Transcript Νομοθεσία, χαρακτηριστικά ρύπων, Αποδεκτά όρια ρύπανσης

Νομοθεσία
&
Εξοικείωση με ρύπους
Περιβάλλον, Ρύπανση
Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία
• Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα,
υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση:
περιορισμένες ανοχές
• Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη
*υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό
Ας κάνουμε ένα
βήμα πίσω:
ευκαιρία να
σκεφτούμε
προσωπική
φιλοσοφία
περιβαλλοντικού
δικαίου
Νομοθετικά κατοχυρωμένο το
δικαίωμα στην πληροφορία
• Αίτημα σε δημόσια υπηρεσία για πληροφορίες – η
υπηρεσία υποχρεούται να απαντήσει σε 60 ημέρες
το αργότερο (Άρθρο 10 του Συντάγματος)
• Οδηγία για ελεύθερη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία (ισχύει από 14-02-05)
– Οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2003, για την
πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες
– Ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο με την απόφαση
11764/653/2006 (ΦΕΚ 327, Τεύχος Β, 17-03-2006)
Περιβάλλον, Ρύπανση
Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία
• Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα,
υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση:
περιορισμένες ανοχές
• Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη
*υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό
Νομοθεσία για τη ρύπανση του
υπεδάφους
• Πιο αναπτυγμένη στις ΗΠΑ (Νομοθεσία “Comprehensive
Environmental Response, Compensation, and Liability
Act” – CERCLA ή Superfund), Ολλανδία
• Διαμορφώθηκε τουλάχιστον αρχικά σαν απάντηση στις
ανησυχίες και την αυξανόμενη περιβαλλοντική
συνειδητοποίηση των πολιτών – όχι με βάση υπάρχουσες
τεχνικές γνώσεις
Νομοθεσία για τη ρύπανση του
υπεδάφους (συνέχεια)
• Στην Ευρωπαϊκή Ένωση
– από το 2007 ισχύει Οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη όσον
αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής
ζημίας (2004/35/ΕΚ  Π.Δ. 148, ΦΕΚ 190Α, 29-9-2009)
– από το 2013 ισχύει Οδηγία για την προστασία του υπόγειου νερού
(2006/118/ΕΚ  Αποφ. 39626/2208/Ε130, ΦΕΚ 2075Β, 25-92009)
– Οδηγία για την προστασία του εδάφους υπό επεξεργασία
• Η Ελλάδα απέκτησε σχετική (αλλά αποσπασματική)
νομοθεσία μόλις το 2006 (Αρ.13588/725, ΦΕΚ 383Β, 283-06, αντικαθιστά την 19396/1546/1997) στο πλαίσιο του
εθνικού σχεδιασμού για τα επικίνδυνα απόβλητα
Νομοθετικό πλαίσιο
υπόγειο νερό
έδαφος
επικίνδυνα
απόβλητα
Αφετηρία νομοθετημάτων για την πρόληψη και αποκατάσταση
ρύπανσης γεωπεριβάλλοντος:
1) Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων
2) Προστασία εδάφους και υπόγειου νερού Όλες απαραίτητες!
Ερώτηση Νο 1
• Mια στιβαρή νομοθεσία για την
προστασία του εδάφους αντιμετωπίζει
επιτυχώς το πρόβλημα των
ρυπασμένων χώρων.
  Σωστό
  Λάθος
Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε
• Πού/πώς ψάχνουμε
– Ευρωπαϊκή Ένωση
• Για κάτι συγκεκριμένο (με γνωστό έτος/αριθμό) ή
με λέξεις-κλειδιά
http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el
• Ανά κατηγορίες
http://eur-lex.europa.eu/browse/summaries.html
– Ελλάδα: www.et.gr, βάσεις δεδομένων (με
χρέωση)
Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε (συν.)
• Λογική (κάποιες γενικές αρχές)
– έμφαση στην πρόληψη (π.χ., Council Directive 2008/1/EC
concerning integrated pollution prevention and control –
IPPC & 2010/75/EU: επικαιροποίηση) - οδηγίες για
αποκατάσταση (π.χ., διάταξη CERCLA στις ΗΠΑ)
– επιτρεπτά όρια ρύπανσης (καθορίζονται πώς;)
– οδηγίες για το (α) πώς κάνουμε κάτι (prescriptive) ή (β) τι
θέλουμε να πετύχουμε (outcome-based )
• Τι καλύπτει – τι εξαιρείται
– π.χ., ουσίες, δραστηριότητες
• Οδηγία 2008/1/EΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη
και έλεγχο της ρύπανσης: αναφέρει το αρσενικό, δεν καλύπτει
δραστηριότητες σε μεταλλεία
Όρια ρύπανσης: παραδείγματα
• Μέγιστες συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό
– Maximum Contaminant Level (MCL), ΗΠΑ:
http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls
• As: 10 μικρογραμμάρια/λίτρο (mg/l ή ppb) [το όριο αυτό
ισχύει από το 2006, πριν ήταν 50 mg/l]
• Στο έδαφος
– ΗΠΑ: συγκέντρωση στο εκχύλισμα πρότυπης δοκιμής
• As: 5 χιλιοστόγραμμα /λίτρο (mg/l ή ppm)
– Ολλανδία (mg/kg ξηρού εδάφους)
• As: 29 mg/kg (επιθυμητή τιμή), 55 mg/kg (όριο επέμβασης)
Πηγές ρύπανσης υπεδάφους
• Πηγές σχεδιασμένες για απόθεση (discharge)
αποβλήτων
– Eνέσεις αποβλήτων σε (βαθιά) φρέατα (deep well injection):
περιορίστηκαν σημαντικά μετά την έναρξη ισχύος της
2006/118/ΕΚ (Δεκέμβριος 2013)
• Πηγές σχεδιασμένες για αποθήκευση, επεξεργασία,
απόθεση (disposal) αποβλήτων ή χημικών ουσιών
– Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ),
δεξαμενές (κυρίως υπόγειες)
• Πηγές που προκύπτουν από μεταφορά
αποβλήτων/χημικών ουσιών
– Πετρελαιαγωγοί, μεταφορικά μέσα
[...] Τρίτον, η ανίχνευση των ρύπων σε τόσο μεγάλο βάθος
δείχνει ότι τα επικίνδυνα απόβλητα διοχετεύθηκαν μάλλον μέσω
γεωτρήσεων κατ’ ευθείαν στον υδροφόρο ορίζοντα!
υδροφορέα
Πηγές ρύπανσης υπεδάφους (συν.)
• Πηγές που προκύπτουν από άλλες παραγωγικές
δραστηριότητες
– Άρδευση, λίπανση
• Πηγές που δρουν σαν αγωγοί μεταφοράς του ρύπου
– Γεωτρήσεις, πιεζόμετρα, αποχετευτικά συστήματα
• Ανθρώπινες δραστηριότητες που επιδρούν σε φυσικές
διεργασίες
– Άντληση (υφαλμύριση), εξόρυξη μεταλλευμάτων (αύξηση
της διαλυτότητας βαρέων μετάλλων)
• Άλλες ανθρώπινες επεμβάσεις στο υπέδαφος
– ...
• Φυσικές διεργασίες
– Αρσενικό στο Μπαγκλαντές (αλλά και στη Χαλκιδική)
ρυπασμένο
Παραδείγματα εγκαταστάσεων και
δραστηριοτήτων που παράγουν απόβλητα
• Βιομηχανία
– π.χ. μπογιές, χάλυβας, τυπογραφικό μελάνι (ψηλός
λόγος αποβλήτων/προϊόντος)
•
•
•
•
•
•
Ορυχεία
Χημικά εργαστήρια
Συντήρηση μηχανημάτων
Διυλιστήρια
Γεωργία
Στεγνοκαθαριστήρια
Δραστηριότητες που ενέχουν κίνδυνο
ρύπανσης του εδάφους
(Πρόταση Οδηγίας για την προστασία του εδάφους, Σεπτέμβριος 2006)
• Εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν ουσίες σε ποσότητες
μεγαλύτερες αυτών που αναφέρονται στην Οδηγία για την
πρόληψη βιομηχανικών ατυχημάτων (2012/18/EE)
– π.χ. βενζίνη αυτοκινήτων > 2 500 τόνους ή > 25 000 τόνους
• Δραστηριότητες που αναφέρονται στην 2008/1/ΕΚ
– π.χ. εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, χημικών
•
•
•
•
•
•
Αεροδρόμια, λιμάνια
Πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις
Εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων
ΧΥΤΑ, κάποιες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις
Αγωγοί μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών
Βενζινάδικα, στεγνοκαθαριστήρια
Ερώτηση Νο 2
• Αν ήταν να διαλέξετε μία δράση κατά
προτεραιότητα για τη νομοθετική αντιμετώπιση
των περιστατικών διαρροής βιομηχανικών
ρύπων στο υπέδαφος, θα διαλέγατε:
  Μεγάλα πρόστιμα για διαπιστωμένες
διαρροές
  Υποχρεωτικές περιοδικές δειγματοληψίες
εδάφους και υπόγειου νερού
  Καταγεγραμμένες και ελεγχόμενες
διαδικασίες και μέτρα για την πρόληψη
διαρροών και ελαχιστοποίηση συνεπειών
Παραδείγματα χρήσης χημικών
• τριχλωροαιθάνιο 1,1,1 (TCA): χρησιμοποιείται
στα ζιζανιοκτόνα, ως διαλύτης και για καθαρισμό
από γράσα, κ.α.
• τριχλωροαιθυλένιο (TCE): χρησιμοποιείται στις
μπογιές, για στεγνό καθάρισμα, στην
υφαντουργία, ως διαλύτης και για καθαρισμό από
γράσα, κ.α.
• αρσενικό: συστατικό συντηρητικών ξυλείας
(κύρια πηγή: διάβρωση εδαφικών στρωμάτων)
Κατηγορίες ρύπων
• Οργανικοί ρύποι
– Ευκολότερο να εξεταστούν σε ομάδες
– Κατηγοριοποιούνται με βάση τις αντίστοιχες
αναλυτικές μεθόδους (π.χ. πτητικά, ημιπτητικά)
– Αν δεν αναμειγνύονται με το νερό (δηλαδή
έχουν μικρή υδατοδιαλυτότητα), διακρίνουμε
περιπτώσεις (α) διαρροής διαλυμένου ρύπου
ή/και (β) ρύπου σε μη υδατική φάση [συχνά δεν
ξέρουμε αν η περίπτωσή μας είναι (α) ή (β)]
Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου,
ελαφρότερου από το νερό
στάθμη
υδροφόρου
ορίζοντα
Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου,
βαρύτερου από το νερό
στάθμη
υδροφόρου
ορίζοντα
Κατηγορίες ρύπων
• Ανόργανοι ρύποι
– Η συμπεριφορά τους μπορεί να ποικίλλει σημαντικά
όταν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του υπόγειου νερού
(π.χ., pH).
– Η τοξικότητα και η κινητικότητά τους εξαρτάται από
το χημικό τύπο: π.χ. το Cr+6 είναι ευδιάλυτο, το Cr+3
είναι δυσδιάλυτο στο νερό (το Cr+6 είναι καρκινογόνο)
– Κάποιοι από αυτούς βρίσκονται φυσικά σε
εδάφη/πετρώματα
Ερώτηση Νο 3
• Ένας ρύπος που ως καθαρή ένωση
είναι στερεός μπορεί να διαρρεύσει στο
υπέδαφος (τσεκάρετε όλα τα σωστά):
  σε υδατικό διάλυμα
  σε μη υδατικό διάλυμα
η τοξικότητα και η κινητικότητα των ανόργανων ρύπων εξαρτάται από τον χημικό τύπο
Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2000)
http://www.agiweb.org/geotimes/nov01/feature_Asmap.html
κάποιοι ανόργανοι ρύποι βρίσκονται φυσικά σε εδάφη/πετρώματα
Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2011)
http://water.usgs.gov/nawqa/trace/arsenic/
Στοιχεία για το υπόγειο νερό
και το έδαφος
• European Environment Agency (EEA)
– Δεδομένα για την εκτίμηση της ποιότητας του
περιβάλλοντος στις χώρες-μέλη:
http://www.eea.europa.eu/themes/soil
• Joint Research Center (Ερευνητικό κέντρο της ΕΕ
για το έδαφος)
– http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/library/themes/contamination/
• Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών
Ερευνών (ΙΓΜΕ), http://www.igme.gr
– Θεωρητικώς διαθέσιμα στοιχεία;
Χαρακτηριστικά ρύπων
• Τι μας ενδιαφέρει στα προβλήματα ρύπανσης του
υπεδάφους;
– Σε τι συγκέντρωση βρίσκονται οι ρύποι;
• Κατά πόσο ξεπερνάει τις φυσικές τιμές;
• Πόσο γρήγορα μπορεί να μειωθεί;
– Πόσο συχνά ανιχνεύονται;
– Πόσο βλαβεροί είναι για τον άνθρωπο και το
περιβάλλον;
– Πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν;
– Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αντιδράσουν με
άλλες ουσίες (και άρα να διασπαστούν);
Στοιχεία για την επίδραση ουσιών
στην ανθρώπινη υγεία (προσεχώς...)
• Με ποιον τρόπο προσδιορίζονται;
– Βλέπε επόμενο μάθημα
• Πού ψάχνουμε;
– Βάσεις δεδομένων
Προσοχή: οι πιο πάνω δυο ερωτήσεις ρωτάνε κάτι πολύ
διαφορετικό!
Βάσεις δεδομένων
• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:
Intergovernmental Forum on Chemical Safety
– http://www.who.int/ifcs/documents/forums/foru
m5/precaution/tools_data/en/index.html
• Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ
– IRIS (Integrated Risk Information System):
http://www.epa.gov/iris/
• A to Z list of IRIS substances
Για την 1η άσκηση
• Ερωτήματα Α, Β1 (γνώσεις 13 Οκτωβρίου):
άρθρο από εφημερίδα με θέμα «περιβαλλοντικής
γεωτεχνικής», MCL ρύπου(ων)
• Ερώτημα Β2 (γνώσεις 17 Οκτωβρίου): ποσοτικά
και ποιοτικά στοιχεία για επιπτώσεις στην
ανθρώπινη υγεία
• Παράδοση 20 (επιθυμητή) ή 24 Οκτωβρίου
• Η λογική των ημερομηνιών: να δουλεύετε τις
ασκήσεις παράλληλα με την παρουσίαση του
σχετικού υλικού στο μάθημα
Για την 1η άσκηση (συνέχεια)
• Η απάντησή σας πρέπει να ακολουθεί το
μορφότυπο (format) στο οποίο διατυπώνονται τα
ερωτήματα Α, Β κλπ.
• Η παράθεση των πηγών πρέπει να είναι πλήρης,
δηλαδή όχι www.epa.gov αλλά
http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls
• Η απάντηση «έψαξα αλλά δεν βρήκα» δεν είναι
ικανοποιητική. Η απάντηση «έψαξα στις βάσεις
τάδε και τάδε αλλά δεν αναφέρουν τον εν λόγω
ρύπο– ή στην οδηγία τάδε ...» είναι.