Transcript Typologia zabójstw

M.E.Wolfgang, F.Ferracuti (1967)
Rodzaje zabójstw w zależności od stopnia
zaplanowania:
 zabójstwo planowane – gdy sprawca działa z
premedytacją (ok.5%zabójstw)
 czyny niezaplanowane (emocjonalne,
związane z nagłą , zaskakującą sytuacją
kryzysową wyzwalającą gwałtowne reakcje
emocjonalne)

•
•
M. Wolfgang: w pracy pt. Patterns In Criminal
Homicide zwracał uwagę na to, że w opisie
zabójstwa należy kłaść nacisk na motywację
działania sprawcy oraz relacje łączące
sprawcę i ofiarę
>po latach ujął rzecz bardziej kategorycznie,
twierdząc, że każde zabójstwo może być
opisane przede wszystkim przez analizę
motywu działania sprawcy (M.Wolfgang, M.A.
Zahn, L.L.Weinreb: Homicide: Encyclopedia of
Crime and Criminal Justice, s.852)








H.Janowska (1974): Zabójstwa:
- w obronie godności osobistej
- z motywów erotycznych
- z motywów ekonomicznych
- w obronie życia własnego lub osób bliskich
- w celu eliminacji świadka innego
przestępstwa
- zabójstwa dzieci
-z motywów patologicznych
A.Szymusik (1971, 1972)
(na podstawie badań 50 zabójców)
Zabójstwa:
 -z powodu stałych nieporozumień i
narastającego konfliktu
 - z powodów chuligańskich –bez konkretnych
przyczyn
 -z motywów psychotycznych
 -z motywów erotycznych i seksualnych
 -z motywów ekonomicznych

D.Lester (1977)
(rozwinięcie propozycji Megergee)
Zabójcy:
 -kontrolujący się nadmiernie (generalnie
spokojni, gwałtowni okazjonalnie)
 -o zdecydowanie obniżonej samokontroli
(agresywni, atakujący, impulsywni)

J.K. Gierowski (1989)
Sprawcy zabójstw w zależności od motywów
bezpośrednich:
 1. motywy ekonomiczne
 2. motywy seksualne
 3.motywy urojeniowe
 4.motywy zemsty
 5.motyw poczucia krzywdy
 6.poczucie zagrożenia lub brak motywu
J.K.Gierowski i inni (2002): 6 grup sprawców
wyodrębnionych wg motywu wiodącego:
 Sprawcy zabójstw na tle seksualnym
 Sprawcy działający z motywów urojeniowych
 Sprawcy działający z motywów
ekonomiczno-rabunkowych
 Sprawcy, dla których wiodącym motywem
była zemsta
 Sprawcy działający w poczuciu krzywdy i
urazy
 Sprawcy działający w poczuciu zagrożenia
1. Sprawcy zabójstw na tle seksualnym:
 - czyny w związku z działaniem
zmierzającym do pobudzenia lub
zaspokojenia popędu seksualnego
 - współwystępująco motywy: poczucie
zagrożenia, chęć pozbycia świadka, motywy
erotyczne
2.Sprawcy działający z motywów urojeniowych:
 czyny w związku z procesem chorobowym,
mającym wpływ na zaburzenia procesów
poznawczych oraz intensywność i treść
przeżywanych emocji
 współtowarzyszą: poczucie zagrożenia,
zazdrość, patologiczne poczucie krzywdy
3. Sprawcy działający z motywów
ekonomiczno-rabunkowych:
 motywom towarzyszą: poczucie zagrożenia
lub intencja pozbycia się świadków czynu
przestępnego
4. Sprawcy, dla których wiodącym motywem
była zemsta:
 współwystępuje z zazdrością, motywem
erotycznym, poczuciem krzywdy lub
emocjonalno-afektywnym (walor
psychopatologiczny)
5. Sprawcy działający w poczuciu krzywdy
i urazy:

towarzyszą im poczucie zagrożenia, motywy
emocjonalno-afektywne
6.Sprawcy działający w poczuciu zagrożenia,
lęku:
 towarzyszą im motywy emocjonalnoafektywne (treść emocji negatywnych trudna
do ustalenia)


w całej badanej populacji zabójców
przeważały warunki nie sprzyjające właściwej
socjalizacji
najbardziej niekorzystne warunki
kształtowania osobowości ustalono
u sprawców działających z motywów
seksualnych (negatywna atmosfera, przewaga
kar fizycznych i psychicznych, agresywne
wzory zachowania, skłonność do zachowań
ucieczkowych)




stosunkowo duża częstotliwość we wszystkich
grupach
niekorzystne dla rozwoju psychicznego były
najczęściej urazy czaszkowo- mózgowe oraz choroby
z odczynem oponowo- mózgowym
w grupie zabójców seksualnych najczęściej symptomy
neuropsychiatryczne (nadpobudliwość
psychoruchowa, moczenie nocne, objawy nerwicowe)
oraz większe skłonności sadystyczne (dręczenie
zwierząt w dzieciństwie)
grupa najbardziej upośledzona biopsychicznie:
sprawcy działający z poczuciem krzywdy i urazy
(charakteropatyczne cechy osobowości, zaburzenia
tempera mentalno-popędowe, nadmierna drażliwość,
trwale obniżona samokontrola emocjonalna)


U sprawców działających z motywów
seksualnych i urojeniowych oprócz miernie
nasilonych zaburzeń psychoorganicznych
odnotowano też poważne zaburzenia
psychoseksualne, które manifestują się
jakościowymi i ilościowymi zaburzeniami
popędu (dewiacjami)
Sprawcy działających z motywów seksualnych
i urojeniowych ujawniali częściej niż pozostali
zabójcy tendencje autodestrukcyjne (próby
samobójcze




Ogólny poziom inteligencji:
- zmienna w niewielkim stopniu różnicująca
wyodrębnione grupy zabójców
- u prawie wszystkich sprawców stwierdzono
niższą niż przeciętnie tzw. inteligencję społeczną
(umiejętność planowania i przewidywania w
sytuacjach społecznych, uświadamianie
zachowań społeczno-moralnych, przewidywanie
następstwa zachowań)
- wielu sprawców cechuje sztywność
spostrzeżeniowa, skłonność do perseweracji
i obniżony krytycyzm
Wnioski:
 sfera poznawcza badanych uniemożliwia im
efektywne kontrolowanie ich struktur
popędowo-emocjonalnych
 samokontrola jest szczególnie upośledzona
u osób z organicznymi uszkodzeniami
ośrodkowego układu nerwowego (OUN) – w
badanej populacji jest to ponad połowa
wszystkich sprawców
Poziom Intro/Ekstrawersji (koncepcja H.J.Eysencka)
 w całej populacji dominuje introwertywna
struktura osobowości (m.in. utrudnia
nawiązywanie kontaktów emocjonalnych i
wywołuje skłonność do rozwiązywania konfliktów
i zaspokajania potrzeb w sferze wyobrażeniowej
np. nasilone fantazje sprawców na tle
seksualnym)
 poziom neurotyzmu wysoki u większości
sprawców zabójstw
 introwersja wraz z wysokim neurotyzmem
odpowiada za gotowość do kumulowania
napięcia emocjonalnego
Sprzyjające agresji spontanicznej:
 - brak poczucia kontroli nad otoczeniem
 - silnie zaznaczone poczucie mniejszej wartości i
potrzeba jej umocnienia
 - brak poczucia własnej tożsamości
Ponadto u wszystkich badanych zabójców:
 -brak dojrzałości emocjonalnej
 -znacznie nasilony egocentryzm
 -brak zainteresowań
 -ogólnie niski poziom aspiracji

„Wszystkich sprawców zabójstw, niezależnie
od przyjętych motywów wiodących,
charakteryzował bardzo wysoki poziom
labilności i pobudliwości emocjonalnej, mała
odporność na stres, wysokie pogotowie
lękowe , skłonność do załamań w sytuacjach
trudnych”
Hipoteza badawcza:
grupy sprawców wyodrębnione na podstawie
kryteriów motywacyjnych różnią się pod względem
roli i znaczenia lęku w genezie procesów
motywacyjnych

>> Lęk odegrał poważną rolę w etiologii
agresywnego i przestępczego zachowania
wszystkich sprawców zabójstw; towarzyszył
wszystkim motywom bezpośrednim,
niezależnie od racjonalnego czy
irracjonalnego charakteru

Sprawcy zabójstw na tle seksualnym:
- chłód emocjonalny, skłonność do
kumulowania i kontrolowania napięcia,
sztywność percepcyjna i rozbudowanie sfery
marzeniowo-wyobrażeniowej pozostają w
związku z mechanizmami rozwoju
osobowości, które powstały na skutek
tłumienia i kontrolowania stanów niepokoju,
wrogości i lęku
Sprawcy działający z motywów urojeniowych:
 -charakteryzuje ich nasilony, psychotyczny
lęk dezintegracyjny towarzyszący procesom
chorobowym, będący odzwierciedleniem
postępujących zmian patologicznych
 -trudności w odreagowaniu napięć i
konfliktów emocjonalnych
 -decydujący w motywacji urojeniowy lęk
towarzyszący zaburzeniom procesów
poznawczych
Sprawcy działający z motywów ekonomiczno-rabunkowych:
 - lęk był zmienną towarzyszącą przygotowaniom a agresja
miała najczęściej charakter instrumentalny
 -czyny w bezpośrednim związku z głęboko zaburzonym
procesem socjalizacji, wysokim poziomem agresywności,
ekstrawertywną osobowością, częstymi urazami i
obciążeniami biologicznymi (przeżywany w dzieciństwie
lęk i niepokój został skanalizowany w skłonnościach do
atakowania innych)
 -większa rola lęku w sytuacjach, gdy został zaburzony
plan działania (zagrożenie zdemaskowania, eliminacja
świadka) – wówczas lęk jest adekwatną reakcją pociągającą
za sobą najczęściej zmianę poziomu regulacji czynności z
poznawczej na popędowo-emocjonalną oraz agresji z
instrumentalnej na gniewną lub emocjonalną
Sprawcy, dla których wiodącym motywem była
zemsta:
 - w kształtowaniu się motywacji zabójstwa
przeważały czynniki sytuacyjne w postaci
długotrwałych i narastających konfliktów z
otoczeniem
 -przeżywany w dzieciństwie lęk , niepokój i
obawy uległy swoistej transformacji w utrwaloną
postawę wrogości, nieufności i podejrzliwości
wobec innych ludzi (warunkowany zaburzonym
rozwojem osobowości mechanizm rzutowania
swoich negatywnych emocji na innych ludzi)
Sprawcy działający w poczuciu krzywdy i urazy
-silny związek między czynem a bardziej stałymi
cechami osobowości
 -sprawcy ekstrawertywni, impulsywni, skrajnie
agresywni, drażliwi, wybuchowi i chwiejni
emocjonalnie
 -specyficzny rodzaj agresywności związanej z
zaburzeniami osobowości, przebiegającej wg
schematu: lęk-gniew-agresja
(zgeneralizowana postawa wrogości doprowadziła do
sytuacji, w której niemal każdy zewnętrzny sygnał
może być oceniany jako zagrażający i budzący lęk)

Sprawcy działający w poczuciu zagrożenia,
lęku i o niesprecyzowanym motywie zbrodni:
 -nieadekwatność zachowania i gwałtownych
reakcji
 -poczucie zagrożenia i lęku odgrywa u nich
bardzo istotną rolę w uruchamianiu
gwałtownych, nieadekwatnych do sytuacji
zachowań agresywnych
 -głównym generatorem lęku jest uszkodzony
OUN (patologiczna rola lęku w genezie
zabójstw)
Mechanizm zapewniający efektywną samokontrolę
(silne ego) jest warunkowany kilkoma czynnikami, z
których najważniejsze są:
 - stopień dojrzałości mechanizmów popędowoemocjonalnych (polega na wzrastającej, w miarę
rozwoju i dojrzewania, zdolności do modulowania
reakcji emocjonalnych, w efekcie czego forma i siła
reakcji będą się zmieniały w zależności od
okoliczności)
 - spójność i równowaga struktur poznawczych
(określana przez stopień zgodności pomiędzy „jarzeczywistym”a „ja-idealnym”, zdolność adekwatnego
spostrzegania rzeczywistości lub odpowiedni do
możliwości jednostki poziom aspiracji)
Zewnętrzne warunki znoszące lub osłabiające samokontrolę
w których poczucie własnej tożsamości zostaje osłabione
(następuje osłabienie funkcji regulacyjnych własnego „Ja”)
Phil Zimbardo :
 -sytuacja anonimowości
 -rozdzielenie odpowiedzialności
 -uczestnictwo w grupie
 -stan ogólnego pobudzenia
 - intensywna sensoryczna stymulacja o niezróżnicowanym
charakterze
 -sytuacje nowe, obce, nieznane
 -działanie czynników osłabiających lub przerywających
czynności mechanizmów regulacyjnych (np.alkohol)
W badanej populacji wyodrębniono 3 grupy:
 Sprawcy o osobowości nieagresywnej (34%)
[w dawnej terminologii: socjopatia]


Sprawcy o osobowości umiarkowanie agresywnej
(52%) :brak skłonności do bezpośredniego ataku,
wysoki poziom głębiej ukrytej wrogości, lęku,
tłumienie negatywnych uczuć i emocji, dość
wysoka samokontrola [dawniej: nerwica]
Sprawcy skrajnie agresywni (14 %): łatwo i często
przejawiający tendencje do otwartego ataku
[w dawnej terminologii: psychoza]
Wnioski:
 Wysoka agresywność sprawców zabójstw pozostaje w
bezpośrednim przyczynowym związku z
nieprawidłowo przebiegającą socjalizacją , słabą
interioryzacją norm i zasad moralnych i identyfikacją
z podkulturą przestępczą.
 Grupy sprawców różnicował ogólny poziom
agresywności i wrogości:
 -najbardziej agresywni byli sprawcy działający z
motywów rabunkowo-ekonomicznych i seksualnych,
najniższy poziom agresji u sprawców z poczucia
krzywdy oraz sprawców działających w poczuciu
zagrożenia i lęku
 - u sprawców zabójstw na tle seksualnym dominował
wysoki poziom ukrytej wrogości