Transcript Oddziaływanie grup interesów w UE na przykładzie Wspólnej

Oddziaływanie grup interesów w UE
na przykładzie
Wspólnej Polityki Rolnej
Joanna Linko
Plan prezentacji
 Teoria wyboru publicznego wprowadzenie,
zagadnienie grup interesów
 Wspólna Polityka Rolna historia, założenia, rozkład
korzyści i ich egalitaryzacja
 Grupy interesów
 Wydatki na politykę rolną, płatności
bezpośrednie
Teoria wyboru publicznego
W ekonomii decyzje w sferze społeczno gospodarczej:
1) Podejmowane przez jednostki ludzkie i podmioty
gospodarcze oraz społeczne
2) Podejmowane przez podmioty sfery politycznej
w imieniu społeczeństwa
Druga sfera decyzji od lat 60 i 70 XX wieku, w ten sposób powstaje teoria
wyboru publicznego.
Ważnym polem zainteresowań teorii jest badanie działalności grup
interesu, koalicji dystrybucyjnych oraz ich wpływu na gospodarkę i
państwo.
Wspólna Polityka Rolna (1)
– jej początek dał Traktat Rzymski z 1957 roku
Cele założycielskie
(nie)nowe zadania
Bezpieczeństwo żywnościowe dla
konsumentów
Stabilizacja rynku rolnego
Bezpieczna żywność
Sprawiedliwy udział rolników w
dochodach generowanych przez
gospodarkę
Zwrócenie uwagi na
wielofunkcyjność rolnictwa
Wzmocnienie produktywności i
konkurencyjności producentów
rolnych
Zwrócenie uwagi na niestabilność
rynków
Dostępność żywności po
umiarkowanych cenach
Zwrócenie uwagi na globalne
zagrożenia (np. zmiany klimatu)
Bezpieczeństwo żywnościowe dla
konsumentów
Wspólna Polityka Rolna (2)
• Przekonanie o potrzebie szczególnego
traktowania rolnictwa
• wraz z różnicowaniem poziomu rozwoju
państw członkowskich i interesów tych krajów,
zwłaszcza po rozszerzeniu Wspólnoty w 2004 i
2007 r. , następuje silne różnicowanie się
stanowisk w sprawach przyszłości WPR
• Skrajny postulat (brytyjski, z 2005 r.)likwidacja WPR
Wspólna Polityka Rolna (3)
Przyczyny kryzysu
WPR
Podważanie
wspierania
rolnictwa
wspólnotowego
w obecnym
zakresie
Podważanie
zasadności
istniejących
instrumentów
Podważanie
zasadności
rozkładu
korzyści między
beneficjentów
WPR
Rozkład korzyści z WPR i ich
egalitaryzacja
• Zadanie dla reformatorów WPR: ujednolicenie
podziału płatności bezpośrednich i korzystanie z
innych instrumentów
• Największymi beneficjentami WPR są spółki lub
spółdzielnie rolne, a nie indywidualne
gospodarstwa
• Kwestia limitów płatności
• Redukcje
• Wyłączenie z programów wsparcia po
przekroczeniu ustalonego dochodu
Udział subsydiów rolniczych trafiających do 10%
największych gospodarstw
80%
70%
60%
50%
40%
75%
30%
20%
49%
42%
10%
0%
Wielka Brytania
Węgry
Polska
Źródło: prof. dr hab. Jerzy Wilkin, „Ekonomia polityczna … „ (tekst do tematu), oprac. własne
Rozkład korzyści z WPR
Lp. Najwięksi beneficjenci systemu płatności WPR
w Polsce
1
SPÓLDZIELCZA AGROFIRMA WITKOWO
Skumulowane
płatności do 2007 r.
16 323 998
2
TOP FARMS "GLUBCZYCE" SPÓLKA Z.O.O
15 598 948
3
15 316 332
4
TOP FARMS WIELKOPOLSKA SP. Z O. O. PIOTROWO
PIERWSZE 6, 64-020 CZEMPIN TFW
KOMBINAT ROLNY KIETRZ SP.ZO.O.
5
POLDANOR S.A POLDANOR
14 581 999
6
KOM-ROL KOBYLNIKI SPÓLKA Z O.O. W KOBYLNIKACH
8 525 027
7
AGRO - SKANDAWA SPÓLKA Z OGRANICZONA
ODPOWIEDZIALNOSCIA AGRO - SKANDAWA SP. Z O.O.
ROLNYVIK SP. Z O.O. ROLNYVIK
8 000 951
POLSKA HODOWLA I OBRÓT ZWIERZETAMI SP. Z O.O.
SZYMANKOWO
AGRI PLUS SPÓLKA AKCYJNA
6 940 373
8
9
10
Źródło: www.farmsubsidy.org (oprac. własne)
14 634 927
7 379 774
5 978 234
Grupy interesów
wprowadzenie
• Grupy dążą do stworzenia korzystnych dla siebie
decyzji legislacyjnych i przejęcia możliwie dużej części
środków publicznych
• Teoria grup interesu
• Przykłady zjawiska: lobby rolnicze, „siła przebicia”
farmerów
• Nowi „aktorzy”: organizacje ekologiczne i
reprezentacje regionów
Grupy interesów a inercja
instytucjonalna w realizacji WPR
• Interesy rolnictwa są zróżnicowane, a lobby rolnicze nie
jest monolitem
• Polityka rolna w UE – inercyjność, niska innowacyjność
• Wyzwania – uelastycznienie WPR
• Interesy nowych krajów członkowskich wymagają
dokładnej identyfikacji.
Przykład zróżnicowania: Węgry
93,4% gospodarstw użytkuje mniej niż 10 ha ziemi.
1% gospodarstw użytkuje 100 ha ziemi i więcej, ale w ich dyspozycji jest 72,2% ziemi
rolniczej.
W 2005 r. z płatności bezpośrednich skorzystało 210 tys. z 660 tys. Wszystkich
gospodarstw.
Duży wskaźnik koncentracji płatności bezpośrednich w największych gospodarstwach.
Wydatki na politykę rolną i inne
instrumenty polityki rolnej
• Wydatki trafiają głównie do najbogatszych krajów i
farmerów w UE
• Od początku lat 1990 zmniejsza się znaczenie
instrumentów taryfowych i cen instytucjonalnych na
rzecz instrumentów wsparcia bezpośredniego
• Obniżka ceł na produkty rolne
• Osłabienie znaczenia protekcjonistycznych
instrumentów cenowo-taryfowych działa w kierunku
różnicowania się sytuacji dochodowej i pozycji
konkurencyjnej gospodarstw rolnych pomiędzy krajami
członkowskimi, regionami i typami gospodarstw
• PROW i SPO nakierowane są na wspieranie
producentów rolnych- a na wspieranie działań
służących rozwojowi obszarów wiejskich przeznaczone
jest mniej niż 10% wydatków
Struktura publicznego wsparcia dla polskiego
rolnictwa i rozwoju wsi w latach 2004-2006
Grupy wydatków
Z budżetu UE w mln
euro
Dofinansowanie
krajowe w mln euro
Łączne wydatki w
mln euro
Płatności
bezpośrednie
2319
1582
4582
Środki przesunięte z
Filaru II
681
-
-
Interwencja rynkowa
862
-
862
PROW
2866
726
3592
SPO (fundusze
strukturalne)
1193
591
1784
Łącznie wydatki
7921
2899
10820
Źródło: Analiza 2007, s. 50 (powtórzone za prof. dr hab. J.Wilkinem - tekst do tematu)
Płatności bezpośrednie (1)
Udział dopłat w tworzeniu dochodów rolniczych w 15
krajach członkowskich UE w latach 2001 - 2003
100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0 100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
93,0
89,9
88,1
90,0
82,0
80,9
80,0
80,9
76,3
73,4
68,0
67,3
70,0
64,6
65,9
60,4
%
60,0
2001
48,2
50,0
2002
42,1
40,0
32,2
30,0
32,9
28,9
24,5
32,8
29,828,3
2003
35,5
27,2
29,3
26,2
20,8
20,0
13,8
10,0
kraje
ol
an
di
a
H
Be
lg
ia
is
zp
an
ia
H
W
ło
ch
y
re
cj
a
G
Au
st
ria
Po
rtu
ga
lia
Irl
an
di
a
Fr
an
cj
a
ie
m
cy
N
bu
rg
Lu
ks
em
ta
ni
a
Br
y
ec
ja
W
ie
lk
a
Sz
w
Fi
nl
an
di
a
D
an
ia
0,0
Źródło: obliczenia własne dr Lecha Goraja na podstawie RICC SR 2001 r.3 EN, RICC 1393 rev.2 SR 2002 EN
i RI/CC 427 r.1 EN , „Wpływ płatności bezpośrednich na dochody polskich gospodarstw rolnych”
Płatności bezpośrednie (2)
• Wsparcie bezpośrednie generuje w Polsce prawie
50% dochodów rolniczych
• W porównaniu z krajami UE-15 i kilkoma innymi
krajami, które weszły do UE w 2004 r. (np.
Węgry), jest to relatywnie mniej
• Wsparcie unijne w takich krajach wynosi w
niektórych latach nawet 100% uzyskiwanych
dochodów- bez tej pomocy gospodarstwa
przestałyby istnieć albo musiałyby przejść
gruntowne zmiany
Przyczyny wzrostu znaczenia płatności
bezpośrednich
• Łatwość wprowadzenia i utrzymania, niskie koszty
• Dążenie do uproszczenia WPR (jednolite
płatności: na gospodarstwo, obszarowe)
• Silne lobby rolnicze, zainteresowane wspieraniem
dochodów rolniczych
• „gra” ze Światową Organizacją Handlową,
wykazująca, że płatności bezpośrednie nie
wypaczają warunków handlu międzynarodowego
• Instrumenty wspierania obszarów wiejskich są
bardziej skomplikowane
Podsumowanie
• Spółdzielnie i spółki rolne, koalicje dystrybucyjne
(zainteresowane transferem środków pieniężnych
do rolnictwa) są zorganizowaną i skuteczną grupą
interesów
• Publiczne wsparcie dla rolnictwa- „gra warta
świeczki”- duże znaczenie dla kształtowania
sytuacji dochodowej gospodarstw
• Reformy WPR są koniecznością, a ich skuteczność
będzie zależeć od rozpoznania interesów
poszczególnych krajów członkowskich
KONIEC
Dodatek:
Płatności bezpośrednie
• Stosunkowo niewielka część środków
publicznych przeznaczonych na wspieranie
rolnictwa ostatecznie trafia do kieszeni rolnika.
Odsetek ten, w zależności od formy wsparcia i
kraju, wynosi od 10% do 50%.
• Negatywny wpływ
Napływ dodatkowych
środków do rolnictwa
Wzrost popytu na
środki produkcji
Wzrost cen tych
środków, przepływ
środków do „nieadresatów”
Wydatki … cd
• Odmienna sytuacja krajów UE-15 i przyjętych
w 2004 i2007 r.
• Stanowisko społeczeństwa: w krajach takich
jak: Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Irlandia,
Luksemburg, Francja, Dania dochody
farmerów są wyższe od średnich dochodów w
gospodarce – przyczyna niechęci wobec WPR