Transcript Kompetencje nauczyciela wczesnej edukacji

Kompetencje nauczyciela wczesnej
edukacji
Dr Mirosława Żmudzka
Plan wykładu





Istota efektywnego nauczania
Wstępne warunki efektywnej pracy
nauczyciela
Kompetencje specjalistyczne
nauczyciela
Kompetencje dydaktyczne
Kompetencje psychologiczne
Istota efektywnego nauczania

Efektywne nauczanie można poznać po
rezultatach pracy nauczyciela. W
modelu nauczania tradycyjnego
efektywność nauczyciela określona jest
przez wysoki poziom wiedzy
opanowanej przez ucznia pamięciowo.
Istota efektywnego nauczania

W modelu nowoczesnym za efektywne
nauczanie przyjmuje się wzrost lub
utrzymywanie na wysokim poziomie
chęci (motywacji) do nauki, zarówno
pod kierunkiem nauczyciela, jak
samodzielnej, oraz wzrost kompetencji
uczniów( Hamer 1994).
Wstępne warunki efektywnej
pracy nauczyciela


Pozytywny stosunek do ludzi a
zwłaszcza do dzieci
Motywacja nauczyciela do
pracy.Istnieje wprost proporcjonalna
zależność między poziomem motywacji
nauczyciela a poziomem motywacji
uczniów.
Wstępne warunki efektywnej pracy
nauczyciela

Motywacja nauczyciela do pracy
Jest funkcją zaspokojenia potrzeb wyższego
rzędu, takich jak:
- Potrzeba szacunku, czyli akceptacji, uznania
- Potrzeba samorealizacji( samoaktualizacji)
- Potrzeba poznawcza, czyli wiedzy i
rozumienia rzeczywistości
Kompetencje nauczyciela


Kwalifikacje to papier urzędowy. Można
je mieć, ale nie mieć kompetencji.
Kompetencje to wiedza i umiejętności,
które posiadamy.Wyróżniamy
kompetencje specjalistyczne,
dydaktyczne i psychologiczne
nauczyciela.
Kompetencje specjalistyczne


To wiedza i umiejętności w zakresie
nauczanego przedmiotu ( edukacji
polonistycznej, matematycznej,
przyrodniczej itd.)
Trzeba je doskonalić czyli uczyć się
ustawicznie
Kompetencje specjalistyczne

-
Kompetentny nauczyciel:
wie, czego nie wie
nie boi się pytać tego, kto wie
ma świadomość, że nie wszystko wie
chce się rozwijać( uczyć)
Kompetencje dydaktyczne

-
-
-
Planowanie i przygotowanie zajęć:
scenariusz zajęć zawierający czytelne i
jasne cele ogólne i operacyjne
Treści, metody i struktura zajęć
odpowiednie do uczniowskich
zainteresowań, oczekiwań i potrzeb
Zajęcia planowane tak, aby łączyły
przeszłe i następne
Kompetencje dydaktyczne

-
-
-
Planowanie i przygotowanie zajęć:
materiały, środki dydaktyczne dobrze
przygotowane i sprawdzone w odpowiednim
czasie
Wszystkie decyzje w zakresie planowania
podjęte zgodnie z możliwościami uczniów i
treściami kształcenia
Zajęcia pobudzające dzieci do uwagi i zgodne
z ich zainteresowaniami
Kompetencje dydaktyczne

-
-
-
Przeprowadzanie zajęć:
nauczyciel przygotowany, zrelaksowany,
zadowolony i zainteresowany tematem zajęć
Polecenia nauczyciela jasne i zgodne z
potrzebami i zainteresowaniami uczniów
Pytania nauczyciela mające różny charakter,
cel i formę oraz pozwalające na wiele
odpowiedzi i zachęcające do ich poszukiwania
Kompetencje dydaktyczne

-
-
Przeprowadzanie zajęć:
Odpowiednio przygotowane warianty
aktywności sprzyjające procesowi
uczenia się każdego dziecka
Uczniowie aktywnie zaangażowani w
zajęcia, które stwarzają warunki do ich
własnej i samodzielnej pracy, często o
charakterze badawczym
Kompetencje dydaktyczne

-
-
-
Przeprowadzanie zajęć:
Techniki zachęcania uczniów do aktywności
np. przez pracę w parach, trójkach, większych
grupach
Umiejętne rozmieszczanie uczniów w klasie(
aranżacja przestrzeni)
Uwzględnianie różnych typów odbiorców
( słuchowcy, wzrokowcy, dotykowcy,
kinestetycy- różne metody nauczania
Kompetencje psychologiczne
Pozytywne nastawienie do ludzi:
- Autentyczność. Nie można się bać być
sobą.Przyznanie sobie prawa do popełniania
błędu. Zachowanie zdrowej proporcji między
myśleniem o sobie w kategoriach
negatywnych i pozytywnych. Myślenie
pozytywne sprzyja dobremu
samopoczuciu,sympatii do siebie i do
uczniów. Ugruntowanie w sobie szacunku dla
innych.Zmniejszanie dystansu.

Kompetencje psychologiczne

-
-
Umiejętność unikania najczęstszych
przyczyn zakłóceń w komunikowaniu się
ludzi:
Przyczyny zakłóceń w komunikacji:
Niepełna świadomość niektórych
własnych motywów
Nieuwzględnianie możliwości uczniów
Kompetencje psychologiczne
Przyczyny zakłóceń w komunikacji:
-
-
-
Sprzeczność języka ciała ze słowami
Przedwczesna interpretacja motywów
Filtr percepcyjny. Polega na tym, że
widzimy głównie to, co chcemy
zobaczyć, słyszymy to , co chcemy
usłyszeć( uprzedzenia)
Komunikowanie jednostronne
Kompetencje psychologiczne
Umiejętność prawidłowego komunikowania
się:
- Aktywne słuchanie wymaga: okazywania
szacunku i akceptacji, koncentracji uwagi,
kontaktu wzrokowego lekkiego pochylenia
ciała, używania zachęcających zwrotów
podtrzymujących rozmowę, otwartości na
punkt widzenia ucznia, powściągliwości w
wyrażaniu własnego zdania, empatii,
parafrazowania, zadawania pytań.

Kompetencje psychologiczne
Umiejętność prawidłowego
komunikowania się:
- Przemawianie.Koncentracja na zadaniu.
Jasna struktura wypowiedzi. Zrozumiały
język. Stosowanie przykładów.
Modulowanie głosu. Kontrolowanie siły
głosu i tempa mówienia.Patrzenie na
ludzi. Pilnowanie czasu.

Kompetencje psychologiczne
Umiejętność prawidłowego komunikowania
się:
-Rozmawianie. Bądź miły. Używaj zrozumiałego
języka. Zwróć uwagę na język ciała ucznia i
dostosuj do niego swoje zachowanie. Postaraj
się zrozumieć jego punkt widzenia. Nie
przerywaj, nie domyślaj się motywów. Nie
poniżaj. Nie zmuszaj do przyznawania ci racji.
Stosuj komunikaty „ ja”. Mów o
zachowaniach.Zakończ rozmowę pozytywnie.

Kompetencje psychologiczne
Umiejętność prawidłowego
komunikowania się:
-Asertywność.To umiejętność zachowania
się zdecydowanego, ale bez agresji,
spokojnego i łagodnego, ale bez lęku.
Wiąże się z szacunkiem do innych.

Kompetencje psychologiczne
Umiejętność prawidłowego
komunikowania się:
-Asertywność . Techniki:
„Zdartej płyty”:utrudnia uczniowi
ponawianie propozycji,której nie
akceptujemy. Zwroty: „tak
zdecydowałam”, „chcę”, „nie chcę”, „to
jest dla mnie ważne”

Kompetencje psychologiczne
Asertywność. Techniki:
„ Zasłona z mgły”: polega na dopuszczaniu, że
w stawianych nam zarzutach jest część
prawdy np. „ być może masz rację, trudno w
pełni być obiektywnym, staram się wziąć
wszystko pod uwagę, może mi pomożesz
spojrzeć na sprawę z Twojego punktu
widzenia.

Kompetencje psychologiczne
Asertywność. Techniki:
Danie sobie czasu na ustosunkowanie się
do zarzutów
Technika „ czterech asertywnych kroków”:
1.To co robisz przeszkadza mi w skupieniu
uwagi-nazwanie problemu

Kompetencje psychologiczne
Asertywność. Techniki:
Technika „ czterech asertywnych kroków”cd.:
2.jest mi trudno, nie radzę sobie z tym, czuję,
że za chwilę wybuchnę- mówienie o własnych
emocjach
3.gdybyś spróbował posłuchać spokojnie, tego
co mam do powiedzenia-propozycja
4.mógłbym dokończyć temat i byłbym Ci
wdzięczny- pokazanie skutków.

Kompetencje psychologiczne

Umiejętność prawidłowego
komunikowania się
-Elastyczność w dostosowywaniu
własnego stylu społecznego do stylu
społecznego ucznia
Wyróżniamy cztery style: ekspresyjny,
przywódczy, analityczny i uprzejmy
( Hamer, 1994)
Kompetencje psychologiczne


Styl ekspresyjny: wysoki stopień
asertywności i spontaniczności. Odbiór
społeczny:zbyt szybkie podejmowanie
decyzji, ekscytowanie się byle czym,
popędliwość.
Styl analityczny: niski stopień
asertywności i spontaniczności. Odbiór
społeczny: niekomunikatywni nudziarze
Kompetencje psychologiczne


Styl przywódczy: wysoka asertywność,
niska spontaniczność. Odbiór społeczny:
zbyt surowi, zimni, nieprzystępni,
skuteczni w działaniu.
Styl uprzejmy: niska asertywność,
wysoka spontaniczność. Odbiór
społeczny: ulegli, konformistyczni, nie
maja własnego zdania, lekceważeni.
Kompetencje psychologiczne

Styl elastyczny: nauczyciel ekspresyjny
dobrze pracuje z uczniem o takim samym
stylu społecznym. Jeśli uczeń jest przywódcą
różnią się spontanicznością i nauczyciel musi
zmniejszyć swoją spontaniczność. Jeśli uczeń
jest uprzejmy nauczyciel musi dostosować
asertywność, czyli dać mu możliwość
kontrolowania sytuacji.Najtrudniej nawiązać
relację z uczniem analitycznym.
Kompetencje psychologiczne

Umiejętność prawidłowego
komunikowania się:
-Rozwiązywanie konfliktów i
negocjowanie: walka( rywalizacja),
podporządkowanie, unikanie,
kompromis, współpraca
Kompetencje psychologiczne
Rozwiązywanie konfliktów:
-Walka(rywalizacja):Najczęściej rozgrywa się
podczas rywalizacji o dobre stopnie i aprobatę
nauczyciela, co sprzyja egoizmowi, zawiści i
zazdrości. Jest strategią pociągającą za sobą
wysoki koszt energetyczny i emocjonalny. Jest
to styl pozycyjny. Polega na traktowaniu
drugiej strony jak wroga, dbaniu tylko o
własne interesy, żądaniu ustępstw,
oszukiwaniu, stosowaniu gróźb, wywieraniu
presji.

Kompetencje psychologiczne
Rozwiązywanie konfliktów:
-Podporządkowanie: To omijanie
konfliktu. Strategia miękka. Polega na
dążeniu do zaprzyjaźnienia się,
ustępowaniu, ufności i naiwności,
proponowaniu różnych rozwiązań,
poddawaniu się presji. Powoduje
poczucie krzywdy.

Kompetencje psychologiczne
Rozwiązywanie konfliktów:
- Unikanie: Jest korzystne w dwóch
przypadkach; gdy mamy ważniejsze
sprawy do załatwienia, gdy nie mamy
wystarczająco mocnych argumentów
merytorycznych( czas na zastanowienie
się)

Kompetencje psychologiczne
Rozwiązywanie konfliktów:
-Kompromis: Obie strony osiągają istotne dla
siebie cele, a rezygnują z nieistotnych
- Współpraca: najtrudniejsza strategia. Wymaga
akceptacji siebie i innych, tolerancji,
aktywnego słuchania, rozmawiania,
asertywności, otwartości na odmienny punkt
widzenia, twórczego myślenia.

Kompetencje psychologiczne
-
-
Współpraca polega na:
Respektowaniu wspólnie ustalonych zasad
Traktowaniu się po partnersku
Koncentracji uwagi na tym co łączy
Twardym atakowaniu problemu, miękkim
odnoszeniu się do ludzi
Wspólnym opracowaniu różnych możliwości
rozwiązania problemu.
Kompetencje psychologiczne

-
-
-
Umiejętność motywowania uczniów:
stwórz luźna, nieformalna atmosferę,
demonstruj poczucie humoru, żartuj
Szanuj odmienne zdanie uczniów, zachęcaj do
samodzielnego, krytycznego myślenia
Staraj się być lubianym nauczycielem
Reaguj na potrzeby uczniów
Stosuj pomoce audiowizualne
Kompetencje psychologiczne

-
-
-
-
Umiejętności motywowania uczniów:
dostosuj metody nauczania do stylów uczenia
się uczniów
Dbaj, aby poziom motywacji nie był zbyt
niski, ani zbyt wysoki
Obniżaj poziom napięcia i lęku
Próbuj zaciekawić uczniów i rozwijać ich
zainteresowania, motywy poznawcze
Oczekuj od nich tego , co w nich najlepsze i
mów im o tym
Kompetencje psychologiczne
Umiejętności motywowania uczniów:
-dostosuj wymagania do górnej granicy
możliwości uczniów
-przypominaj, że błędy i niepowodzenia są
normalne w procesie uczenia się
-ucz wyciągania konstruktywnych wniosków z
porażek
- zachęcaj do odnoszenia sukcesów
- Omawiaj konkretne korzyści z każdej lekcji

Kompetencje psychologiczne
Umiejętności motywowania uczniów:
-chwal uczniów często
-nagradzaj współpracę
-przyznawaj się do błędów
-utrzymuj własną motywację do pracy na
wysokim poziomie
-kontroluj własny poziom stresu

Kompetencje psychologiczne
Umiejętność budowania zgranych zespołów
Lepszy jest team niż grupa. W nim cele są
wspólne, uczniowie współpracują, koordynują
cele osobiste z celami zespołu. Od członków
zespołu wychodzą propozycje. Panuje klimat
zaufania i zachęty do wyrażania własnego
zdania. Uczniowie są zachęcani do rozwoju
indywidualnych umiejętności i otrzymują
wsparcie. Nagradza się nonkonformizm.

Kompetencje psychologiczne
Elastyczność w dostosowywaniu stylu
kierowania uczniami do stopnia ich dojrzałości
 Cztery typy dojrzałości uczniów:
Typ I- wysokiej motywacji towarzyszy duża
kompetencja
Typ 2- wysokiej motywacji towarzyszy mała
kompetencja
Typ 3- niskiej motywacji towarzyszy duża
kompetencja
Typ 4- niskiej motywacji towarzyszy mała
kompetencja

Kompetencje psychologiczne

Dojrzałość I typu: wystarczy nie
przeszkadzać. Należy zorganizować
warunki do nauki i omówić kryteria
rozliczania uczniów z obowiązków
szkolnych ( styl liberalny). Nadmierna
ingerencja może zdekoncentrować,
obniżyć wyniki.
Kompetencje psychologiczne

Dojrzałość typu II: Styl demokratyczny,
który polega na nawiązaniu partnerskich
stosunków, na życzliwości i współpracy,
wspólnym podejmowaniu decyzji i
ustalaniu zakresu odpowiedzialności
ucznia. Niczego się nie narzuca, zakres
wymagań jest jasny dla obu stron.
Uczniowie mają inicjatywę.
Kompetencje psychologiczne

Dojrzałość typu III:Wskazany jest styl
klubowy, polegający na nawiązaniu
ciepłego, nieformalnego kontaktu i
ustaleniu przyczyn obniżenia motywacji
ucznia. Nauczyciel koncentruje swoją
uwagę na zrozumieniu ucznia i
stworzeniu miłej atmosfery.
Kompetencje psychologiczne

Dojrzałość typu IV: Potrzebny jest tu
styl autokratyczny. Zadania jasno
określone i początkowo niezbyt trudne.
Konieczne jasne kryteria oceny, termin
wykonania, forma kontroli. Wydawanie
poleceń.
Kompetencje psychologiczne
Umiejętność kontrolowania stresu.
Sposoby rozpoznawania przyczyn stresu:
- zapisywanie na kartce: np.. Wysokośc
zarobków, niski prestiż, warunki pracy
itd..
- Wyobrażanie sobie zagrożenia, którego
najbardziej się obawiamy i ćwiczenie
strategii postępowania.

Kompetencje psychologiczne

-
Umiejętność kontrolowania stresu:
działanie asertywne
Dbanie o zdrowy styl życia
Robienie tego co lubimy i najlepiej umiemy
Przebywanie z pogodnymi ludźmi
Słuchanie innych i próba ich zrozumienia
Lepsza organizacja czasu
Myślenie pozytywne itd..