Transcript Mikro İktisat - Diyetisyen Turan Gelir

İKTİSADA GİRİŞ
EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL
KAVRAMLAR











Ekonomi Bilimi
Temel Kavramlar
İhtiyaç
Mal ve Hizmet
Tüketim
Üretim
Üretim Faktörleri ve Teknoloji
Ekonomik Birimler
Kaynak Kullanımı
Üretim Olanakları Eğrisi
Ekonomik Sistem
2
EKONOMİ BİLİMİ
Ekonomi bilimi; insanların sınırsız tüketim
isteklerinin sınırlı (kıt) kaynaklarla en iyi
şekilde nasıl tatmin edileceğini inceleyen
bir sosyal bilimdir.
 Ekonomi Mikroekonomi ve Makroekonomi
olarak ikiye ayrılmaktadır.
 Mikro küçük, Makro büyük demektir.

3
EKONOMİ BİLİMİ-Mikro Ekonomi
Mikro ekonomide ekonomik birimlerin
kendileri , başka bir deyişle küçük
ekonomik birimler incelenir. Bunlara hane
halkı, tüketiciler, firmalar, üreticiler ve
piyasalar örnek olarak verilebilir.
 Mikro ekonomide herhangi bir malın
fiyatının nasıl belirlendiği, bir tüketicinin
maksimum fayda elde etmek için parasını
nasıl harcayacağı gibi konular incelenir.

4
EKONOMİ BİLİMİ-Makroekonomi

Makro ekonomide ekonominin bütünü ana
unsurlarıyla ele alınıp incelenmektedir.
Ekonomideki toplam gelir, toplam tüketim,
toplam tasarruf, toplam yatırım, genel
fiyat düzeyi gibi makro değişkenlerin
nelerden etkilendiklerini ve ekonomide
tam istihdam, fiyat istikrarı ve ekonomik
büyüme gibi temel ekonomik hedefler
üzerinde durulur.
5
MAKRO ve MİKRO EKONOMİ

Makro ve Mikro ekonomi ayırımını
yapabilmek amacıyla bir benzetme
yapılacak olursa:
Makro ekonomi bir ormanı incelerken
Mikro ekonomi ormandaki ağaçla ilgilenir.
6
İHTİYAÇ
İhtiyaçlar sonsuzdur
 İhtiyaçlar şiddet açısından farklılıklar gösterir.
 İhtiyaçların şiddeti tatmin edildikçe farklılık
gösterir.
 Başlangıçta zorunlu olmayan ihtiyaçlar zamanla
zorunlu hale gelebilir
 İhtiyaçlar “ikame” edilebilir

7
MAL ve HİZMETLER

İnsanların ihtiyaçlarını giderme özelliğine sahip olan
fiziksel varlıklara “mal” denir.

İhtiyaçları tatmin etmesine rağmen maddi varlık
özelliği olmayan mallara “hizmet” denir.

Mallar insan ihtiyaçlarını karşılayarak fayda sağlar.

Ekonomik malların bir değeri vardır ve elde edilmesi
karşılığında belirli bir bedelin ödenmesi gerekir.
8
MAL TÜRLERİ
Serbest ve Ekonomik Mallar

Elde edebilmek için mutlaka belirli bir
çaba harcanması ya da bedel ödenmesi
gereken mallara “ekonomik mal” denir.

Doğada her istenildiğinde bulunabilen ve
herhangi bir çaba harcamadan elde
edilebilen mallara “serbest mal” denir.
9
MAL TÜRLERİ
Tüketim Malları ve Üretim Malları

Tüketicinin ihtiyaçlarını doğrudan karşılayan
mallara “tüketim malları” denir. Tüketim
malları nihai (son) mallardır.

Diğer üretim malları ve tüketim mallarının
üretiminde kullanılan mallara “üretim
malları” denir. Üretim mallarına sermaye,
yarı mamul ve hammadde gibi isimler de
verilir.
10
MAL TÜRLERİ
Dayanıklı ve Dayanıksız Mallar

Bir kez tüketildiğinde faydası yok
olmayan, birden fazla fayda sağlayan
mallara “dayanıklı mallar” denir.

Fayda sağlandığında yok olan mallara,
yani bir kez tüketildiğinde sadece bir kez
fayda sağladığımız mallara “dayanıksız
mallar” denir.
11
TÜKETİM

İnsan ihtiyaçlarının doğrudan doğruya
giderilmesi için faydalı mal ve hizmetlerin
kullanılmasına “tüketim” denir.

Tüketim temelde bütün ekonomik
faaliyetlerin nihai amacıdır.
12
ÜRETİM

İnsan ihtiyaçlarını gidermekte kullanılacak
mal ve hizmetlerin yapılması, elde
edilmesi, meydana getirilmesine, bunların
bir yerden başka bir yere taşınmasına ve
ileride kullanılmak üzere bozulmadan
saklanmasına “üretim” denir.
13
ÜRETİM FAKTÖRLERİ ve
TEKNOLOJİ
Mal ve hizmetlerin elde edilmesinde
kullanılan kaynaklara “üretim
faktörleri” denir.
 Üretim faktörleri dört ana gruptan oluşur.
Bunlar: Emek, sermaye, doğal kaynaklar
ve girişimcilik olarak sıralanabilir.
 Bu gruba teknolojiyi de eklemek gerekir.

14
EMEK

İnsanların mal ve hizmet üretmek için sarf
ettikleri bedensel ve zihinsel çabalardır.
Emek hizmetleri karşılığında yapılan
ödemelere “ücret” denir.
15
SERMAYE

İnsanların ürettiği ve diğer mal ve
hizmetlerin üretilmesinde kullanılan
mallardır. Yani insanların üretimde emeğe
yardımcı olarak kullandığı fakat kendileri
de üretilmiş olan her şey sermayedir.
Sermayenin kullanılması emeğin
verimliliğini artırır. Sermayenin üretim
sürecindeki geliri “faiz” dir.
16
DOĞAL KAYNAKLAR (TOPRAK)
Hava, su, toprak, madenler ve ormanlar
gibi doğanın insana sağladığı olanaklardır.
İnsanın çevresinde hazır bulduğu ve
üretimde kullanabileceği her şeye doğa
ya da toprak denir.
 Doğal kaynakların kullanımı sonucu
yapılan ödemelere rant(kira) denir.

17
GİRİŞİMCİLİK

Emek, doğal kaynaklar ve sermayenin
organize edilip mal ve hizmet üretimini
gerçekleştirme çabasıdır. Bu çabayı
gösteren kişiye girişimci denir.
Girişimcilerin elde ettiği gelire kar denir.
18
TEKNOLOJİ

Üretim faktörlerinin, üretimi
gerçekleştirmek için teknik ve fiziki
anlamda bir araya getirip üretimin
sağlanmasına teknoloji adı verilir.
19
EKONOMİK BİRİMLER
Ekonomi içerisinde ekonomik birimleri üç
ana başlık altında incelemek mümkündür.
Bunlar:
 Hane halkı
 Firmalar
 Devlet

20
HANE HALKI

Hane halkı ekonomide temel tüketim
birimidir. Aynı evde yaşayan ve ortak
ekonomik kararlar alan bütün aile bireyleri
hane halkı olarak tanımlanır. Hane halkı
hem üretici, hem tüketici hem de
kaynakların sahibi ya da arz edicisi olabilir.
21
FİRMA

Temel üretim birimidir. Firma ne
üreteceğine, hangi üretim yöntemini
kullanacağına, malları nasıl satacağına
karar veren bir üretim birimidir.
22
DEVLET

Devlet, içinde irili ufaklı binlerce birim olan
resmi bir otoritedir. Belediyelerin en küçük
karar birimlerinden devletin üst
kademelerine kadar uzanan karar birimleri
devletin ekonomik, sosyal vb. amaçlarına
yönelik kararlar alır ve harcamalarda
bulunur.
23
Kaynakların Etkin Kullanımı

Ekonomide kaynaklar sınırlı oldukları için
mal ve hizmet üretiminde, insanlar
tercihler yapmak zorundadır. Tercihlerin
yapılması da maliyetlerin (fırsat
maliyetlerinin) varlığını ifade eder.
24
Fırsat (Alternatif) Maliyeti
Bir kararın fırsat maliyeti, o kararın
alınmasıyla vazgeçilmek zorunda kalınan
bir sonraki en iyi fırsattır (alternatiftir).
 Örneğin ?...

25
Üretim Olanakları Eğrisi
Bir ekonomide eldeki sınırlı kaynaklar ve
teknoloji düzeyi ile üretilebilecek
maksimum mal ve hizmet bileşenlerini
(kombinasyonlarını) gösteren eğridir.
 Üretim olanakları eğrisi belirli bir dönemde
ekonomide var olan üretilebilecek nihai
mal ve hizmetlerin değişik bileşimlerini
ortaya koyar.

26
Üretim Olanakları Eğrisi
Ekonomide belirli bir dönemde eldeki
kaynaklarla üretilebilecek mal ve hizmet
miktarının bir sınırı vardır.
 Ayrıca arzulanan bir malın üretimindeki
artış diğer bir malın üretiminden
vazgeçilmesiyle gerçekleşir. O halde bir
fırsat maliyeti söz konusudur.

27
Üretim Olanakları Eğrisi
Ekonomide sadece Tereyağ ve Televizyon
üretildiğini varsayalım. Buna göre, sahip
olunan kaynakların tümüyle tereyağı veya
televizyon ya da bu ikisinin bir bileşimi
üretilebilir.
 Tüm bu söylenilenleri grafik üzerinde de
gösterebiliriz.

28
Üretim Olanakları Eğrisi
Tereyağ
C
M
E
0
D
B
Televizyon
29
Tereyağ
Üretim Olanakları Eğrisinin
Kayması
Televizyon
30
FİYAT MEKANİZMASI
TALEP ve ARZ
31
TALEBİN TANIMI

Talebin kelime anlamı “istek, arzu” dur. Bir
gereksinimin ekonomik anlamda talep
sayılabilmesi için bu gereksinimin satın
alma gücü ile desteklenmesi
gerekmektedir.
32
Talebin Tanımı
Ekonomik anlamda talep belirli bir malın
belirli bir zamanda, diğer faktörler
değişmemek kaydıyla (ceteris paribus),
çeşitli fiyatlardan tüketicilerin bu maldan
satın almak istedikleri miktarlardır.
 Bu durumda talep ile fiyat arasındaki ilişki
incelenmektedir.

33
Talep Fonksiyonu

Bir mal ve hizmetin talebi sadece onun
fiyatına bağlı değildir. Talebi etkileyen
birçok faktör bulunmaktadır.
34
Talep Fonksiyonu

Buna göre A malının talep miktarını;
Şeklinde yazabiliriz.Burada;
Mt(a) : a malının talep miktarı
Fa : a malının fiyatı
Fr : a malına rakip malların fiyatı
Ft : a malını tamamlayıcı malların fiyatı
Gt: tüketici gelirini
T : tüketici tercihlerini
N : nüfusu
Gd: gelir dağılımını göstermektedir.
Fb : fiyat beklentisi
35
Fa: Eğer a malının fiyatı yükselirse
(tüketicinin gelirinin bu mala karşı satın
alma gücü düşeceğinden) talep edilen
miktar azalacaktır.
 Tersine eğer a malının fiyatı düşerse talebi
artacaktır.

36

Fr : Eğer a malına rakip malların fiyatı
düşerse tüketici a malının rakibi olan
mallları talep edecek, a malına olan talep
azalacaktır.

Ft : A malını tamamlayan malların fiyatı
yükselirse, a malına olan talep azalacaktır.

Gt : tüketicinin geliri arttığı zaman a
malına olan talep artacaktır.
37

T : Tüketicinin zevk ve tercihi, ülkeye, zamana, tüketicinin
içinde bulunduğu sosyal sınıfa, modaya ve reklamlara göre
değişebilmektedir.

N : tüketici nüfusu arttığı zaman a malının talebi de
artacaktır.

Gd : Ülkedeki gelir dağılımı adaletli ise toplam tüketim
artar, dolayısıyla bu artıştan a malı da üzerine düşen payı
alır.

Fb : Tüketicinin a malının gelecekteki fiyatı ile ilgili
beklentileri de a malının bu günkü tüketimini etkiler.
Örneğin fiyatın artacağı tahmin ediliyorsa bugünkü tüketim
artar.
38
Talep Çizelgesi
Bir malın belirli fiyattan talebi, bu fiyattan
satın alınan miktarını oluşturmaktadır.
Talep çizelgesi ise, malın çeşitli fiyatlardan
talep edilen miktarlarını ifade etmektedir.
 Bu çizelgeye bakarak, fiyat değişmeleri
karşısında talebin nasıl değiştiği
görülmektedir.

39
Talep Eğrisi

Talep eğrisi ise, tüketicinin, herhangi bir
maldan talep ettiği miktar ile o malın fiyatı
arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir. Yani
tüketicinin belirli fiyatlardan herhangi bir
malı talep ettiği noktaların birleştiği bir
eğridir.
40
Piyasa Talep Eğrisi

Bir tüketicinin bir mal veya hizmete karşı
olan talebine bireysel talep denir.
Genellikle bir malın birden fazla alıcısı
olduğundan, bu alıcıların bireysel
taleplerinin toplamını gösteren eğriye
piyasa talep eğrisi denir.
41
Piyasa Talebi Çizelgesi
Bileşimler
Fiyat
X Tüketicisinin
Talebi
Y Tüketicisinin
Talebi
Piyasa Talep
Miktarı
A
0
16
18
34
B
10
14
15
29
C
20
12
8
20
D
30
10
5
15
E
40
8
3
11
F
50
6
0
6
G
60
4
0
4
H
70
2
0
2
42
Piyasa Talep Eğrisinin Elde Edilişi
FİYAT
70
70
70
50
50
50
2
6 16
18
2
6
34
MİKTAR

Bireysel talep eğrilerinin yatay toplamı piyasa talep eğrisini verir.
43
Talep Kanunu ve İstisnaları
Talep eğrileri genellikle sol yukarıdan sağ
aşağıya doğru inen yani negatif eğimli
eğrilerdir. Bu durum bir malın fiyatı
düştüğünde talep edilen miktarın arttığını
ifade eder. Bu duruma talep kanunu
denir.
 Ancak talep eğrisinin pozitif eğimli olduğu
bazı mallarda vardır. Bu istisnai durum
ikiye ayrılmaktadır.

44
Giffen Paradoksu

Giffen malları da denilen bu paradoks,
XIX. yy’da, İrlanda’da fakir işçilerin temel
gıda maddeleri olan patates taleplerini
inceleyen Henry Giffen tarafından ortaya
konmuştur.
45
Giffen Paradoksu

Giffen paradoksu, düşük gelir düzeyinde
bulunan tüketicilerin, ekmek, patates,
zeytin gibi temel ihtiyaçlarını karşılayan
tüketim mallarının fiyatları arttığında bu
malların talebinin düşmesi yerine artması
durumunu ifade eder.
46
Snobizm Etkisi (Veblen
Paradoksu)

İlk defa Thorstein Veblen tarafından
ortaya atılmıştır. Talep kanununa istisna
oluşturan bu etkinin temelinde, marka
malları kullanarak tüketicinin kendini bir
üst sosyal sınıfa koyması yatmaktadır.
47
Snobizm Etkisi (Veblen
Paradoksu)

Bazı tipik tüketiciler, marka malların fiyatı
arttığında talep ettikleri miktarları
azaltmak yerine aksine kaliteli mallar diye
talep miktarlarını daha da artırmaktadırlar.
48
Tersine Talep Eğrisi
Görüldüğü gibi tersine
talep eğrisi, daha sonra
göreceğimiz arz eğrisi ile
aynı şekildedir. Ancak bu
arz eğrisi ile
karıştırılmamalıdır.
Fiyat
Miktar
49
Talep Değişmesi ve Talep
Miktarının Değişmesi
Tek bir talep eğrisi üzerinde bir noktadan
başka bir noktaya hareket ve talebin
değişmesi farklı kavramlardır.
 Genellikle talep arttı ya da azaldı ifadesi
ile talep edilen miktar arttı ya da azaldı
ifadeleri birbirleri ile karıştırılmaktadır.

50
Talep Değişmesi ve Talep Üzerinde
Hareket

Aslında talep arttı ya da azaldı
denildiğinde talep değişmesinden
(kaymasından) söz edilirken; talep edilen
miktar arttı ya da azaldı denildiğinde talep
eğrisi üzerinde herhangi bir noktadan
başka bir noktaya geçildiği
kastedilmektedir.
51
Talep Değişmesi

Talep eğrisinin tamamıyla sağa ya da sola
doğru kaymasını ifade etmektedir. Talep
eğrisi sağa doğru kaydığı zaman talepte
bir artış, sola doğru kaydığı zaman ise
talepte bir düşüşten söz edilir.
52
Talep Değişmesi
(Talep artış ve azalışı)
Fiyat
F1
C
M3
A
M1
B
M2
T3
T1
Miktar
T2
Talep arttığında ya da
azaldığında şekildeki
gibi talep eğrilerinde
kaymalar yaşanır. Bu
duruma örnek olarak
tüketicinin geliri artarsa
talep eğrisi sağa doğru
kayar.
53
Talep Edilen Miktardaki Değişme
Talep Eğrisi Üzerinde Hareket
Fiyat
F1
A
B
F2
M1
M2
Talep edilen miktardaki
değişme, şekilde de görüldüğü
gibi, aynı talep eğrisi üzerinde
bir noktadan başka bir
noktaya geçiş şeklinde
gerçekleşmektedir. Bu durum,
malın her fiyat seviyesinde
farklı talep miktarlarına işaret
Miktar etmektedir.
54
Arzın Tanımı

Arz, diğer şartlar sabitken, belli bir
zamanda, belli bir piyasada, üreticilerin
değişik fiyat düzeylerinden satmaya hazır
oldukları mal ve hizmet miktarlarıdır.
55
Arz Fonksiyonu

Arz edilen miktar ile o malın arz edilmesini
sağlayan faktörler arasındaki
matematiksel ilişkiyi gösteren fonksiyona
arz fonksiyonu denir.
Ma (x) =f (Fx,Fö,Fü,T,V,S,B,…)
Ma (x) : x malının arz miktarını ifade
etmektedir. Fonksiyonda yer alan diğer
ifadeler ise;
56







Fx : x malının fiyatı
Fö : öteki malların fiyatı
Fü : üretim faktörlerinin fiyatı
T : üretim teknolojisi
V : vergiler
S : sübvansiyonlar
B : gelecekle ilgili beklentileri
göstermektedir.
57

Fx : Eğer x malının fiyatı yükselirse arz
edilen miktar artacaktır.

Fö : Öteki malların fiyatları artarsa o
malların arzı artacak, dolayısıyla x malının
arzı azalacaktır. Diğer malların fiyatının
artması üretim faktörlerinin o mallara
yönelmesine neden olacak, dolayısıyla x
malının arzı azalacaktır.
58

Fü : Üretim faktörlerinin fiyatında
meydana gelecek artışlar, üretim
maliyetini artırarak kar oranının
düşmesine neden olacak ve dolayısıyla da
arz miktarını azaltacaktır.

T : Teknolojik gelişme, üretim
maliyetlerini düşüreceği ve üretim
miktarını artıracağı için x malının arzı
teknolojik gelişme ile birlikte artacaktır.
59

V : devletin mal üzerinden alacağı vergiler,
malın maliyetini artıracağından arzında
daralmalara neden olacaktır.

S : Sübvansiyonlar, vergilerin tersine
üretimde maliyetleri düşürücü bir destek
sağlayarak arzın artmasına neden
olacaklardır.

B: Geleceğe dair fiyat beklentileri arzın
bugünkü durumunu değiştirecektir.
60
Arz Çizelgesi ve Arz Eğrisi
Arz çizelgesi, bir malın çeşitli fiyat
düzeylerinde arz edilen miktarlarını
gösterir.
 Arz eğrisi ise, üreticinin herhangi bir
maldan arz ettiği miktar ile fiyatı
arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

61
Arz Çizelgesi ve Arz Eğrisi

Üreticinin rasyonel davranışı gereği, fiyat
ile arz miktarı arasında doğru yönlü bir
ilişki vardır. Yani malın fiyatının
yükselmesi karşısında üretici de malın arz
miktarını artıracaktır.
62
Arz Çizelgesi
Bileşimler
X malının fiyatı
X malının arzı
A
100
0
B
200
2
C
300
4
D
400
6
E
500
8
F
600
10
G
700
12
63
Arz Eğrisi
Fiyat
700
500
200
100
2
8
14
Miktar
64
Piyasa Arz Çizelgesi
Bileşimler
Bilgisayar
Fiyatı
A Firması
Arz Miktarı
B Firması
Arz Miktarı
Piyasa Arz
Miktarı
A
800
1
0
1
B
900
7
1
8
C
1000
11
3
14
D
1100
15
5
20
E
1200
19
7
26
65

Piyasa arz eğrisi firmaların arz eğrilerinin yatay
toplamından oluşmaktadır.
FİYAT
MİKTAR
Piyasa Arz Eğrisinin Elde Edilişi
66

Arz artış ve azalışından bahsedildiğinde bu arz
eğrisinin kendisinin yerinin değiştiği anlamına gelir.
Fiyat
A3
A1
A2
F1
M3
M1
M2
Miktar
Arz Artış ve Azalışı
67
Fiyat
F2
F1
M1
M2
Arz edilen miktarda
bir değişmeden
bahsediliyorsa, bunun
grafiksel yansıması,
aynı arz eğrisi
üzerinde bir noktadan
başka bir noktaya
geçilmesi şeklinde
olacaktır.
Miktar
Arz Edilen Miktarın Değişmesi
Arz Eğrisi Üzerinde Hareket
68
Piyasa Fiyatının Oluşumu

Bir malın fiyatı, o malı satın almak
isteyenlerle (tüketiciler) satmak
isteyenlerin (üreticiler) piyasada karşı
karşıya gelmesiyle oluşur.
69
Piyasa Fiyatının Oluşumu

Arz ve talep piyasada karşılaştığı zaman,
arz edilen miktarla talep edilen miktarı
birbirine eşit kılan fiyat piyasa fiyatı olarak
adlandırılır.
70
Fıstığın
Fiyatı
Talep
Miktarı
Arz
Miktarı
Fazlalıklar
Fiyatın
yönü
1.0
20
0
Talep Fazlası
Artma
1.5
18
3
Talep Fazlası
Artma
2.0
16
6
Talep Fazlası
Artma
2.5
14
9
Talep Fazlası
Artma
3.0
12
12
DENGE
DENGE
3.5
10
15
Arz Fazlası
Azalma
4.0
8
18
Arz Fazlası
Azalma
4.5
6
21
Arz Fazlası
Azalma
5.0
4
24
Arz Fazlası
Azalma
Değişen Fiyatlarda Arz ve Talep
Miktarları
71
Arz
Fiyat
5
3
1.5
Talep
34
12
18 24
Miktar
72