Transcript Zmysly chemiczne

Zmysły chemiczne
czucie i propriocepcja
inne zmysły
Weronika Wolańska
Czucie
Czucie głębokie jest często mało
precyzyjne (protopatyczne).
Integracja informacji odbywa się na
głównie w pniu mózgu i ośrodkach
podkorowych.
Czucie powierzchniowe i teleceptywne
pozwala na precyzyjne różnicowanie
bodźców, a precyzyjna analiza
informacji odbywa się dodatkowo w
korze mózgu.
• czucie eksteroceptywne (powierzchniowe),
np. czucie dotyku, czy smaku, odbierane
przez receptory skórne
• czucie teleceptywne (odległych bodźców),
np. widzenie czy słyszenie
• czucie proprioceptywne (głębokie), sygnały
z proprioreceptorów znajdujących się w
mięśniach, ścięgnach i błędniku
• czucie interoceptywne (trzewne), sygnały z
interoreceptorów w narządach
wewnętrznych i naczyniach krwionośnych
Czucie powierzchniowe
Trzy rodzaje czucia skóry:
1.
ucisku lub dotyku
2.
temperatury (ciepło, zimno)
3.
bólu
Skóra człowieka – narząd czucia –
największy narząd w organizmie, pełni
także rolę powłoki ochronnej
Czucie powierzchniowe
Receptory dotyku są
mechanoreceptorami
Mechanoreceptory toniczne
umożliwiają czytanie znaków alfabetu
Braille’a.
Alfabet Braille’a, odległość pomiędzy
punktami wynosi 2,3mm.
Detekcja ruchu przedmiotu – wrażliwe
na niskoczęstotliwościowe wibracje
Ciałka Meissnera.
Ciałka Pacciniego – czucie powierzchni
Wolne zakończenia nerwowe –
łaskotanie, swędzenie
 odkształcenie skóry mniejsze niż
0,001mm może powodować
powstanie wrażenia dotyku.
Receptory
Receptor
Rodzaj czucia
Adaptacja
Wolne zakończenia nerwowe
Temperatura, ból,
ucisk, dotyk
Receptor toniczny
(wolna adaptacja)
Ciałka Paciniego
Dotyk, wibracje 250300 Hz
Receptor fazowy
(szybka adaptacja)
Krążki Merkela
Dotyk, nacisk
Receptor toniczny
Ciałka Meissnera
Dotyk, wibracje 30-40
Hz
Receptor fazowy
Zakończenia Ruffiniego
Dotyk, nacisk
Receptor toniczny
Koszyczki okołomieszkowe
Lekki dotyk, wibracje
30-40 Hz
Receptor fazowy
Receptory
Mapa somatosensoryczna
System dotykowej substytucji wzroku
Metoda Tadoma
•
http://www.youtube.com/watch?v=U_Q
MS-hzRMs
White, Saunders, Scadden,
Bach-y-Rita, Collins, 1970
Stereognozja dotykowa
Umiejętność postrzegania
trójwymiarowych kształtów przez
dotyk i manipulowanie dłońmi.
Dermoleksja to zdolność do
rozpoznawania kształtów (np. znaków)
kreślonych na skórze np. palcem.
Astereognozja to niezdolność do
rozpoznania przedmiotów za pomocą
dotyku.
Agnozja to niezdolność lub zaburzenie
rozpoznania lub identyfikacji informacji
zmysłowej.
Temperatura
•
•
•
•
•
Receptory nieregularnie
rozmieszczone, więcej receptorów
ciepła (3-10 razy więcej)
Temperatura zera fizjologicznego =
33°C
Strefa neutralna ±4 °C
Receptory zimna: 12-35°C,
szczyt aktywności: 25°C
Receptory ciepła: 25-50°C
Poniżej 12 i powyżej 50°C aktywacja
receptorów bólowych
Ból
Nocyreceptor – aktywowany przez
każdy bodziec mogący doprowadzić do
uszkodzenia ciała i wywołania
nieprzyjemnych wrażeń.
Związek między bólem a uszkodzeniem
ciała waha się od braku bólu przy
rozległym uszkodzeniu do bardzo
silnego bólu przy minimalnym urazie
lub jego braku.
Maksymalny w danej sytuacji, w
innych warunkach uznany za
przeciętny.
Ból
Ból fizjologiczny – wywołany
zadziałaniem bodźca mechanicznego
lub termicznego na skórę, uderzeniem
w kość, naprężeniem więzadła
okołostawowego lub nadmiernym
naciągnięciem torebki stawowej.
Informuje o zagrożeniu uszkodzenia
tkanki.
Ból patologiczny – towarzyszy
uszkodzeniu tkanki przez proces
chorobowy.
Patologie
Hiperalgezja – nadmierne odczuwanie bólu
Allodynia – odczuwanie jako bólowych takich bodźców, które normalnie nie sprawiają
bólu, lecz wywołują czucie dotyku lub ciepła
Asymbolia bólu – brak reakcji psychicznych na ból (brak cierpienia)
Kauzalgia – stały ból piekący
Analgezja wrodzona – niezdolność do odczuwania bólu
Zmierzyć ból
Kwestionariusz McGill, opracowany w
1975roku.
Ośrodkowy system
tłumienia bólu
Akupunktura – elektropunktura
Endorfiny
• Istota szara
okołowodociągowa
śródmózgowia
• Jądro okołomotorowe
podwzgórza
• Zespół jąder zlokalizowany w
brzuszno-przyśrodkowej
części rdzenia przedłużonego
(jądro wielkie szwu i jądro
przyolbrzymiokomórkowe)
• Kora przedniego zakrętu
obręczy
Czucie głębokie.
Propriocepcja.
1. Czucie mięśniowe
2. Czucie kinestetyczne
3. czucie ciężaru, oporu i siły
przeciwstawiającej się
ruchom
Zmysły chemiczne. SMAK
Chemiczna analiza składu
pokarmu.
5 podstawowych rodzajów
smaku:
słodki
gorzki
kwaśny
słony
umami
http://www.edoctoronline.com/medical-atlas.asp?c=4&id=21951
Zmysły chemiczne. WĘCH
Bodźce węchowe mają znaczenie
informujące, rozpoznawcze,
przyciągające i odpychające.
Merkaptan: 1:50 18
Człowiek: 40 milionów komórek
węchowych
Zjawisko „czubka nosa”
Zmysły chemiczne. WĘCH
Zaburzenia węchu
• Anosmia - brak wrażeń węchowych
• Hyposmia - zmniejszona wrażliwość węchowa
• Dysosmia - ogólne zmiany percepcji węchowej:
a. Cacosmia, Parosmia - normalne zapachy wydają się
odrażające
b. Heterosmia - zanik rozróżniania niektórych zapachów
• Hyperosmia - zwiększona wrażliwość na niektóre lub
wszystkie zapachy
• Ageuzja, hypogeuzja, dysgeuzja, i hypergeuzja to brak,
redukcja, zniekształcenie i zwiększona wrażliwość
smakowa
Synestezja
Silne kojarzenie bodźców zmysłowych
o różnych modalnościach.
Zjawisko rzadkie, dla 2 modalności
1:25 000.
Hipotezy:
1. Synestezje jako silne sprzężenie
kory sensorycznej różnych
modalności.
2. Synestezje jako postrzeganie
podkorowe przed określeniem,
z którego wrażeń na zmysły.
TEST
Każdy ma synestezje
Zmysł magnetyczny
Białka hCRY1 i hCRY2
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3128388/
Echolokacja
Daniel Kish
Percepcja upływu czasu
Zaburzenia:
1.
2.
3.
Wstrzymanie procesów
chronologizacyjnych
Przyspieszenie
Opóźnienie
Bibliografia
• R.L.Gregory, A.M.Colman, Czucie i percepcja,
Zysk i S-ka, Poznań 1995
• B. Sadowski, Biologiczne mechanizmy
zachowania się ludzi i zwierząt, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2012
• http://www.is.umk.pl/~duch/Wyklady/KogP/0
5-zmysly.htm
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/P
MC3128388/