyrządy do pomiaru ciśnienia: Wykonanie: • Marlena Bereza • Gabriela Czwałga • Marcin Techmański Źródła informacji Informacje wykorzystywane były z: www.portalwiedzy.pl www.resmedica.pl http://pl.wikipedia.org/wiki/Zawa%C5%8 2_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego