Transcript Varroa destructor - Sakarya Arıcılar Birliği

TÜRKİYE’DE PARAZİTER
BALARISI HASTALIK VE
ZARARLILARININ DURUMU;
KONTROL YÖNTEMLERİ
Prof.Dr.Levent AYDIN
Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Parazitoloji Anabilim Dalı,Uludağ Üniversitesi
Arıcılık Geliştirme Uygulama ve Araştırma
Merkezi
[email protected]
Türkiye’ Problem Olan Balarısı
Parazit ve Zararlıları
•
•
•
•
•
•
•
Varroa destructor
Nosema apis
Nosema ceranae
Malpigomoeba mellificae
Galleria melenolla
Acarapis woodi ?
Athenia tumida ?
Varroosis
Varroa jacobsoni (Java) 1904 A.mellifera
Varroa underwoodi (Nepal) 1987 A.cerana
Varroa rindereri (Borneo) 1996 A.koschevnikovi
VARROA DESTRUCTOR (Akdeniz-Ortadoğu) 2000
Varroa jacobsoni 2000 yılında yapılan analizlerde(mt DNA)
yöntemi ile 20 alt tür saptanmıştır.
Apis cerana bulunan 2 tip parazit anlamında önemlidir.
Bunlardan biri Varroa destructor olarak isimlendirilmiştir.
VARROOSİS
Etken :Varroa destructor (Kore hattı)
Yayılış:Tüm Türkiye
Ülkemize 1977-1978 yıllarında Trakya’dan
girdi,1984 yılına kadar 600 bin koloni söndü.
Varroa destructor
• Büyüklüğü : 1.1-1.2 mm
x 1.6-1.7 mm
• Gelişmesi : 5 – 6 gün
• Yerleşim Yeri : Tüm
yavru gözleri
• Kışın : Dişi döllenmiş,
kovanda yumurtlamaya
hazırdır
• Tedavi : İlaçlara daha
dirençli
• Yumurtlama : Daha
fazla yumurta bırakır
• Yayılış : Tüm Akdeniz
ve Ortadoğu’ya
yayılmıştır
Varroa jacobsoni
• 0.9-1 mm x 1.4-1.5 mm
• 7 – 8 gün
Erkek yavru gözleri
• Dişi döllenmemiş
olabilir.
• İlaçla tedaviye
duyarlıdır
• Daha az yumurta
bırakır
• Sadece Güneydoğu
Asya’da kalmıştır
Varroa ilişkili virüsler
•
•
•
•
•
*Deforme kanat virüsü (DWV)
*Akut arı felci virüsü (ABPV)
*CWV (Cloudy wing virus)
*KBV (Kaşmir arı virüsü)
*SBPV (Slow Bee Paralysis Virus)
KOVAN TAHRİBATINDA TEK BAŞINA VARROA’YI
DÜŞÜNMEK BÜYÜK HATADIR
VARROA YAYILIŞI
KIŞIN VARROALI KOLONİLERDE
YAŞAMA GÜCÜ
• VARROA SAYISI
Düşük
%1
Orta
%1-3
Yüksek %3-5
Aşırı
%5-10
YAŞAMA GÜCÜ
%100
%100
%80
%40
Koruma ve Kontrol
Varroosis’ten şüpheli kolonilerde kimyasal kontrol daima
erken ilkbahar ve geç sonbaharda tamamlanmalıdır.
A.
Biyolojik Kontrol
a- Isıtma yöntemi ?
b- Yavru gözleri ?
c- Polen çekmecesi
d-Dirençli arı ırklarının yetiştirilmesi
* Agresif arı ırklarında Varroa’nın yayılışı daha kısıtlıdır.
* Varroa’nın dişileri sıcak ve tropikal kuşakta daha az
yumurta bırakır
Kimyasal Kontrol
Klasik İlaçlar
ETKİ
Amitraz %12.5 3 gün ara ile 3 kez fum.
% 76
Plastik strip 3.3gr 6 hafta
%99.4
Coumaphos %3.2 1 hafta ara ile 3 kez dökme % 90
Plastik strip
%95
Yeni Generasyon İlaçlar
Flumethrin
Fluvalinat
%1
Strip
% 96
%1
Strip
% 97
Varroa Drugs in Turkey
Ticari marka
Aktif Madde
Şekli
Apivar
Amitraz
Şerit
Bayvarol
Flumethrine
Şerit
Perizin
Coumaphos
Solüsyon
Rulamit VA
Amitraz
Buhar
Vamitrat VA
Amitraz
Buhar
Varostop
Flumethrine
Şerit
Varroasan
Amitraz
Buhar
Formiset
Formik asit
Şerit
Tymovar
Thymol
jel
Obeson
Thymol
Jel
Ecostop
Thymol -mint
Kek
ORGANİK ASİTLER
Okzalik asit
%4
1 hafta ara ile 3 kez %95
(Balda kalıntı)
Laktik asit
%15
1 hafta ara ile 3 kez
(Koruma amaçlı)
%50
Formik asit
%60- %85
- Uzun süreli
- Kısa süreli
%95-98
ÖRNEK ARAŞTIRMA
Girişgin ve Aydın,2008
Birinci sezon
• Formik asit %80
• Okzalik asit %4
• Laktik asit %15
İkinci sezon
• Formik asit %80
• Okzalik asit %4
• Laktik asit %15
% 84.7
% 93.7
% 54.3
% 95.6
% 93.3
% 87.7
Esansiyel-Eterik Yağlar
Kanola, Yonca,,Rezene,Defne,Kızılcık,Okaliptus,
Kekik,Lavanta, Tagetes minuta,neem
ağacı,Naranciye
Tek başlarına kullanımda tedavi amaçlı yeterlidir.
Yavru gelişimine (aşırı doz) negatif etki göstermiştir
Mentol ve Özellikle Timol (%75 -99
Etki)içerirler.
Son yıllarda ülkemizde balda kalıntıbiyogüvenlik problemi nedeniyle tercih
edilmelidir.
ÖRNEK ARAŞTIRMA
Sönmez,Girişgin,Aydın,2010
Birinci sezonda
• Rezene % 25
• Defne % 25
• Lavanta % 25
İkinci sezonda
• Rezene % 25
• Defne % 25
• Lavanta % 25
Üçüncü sezonda
• Rezene % 25
• Defne % 25
• Lavanta % 25
% 79,
% 68,
% 76,
% 78,
% 69,
% 81,
% 72,
% 66,
% 78
Timol içeren ticari preparatlar
• Timol ve mentol % 81-99
• Ardıç Katranı %4 azalma
• Hirsutella thompsonii ve Metarhizium
anisopliae (MANTAR) %90
• Çörtük otu %80.6
Özellikle sıcak yörelerde yavru sökme ve
Ergin balarıları için stres faktörü
olabilirler!!!!!!
VARROA SEZONU
VARROA MÜCADELE STRATEJİSİ
• Kuş uçuşu 5km içinde tüm arılıklar aynı ilaçla
aynı gün
• AYNI YÖRE en geç 3 gün içinde aynı ilaçla
• AYNI BÖLGE en geç 1 hafta içinde aynı ilaçla
• 2-3 yılda bir ilaç değiştir.
• ESAS OLAN MÜCADELE SONBAHARDIR:UZUN
SÜRE KALICILIĞI OLAN İLAÇLAR KONTROLLÜ
KULLANILMALIDIR.
VARROA MÜCADELE STRATEJİSİ
• BİREYSEL MÜCADELE ANLAM İFADE ETMEZ
• ZAYIF KOLONİ İLE GÜÇLÜ KOLONİ AYNI
ARILIKTA BİR ARADA OLMAMALI
• ARI HASTALIKLARI İÇİN KOVAN KAYDI
TUTULMASI ŞART
• GEZGİNCİ ARICILIĞA DİKKAT!!!
• EN AZ 3 SEZON SONRA OLUMLU SONUÇ
GÖRÜLÜR
• RUHSATLI ARI İLAÇLARINDA DİRENCE
DİKKAT!!! ÇALIŞMA BAŞLATILDI.
• BALDA KALINTI VE ZAMANLAMA…….
Nosema apis
• N. apis ergin Apis mellifera arılarının
sindirim kanalının epiteliyal katmanını
enfekte eden, genelde kıştan çıkışta
sindirim bozukluğu sonucu ishal ve
koloni kayıplarına neden olan bir
protozoondur.
Nosema ceranae
• İlk olarak Apis cerena arısında, 2005
yılında A. mellifera’da tespit edilen N.
ceranae ise, yavaş oluşan daha fazla
sayıda ölümler ve bal veriminde
düşüklük gibi nonspesifik belirtiler
göstermektedir. Ayrıca genelde kış
mevsiminden çıkarken değil, tüm
mevsimlerde görülebilmektedir.
• Ülkemizde bazı illerimizde varlığı PCR ile
tespit edilmiştir. (Kence ve ark.,Ütük ve ark.,Muz ve
ark. 2010)
N. apis – N. ceranae farkı
• İki tür arasındaki morfolojik farkı ayırt
etmek zor ve güvensiz olduğundan kesin
teşhis PZR testi ile yapılmaktadır.
• Ülkemizde de bulunan
N. ceranae’ ya
Na
Nc
karşı korunma
ve mücadelede
Na
dikkat edilmesi
gerekmektedir.
Nc
Nc
Na
Nosemosise Eşlik Eden
Etkenler
• Malpighamoeba mellificae (Protozoon)
• Cryptococcus neoformans var. grubii
(Mantar)
• Virülensi ve mortaliteyi
artırmaktadırlar
Mm
Cn
NOSEMOSİS’İN ÜLKEMİZDEKİ
DURUMU
• Yağışla doğru orantılı artar (Kuzey Türkiye)
• Arı başına spor sayısı 1.3 milyondan fazla olduğunda
klinik görünüm oluşur.Genelde latent seyreder.
• Olguların %72’inde Malpighamoeba mellificae
Pozitif bulunmuştur.
Orta anadolu : %7-8
Marmara
: %24
Karadeniz
: %17-70
Güney Türkiye : %8-11
Ege
: % 16-20
SAĞITIM
1 kısım su + 2 kısım şeker = 3.8 lt şeker
şurubuna
100mg Fumagillin sonbahar
Yemlemesinde verilir.
ARICILIKTA SINIRLI KULLANIMDA
BULUNAN TEK ANTİBİYOTİK
NANE EKSTRATI: 100cc su + Yaş nane
yaprakları 20gr 10 dk kaynatılıp soğutularak 1
kısım su + 2 kısım şeker = 2 lt şuruba
karıştırılır
• Yeni bitkisel ürünlerle çalışma planlandı
MUM PETEK GÜVESİ
• Etken: Galleria melonella
• Yayılış:Ülkemizde 1500 rakımın üstü
hariç özellikle Ege, Marmara ve
Karadeniz bölgesinde yaygındır.
- En sık Eylül-Ekim-Kasım aylarında
görülür.
SAĞITIM(Korunma ve Kontrol)
1- Kolonili Kovanda
a- Standart kovan ve malzeme
b- Kraliçe kontrolü
c- Koloni güçlendirilmesi
d- Bahar bakımı
e- Genetik özellik
f- Oğul kontrolü
2- Depoda Kontrol
a- Depo uygunluğu
b- Kovan çerçeve kontrolü
c- Petek-Alet malzeme temizliği
3- Mücadele
a- Kimyasal
Kalıntı nedeniyle ÖNERİLMEZ
b- Fiziksel
- Isıtma......49°C... 40 dk.
- Soğutma..0°C....96 saat
-12°C….24 saat
-20°C….6-8 saat
c- Biyolojik
- Bacillus thuringiensis % 1lik
KÜÇÜK KOVAN BÖCEĞİ
(Small hive bettle)
• Etken: Aethina tumida
• Yayılış:Afrika,Kuzey
Amerika,Akdeniz Ülkeleri
• MUHTEMEL TEHLİKE Özellikle arıcıların
sezonda toplama bölgeleri (Trakya, Muğla v.b.) kontrol altında
tutulmalıdır. Amerikan Yavru Çürüklüğünde rezervuardır.
E.M.E.A.
NEDİR ?
Arıcılıkta Kullanılması Tehlikeli ve Yasak
İlaçlar
1999 yılında Uluslararası Kanser Araştırma Örgütü (IACR)’nün
hazırladığı sakıncalı ilaçlar listesi:
Dantron
Malation
Parafin
Diklorvos
Nitiazid
Deltametrin
Ksilazin
Nitrovin
Naftalin
Ampisilin
Oksifenbutazon
Antibiyotikler
Fenilbutazon
Permetrin
Klorlu Hidrokarbonlar
Furasemid
Rifampisin
(DDT, Lindan vb.)
Kafein
Sulfizoksazol
Karbaril
Triklorfon
Kloramfenikol
AB’de Arıcılıkta Kullanılması Sakıncalı
İlaçlar
• Tüm antibiyotikler (Fumagillin bazı Avrupa
ülkelerinde sınırlı kullanımda)
• Veteriner (diğer evcil hayvanlar için
üretilen) ve zirai ilaçlar
• Klorlu hidrokarbonlu ilaçlar – Naftalin
• Hasat zamanı yapılan ruhsatlı arı ilaçları
• Parafin
DEĞİŞİK AKARİSİTLERİN
KOVANDAKİ KALINTI DÜZEYLERİ
• Yavru gözü > bal gözü >> şurup ≥ bal
• Flumethrin > Fluvalinate > Bromopropylate
> Coumaphos
Avrupa Birliği Tarafından Önerilen
İlaçlar
•
•
•
•
•
•
Organik asitler
Esansiyel yağlar
Sentetik pyretroidler (Dirence dikkat!)
Nane – Mentol
Coumaphos 100 ppb
Amitraz 200 ppb
ARI ÜRÜNLERİNDE KALINTIYA YOL AÇAN
UYGULAMALAR VE UYGULAMA
HATALARI
 Doz aşımı-ilaç yüklemesi ya da eksik doz kullanımı
 Gereksiz ilaç kullanımı (Antibiyotiklerin sağlıklı kovanda bile
şurup yada Kek’e karıştırılması
 Değişik hastalıklara karşı (Bakteri, virus, tek hücreli parazit)
ilaç kokteyllerinin hazırlanması
 Arıcılıkta onanmamış-ruhsatsız yada başka amaçlarda
(Veteriner, Beşeri, Zirai) üretilen ilaçların kullanılması
 İlaçlarda etiket- talimat dışı kullanım
 Hatalı ilaç, uygulama yolu
 Zamansız ilaç kullanımı(Yağışlı hava, hasat zamanı, Arılar
dışarıda iken ilaç kullanımı)
ARICILARA DÜŞEN SORUMLULUKLAR
 Hastalıklara karşı tedavi edici önlemlerden daha çok koruyucu
önlemlere ve temizliğe ağırlık vermek (Bunun sonucunda ilaç
kullanmayı gerektiren hastalık olaylarının azalacağı da bir gerçektir)
 Kulaktan kulağa yayılan hastalık teşhis yöntemleri ile ilaç tariflerine
inanmamaları
 Kovan bakımını periyodik yapmaları
 Rasgele ilaç yada benzeri madde kullanmamaları ve ilaçları önerilen
şekil ve dozda kullanmamaları
 Şüpheli durumlarda hastalığın doğru teşhis edilmesi için ilgili kurum
ya da laboratuarlara (VETERİNER HEKİMLERE) başvurularak
doğru kullanılması
 Arıcıların ilaçlama ile ilgili yenilik ve metotları öğrenmeleri ve
kurslara katılmaları
 Tüketime sunulan arı ürünlerini mutlaka denetimden geçirmeleri
özellikle arıcının kendi sağlığı, kazancı için gereklidir.
TEŞEKKÜRLER