Transcript Dzieciobójstwo c.d.

Dzieciobójstwo
Art.149 k.k.
Dzieciobójstwo
problem terminologiczny! (to nie są wszystkie przypadki zabójstw
dzieci)
Art. 149 kodeksu karnego
 Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem
jego przebiegu
- podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Wersja pierwotna art. 149 kk (z 1997 r.)
Matka, która zabija noworodka pod wpływem silnego przeżycia
związanego z przebiegiem porodu, znacznym zniekształceniem
dziecka lub ze szczególnie trudną sytuacją osobistą
- podlega karze pozbawienia wolnościom 3 miesięcy do lat 5.
Dzieciobójstwo
 -przestępstwo skutkowe
-może być popełnione tylko umyślnie
 -może być popełnione przez działanie lub zaniechanie
Znamiona strony podmiotowej:
 Przeżycie, pod wpływem którego dochodzi do zabójstwa
noworodka, stanowi zakłócenie czynności psychicznych,
usprawiedliwiające łagodniejsza kwalifikację prawną czynu;
 Natężenie tego zakłócenia powinno być takie jak w
przypadku ograniczonej poczytalności (art.31 § 2 kk) skoro
sankcja przewidziana za dzieciobójstwo jest nawet
łagodniejsza niż w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia
kary za zabójstwo popełnione w warunkach poczytalności
ograniczonej w stopniu znacznym
[Problem sankcji z art. 149 kk]
W ocenie K. Daszkiewicz obniżenie kary grożącej za
dzieciobójstwo pogłębiło różnice pomiędzy karą za to
przestępstwo a zagrożeniem przewidzianym za
spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
> jeżeli matka uczyniła wszystko, żeby dziecko pozbawić życia, ale z przyczyn
niezależnych nie doszło do śmierci (np. uratowała je inna osoba) to
poniesie odpowiedzialność karną za usiłowanie dzieciobójstwa (od 3
miesięcy do 5 lat)
>jeżeli dziecko doznało ciężkiego uszczerbku na zdrowiu to zagrożenie karą z
art. 156 § 1 kk mieści się w przedziale od 1 roku do 10 lat! (4x wyższa w
dolnej i 2x wyższa w górnej granicy ustawowego zagrożenia!)
[*Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego.
Komentarz, Wyd. C.H.Beck, warszawa 2000, s.222-223]
Dzieciobójstwo
Krystyna Marzec-Holka
Dzieciobójstwo. Przestępstwo uprzywilejowane czy zbrodnia
(Wyd. Akademii Bydgoskiej Bydgoszcz 2004)
Mirosław Szwed, Leszek Wieczorek
Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego
przypadku(Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009)
Agnieszka Księżopolska-Breś
Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie
polskim (Wolters Kluwer 2010)
Dzieciobójstwo
Rys historyczny: od „praktyki ograniczania
przyrostu naturalnego” do „przestępstwa
uprzywilejowanego”
• Na gruncie prawa polskiego jest to
uprzywilejowany typ zabójstwa
•
•
•
•
Skala zjawiska: rok 1924: 1117
1937: 802
1948: 350
1989: 39
Dzieciobójstwo
Dzieciobójstwo w warunkach polskich:
• - czyn motywowany głównie rodzinnie
-niektóre przypadki można kwalifikować
w grupie motywów erotycznych (zabójstwo
z powodu obawy utraty partnera)
- niekiedy dziecko jest kozłem ofiarnym, matka
przenosi na niego agresję innej osoby dorosłej
np. męża, konkubenta (tzw. agresja
przeniesiona)
Przestępstwa z art. 149 kk
Liczba postępowań
wszczętych
Liczba przestępstw
stwierdzonych
2007
34
13
2008
33
13
2009
28
10
2010
26
10
2011
24
5
2012
22
9
Małoletnie ofiary zabójstw (art.148 kk)
Rok
liczba małoletnich ofiar zabójstw
2007
37
2008
24
2009
16
2010
19
2011
24
2012
13
Agnieszka Księżopolska-Breś:
Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo
w prawie polskim (Wolters Kluwers 2010)
• Badania aktowe (obejmowały akta sądowe i
prokuratorskie)
Zawiadomienie o popełnieniu
przestępstwa
Następujące źródła:
• 1/służby medyczne (szpitale, prywatne praktyki): 73 sprawy
• 2/przypadkowe osoby ujawniły zwłoki noworodka: 62 sprawy
• 3/ doniesienia: 16 (5 partnerzy,4 członkowie rodziny, 4 obce osoby,
3 anonimowo) > 9 doniesień było fałszywych!
• 4/instytucje państwowe (ośrodki pomocy, centra pomocy rodzinie):
- 14 spraw
• 5/ rodzice położnicy o fakcie porodu pozaszpitalnego: 2 sprawy
• 6/ wynik pracy operacyjnej policji: 2 sprawy
• 7/kobieta sama powiadomiła policję: 1
• 8/materiał wyłączony z innej sprawy: 1
• 9/ nie ustalono źródła zawiadomienia: 5 spraw
Agnieszka Księżopolska-Breś
• Badania 176 akt prokuratorskich i sądowych z
lat 2002 – 2006 z wszystkich okręgów
apelacyjnych!
• 5 postanowień o odmowie wszczęcia śledztwa
• 132 postanowienia o umorzeniu śledztwa
• 36 aktów oskarżenia
• 1 zawieszenie postępowania
• 1 sprawa przekazana na Ukrainę
Analiza akt sądowych:
• 37 wyroków I instancyjnych ( w tym 1 przez
sąd rodzinny i nieletnich):
• Wszystkie wyroki w II instancji skazujące! [w I
inst. jedno uniewinnienie > apelacja]
Przyczyny dzieciobójstwa (motywacja)
ustalone przez sąd lub prokuraturę: (n=33)
Motywacja
Liczba spraw
Obawa przed reakcją rodziców
10
Obawa przed opinią znajomych i sąsiadów
3
Obawa przed pogorszeniem sytuacji bytowej i finansowej w 3
zw. z posiadaniem wielodzietnej rodziny
Obawa przed ew. porzuceniem ze strony partnera
2
Obawa przed reakcją teściowej która posądziłaby o zdradę)
1
Brak konkretnych ustaleń
14 *
Przyczyny dzieciobójstwa c.d.
K.Ostrowska: Jedną z głównych przyczyn przestępczości
jest wadliwa samokontrola emocjonalna i poznawcza
Inne przyczyny :
• - przewaga procesów emocjonalnych nad
intelektualnymi w sferze interpersonalnej
• - brak umiejętności przewidywania skutków swego
działania
• -wysoki poziom koncentracji na swoich potrzebach i
przeżyciach
• -stale poczucie krzywdy z e strony otoczenia
• - braki w zakresie systemu wartości
Modele sytuacyjne dzieciobójstwa
- opracowane przez A.Księżopolską-Breś
w oparciu o przeprowadzone przez nią
badania aktowe (analiza treści akt sądowych)
oraz metaanalizę przypadków omówionych
w literaturze
Model I.
• Dzieciobójczyni: młoda kobieta 18-22 r.ż,
mieszkająca w mieście, ucząca się lub studiująca,
pozostająca pod opieką rodziców, utrzymuje
kontakty cielesne z jednym partnerem, często
sympatia
• - ze strachu przed reakcją rodziny dziewczyna
zataja ciążę, informuje o niej jedynie partnera
• -po urodzeniu dziecko porzuca > zgon następuje
na skutek nieudzielenia pomocy i wychłodzenia,
dusi je lub następuje samoistne poronienie
• -tłumaczy, ze dziecko urodziło się martwe
Model II.
• Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 35- 45 lat,
wykształcenie podstawowe, mężatka, żona
alkoholika, matka kilkorga dzieci, na utrzymaniu
męża, bezrobotna, niestosująca antykoncepcji,
zachodzi w kolejną ciążę i zataja ten fakt – także
przed mężem w obawie, ze będzie niezadowolony
• - po urodzeniu dziecka porzuca je lub nie udziela
mu pomocy, następnie zakopuje w ziemi i często
odwiedza to miejsce lub pali zwłoki w piecu
• - przyznaje się do czynu i wszystko szczegółowo
opisuje
Model III.
• Dzieciobójczyni: nastolatka, mieszkająca na wsi,
wykształcenie podstawowe, uczęszcza do szkoły specjalnej z
powodu upośledzenia umysłowego lub niezaradna życiowo
z osobowością nieprawidłową, zaniedbana wychowawczo,
pozostająca na utrzymaniu rodziców, , ma wielu
przygodnych partnerów sympatia
• - dba, aby ciąża nie wyszła na jaw , kamufluje objawy ciąży
• -po urodzeniu dziecka zabija je brutalnie, często uderzając
ciałem o twarde podłoże lub stosując inne narzędzia
zbrodni > wywołuje u noworodka liczne obrażenia
mechaniczne, zwłaszcza w obrębie głowy
-wyjaśnia niespójnie, przez psychologa oceniona jako osoba
ze skłonnością do konfabulacji (obrażenia dziecka tłumaczy
faktem kilkukrotnego upuszczenia dziecka na podłogę)
Model IV.
• Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 28-35 lat,
mieszkająca w mieście, z wykształceniem
podstawowym, bezrobotna, na utrzymaniu
konkubenta, z którym się alkoholizuje, rzadziej
narkotyzuje, niekryjąca swojej ciąży
• -po urodzeniu dziecko porzuca je tłumacząc,
że urodziło się martwe lub zabija w nietypowy
sposób (wyrzucenie z balkonu IX piętra)
Wnioski z badań:
•
•
•
•
Typowa skazana za przestępstwo dzieciobójstwa:
-kobieta 20- 30 lat (48,5%)
-pochodząca i mieszkająca na wsi (60,6%)
-wykształcenie podstawowe (33,3%) lub
zawodowe (36,3%)
• -stanu wolnego (72,7%)
• -bezdzietna (54,5%)
• -dotychczas niekarana (94,3%)
Okoliczności zdarzenia:
• W większości spraw kobiety ukrywały ciążę, poród
odbywały samotnie, łazience lub pomieszczeniach
gospodarczych
• Pierwszy i drugi etap porodu bez komplikacji, ale
potem często powikłania i stan kobiety zwykle zmuszał
kobiety do poszukania fachowej pomocy –
następowało ujawnienie ciąży i porodu a lekarze
informowali policję
• Członkowie rodziny zeznawali, że nic niewiedzieni o
ciąży i porodzie!
• > środowisko dzieciobójczyń nie interesowało się ich
losem
Sprawczynie dzieciobójstwa c.d:
• - często kobiety zaniedbane wychowawczo, z
zaburzeniami osobowości, niemające planów
na przyszłość, żyjące z dnia na dzień, często
nałogowe alkoholiczki
• > obok czynników okołoporodowych właśnie
fakt uzależnienia miał wpływ nie tyko na
postawę życiową, lecz brak wykształcenia
instynktu macierzyńskiego
Kwalifikacja prawna czynu
37 wyroków skazujących:
• 33 (89,1 %): oskarżone winne przestępstwa z
art. 149 kk lub
• z art.13 § 1kk w zw. art.149 kk lub
• z art. 149 kk w zw. z art.31 § 2 kk
Wnioski z badań
• Analizując znamię „działania pod wpływem
porodu” sądy opierały się na wnioskach biegłych
> stosując kwalifikację z art. 149 uwzględniały
„nie tylko sam przebieg porodu jako zdarzenia
stresującego i uwydatniającego emocje, lecz także
przyczyny sytuacyjne i osobiste dotyczące
oskarżonej”
• >zd. AK-B zauważalna prawidłowość polegająca
na uwzględnianiu łącznie przyczyn endogennych
i egzogennych (okołoporodowych i
pozaporodowych)