Transcript Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu

Dr Ewa Habzda-Siwek
Katedra Kryminologii UJ
Wykład specjalizacyjny (ECTS-4)
Cel wykładu
 uzupełnienie/ rozszerzenie podstawowego
kursu kryminologii
 przybliżenie studentom warsztatu
kryminologicznego: analiza i interpretacja
statystyk przestępczości, studium przypadku,
opis przestępczości w oparciu o badania
kryminologiczne, weryfikacja hipotez
badawczych
Prawo stacjonarne (30h):
środa, godz. 11.30 – 13.00,
s. 223, ul. Olszewskiego 2
Prawo niestacjonarne (21h)
piątek, godz.10.45 – 13.15,
s.219, ul. Olszewskiego 2
zakres egzaminu taki sam!
Wykłady dla studiów niestacjonarnych
w terminach zjazdów tj.
7 marca 2014, 21 marca 2014,
 4 kwietnia 2014, 25 kwietnia 2014,
 16 maja 2014, 30 maja 2014 oraz
 13 czerwca 2014

Terminy egzaminów (sesyjne):
17 czerwca 2014 r. wtorek, g.9.00, s.316
23 czerwca 2014 r. poniedziałek, g.9.00, s.316
26 czerwca 2014 r. czwartek, g.9.00, s.316
8 września 2014 r. poniedziałek, g.9.00, s.316
Egzaminy przedterminowe:
4 lub 11 czerwca: godz. 13.00, sala 223
13 czerwca 2014: godz. 12, sala 223
- uczestnictwo w wykładzie
- zaliczenie egzaminu końcowego
Fakultatywnie:
-zapoznanie z pracą Aresztu Śledczego
 -zapoznanie z pracą Oddziału Psychiatrii
Sądowej Szpitala im.Babińskiego)
Zakres egzaminu:
 - wykład
 - materiały udostępnione (slajdy, tabele)
Forma egzaminu:
 test jednokrotnego wyboru: 30 pytań, próg zaliczenia 60 %
 Punktacja:
 18 – 20 pkt = dst
 21 - 23 pkt = +dst
 24 - 25 pkt = db
 26 - 27 pkt = +db
 28 - 30 pkt = bdb
Dyżury:


Środa: godz. 13.00 – 14.00
Piątek (w terminach zjazdów):
godz. 10.15 – 10.45,
p.127, ul. Olszewskiego 2
Mail: [email protected]

K. Badźmirowska-Masłowska. Młodociani zabójcy, Zakamycze, Kraków 2000


J. Błachut, A.Gaberle, K.Krajewski: Kryminologia, Wyd. Arche, Gdańsk 1999

J. Brzezińska: Dzieciobójstwo. Aspekty prawne i etyczne, Monografie Lex, 2013


J.K. Gierowski: Motywacja zabójstw, Wyd. UJ 1989



J.K. Gierowski (red): Zabójcy i ich ofiary, Wyd. IES, Kraków 2002
J.K.Gierowski, L.K.Paprzycki, Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpieczające:
zagadnienia prawno-materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne, wyd.
C.H.Beck, Warszawa 2013


J. Gilligan, Wstyd i przemoc, Media Rodzina 2001, s. 70-100




R. Hare: Psychopaci są wśród nas, Wydawnictwo Znak , Kraków 2006
E. Habzda-Siwek: Kilka uwag o przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu z
rozdziału XIX kodeksu karnego w oparciu o dane ze statystyk policyjnych, w:
P.Kardas, T.Sroka, W.Wróbel (red.): Państwo prawa i prawo karne. Księga
Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, Wydawnictwo UJ i Wolters Kluwer,
Warszawa 2012, s.1109-1132.
M.Grzyb, E. Habzda-Siwek, Płeć a przestępczość. O problemie dysproporcji
płci wśród sprawców przestępstw z użyciem przemocy, archiwum
Kryminologii, t.XXXIII, w materiałach udostępnionych
T. Jaśkiewicz-Obydzińska, E. Wach, Sprawczynie zabójstw, w: Zabójcy i ich
ofiary, Kraków 2002


M. Kowalczyk, Zabójcy i mordercy. Czynniki ryzyka i możliwości
oddziaływań resocjalizacyjnych, Oficyna Impuls 2010

K. Krajewski, Bójki i pobicia. Analiza kryminologiczna, Kraków 1988, UJ.

A. Księżopolska-Breś, Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w
prawie polskim, Wolters Kluwer 2010.






Z. Lasocik, Zabójca zawodowy i na zlecenie, Zakamycze, Kraków 2003
Z. Majchrzyk, Motywacje zabójczyń. Alkohol i przemoc w rodzinie.,
Warszawa 1995, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych.
Z. Majchrzyk: Nieletni, młodociani i dorośli sprawcy zabójstw, Instytut
Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2001

Z. Majchrzyk: Zabójczynie i zabójcy. Osobowość, motywy, uwarunkowania sytuacyjne.
Analiza z perspektywy psychologicznego orzecznictwa sądowego, Wydawnictwo
Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa 2008


K. Marzec-Holka, Dzieciobójstwo, Bydgoszcz 2004, Wyd. Akad.Bydg., s.42-72


A. Moir, D.Jessel: Zbrodnia rodzi się w mózgu. Zagadka biologicznych uwarunkowań
przestępczości, Książka i Wiedza 1998


K. Olszak : Bójka i pobicie. Aspekty wykrywacze i dowodowe, Oficyna a Wolters Kluwer
business 2009.


A.Siemaszko (red): Atlas przestępczości w Polsce 4, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009


M.Szwed, L.Wieczorek: Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego
przypadku, Oficyna Wydawnicza „ Humanitas”, Sosnowiec 2009


A.Wolska, Model czynników ryzyka popełnienia zabójstwa, Wyd. Usz., Szczecin 2001
Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu:



definicje, możliwe sposoby rozumienia (ujęcie
prawnokarne i kryminologiczne)
mala per se i mala prohibita
zakres kryminalizacji w kodeksie karnym
Systematyka rozdziału XIX kodeksu karnego
(PPŻZ a przestępczość z użyciem przemocy
>przemoc jako tło sytuacyjne i motywacyjne)
Ciemna liczba przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu






- rozmiary i udział PPŻZ (przestępstw z r. XIX kk)
w ogólnej strukturze przestępczości
- dane ze statystyk policyjnych (rozmiary
przestępczości stwierdzonej, wykrywalność)
- dynamika przeciwko życiu i zdrowiu ogółem i w
poszczególnych subkategoriach
- współczynniki przestępczości ogółem i w
poszczególnych kategoriach
- podejrzani (kobiety/mężczyźni) o ppżz
- skazani za ppżz
Obraz statystyczny poszczególnych
typów/kategorii przestępstw :






zabójstwo (dokonane vs. usiłowane; zabójstwo
kwalifikowane i uprzywilejowane) – art. 148 k.k.
Dzieciobójstwo (art. 149 k.k.)
uszczerbek na zdrowiu/ naruszenie czynności
ciała ( art. 156 i 157 k.k.)
przestępstwa ze skutkiem śmiertelnym jako
kategoria statystyczna (m.in. Eurostat)
udział w bójce lub pobiciu (art. 158 i 159 k.k.)
Pozostałe przestępstwa z r. XIX k.k.
Struktura i dynamika przestępstw z rozdziału
XIX kodeksu karnego (148- 162 kk)
Sprawcy przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu
 - podejrzani (zróżnicowanie ze względu na
płeć oraz wiek)
Wykrywalność przestępstw przeciwko życiu i
zdrowiu










Zabójstwo:
- ujęcie prawnokarne
- ujęcie kryminologiczne
Typologia zabójstw:
problemy definicyjne (zabójstwo a morderstwo)
zabójstwa dokonane vs usiłowane
zabójstwo "zwykłe" a kwalifikowane (“ciężkie”)
(zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem)
zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia
usprawiedliwionego okolicznościami ("w afekcie")
– problemy kwalifikacyjne i orzecznicze
Fenomenologia zabójstw:
 zabójstwo w rodzinie
 zabójstwo z zazdrości
 zabójstwo tyrana domowego
 zabójstwa “na zlecenie”
 zabójstwa seryjne
 zabójstwa na tle seksualnym

Sprawcy zabójstw i ich ofiary:
 Przedstawienie wyników badań psychologicznych
i kryminologicznych (Gierowski, Wolska,
Majchrzyk)
 Psychologiczny portret sprawców zabójstwa
(płeć, wiek, status społeczno-ekonomiczny (SSE),
zmienne osobowościowe, środowisko
wychowawcze, model rodziny)
 Motywacja sprawców zabójstw: typologia
zabójców ze względu na dominujące motywy
 Sylwetka psychologiczna i psychospołeczna ofiar









Relacja sprawcy i ofiary (syndrom wyuczonej
bezradności)
Profilowanie - typowanie sylwetki
psychologicznej sprawców zabójstw
Nieletni sprawcy zabójstw
Kobiety - sprawcy zabójstw
Etiologia zabójstwa: problem motywacji
Czynniki sytuacyjne jako tło motywacyjne
zabójstw
Rola alkoholu w etiologii zabójstwa





Dzieciobójstwo jako fenomen społeczny
Fenomenologia zjawiska
Motywacja sprawczyń (na podstawie opinii
psychologiczno-psychiatrycznych)
Reakcja prawno karna na dzieciobójstwo:
problemy orzecznicze
Studium przypadku
Kwestie definicyjne (rozumienie potoczne i
prawnokarne bójki i pobicia; problemy
orzecznicze)
Obraz statystyczny przestępstw z art. 158 i 159 kk
(struktura, wskaźniki, dynamika,)

Bójka i pobicie z użyciem niebezpiecznego
narzędzia (wykładnia pojęcia "niebezpieczne
narzędzie" i “inny podobnie niebezpieczny
przedmiot”)

Obraz fenomenologiczny bójek/pobić w świetle
badań
(Skarżyński, Krajewski, Olszak)
czas i miejsce zdarzenia
 okoliczności zdarzenia (motywy)
 uczestnicy/ sprawcy bójek i pobić
 kontekst wpływu społecznego
 kontekst kulturowy
Specyficzne formy bójek: "ustawki"
Nieletni uczestnicy bójek i pobić
Zjawisko „Happy slapping”
Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu
(art.156, 157 i 157a kk)
 Przestępstwa z art.156, 157 i 157a kk
 - uszczerbek na zdrowiu, naruszenie
czynności ciała, rozstrój zdrowia
 - problemy orzecznicze
Obraz statystyczny (struktura, dynamika)
przestępstw z art. 156 i 157 kk


Art. 160 i 161kk: narażenie na niebezpieczeństwo
utraty życia lub zdrowia człowieka/ na zarażenie
wirusem HIV lub chorobą zakaźną)
 (Casus Simone Mole'a)

Art. 150 kk: zabójstwo eutanatyczne

Art.151 kk: pomoc do samobójstwa

Art. 152 – 154 kk: kryminalizacja przerwania ciąży z
naruszeniem przepisów ustawy

Art. 155 kk: nieumyślne spowodowanie śmierci
Perspektywa wiktymizacyjna
 "Wyrównanie szkody" w odniesieniu do
przestępstw p-ko życiu i zdrowiu (Taeter-Opfer
Vergleich)
Czy kompensacja jest możliwa?
- możliwości implementacji reguł sprawiedliwości
naprawczej
Problem relacji rodzinnych sprawcy i ofiary (VOR)
- Mediacja
Status i rola ofiary w procesie karnym – aktualne
problemy






Model wieloczynnikowy zachowania
człowieka (w tym przestępstwa)
Koncepcje biologiczne (rola uszkodzeń
mózgu, możliwości diagnostyczne fMRI)
Ujęcie psychoanalityczne (J.Gilligan)
Koncepcja osobowości nieprawidłowej,
konstrukt psychopatii (H.Cleckley, R.Hare)
Inne czynniki/ determinanty osobowościowe
- renesans koncepcji H.J.Eysencka?
Nowe modele zachowania i teoretyczne
koncepcje wyjaśniające (podejście
integracyjne): ogólna teoria napięcia R.
Agnew (Strain Theory of Delinquency)
Koncepcje wyjaśniające zróżnicowane w
aktywności przestępczej kobiet i mężczyzn
 (gendered theory of crime)
 - dyskusja o możliwościach wykorzystania
tych teorii w wyjaśnianiu i zapobieganiu
przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu





Zagadnienia kryminalno-polityczne
Wymiar kary i możliwości indywidualizacji
Konstrukcja ograniczenia i wyłączenia
poczytalności w polskim prawie karnym
Praktyka stosowania środków
zabezpieczających
Nadzwyczajne złagodzenie kary jako
instrument indywidualizacji
odpowiedzialności karnej
Warunkowe przedterminowe zwolnienie




Programy resocjalizacyjne wobec sprawców
przestępstw z użyciem przemocy
Funkcjonowanie systemu terapeutycznego
wykonania kary pozbawienia wolności
Możliwości realizacji „therapeutic
jurisprudence”
Perspektywa salutogenetyczna w kryminologii
(poczucie koherencji: A.Antonovsky)



Metody w ramach strategii destruktywnej i
konstruktywnej
Problem powrotności do przestępstwa w
kontekście PPŻZ
Zarządzanie ryzykiem (kwestionariusze
oceniających ryzyko powrotności do
przestępstwa/ ryzyko ponownego popełnienia
przestępstwa przez sprawcę niepoczytalnego/
dopuszczającego się przemocy (skala PCL- R:
VRAG: Violence Risk Appraisal Guide):)