Transcript 5 Arz , Ürün ve Maliyetler.p pt

Arz, Ürün
ve
Maliyetler
Arz (Sunu)
• Arz; Belirli bir dönem içinde bir ürünün belirli
bir fiyat düzeyinde satılmak amacı ile bir firma
tarafından pazara sunulmak istenen miktarı.
Üretim Süreci: Kârını en büyüklemek isteyen firma davranışı
firma ve birey
kararları
Üretim Süreci:
Bütün firmalar -rekabetçi olsun olmasın- girdi
talep eder, üretime uyarlar ve çıktı üretirler.
Bütün firmalar kârlarını artırmak için motive
olur ve maliyetlerini düşürmek isterler.
Üç temel konu başta olmak üzere birçok konuda karar
vermek durumunda olan firmaların temel hedefi en
yüksek kazancı sağlamak hedefine dönüktür.
Firmalar için 3 önemli karar
1.
Ne kadar ürün
üretilecek
2.
Hangi teknoloji
kullanılacak?
3.
ne kadar girdi
talep edilecek?
Uzun ve Kısa Dönem Kararlar
• Kısa dönem: En azından 1 adet üretim
faktörünün sabit olduğu dönem
• Artan verim: Bir değişken faktördeki artışa
oranla üretim çıktı miktarı daha fazla artar
• Azalan verim: Girdi miktarındaki artışa oranla
üretim miktarındaki artış daha düşüktür
Uzun ve Kısa Dönem Kararlar
Kısa dönem; 2 koşulun sabit olduğu
dönemdir: 1) Firma sabit ölçekte çalışır, 2)
Endüstriye yeni bir firma girişi ya da firma
çıkışı yoktur.
Uzun Dönem; herhangi bir faktörün sabit
olmadığı dönemdir.
Firma ölçeğini değiştirebilir ve endüstriye yeni
firmalar girebilir, firmalar endüstriden
ayrılabilir.
İş bölümü ve Uzmanlaşma
Avantajlar
– Artan verimlilik
– Yükselen yaşam standardı
– Artan ürün çeşitliliği
Dezavantajlar
– Tekdüzelik/monotonluk
– Çeşitlilik azlığı
– İşgören bağımlılığı
Üretim
• Azalan verim yasası: Kısa dönemde ve en
azından bir faktörün sabit olduğu durumda
firma bir değişken faktörü artırdığında bu
değişken faktöre göre çıktı miktarında azalma
oluşur
Ürün ve Emek Girdisi(1)
• Toplam ürün (TP). İşgücü miktarındaki artışla birlikte
toplam çıktı miktarındaki artıştır.
• Ortama Ürün (AP). Her birim işgücüne düşen ürün
miktarıdır.
• Matjinal Ürün. Bir fazla işgücü kullanımı sonucu
toplam üründe meydana gelen artıştır.
Değişen girdi oranları (2)
Toplam
Ürün
Ortalama Ürün
Çıktı
Çıktı
Marjinal Ürün
İşgücü
İşgücü
Toplam, ortalama ve marjinal ürün eğrileri (İşgücü gibi değişken faktör için)
Ürün ve İşgücü Girdisi (2)
Önceki şekil toplam, ortalama ve marjinal ürün
eğilimlerini göstermektedir.
Ortalama ve marjinal ürünler azalan verim yasasına
uygun olarak düşmektedir
Ortalama ürünün artış döneminde Marjinal ürün
ortalama ürünün üzerindedir.
Ortalama ürünün azalış döneminde Marjinal ürün
ortalama ürünün altındadır.
Her ikisi eşit olduğunda ortalama ürün en yüksek
düzeydedir.
Maliyet Fonksiyonu Kavramı
• Üretimde bulunmak için işletmenin sağlamış
olduğu girdiler karşılığında yaptığı ödemelere
maliyet veya maliyet gideri adı verilir.
• İşletmelerin söz konusu mal ve hizmetlerinin
satışa hazır duruma gelinceye kadar oluşan
her türlü maliyete ise, üretilen malın maliyeti
denmektedir.
09.04.2015
13
Maliyet Fonksiyonu
• Örneğin satışa hazır bir malın maliyeti içinde;
bu mal ve hizmete ilişkin her türlü ücret, maaş
ve primler, her türlü sigorta primleri, bina ve
arazi vergi payları, taşıma giderleri payı, posta
telefon ve benzeri haberleşme giderleri, her
türlü hammadde, yardımcı madde ve malzeme
giderleri, bakım ve onarım giderleri de
bulunmaktadır.
09.04.2015
14
Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
• İşletme maliyetlerine ilişkin sağlanan
bilgilerden belli başlı dört alanda
yararlanılmaktadır. Sırasıyla;
1. İşletme karının hesaplanması
2. İşletmede gider denetimin yapılması
3. Mal ve hizmetlerin fiyatlandırılması
4. Sağlıklı işletme kararlarının alınması
09.04.2015
15
Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
• İşletme Kârının Hesaplanması: Kâr’a ilişkin
terimlerden bazıları; brüt satış kârı, faaliyet kârı,
net kâr’dır. Brüt satış kârı, satışlardan sağlanan
gelirden malın maliyeti çıkarılarak bulunur.
Faaliyet kârı, brüt satış kârından üretime ilişkin
öteki genel giderler düşülerek bulunur. Net
işletme kârı ise, belirli bir dönemde işletmenin
her türlü gideri çıkarılarak bulunur.
09.04.2015
16
Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
• İşletmede Sağlıklı Kararların Alınması:
İşletme maliyetleri hakkında sağlanan bilgiler
yardımıyla, işletme yönetimi; tedarik, üretim,
pazarlama, finansman, muhasebe, personel
yönetimi, araştırma geliştirme ve halkla ilişkiler
gibi konularda daha sağlıklı ve amaca yönelik
kararlar alabilmektedir.
09.04.2015
17
Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
• İşletmede Gider Denetimin Yapılması: Bir
işletme toplam gelirlerini artırmaya çalışırken
aynı zamanda toplam maliyetlerini de en aza
indirmek
zorundadır.
Bu yüzden gider
denetiminin yapılması işletmeler için hayati
önem taşımaktadır.
09.04.2015
18
Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
• Mal ve Hizmetleri Fiyatlandırma: İşletmeler
mal ve hizmetlerin fiyatlarını saptarken değişik
yöntemlerden faydalanırlar.
• Bunlardan biri maliyete dayalı fiyatlandırmadır.
Bu yönteme göre, bir malın birim maliyetine
belirli bir kâr yüzdesi eklenerek o malın satış
fiyatı bulunur.
09.04.2015
19
MALİYETLER
• Açık Maliyetler: Üretim faktörlerini elde etmek
için yapılan gerçek ödemeleri ifade eder.
Muhasebeleştirilen maliyetlerdir.
• Örtük Maliyetler: Gerçekte ödeme
yapılmayan, ancak bir alternatiften
vazgeçilmesi nedeniyle oluşan maliyetlerdir.
Muhasebeleştirilemeyen maliyetlerdir.
09.04.2015
20
Ortalama Toplam Maliyet, Ortalama Değişken
Maliyet ve Marjinal Maliyet
Marjinal Maliyet
Ortalama Toplam
Maliyet
Ortalama Değişken
Maliyet
09.04.2015
Toplam Maliyetteki
Değişim
Üretimdeki Değişim
Toplam Maliyet
Üretim Sayısı
Değişken Maliyet
Üretim Sayısı
21
Ortalama Toplam Maliyet, Ortalama Değişken Maliyet ve
Marjinal Maliyet
09.04.2015
22
Sabit giderler
• Kaçınılmaz ya da ana giderler olarak da
tanımlanır
• Üretime bağlı olarak değişmez.
• Kira, faiz, kar payı, sürekli çalışan personel
giderleri ve borç ödemeleri gibi unsurları kapsar
Değişken giderler
• Üretime bağlı olarak değişir.
• Hammadde, ücretler, enerji gibi giderleri kapsar
• Sıfır üretim noktasında değişken gider yoktur
• Aynı zamanda doğrudan ve kaçınılabilir giderler
olarak da anılır
• Uzun vadede tüm faktörler değişkendir ve
giderler de değişken gider durumundadır
• Yarı değişken giderler? Üretimin kitle halinde
değişkenlik gösterdiği durumlarda ortaya çıkar.
Toplam Gider (1)
• Belli üretim düzeyinde ortaya çıkan tüm giderler
toplamıdır
• Toplam giderler toplam sabit ve toplam değişken
giderler olarak da ayrılabilir
TC = TFC + TVC
Toplam Giderler (2)
Ortalama Toplam Giderler
• Ortalama toplam gider; toplam giderlerin
üretilen her birime bölünmesi ile ortaya çıkar.
• Ortalama sabit ve ortalama değişken giderler
toplamından oluşur
ATC = AFC + AVC
• Ortalama sabit gider; AFC = TFC/Q
• Ortalama değişken gider; AVC = TVC/Q
Örnek: Bir işletme için tüm giderler
• Sabit giderler: Kira, faiz, ücretler, sigorta ve amortisman gibi
satış hacmine bağlı olmayan giderlerdir.
• Değişken giderler: İşletmede satış hacmine bağlı olarak
değişen, yiyecek-içecek giderleri gibi gider türleridir.
• Yarı-sabit giderler: Enerji, telefon ücretler gibi satış hacmine
bağlı ancak satış hacminin bir oranı olarak belirtilemeyen
giderlerdir.
• Toplam giderler: Belirli bir bütçe döneminde sabit, değişken ve
yarı değişken giderlerin toplamından oluşur.
• Ortalama giderler: Toplam maliyetlerin ya da giderlerin birim
sayısına bölünmesi ile bulunur. Bu maliyetler ünite maliyetleri
ya da toplam ortalama maliyetler olarak da anılır.
• Doğal Giderler: Hemen her işletmede,
hammadde giderleri, işçilik giderleri ve genel
giderler adı altında maliyetlere rastlanır. Doğal
maliyet giderleri; dolaysız hammadde, dolaysız
işçilik ve genel giderlerden oluşur.
• Birim ve Toplam Giderler: İşletmenin ürettiği
mal ve hizmetlerin maliyetleri toplam olarak
belirtilebileceği gibi birim maliyet olarak da
belirtilebilir.
• Marjinal giderler: Satışlardaki bir birimlik artışın -örneğin
bir müşterilik artış gibi-, toplam giderlerde meydana
getirdiği artıştır.
• Doğrudan giderler: Bir bölümde ya da ünitede doğrudan
izlenebilen giderlerdir; bir bölümdeki işgücü maliyetleri
gibi.
• Dolaylı giderler: Ortak giderler adı ile de anılan bir
bölümde ya da ünitede izlenemeyen giderlerdir: yönetim
giderleri gibi.
• Kontrol edilebilen giderler: İşletmenin kontrol ederek
azaltabileceği giderlerdir; işgücü ya da malzeme kaybı
gibi.
• Kontrol edilemeyen giderler: Yönetim tarafından kontrol
edilerek azaltılamayan giderlerdir; Kira ve sigorta gibi.
• Fırsat maliyetleri: Birbirine seçenek olan harcamaların bir
diğerinde yarattığı maliyetlerdir. Örneğin, bir restoran
işletmesi ya mevcut işletmesini yenileme ya da ikinci bir
ünite açma seçeneği ile karşı karşıya kalabilir. Bunlardan
birini tercih ettiği zaman diğer seçenekte bazı kayıpları
olacaktır.
• Standart giderler: İşletmede sürekli olarak üretilen ürünler
için geliştirilmiş olan maliyetlerdir. Örneğin, belirli menüler
için belirlenen standart giderler yöneticileri günlük maliyet
hesaplarından kurtarır.
Kısa dönem maliyet eğrileri
Üretim ve Maliyet
Tablo: Kâr, zarar ve tam rekabetçi firmanın uzun ve kısa dönem kararları1
Kısa dönem
koşulları
Kârlar
Zarar
TR > TC
1. Üretim kârları ile
(TR  TVC)
2. Üretim zararları ile
(TR < TVC)
Kısa dönem
kararları
Uzun Dönem
Kararları
P = MC: üretim
Genişleme: yeni
firmalar girer
P = MC: üretim
Küçülme: firmalar
çıkar
(zarar < sabit giderler)
Üretime son verme:
Küçülme: firmalar
çıkar
zarar = sabit giderler
34
UZUN DÖNEMDE ÜRETİM
• Uzun dönemde kullanılan tüm girdiler
değiştirilebileceği için azalan verimler yasası
işlerliğini yitirir. Tüm girdilerin miktarlarının
değişmesi ölçek ve ölçeğin verimi kavramlarını
da beraberinde getirmektedir. Çünkü, girdilerin
miktarlarının aynı oranda değişmesi üretim
ölçeğinin değişmesi anlamındadır.
• Üretim ölçeği değiştiğinde, bunun ürün miktarı
üzerindeki etkisine bakmak suretiyle ölçeğin
verimi belirlenebilir.
3535
35
UZUN DÖNEMDE ÜRETİM
• Ölçeğe Göre Sabit Verim: Girdilerdeki artış
oranı ile üretimdeki artış oranı aynıdır.
• Ölçeğe Göre Artan Verim: Üretimdeki artış
oransal olarak girdilerdeki artıştan yüksektir.
• Ölçeğe Göre Azalan Verim: Üretimdeki artış
oransal olarak girdilerdeki artıştan düşüktür.
09.04.2015
36
Uzun dönem giderler
• Uzun dönemde tüm üretim faktörleri
değişkendir
• Uzun dönem ortalama gider eğrisi zarf eğrisi
olarak adlandırılır ve kısa dönem ortalama
maliyet eğrileri ile oluşur.
• LRAC eğrisi değişik üretim miktarlarındaki en
düşük maliyetleri gösterir
Uzun dönem giderler
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Eğer üretim miktarı Q1 ve Q2 arasındaysa, orta
büyüklükte bir işletme en az maliyetle üretimi
gerçekleştirecektir.
09.04.2015
39
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Q2’den daha büyük herhangi bir üretim düzeyi
için en büyük işletme ölçeği, en az maliyetle
üretimi sağlayacaktır.
• Dolayısıyla ATC3 eğrisi en etkin fabrika
ölçüsüdür.
09.04.2015
40
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Ayrıca bu şekil, sabit kabul edilen üretim
faktörünün her düzeyi için farklı bir ATC eğrisi
çizilmesi gerektiğini gösterir.
• Mevcut teknolojiye göre tercih edilebilecek sabit
girdi düzeyi sonsuz sayıdaysa, ATC eğrileri de
sonsuz sayıda olacaktır.
09.04.2015
41
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Faktör fiyatları ve teknoloji sabitken, uzun dönem
ortalama maliyetler, tüm üretim faktörlerinin
değişmesi sonucunda her bir üretim düzeyi için
minimum ortalama maliyetlerden oluşur.
09.04.2015
42
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Grafikte gösterildiği gibi; uzun dönem maliyet
eğrisi kısa dönem maliyet eğrilerini kapsar ve kısa
dönem maliyet eğrilerine sadece minimum
noktalarında teğettir.
09.04.2015
43
UZUN DÖNEM GİDERLER
• LRAC ve SRAC’ler U biçimindedir.
• Ancak ikisinin U biçiminde olma nedeni
farklıdır.
• Kısa dönem ortalama maliyet eğrisi, artan
ve azalan marjinal verimler yasası
nedeniyle U biçimindedir.
• Buna karşın uzun dönemde bu yasa geçerli
değildir.
09.04.2015
44
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Çünkü, uzun dönemde tüm üretim faktörleri
değişkendir. Azalan marjinal verimler kanununun
geçerli olabilmesi için üretim faktörlerinden en az
birinin sabit olması gerekir.
09.04.2015
45
UZUN DÖNEM GİDERLER
• Uzun dönemde ortalama maliyet eğrisinin U
biçiminde olmasının nedeni ise, firmaların önce
ölçeğe göre artan, daha sonra sırasıyla ölçeğe
göre sabit ve azalan ölçek ekonomileriyle
çalışmalarıdır.
09.04.2015
46
Maliyet Eğrilerindeki Kaymalar
• Teknolojik ilerleme ve girdi fiyatlarının düşmesi
uzun dönem ortalama maliyet eğrisini aşağı
kaydırır.
09.04.2015
47
Maliyet Eğrilerindeki Kaymalar
• Etkin çıktı düzeyi de artacaktır.
• Girdi fiyatlarında artış yaşanırsa eğriler ters
yönde kayar.
• (LRAC2 LRAC1) , (Q2 Q1)
09.04.2015
48
Gider eğrisi ve en düşük etkinlik ölçüsü
Çıktı (üretim)
Ölçek Ekonomileri
Ölçek ekonomileri ve en düşük etkinlik noktası
Ölçek ekonomileri
Uzun dönemde üretim artışına bağlı olarak
ortalama gider eğrisindeki düşmeyi ve
üretimdeki artışı açıklar
• Teknik ekonomiler: Firma tesisleri ve üretim
birimlerindeki artışın sağladığı avantaj
• Teknik olmayan ekonomiler: İşletmenin
tamamının ölçeğinin artışı ile ortaya çıkan
avantajlardır
Teknik olmayan ölçek ekonomileri
• Finansal ekonomiler, işletme büyüdükçe birim
finansal giderlerin azalması (kredibilite)
• Yönetsel, pazarlama ve diğer fonksiyonel
ekonomiler, etkili yönetim teknikleri gibi
• Dağıtım ekonomileri, ölçek büyüdükçe azalan
dağıtım giderleri
• Satın alma ekonomileri, hacimli satın almada
sağlanan indirimler
Deneyim ekonomileri
Deneyim ve öğrenme eğrisi: kümülatif çıktı artışı sonucu ortalama giderler azalır
Üretim Karar Süreci
• Kısa dönem: Gelirler en azından işletme
giderlerini karşıladığı sürece üretime devam
edilir
[örn.fiyat (AR) ortalama değişken giderlere en azından eşit. tercihan daha fazla
olmalıdır AVC]
• Uzun dönem: Gelirler en azından normal
karlar dahil tüm üretim giderlerini karşıladığı
sürece üretim devam eder.
[örn. Fiyat (AR) ortalama toplam giderden fazla ya da en azından eşit
olmalıdır ATC]
Üretici artığı
Üretici
Artığı
Miktar
Arzın fiyat esnekliği
• Bir ürün arzının kendi fiyatındakki değişimlere
karşı duyarlılığının ölçümü arz esnekliği olarak
tanımlanır
E = X malının arzındaki % değişme
X malının fiyatındaki % değişme
Arz esnekliğinin belirleyicileri (1)
• Üretim faktörlerinin hareketliliği
• Zaman faktörü
– Çok kısa dönem
– Kısa dönem
– Uzun dönem.
• Boş kapasitenin varlığı
• Stoklar
• Üreticinin risk alma yatkınlığı
Arz esnekliğinin belirleyicileri (2)
Arz esnekliği aşağıdaki durumlarda yüksektir
•
•
•
•
Üretim faktörleri ne kadar mobil ise
Dönem ne kadar uzun ise
Üreticinin risk alma eğilimi ne kadar yüksekse
Üretimde doğal faktörlerin negatif etkisi ne
kadar düşük ise
Arz esnekliği ve zaman faktörü
Fiyat
Miktar
Uzun dönem arz eğrisi S2 , kısa dönem arz eğrisi S1, den daha esnektir (P0 to P1
fiyat değişimi durumunda) S0 arzı tamamen inelastiktir
BÖLÜM
Slayt sonu