Transcript Prezentacja Gospodarstwa pasterskie

Wstępna koncepcja organizacji i
funkcjonowania grupy pasterskiej
prowadzącej wspólny wypas owiec na
dzierżawionych, rozdrobnionych
gruntach rolnych
Na podstawie założeń
Prof. dr hab. Wiesława Musiała
Uniwersytet Rolniczy Kraków
Instytut Ekonomiczno-Społeczny
Partnerzy lokalnej gospodarki szałaśniczej
Podmioty wypasu zbiorczego podzielono na trzy
najważniejsze odrębne kategorie tj. A, B i C i D,
które syntetycznie opisano poniżej.
1. wyodrębnione zwarte tereny wypasowe i
rolnicze, którym nadaniu im specjalnego statusu
np „stowarzyszenie właścicieli ziemi oferowanej
do wypasu”. Dotychczasowi właściciele nawet
bardzo małych gospodarstw- działek rolnych
sąsiadujących ze sobą, ale także większych areałów
ziemi wcześniej użytkowanych rolniczo zachowują
pełnie władzy nad posiadaną ziemią.
2. Rolnicy-właściciele stad owiec, którzy mają zbyt
małe własne gospodarstwa a stąd zbyt skromną
bazę paszową aby wyżywić stada owiec przez cały
rok tworzą grupę (zespół) pasterski (szałaśnicy).
Celem zespołu jest oddanie swych stad do
wspólnego wypasu na nowo utworzonych (i
wcześniej użytkowanych) terenach pasterskich.
3. Na hali zlokalizowany będzie szałas do
przerobu mleka i dozoru stada. Wypas będzie
całodobowo dozorowany a tereny pasterskie
rozgrodzone pastuchem elektrycznym. Na
noc owce będą koszarowane.
4. Instytucje wspomagające
Poza utworzonymi stowarzyszeniami właścicieli
ziemi oferowanej do wydzierżawienia oraz
zespołem szałaśniczym dla powodzenia
przedsięwzięcia potrzebne jest zgodne
współdziałanie obydwu grup rolników (tj. baców i
gazdów) z strukturami samorządowymi i
okołorolniczymi agencjami państwowymi.
Podjęte przedsięwzięcie polegać będzie na w
pełni zinstytucjonalizowanej i legalnej organizacji
dzierżawy ziemi, jej wyodrębnieniu formalnym,
organizacji wypasu, przetwarzania mleka i
komercjalizacji produkcji.
Założenia ekonomiczne funkcjonowania
grupy pasterskiej
Wspólnotowy wypas owiec organizowany w
oparciu o „stowarzyszenie właścicieli ziemi
oferowanej do wydzierżawienia” i „zespół
pasterski” (szałaśnicy) ma następujące cele
ekonomiczne:
- aktywizację zawodową (rolniczą) miejscowych
rolników (gazdów)
- pozyskanie należnych rolnikom środków pomocowych
z UE (w szerokim spektrum przewidzianych na ten cel
działań)
Założenia ekonomiczne funkcjonowania
grupy pasterskiej
- wzmocnienie ekonomi wsi i gospodarstw
domowych poprzez sprzedaż produktów
związanych z chowem i hodowlą owiec oraz
przerobem mleka owczego,
- poprawę wizerunku turystycznego regionu
poprzez różnorodne działania marketingowe
związane z stadnym (zbiorczym) wypasem owiec,
zagospodarowaniem hal,
- kreowanie atmosfery sprzyjającej rozwojowi
przedsiębiorczości i aktywności zawodowej
opartej o rolnictwo
Założenia ekonomiczne funkcjonowania
grupy pasterskiej
- zapobieganie stratom w tym ekonomicznym
związanych z biernym, nieprodukcyjnym
podtrzymaniem hal oraz użytków zielonych
położonych w niższych partiach gór
- kreacja turystyki, rekreacji oraz lepszego
wizerunku gór
- zachowanie i odnowa dziedzictwa kulturowego
sprzyjające rozwojowi ekonomicznemu regionu
- zachowanie bioróżnorodności przyrodniczej
Wsparcie rolników
- przygotowania geodezyjne terenów do
utworzenia stowarzyszeń właścicieli ziemi
(starostwo powiatowe)
- przygotowanie stosownych umów
wydzierżawienia ziemi (urzędy gmin)
- rejestracji zespołów lub spółek szałaśniczych
(Urząd Marszałkowski)
- przygotowanie dokumentacji do otrzymania
wsparcia ze środków UE
(służba rolna, ARiMR, ARR)
Wsparcie rolników
- włączenie terenów pasterskich w plan
przestrzenny rozwoju turystyki, poprzez
utworzenie „szlaku oscypkowego” (organizacje
turystyczne, urzędy gminy)
- włączenie kulturowych aspektów wypasu owiec
do lokalnych imprez kulturalnych i artystycznych
gminy (powiatu).
Dzierżawcy ziemi
Gospodarstwo oddając ziemie do dzierżawy
pozyska płatności bezpośrednie obszarowe jako
należny czynsz dzierżawny za ziemię.
Jego wysokość powinna być uzależniona od
uwarunkowań przyrodniczych dotyczących położenia i
produkcyjności hali.
Rolnicy (gazdowie)
posiadający własne gospodarstwa rolne i hodujący owce
uzyskiwali by na własny rachunek pożytki i przychody we
współpracy z bacą z następujących tytułów:
sprzedaży jagniąt lekkich (wielkanocnych)
sprzedaży części jagniąt ciężkich (latem i jesienią)
sprzedaż wybrakowanych matek
sprzedaż jarek hodowlanych
dopłaty bezpośrednie (obszarową, uzupełniającą i
zwierzęcą) za grunty stanowiące gospodarstwo rolne
specjalne dopłaty do owiec
Grupa pasterska (szałaśnicza)
Wyodrębniony podmiot, który utworzą gazdowie oddający
owce do wypasu otrzymywał będzie przychody i pożytki z
wypasu owiec (i nielicznych krów) na halach i z
następujących tytułów:
- sprzedaży serów
- część jednolitych dopłat obszarowych (25-50%)
- uzupełniające płatności obszarowe (w całości)
- płatności zwierzęce w całości
(wymagana zmiana w zapisach PROW)
- dopłaty rolnośrodowiskowe (w całości)
dopłaty za uczestnictwo w systemach jakości żywności
ewentualne inne nowe formy płatności pasterskich
Wyjściowe warunki konieczne dla powstawania i
rozwoju grup pasterskich
- istnieją dobre rokowania powodzenia
przedsięwzięcia z uwagi na widoczną determinacje
liderów lokalnych.
Jednak, aby zaproponowany nowatorski i dotychczas nie
sprawdzony system organizacji terenów do wypasu i
samego wypasu mógł być wdrożony, konieczne jest
spełnienie szeregu uwarunkowań organizacyjnych, ale
także zapewne zmian legislacyjnych, które zmotywują
zarówno rolników wydzierżawiających ziemie, ale także
grupy pasterskie (szałaśnicze).
Wyjściowe warunki konieczne dla powstawania i
rozwoju grup pasterskich
Właściciel ziemi powinien mieć obowiązek jej użytkowania
rolniczego lub (i) pielęgnacji (zachowania ziemi w dobrej
kulturze rolnej). Porzucona ziemia powinna być
utrzymana w kulturze rolnej na koszt właściciela np.
przez samorządowe spółki konserwacji krajobrazu
kulturowego.
Alternatywą było by oddanie ziemi w dzierżawę,
wówczas rolnik nie ponosił by kosztów jej
utrzymania lecz otrzymywał należny czynsz
dzierżawny, a ziemia była by uwolniona do obrotu.
Wyjściowe warunki konieczne dla powstawania i
rozwoju grup pasterskich
Dopłaty obszarowe powinni (zgodnie z dotychczas
obowiązującym, ale jednak zbyt miękkim prawem)
otrzymywać jej użytkownicy a nie właściciele ziemi.
Ścisłe egzekwowanie tego prawa uniemożliwiło by tzw.
firmowania użytkowania ziemi, którą faktycznie użytkuje
(dzierżawca). Umocniło by formalnie i ekonomicznie
dzierżawców ziemi oraz przyczyniło się do ustalenia
racjonalnego poziomu renty gruntowej czyli faktycznie
zadowalającego obie strony (wydzierżawiającego i
dzierżawcę) poziomu czynszu dzierżawnego.
.
Wyjściowe warunki konieczne dla powstawania i
rozwoju grup pasterskich
Oczekiwane wsparcie instytucjonalne
Aby zinstytucjonalizowane wydzierżawianie ziemi i
tworzenie grup (zespołów) pasterskich i wspólny
wypas owiec został spopularyzowany i rozszerzony
a przedsięwzięcie to spowodowało radykalne
zmniejszenie a nawet likwidacje odłogowania hal a
także terenów rolniczych położonych w niższych
partiach gór, konieczne jest szerokie i
wieloaspektowe instytucjonalne wsparcie
instytucjonalne.
.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Projektowane przedsięwzięcia wymagają wsparcia poprzez
transfery budżetowe głównie (a być może wyłącznie) w
ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Niestety obecnie
obowiązujące zapisy zawarte w PROW 2007-2013 (a także
w dokumentach prawnych uszczegółowiających)
uniemożliwiają lub zdecydowanie utrudniają takie
wsparcie.
Stąd wnioskuje się o zmiany lub rozszerzenie zapisów
dotyczących regulacji szczegółowych. Treść takich zapisów
zostanie zaproponowana w odrębnym dokumencie.
Dotyczyć one będą poniżej zawartych kwestii regulacji
szczegółowych.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
W zapisach dotyczących rejestracji i wsparcia
finansowego grup producenckich należy
wprowadzić specjalne zapisy dotyczące tworzenie
grup producenckich, których celem jest: „zbiorczy
wspólnotowy wypas owiec i bydła, pozyskiwane
mleko, jego przerób i sprzedaż serów” (zapis do
dopracowania).
.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
W zakresie przyznawania płatności bezpośrednichobszarowych konieczne jest skreślenie zapisu
mówiącego, że „…powierzchnie wykluczone są z
płatności… obszarowych… ze względu na fakt, że grunty
te nie były utrzymane w dobrej kulturze rolnej, na dzień
30 czerwca 2003”
.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Płatności tzw. uzupełniająca tj. tzw. płatność zwierzęca,
powinna być przyznawana na podstawie konfrontacji
stanu użytków rolnych uprawnionych do wsparcia i
pogłowia inwentarza żywego utrzymywanego w danym
roku a nie na podstawie tzw. historycznych danych o
stanie pogłowia w gospodarstwie. Umożliwi to
włączenie do płatności gospodarstw, które podejmują
lub rozszerzają produkcję zwierzęcą.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Płatności zwierzęce powinny być liczone do powierzchni
TUZ utrzymanych u rolników tworzących zespół pasterski
(na których prowadzona będzie głównie produkcja pasz
dla owiec na sezon zimowy) oraz do powierzchni ziemi
dodzierżawianej przez zespół rozliczony algorytmicznie
przez stan pogłowia inwentarza trawożernego.
.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Płatności ONW górskie powinny być zrewaloryzowane,
(nie uległy zmianie od 2004r) tak aby stanowiły zachętę
do prowadzenia produkcji rolnej w górach.
Dopłaty obszarowe powinny być przyznawane na
obszarach parków krajobrazowych, a także obszarach
Natura 2000 wyłącznie dla gruntów na których
prowadzona jest produkcja rolnicza. Należy wyeliminować
płatności dla gruntów jedynie podtrzymywanych w
kulturze rolnej poprzez jednorazowe ich koszenie.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Grupa pasterska powinna mieć możliwości korzystania z
działania PROW pt. „Uczestnictwo rolników w systemach
jakości żywności”. Działanie to powinno także ulec
znaczącemu uproszczeniu.
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Płatności rolnośrodowiskowe powinny być przyznawane
także na grupę pasterską wspólnie użytkującą większy
areał gruntów. Celowe jest wykreowanie nowego
działania np. pt. „Wsparcie zbiorowego wypasu owiec (i
bydła) na obszarach Natura 2000 oraz „ Wsparcie
zbiorowego wypasu owiec (i bydła) na innych obszarach
objętych ochroną prawną” (np. w Parkach Narodowych,
obszarach chronionego krajobrazu itd.) ( do
doprecyzowania!)
Konieczne dostosowania legislacyjne
w ramach nowego PROW 2014-2020.
Proponuje się zmiany w zasadach łączenia kilku płatności
rolno środowiskowych do doprecyzowania
Proponuje się, aby podobnie jak to ma miejsce w sytuacji
budowy infrastruktury wiejskiej wesprzeć budowę
szałasów pasterskich (i innych instalacji pasterskich) a
beneficjentem stosowanych działań mogło by być (i w
przedsięwzięciu uczestniczyć finansowo) starostwo
powiatowe (kwestia do przedyskutowania).
Zagrożenia w zakresie realizacji
projektu.
Zagrożenia dotyczące realizacji
projektu tkwią w różnych strefach
podmiotowych i przedmiotowych, które
należy szczegółowo zinwentaryzować i
opisać. Do najważniejszych z nich
zaliczyć można:
Zagrożenia w zakresie realizacji projektu.
- niewystarczającą determinację
samoorganizacji większej grupy baców,
- niewystarczająca współpraca w strukturze
organizacji tworzących zespoły pasterskie i
nastawienie na działania indywidualne
poszczególnych baców,
- brak wystarczającej motywacji rolników (gazdów)
do wydzierżawiania ziemi,
Zagrożenia w zakresie realizacji projektu.
- lokalne trudności z wydzielaniem większych
kompleksów ziemi przeznaczonych do dzierżawy,
- problemy prawne związane z założeniem i
rejestracją „stowarzyszenia właścicieli ziemi
przeznaczonej do dzierżawy” i „stowarzyszenia
(zespołu) pasterskiego”,
- problemy instytucjonalne, w tym prawne
związane z budową szałasów,
Zagrożenia w zakresie realizacji projektu.
- problemy z koordynacją działań różnych instytucji
wsparcia wypasu,
- problemy z wprowadzeniem wymaganych
zapisów do nowych dokumentów dystrybucji
wsparcia rolników w ramach WPR na lata 20142020 (nowe wymogi w zakresie płatności
obszarowych i PROW),
…..?
Proponowane uwagi.