Transcript Güdüler, Dürtüler ve Duygular

DÜRTÜLER- GÜDÜLER
ve
DUYGULAR
Derya Gülterler
Uzman Klinik Psikolog
70 Yaşındaki Hacer teyze siyanür zehirlenmesinden ölür. Öldüğü
gece evde 4 kişi vardır.
- Küçük kız kardeş Aynur, Hacer’in 40 yıl önce sevgilisini elinden
aldığını hatırladığında hala bu durumdan etkilenmektedir.
- Sık sık akşam yemeğine davet edilen kapı komşusu, Hacer’in
köpeğinin menekşelerini yemesinden şikayetçidir. Bir kere
daha çiğnerse onu fena yapacağını bağırırken herkes onu
duymuştur.
- Mirasın varisi olan yeğen fena halde borçludur.
- Hizmetçi sadece Hacer’in bildiği bir suç işlemiştir.
Dördü de evin bodrumundaki fareleri öldürme amacıyla
kullanılan fare zehirine kolaylıkla ulaşabilme olanağına
sahiptir. (Morris, 1991)
Know Yourself
GÜDÜLER VE DUYGULAR ÇERÇEVESİNDEN
BAKARSAK…
Aile açlık güdüsüyle yemeğe oturmuştur. Merak ve
doğanın sesiyle güdülen köpek, komşunun
menekşelerinin cazibesinden kurtulamamıştır. Komşu
yalnız olduğundan veya arkadaş aradığından ziyarete
gelmiştir. Hizmetçinin suçluluğu cinsel dürtülerini
doyurma çabasından kaynaklanmaktadır. Hacer
teyzenin ölümü, birarada bulunma gereksinimi duyan
4 şüpheliyi birbirine yakınlaştırmıştır.
Kendilerini koruma dürtüsüyle, birbirlerinden
şüphelenmelerine yol açmıştır.
Know Yourself
UYARICI
Bir ya da
daha fazla
GÜDÜ
• Bedensel bir
gereksinim
(açlık,susuzluk)
• Çevresel bir
ipucu
Hedefe
yönelik
DAVRANIŞ
(bahçedeki
menekşeler)
• Bir duygu
(yalnızlık, suçluluk,
öfke)
Know Yourself
• Güdüler biz farkında olsak da olmasak da gerçekleşir.
• Aynı güdü ya da duygu farklı kişilerin farklı şekilde
davranmasına sebep olabilir.
• Aynı davranış farklı güdülerden besleniyor olabilir.
• Davranışa bakarak güdüler ve duygularla ilgili yorum
yapmak çok ama çok zordur:
– 60 yaşında biri son model bir spor araba alıyorsa;
• Rahatlık?
• Yaşlanma kaygısı?
• Yoldaki en hızlı arabanın peşine düşmesine neden olan
saldırganlığı?
Know Yourself
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER
İçgüdü Açıklaması (20yy başları) : Belli bir türün tümüne
özgü, doğuştan gelen özgül davranış örüntüleri
- Somonların yumurtlama davranışı
- Örümceklerin ağ örmesi
• Yaşantılarla öğrenilen davranışları
• Türe özgü olmayan davranışları
açıklayamamaktadır.
Davranışın nedenini göstermez. Betimleyicidir.
Know Yourself
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER
• Dürtü Kuramı (1920ler) :
– Organizma, yaşamını sürdürebilmesi için, yiyecek, su, hava,
uyku gibi bazı temel maddelerden mahrum bırakılmışsa,
ortaya çıkan bu duruma gereksinme adı verilir.
– Gereksinme hali organizmayı gergin bir duruma sokar ve
organizma amaca ulaşmak için gerekli davranışlar yapmaya
hazırlanır. Fizyolojik bir ihtiyacın neden olduğu rahatsızlık
ve gerginlik durumuna dürtü adı verilir. Yani dürtü fizyolojik
ihtiyacın psikolojik sonucudur.
Know Yourself
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER
• Özendirici Uyarıcı Kuramı :
Çevredeki uyarıcıların dolaylı duygusal ya da fiziksel etkileri
kişiyi davranışa güdüleyebilir.
• Optimal Düzeyde Uyarılma Kuramı:
Kişi optimal bir düzeyde uyarılmayı arayabilir. Bu uyarılma
düzeyinin altına düştüğünde ya da üzerine çıktığında
sağlıklı optimuma ulaşabilmek için davranışa yönelebilir.
Know Yourself
BİRİNCİL DÜRTÜLER
İnsan dahil her hayvan türü için ortak olan ve
öğrenmeye bağlı olmayan dürtülerdir.
Biyolojik varlığın ve türün varlığının korunmasına
yöneliktir.
AÇLIK
SUSUZLUK
CİNSELLİK
Know Yourself
UYARICI KAYNAKLI GÜDÜLER
Birincil dürtüler gibi çoğu zaman öğrenilmemiş
güdülerdir; ancak dış uyarıcılara daha fazla bağlıdırlar.
Çevre hakkında bilgi edinmeye yöneliktir.
ARAŞTIRMA VE MERAK
KURCALAMA
TEMAS ETME
Know Yourself
ÖĞRENİLMİŞ GÜDÜLER
Davranışımızı diğer güdüler kadar etkilerler.
SALDIRGANLIK
BAŞARI
GÜÇ KAZANMA
BİRARADA BULUNMA
Know Yourself
GÜDÜLER HİYERARŞİSİ - MASLOW
Know Yourself
DUYGULAR
• Psiko-fizyolojik uyaranların oluşturduğu öznel
duyum
• Bir öznel duyum aşağıdakiler ile etkileşim
neticesinde yaşanır:
– çevresel uyaranların algılanması
– algılamalara sinirsel ve hormonal tepkiler
– bu durumu uyandıran koşulun adlandırılması
– durumun dışarıya sergilenmesi-ifade edilmesi
Know Yourself
DUYGULAR
–
–
–
–
–
–
–
Kişinin yaşama kabiliyetini belirler
Eylem için bizi hazırlar
Davranışımızı şekillendirir
Sosyal etkileşimi düzenlerler
Sözsüz iletişimi kolaylaştırırlar
Yaşantıya değer katarak yaşamaya değer kılarlar
Çevremize esnek yanıt vermemize olanak sağlarlar
(iyiye yaklaşma, kötüden kaçınma-uzaklaşma)
Know Yourself
DUYGULAR
Bireylerin durumları yorumlayış biçimleri duygu ve davranışlarını
etkiler.
• Üç arkadaş maça gidecek
• Yağmur başladı, şimşekler çakıyor
Ahmet: Maça kesin gitmem gerek. Tam sırasıydı,çok öfkeliyim
Burhan:Şimşek çakıyor. Yıldırım düşebilir. Kapalı bir yere mi
girsek?
Cengiz: Yağmuru çok severim. Biraz ıslanmak romantiktir.
Şimşekler beni hep heyecanlandırdı.
Know Yourself
DUYGULAR
Plutchik (1980) duygu çemberi
http://duygubuga.blogspot.com/2012/05/plutchikin-duygu-cemberi.html
Know Yourself
DUYGULARIN İFADESİ
• Sözel İletişim
– En az bilgi verir
– Çok fazla değişken sebebiyle yanıltıcıdır
• Sözel Olmayan İletişim
– Yüz ifadesi
– Beden duruşu
– Fiziksel tepkiler (kalp atışı, tüylerin ürpermesi, titreme...)
• Davranışlar
– Sözel ve sözel olmayan iletişimin bütünü
– İkisinin ayrı ayrı verdiği bilgiden daha farklı ve fazladır
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek
yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself
DUYGULAR
Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie
To Me dizisinden görüntüler
http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/
Know Yourself