Transcript Koncepcje wyjaśniające cd.

Koncepcje wyjaśniające cd.
Płeć a przestępczość
Przestępczość kobiet
> Płeć a przestępczość
- przez wiele lat nie była przedmiotem zainteresowania badaczy
- początkowo zaczęto tłumaczyć przestępczość kobiet przy użyciu
„tradycyjnych” teorii dotyczących „męskiej” przestępczości
- obecnie mówi się o konieczności uwzględniania wpływu płci na
aktywność kryminalną i sposób jej traktowania przez wymiar
sprawiedliwości
>takie podejście nosi nazwę zorientowanej płciowo
teorii przestępczości (gendered theory of crime)
* ang. terminy sex i gender mają różne znaczenia!
• pojęcie sex dotyczy różnic biologicznych a gender różnic
społecznych; w jęz. polskim mamy tylko jedno słowo płeć i ono nie
różnicuje językowo aspektu biologicznego od społecznego
Płeć a przestępczość
Różnice ilościowe w przestępczości „męskiej” i
„kobiecej” tłumaczy się m.in. :
- selektywnym traktowaniem sprawców ze względu na płeć
przez organy WS
- różnicami w efektywności państwowego systemu kontroli
przestępczości: uważa się, że w przypadku przestępczości
kobiecej ciemna liczba jest większa, gdyż chodzi o czyny
popełnione wewnątrz rodziny
- tendencją do faworyzowania kobiet przez organy
sprawujące kontrolę nad przestępczością (głównie
mężczyzn): ta hipoteza nie została potwierdzona w
badaniach a ponadto w warunkach polskich zawody
prawnicze są bardzo sfeminizowane 
Płeć a przestępczość
Zdefiniowanie problemu:
-przestępczość kobiet stanowi niewielki
odsetek w ogólnej liczbie przestępstw
podejście z lat 70 tych: przestępczość kobieca
nie jest mniejsza niż męska, ale tradycyjne role
kobiece pomagają ukryć fakt popełnienia
czynu
Płeć a przestępczość
Teorie dotyczące „kobiecej przestępczości”* (uzasadnienia dla
faktu niewielkiego udziału kobiet w przestępczości ogólnej):
(m.in.)
 - predyspozycje biologiczne: kobiety z natury mają być
słabsze, ulegle, pasywne
-wg C.Lombroso i W.Ferrero kobieta stoi niżej niż mężczyźni
 -O. Pollak: przestępczość kobieca ze względu na swój
charakter (drobne kradzieże sklepowe, w domu, aborcje,
prostytucja) pozostaje w dużej mierze nieujawniona
*termin „przestępczość kobieca” jest nietrafny, lepiej mówić o
przestępstwach popełnionych przez kobiety (których sprawcami są
kobiety)
Płeć a przestępczość
Polska: J.R.Kubiak, J.Błachut, Z.Majchrzyk
J.Błachut :
• Kryminologia feministyczna nie stanowi
alternatywy dla kryminologii tradycyjnej;
prawidłowe jest spojrzenie holistyczne,
uwzględniające w analizie kryminologicznej
płeć jako zmienną mająca istotny wpływ na
przestępczość
• Jean Bottcher: Gender as Social Control: A
Qualitative Study of Incarcerated Youth and
Their Siblings in Greater Sacramento, “Justice
Quarterly” 12 (1995), nr 1.
• -badania jakościowe młodzieży objętej
resocjalizacją instytucjonalną
• -metoda self-report
J.Bottcher
Ustalenia Bottchera:
• -siostry popełniały znacznie mniej przestępstw
niż ich bracia
• -choć rodzeństwo pochodziło z tego samego
środowiska rodzinnego to ich „światy” były
zupełnie odmienne: dziewczęta na ogół miały
jednego chłopaka i kilkoro przyjaciół, chłopcy
natomiast mieli kilka dziewczyn i bardziej
„rozmyte” wzorce relacji z rówieśnikami
• -wg Bottchera świat dziewcząt wyróżniał się
stałością partnerów, bardziej ekskluzywnymi
relacjami przyjaźni, częstymi ciążami i opieką
nad dziećmi
• Wniosek:
wzorce zachowań dotyczące płci są podobne
do wzorców z przeszłości (lat 70. XX wieku) a
przestępczość „ciągle odpowiada bardziej
zachowaniom chłopców niż dziewcząt”
Darrell Steffensmeier i Emilie Allan
Darrell Steffensmeier i Emilie Allan
(Gender and Crime: Toward a Gendered Theory of Female
Offending, “Annual Revue of Sociology”, 22 (1996)
• teoria oparta na założeniach tradycyjnych teorii
socjologicznych:
•
• tradycyjne teorie socjologiczne (anomii, zróżnicowanych
powiązań, zróżnicowanych możliwości) ukazują – tkwiące w
uwarunkowaniach społecznych – podstawowe przyczyny
warunkujące przestępczość zarówno mężczyzn jak i kobiet
•
Darrell Steffensmeier i Emilie Allan
• Darrell Steffensmeier i Emilie Allan
• -płeć/rodzaj (gender) oddziałuje na sposób, w
jaki te uwarunkowania wywołują występujące u
obu płci różnice w typie, częstotliwości i
kontekście zachowań przestępczych
• > istnieją wspólne czynniki wyjaśniające
przestępczość mężczyzn i kobiet natomiast
różnice w nasileniu i jakości (rodzaju)
przestępczości pomiędzy płciami należy
tłumaczyć przez sposób w jaki mężczyźni
dostosowują się lub reagują na te czynniki
Darrell Steffensmeier i Emilie Allan
• założenia klasycznych teorii socjologicznych tłumaczą
bardziej naturę drobnych przestępstw, natomiast
wyjaśnienie przyczyn „cięższych” przestępstw wymaga
podejścia teoretycznego uwzględniającego
odmienność płci, które winno zawierać przynajmniej
cztery kluczowe elementy:
• 1/struktura (organizacja) płci (organization of gender)
2/ kontekst przestępstwa
3/ różnice w dochodzeniu do przestępczości między
kobietami a mężczyznami
4/różnice biologiczne
Ad.1/struktura (organizacja) płci
• odnosi się do rzeczy odmiennych rodzajowo (normy,
tożsamości, instytucje, relacje) >istnieje kilka typów
relatywnie stabilnych cech, które zwiększają
prawdopodobieństwo zachowań prospołecznych i
altruistycznych ze strony kobiet a zachowań dewiacyjnych
ze strony mężczyzn
• >pięć obszarów życia, które przyczyniają się do
ograniczenia przestępczości kobiet a sprzyjają
przestępczości mężczyzn:
• 1.odmienne normy
2.rozwój moralny i otwartość na relacje
3.kontrola społeczna
4.siła fizyczna i agresja
5.seksualność
Ad.1/struktura (organizacja) płci
• Ad.1.odmienne normy: dwie centralne cechy
przypisywane kobietom – rola wychowawcza i
kobiece piękno/seksualność, z których wynika
„zakaz przestępczości” kobiet
• Ad.2.rozwój moralny i otwartość na relacje:
socjalizacja kobiet wymaga od nich nie tylko
troski o zaspokojenie potrzeb innych, ale tez
wytwarza lęk przed utratą osoby kochanej, co
powoduje, że kobiety powstrzymują się od
zachowań, które mogą ranić innych
Ad.1/struktura (organizacja) płci
• Ad.3.kontrola społeczna: większy nadzór i kontrola
redukuje u kobiet podejmowanie ryzyka oraz wzmacnia
przywiązanie do rodziców, nauczycieli przyjaciół (co
obniża wpływ grupy rówieśniczej)
• Ad.4.siła fizyczna i agresja: w świecie przestępczym
wymagana jest siła fizyczna i przemoc >kobiety
ograniczają się do drobnych czynów i ich przestępczość
występuje w mniejszym nasileniu
• Ad. 5.seksualność: kobiety rozwinęły możliwość zysku
finansowego przez prostytucję, co redukuje potrzebę
popełniania poważniejszych przestępstw przeciwko
mieniu
Ad.2/ kontekst przestępstwa
podejście teoretyczne uwzględniające odmienność płci winno
uwzględniać nie tylko różnice w typie i częstotliwości
przestępstw, ale też różnice w kontekście popełniania
przestępstwa:
• np. czy przestępstwo popełnione w grupie, rola sprawcy w
inicjowaniu i dokonaniu czynu, rodzaj ofiary, związek/
relacja sprawcy i ofiary, uzycie broni, rozmiary obrażeń,
(wartość skradzionej lub zniszczonej własności), cel
przestępstwa
wniosek: nawet jeśli kobiety i mężczyźni uczestniczą w tym
samym typie przestępstwa, to postać ich czynów może się
różnić a różnice kontekstualne widoczne są najbardziej w
przypadku poważniejszych form przestępczości
Ad.3/
różnice w dochodzeniu do przestępczości
- między kobietami a mężczyznami dotyczą:
1.bardziej rozmytych granic między byciem ofiarą a osobą
wiktymizującą w przypadku kobiet
2.wykluczenia kobiet z najbardziej lukratywnych okazji do
przestępstwa
3.zdolności kobiet do wykorzystywania seksualności jako
nielegalnego źródła dochodu
4.konsekwencji macierzyństwa i opieki nad dzieckiem
5.większej troski o relacje i sposób w jaki kobiety są
nakłaniane do przestępstwa przez swych partnerów
życiowych
6. wymagania większej ochrony przed wykorzystywaniem ze
strony mężczyzn (dla kobiet „żyjących na ulicy”)
Ad.4/różnice biologiczne
• konieczność zbadania zakresu, w jakim
odmienność zachowań przestępczych u obu
płci wynika nie tylko ze złożonych czynników
społecznych, historycznych, kulturowych, ale
także z różnic biologicznych
Deborah H.Denno
Deborah H.Denno: Gender, Crime and the
Criminal Law Defences, “The Journal of Criminal
Law and Criminology” 85 (1994), nr 1.
Badania karier przestępczych kobiet i mężczyzn
Deborah H.Denno
• Badania karier przestępczych:
• -uwzględniają uczestnictwo (porównanie m. osobami
popełniającymi przestępstwa i niepopełniającymi) i
częstotliwość (liczba przestępstw popełnionych przez
daną osobę), ale podkreślają, że znaczenie przy
określaniu momentu rozpoczęcia i kontynuacji kariery
przestępczej mają również takie czynniki jak:
• - wiek w chwili rozpoczęcia kariery przestępczej
- eskalacja (rozwój działalności)
- zaprzestanie zachowań przestępnych
- prowadzone oddziaływania (polityka karna)
Deborah D.Denno
• porównanie karier przestępczych mężczyzn i
kobiet (analiza literatury):
• >obecność istotnych różnic u obu płci,
szczególnie w przypadku przestępstw
gwałtownych
[z użyciem przemocy - violent crime]
Deborah D.Denno
• >obecność istotnych różnic u obu płci, szczególnie w
przypadku przestępstw gwałtownych:
• 1/przestępstwa gwałtowne stanowią niewielki odsetek
wszystkich przestępstw, ale uczestnictwo kobiet w tych
przestępstwach jest o wiele mniejsze niż mężczyzn (tzw.
gender gap)
2/kariery przestępcze kobiet zarówno mają swój
początek jak też osiągają największe nasilenie
wcześniej niż kariery mężczyzn
3/kobiety o wiele rzadziej niż mężczyźni dopuszczają się
przestępstw gwałtownych (por. pkt 1/)
4/kobiety częściej powstrzymują się od popełniania
dalszych przestępstw
A.Walsh
• A.Walsh:
• Intellectual Imbalance, Love Deprivation and
Violent Delinquency: A Biosocial Perpective,
Springfield, Il 1991
• A.Walsh:
• Biosociology: An Emerging paradigm,
Westport, CT 1995
A.Walsh
Teoria integrująca wpływ czynników
biologicznych i środowiskowych:
m.in.
• - różnice w lateralizacji mózgu oraz praktyki
wychowawcze mogą wpływać na rozwój i
funkcjonowanie układu nerwowego
• -zaburzenia normalnej reakcji na stres u dzieci
zaniedbanych
A.Walsh
Wg.Walsha
biologiczne różnice płci redukują przestępczość
gwałtowną u kobiet a zwiększają
prawdopodobieństwo wystąpienia u mężczyzn
(por.D. Denno)
Podejście wieloczynnikowe
Jego zwolennicy wskazują, że konieczne jest
uwzględnienie różnych czynników: natury
biologicznej, psychologicznej i socjologicznej
Nie chodzi o podejście deterministyczne, ale o
uwzględnienie interakcji występujących
między poszczególnymi zmiennymi i
wskazanie w jakim stopniu poszczególne
czynniki warunkują powstawanie
(występowanie) zachowań przestępczych
Podejście wieloczynnikowe
• „Teorie biologiczne są niezbędną częścią
wieloczynnikowego podejścia do badania
zachowań przestępczych . Znaczy to, ze
obecność pewnych biologicznych czynników
może zwiększyć prawdopodobieństwo, ale nie
może absolutnie zdecydować, że jednostka
zaangażuje się w działalność przestępczą. Te
czynniki generują zachowania przestępcze, gdy
wchodzą w interakcję z czynnikami
psychologicznymi i socjologicznymi”
Podejście wieloczynnikowe
w/w cytat podsumowujący z pracy:
G.B.Vold, T.J.Bernard, J.B.Snipes: Theoretical
Criminology, New York 1998,
(za : Krzysztof Biel: Przestępczość dziewcząt.
Rodzaje i uwarunkowania, Wyższa Szkoła
Filozoficzno-Pedaogiczna Ignatianum,
Wyd.WAM, Kraków 2008, s.190)