Transcript Kariery szkolne młodzieży wiejskiej – strategie i uwarunkowania

Kariery szkolne młodzieży wiejskiej –
strategie i uwarunkowania
Jarosław Domalewski
Instytut Socjologii UMK w Toruniu
IRWiR PAN
Czynniki modyfikujące wzory karier szkolnych
młodzieży wiejskiej po 1990 roku
• Wzrost wartości wykształcenia na wsi
• Zmiany strukturalne szkolnictwa średniego (większa
dostępność szkół maturalnych)
• Upowszechnienie kształcenia w szkołach wyższych
Tabela 1
Skład społeczny uczniów gimnazjów zróżnicowanych pod względem lokalizacji
i poziomu wyników na egzaminach gimnazjalnych – województwo
dolnośląskie
STATUS SPOŁECZNY
LOKALIZACJA SZKOŁY
RODZINY
duże miasto
wieś
POCHODZENIA
POZIOM WYNIKÓW SZKOŁY
niski
średni
wysoki
niski
średni
wysoki
niski
58,6
27,5
13,3
39,7
42,2
27,6
średni
37,9
57,8
46,7
51,3
46,7
55,2
wysoki
3,4
14,7
40,0
9,0
11,1
17,2
Ogółem
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Szkoła wiejska (podstawowa, gimnazjalna) jest w mniejszym
stopniu zróżnicowana społecznie niż szkoła miejska. W
konsekwencji także zróżnicowanie wyników szkół na
sprawdzianie i egzaminach gimnazjalnych jest na wsi
mniejsze niż w mieście.
Rys. 1
Planowany typ szkoły ponadgimnazjalnej – uczniowie gimnazjum (woj.
dolnośląskie)
40.0%
35.0%
30.0%
25.0%
duże miasto
20.0%
wieś
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
LO
LP
T
ZSZ
nie wiem
Rys. 2
Planowany typ szkoły ponadgimnazjalnej – uczniowie gimnazjum
(woj. warmińsko-mazurskie)
45.0%
40.0%
35.0%
30.0%
25.0%
duże miasto
20.0%
wieś
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
LO
LP
T
ZSZ
nie wiem
Młodzież wiejska rzadziej niż miejska planuje po ukończeniu
gimnazjum kontynuować naukę w liceach ogólnokształcących
i profilowanych, natomiast częściej wybiera technika.
Plany edukacyjne młodzieży wiejskiej są wyraźnie niższe w
porównaniu z planami młodzieży miejskiej w regionie o
gorszych charakterystykach rozwojowych.
Tabela 2
Struktura społeczna rodzin pochodzenia gimnazjalistów a miejsce zamieszkania
– porównania regionalne
Województwo
Status społeczny
rodziny
pochodzenia
Dolnośląskie
warmińsko-mazurskie
Miejsce zamieszkania
duże miasto
Wieś
duże miasto
wieś
Niski
23,1%
38,2%
34,7%
52,6%
Średni
49,8%
50,7%
41,3%
36,7%
Wysoki
27,0%
11,2%
24,0%
10,7%
Ogółem
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Tabela 3
Miejsce zamieszkania a aspiracje edukacyjne gimnazjalistów –
różnice regionalne
Aspiracje edukacyjne
Województwo i miejsce zamieszkania
Dolnośląskie
Warmińsko-mazurskie
duże miasto
wieś
duże miasto
wieś
zasad.zawod.
3,3
7,4
6,5
13,8
średnie, pomatur.
13,2
24,5
18,9
24,3
licencjat
11,4
11,7
12,1
10,9
magisterium
28,7
22,1
21,7
21,3
magisterium plus
43,4
34,2
40,7
29,7
Ogółem
100
100
100
100
Rys. 3
Samoocena szans realizacji deklarowanych przez gimnazjalistów aspiracji
edukacyjnych - średnia
4.10
4.00
3.90
3.80
3.70
3.60
wieś
duże miasto
3.50
3.40
3.30
3.20
3.10
niski
średni
dolnośląskie
wysoki
niski
średni
warmińsko-mazurskie
wysoki
Rys. 4
Miejsce zamieszkania a typ szkoły ponadgimnazjalnej (uczniowie klas
pierwszych szkół ponadgimnazjalnych) – różnice regionalne
100%
90%
80%
70%
60%
LO
50%
LP
T
40%
ZSZ
30%
20%
10%
0%
duże miasto
dolnośląskie
wieś
duże miasto
wieś
warmińsko-mazurskie
Rys. 5
Średnie wyniki uczniów szkół ponadgimnazjalnych na egzaminach
gimnazjalnych (suma punktów z obu części) a miejsce zamieszkania i status
społeczny rodziny pochodzenia - dolnośląskie
90.0000
80.0000
70.0000
60.0000
duże miasto
50.0000
wieś
40.0000
30.0000
20.0000
10.0000
.0000
niski
średni
wysoki
Rys. 6
Średnie wyniki uczniów szkół ponadgimnazjalnych na egzaminach
gimnazjalnych (suma punktów z obu części) a miejsce zamieszkania i status
społeczny rodziny pochodzenia – warmińsko-mazurskie
80.0000
70.0000
60.0000
50.0000
duże miasto
40.0000
wieś
30.0000
20.0000
10.0000
.0000
niski
średni
wysoki
Wyniki uczniów na egzaminach gimnazjalnych mieszkających
na wsi i w mieście i pochodzących z rodzin o takim samym
statusie społecznym są porównywalne.
Tabela 4
Miejsce zamieszkania i status społeczny rodziny pochodzenia a typ szkoły
ponadgimnazjalnej – dolnośląskie
Status społeczny
rodziny pochodzenia
Miejsce
zamieszkania
Typ szkoły ponadgimnazjalnej
Ogółem
LO
LP
T
ZSZ
Wieś
7,3
12,5
64,6
15,6
100,0
Duże miasto
14,0
33,3
27,9
24,8
100,0
Wieś
18,8
15,6
54,7
10,9
100,0
Duże miasto
46,0
17,3
18,7
18,0
100,0
Wieś
88,9
-
5,6
5,6
100,0
Duże miasto
93,5
1,9
1,9
2,8
100,0
Niski
Średni
Wysoki
Rys. 7
Średnie wyniki uczniów klas pierwszych liceów ogólnokształcących na
egzaminie gimnazjalnym w części mat-przyrod. z uwzględnieniem miejsca
zamieszkania i statusu społecznego rodziny pochodzenia - dolnośląskie
45
40
35
30
wieś
25
duże miasto
20
15
10
5
0
niski
średni
wysoki
Tabela 5
Poziom liceum ogólnokształcącego a miejsce zamieszkania uczniów dolnośląskie
Ogółem
Poziom liceum
Miejsce zamieszkania
wieś
małe, średnie miasto
duże miasto
Ogółem
niski
średni
wysoki
23,4
9,0
12,1
25,5
46,8
4,0
8,9
18,4
29,8
87,0
79,0
56,1
100,0
100,0
100,0
100,0
Tabela 6
Miejsce zamieszkania a aspiracje edukacyjne uczniów klas pierwszych szkół
ponadgimnazjalnych
dolnośląskie
warmińsko-mazurskie
Aspiracje edukacyjne
wieś
duże miasto
wieś
duże miasto
zasadnicze zawodowe
5,0%
2,1%
2,5%
1,4%
Średnie, pomaturalne
46,1%
30,7%
33,1%
18,8%
studia wyższe (licencjat)
15,6%
13,1%
13,4%
11,1%
studia magisterskie
22,8%
29,1%
30,5%
36,4%
Magisterium plus
10,6%
24,9%
20,5%
32,4%
Ogółem
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Wnioski
•
•
•
•
•
•
•
Szkoły na wsi (podstawowe, gimnazjalne) są pod względem charakterystyk społecznych
uczniów i ich umiejętności szkolnych w mniejszym stopniu zróżnicowane niż szkoły w
miastach
Młodzież wiejska formułuje mniej ambitne plany edukacyjne odnośnie typu szkoły
ponadgimnazjalnej niż młodzież miejska
Niższe wyniki młodzieży wiejskiej na egzaminach gimnazjalnych są konsekwencją większego
udziału na wsi młodych ludzi pochodzących z rodzin o niskim statusie społecznym
Młodzież wiejska mimo podobnych do młodzieży miejskiej umiejętności szkolnych rzadziej
podejmuje naukę w liceach ogólnokształcących. Jeśli już podejmuje decyzję o kontynuacji
swojej edukacji w liceum ogólnokształcącym to zazwyczaj wybiera szkołę o niższym poziomie
nauczania, wymagań, postrzeganą jako taka, którą ma szanse ukończyć
Uczniowie liceów ogólnokształcących pochodzący ze wsi charakteryzują się nieco wyższymi
umiejętnościami szkolnymi niż ich miejscy rówieśnicy
Miejsce zamieszkania jest czynnikiem różnicującym aspiracje edukacyjne młodzieży i
samoocenę szans ich realizacji. Młodzież wiejską wyróżniają niższe aspiracje i słabsza wiara w
powodzenie ich realizacji
Zróżnicowanie środowiskowe planów i aspiracji edukacyjnych młodzieży oraz karier szkolnych
jest silniejsze w regionie o słabszych charakterystykach rozwojowych (społecznych,
demograficznych, ekonomicznych)