Transcript ppt

POSTĘPOWANIE CYWILNE
SCHEMATY
RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
Sądowe
rozpoznawcze
egzekucyjne
Pozasądowe
pomocnicze
•
•
•
•
upadłościowe
• postępowanie przed
sądem polubownym
(arbitrażowym);
-postępowanie
zabezpieczające;
postępowanie
rekwizycyjne;
postępowanie o
odtworzenie
zaginionych lub
zniszczonych akt;
inne
• postępowanie
mediacyjne;
• postępowanie przed
komisjami rozjemczymi
w sprawach z zakresu
prawa pracy;
• inne
Postępowanie
procesowe (proces)
zwykłe
odrębne
Postępowanie
nieprocesowe
kodeksowe
Pozakodeksowe
Międzynarodowe postępowanie cywilne
POJĘCIE EGZEKUCJI I POSTEPOWANIA
EGZEKUCYJNEGO
Egzekucja jest to stosowanie przez powołane do tego
organy państwowe określonych w prawie środków przymusu
w celu uzyskania od dłużnika należnego wierzycielowi
świadczenia ustalonego w tytule wykonawczym
Postępowanie egzekucyjne jest to ogół zorganizowanych
czynności związanych z egzekucją
RODZAJE EGZEKUCJI SĄDOWEJ
Egzekucja świadczeń
pieniężnych
Egzekucja świadczeń
niepieniężnych
Szczególne rodzaje
egzekucji
EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH
z ruchomości
z wynagrodzenia za pracę
z rachunków bankowych
z innych wierzytelności
z innych praw majątkowych
z nieruchomości
z ułamkowej części nieruchomości
z użytkowania wieczystego
uproszczona egzekucja z nieruchomości
ze statków morskich
EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH
Egzekucja świadczenia wydania rzeczy ruchomych
Egzekucja świadczenia wydania nieruchomości, statku
albo opróżnienia pomieszczenia
Egzekucja świadczenia polegającego na wykonaniu
czynności
Egzekucja świadczenia polegającego na zaniechaniu
czynności albo nieprzeszkadzaniu w czynnościach
wierzyciela
Wykonanie orzeczenia sądu zobowiązującego do
złożenia oświadczenia woli
SZCZEGÓLNE RODZAJE EGZEKUCJI
Egzekucja przeciw Skarbowi Państwa
Egzekucja z udziałem przedsiębiorców:
 przez zarząd przymusowy przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa rolnego
 przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa rolnego
Egzekucja świadczeń alimentacyjnych
Egzekucja w celu zniesienia współwłasności
nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej
DROGA SĄDOWA W SPRAWACH CYWILNYCH
Droga sądowa w najszerszym znaczeniu
Art. 77 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji
Droga sądowa w ścisłym znaczeniu – w sprawach cywilnych
(postępowanie przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym –
art. 2 § 1 k.p.c.)
Art. 2. § 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o
ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a. (uchylony).
§ 2. (skreślony).
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli
przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.
NIEDOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ
bezwzględna
Sprawa nie
ma cywilnego
charakteru
Sprawa jest
sprawą
cywilną
materialnie,
ale nie
formalnie
względna
czasowa
Dla sprawy
przewidziane jest
fakultatywne
postępowanie przed
innym organem, np.
przed komisją
pojednawczą ds.
pracy (art. 242 k.p.)
W sprawie konieczne
jest uprzednie
wyczerpanie
postępowania przed
innym organem, np.
postępowania
reklamacyjnego (art.
75 Prawa
przewozowego)
SKUTKI NIEDOPUSZCZALNOŚCI DROGI
SĄDOWEJ
1. Odrzucenie pozwu – brak pierwotny (art. 199 § 1. pkt 1 k.p.c.) bądź
umorzenie postępowania – brak następczy (art. 355 k.p.c.)
2. Nieważność postępowania (art. 379 pkt 1 k.p.c.)
3. Uwzględnianie przez sąd z urzędu (art. 202 k.p.c.)
4. Podstawa zaskarżenia nieprawomocnego orzeczenia
5. Podstawa wzruszenie prawomocnego orzeczenia skargą kasacyjną
(art. 398(13) § 1 i art. 398(19) k.p.c.) albo skargą o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424(11) § 3
k.p.c.)
6. Unieważnienie prawomocnego orzeczenia przez Sąd Najwyższy na
wniosek Prokuratora Generalnego (art. 64 ustawy o Sądzie
Najwyższym)
WŁAŚCIWY TRYB POSTĘPOWANIA
ROZPOZNAWCZEGO
Art. 13. § 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa
stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd
rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.
§ 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów
postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy
szczególne stanowią inaczej.
SKUTKI WSZCZĘCIA SPRAWY W
NIEWŁAŚCIWYM TRYBIE
Przewodniczący bada (z urzędu), w jakim trybie sprawa powinna być
rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu
odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia (art. 201 § 1 k.p.c.)
Niewłaściwość trybu postępowania sąd bierze pod uwagę w każdym stanie
sprawy z urzędu (art. 202 k.p.c.).
Następstwem stwierdzenia niewłaściwości trybu jest podjęcie postępowania we
właściwym trybie.
Na postanowienie sądu pierwszej instancji oraz na zarządzenie
przewodniczącego o podjęciu postępowania w innym trybie przysługuje zażalenie
(art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c.)
Rozpoznanie sprawy w niewłaściwym trybie jest uchybieniem procesowym, które
może stanowić podstawę środka zaskarżenia
WPŁYW POSTĘPOWANIA I WYROKU KARNEGO
NA POSTĘPOWANIE CYWILNE
Zawieszenie postępowania
cywilnego, jeżeli ujawni się czyn,
którego ustalenie w drodze karnej
lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć
wpływ na rozstrzygnięcie sprawy
cywilnej (art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.)
Związanie sądu w postępowaniu
cywilnym ustaleniami prawomocnego
wyroku karnego skazującego co do
popełnienia przestępstwa (art. 11
k.p.c.)
Wznowienie postępowania
cywilnego, jeśli wyrok został oparty
na skazującym wyroku karnym
następnie uchylonym (art. 402 § 1
pkt 1 k.p.c.)
WPŁYW POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO I
DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ NA POSTĘPOWANIE
CYWILNE
Zawieszenie postępowania cywilnego,
jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od
uprzedniej decyzji organu administracji
publicznej (art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c.)
„Związanie” sądu stanem prawnym
stworzonym (decyzja konstytutywna)
albo ustalonym (decyzja deklaratywna)
w decyzji administracyjnej
Brak związania ustaleniami faktycznymi
o „Związanie” sądu stanem prawnym
stworzonym w konstytutywnej
decyzji administracyjnej.
o „Związanie” stanem prawnym
ustalonym w decyzji deklaratywnej
tylko wtedy, gdy została ona
wydana w sprawie administracyjnej
w znaczeniu materialnym.
Ewentualność wznowienia postępowania w przypadku
następczego uchylenia decyzji administracyjnej tylko na
podstawie art. 403 § 2 k.p.c.
WPŁYW POSTĘPOWANIA SĄDOWO-ADMINISTRACYJNEGO
NA POSTĘPOWANIE CYWILNE
Zawieszenie postępowania cywilnego
w razie zaskarżenia decyzji
administracyjnej do sądu
administracyjnego na podstawie art.
177 § 1 pkt 1 k.p.c.
(brak odrębnej podstawy prawnej)
o Prawomocne orzeczenie sądu
administracyjnego wiąże nie tylko
strony i sąd, który go wydał, lecz
również inne sądy (art. 170
p.p.s.a.).
o W istocie chodzi jednak o problem
„związania” decyzją
administracyjną, która była
zaskarżona do sądu
administracyjnego
PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
(W UJĘCIU NAJSZERSZYM)
Przesłanki procesowe
(formalne)
Dotyczące
dopuszczalności
postępowania
Sensu
largo
Sensu
stricto
Np. istnienie:
- wniosku o
udzielenie
ochrony
(powództwa)
- dwóch stron
procesu
Okoliczności
wskazane w
art. 199,
1099, 1124,
1165 k.p.c.
Przesłanki materialne
(warunkują osiągnięcie celu
postępowania, tj. uzyskanie ochrony
prawnej)
Dotyczące
prawidłowości
postępowania
Np.
-właściwość
sądu;
-skład sądu;
-właściwy tryb
postępowania
Np.
- legitymacja
procesowa;
- upływ
przedawnienia;
- upływ terminu
zawitego
PRZESŁANKI PROCESOWE SENSU STRICTO
dodatnie
dodatnie
1. Dopuszczalność drogi
sądowej;
2. Jurysdykcja krajowa;
3. zdolność sądowa stron;
4. Zdolność procesowa;
5. Należyta reprezentacja
(zastępstwo) strony
nieposiadającej zdolności
sądowej;
6. Właściwość sądu (tak
W. Broniewicz)
Ujemne
Ujemne(tzw.
(tzw.przeszkody
przeszkody
procesowe)
procesowe)
1. Zawisłość sporu;
2. Powaga rzeczy
osądzonej;
3. Brak w składzie organu
powoda będącego
jednostką organizacyjną;
4. Zapis na sąd
polubowny;
5. Niezłożenie przez
powoda cudzoziemca
kaucji aktorycznej;
6. Immunitet sądowy
PRZESŁANKI PROCESOWE SENSU STRICTO
Bezwzględne
(powodują bezwzględną niedopuszczalność
wszczęcia i rozpoznania sprawy; nie mogą być
konwalidowane)
1. Jurysdykcja
krajowa (wyjątki: art.
1104 § 2, 1105 § 6
k.p.c.);
2. Powaga rzeczy
osądzonej;
3. Zawisłość sporu;
Względne
(mogą być w toku postępowania
konwalidowane)
1. Zdolność sądowa;
2. Zdolność procesowa
należyta reprezentacja
strony nieposiadającej
zdolności procesowej;
3. Istnienie zapisu na
sąd polubowny;
4. Immunitet sądowy
INNE WYSTĘPUJĄCE W NAUCE KRYTERIA
PODZIAŁU PRZESŁANEK NA BEZWZGLĘDNE
I WZGLĘDNE
W. Siedlecki – skutek braku przesłanki:
-
przesłanka bezwzględna to taka, która powoduje nieważność
postępowania (art. 379, 1099 k.p.c.)
-
Przesłanka względna nie powoduje nieważności, lecz inne skutki
W. Broniewicz, K. Weitz – sposób badania i uwzględniania przesłanki:
- przesłanka bezwzględna to taka, która jest badana przez sąd z urzędu i
skutek jej braku jest brany przez sąd pod rozwagę z urzędu
- Przesłanka względna jest badana i brana pod rozwagę przez sąd tylko na
zarzut lub wniosek strony
SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH
DOTYCZĄCYCH DOPUSZCZALNOŚCI
POSTĘPOWANIA
Brak pierwotny
Brak następczy
(tzn. istniejący w chwili wniesienia
pozwu lub wniosku o wszczęcie
postępowania nieprocesowego)
(tzn. odpadnięcie przesłanki w
toku postępowania)
Odrzucenie pozwu lub
Umorzenie postępowania
wniosku o wszczęcie
postępowania
nieprocesowego (art. 199,
1099, 1124 § 2, 1165 § 1
k.p.c.)
postanowieniem sądu
(art. 355 k.p.c.)
postanowieniem sądu
(orzeczenie formalne)
(orzeczenie formalne)
SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH
DOTYCZĄCYCH PRAWIDŁOWOŚCI
POSTĘPOWANIA
Nie powodują ani odrzucenia pozwu (wniosku) ani
umorzenia postępowania.
Rodzaj skutku zależy od charakteru przesłanki,
np.:
- Wszczęcie sprawy przed sądem niewłaściwym
skutkuje przekazaniem jej do sądu właściwego;
- Wszczęcie sprawy w niewłaściwym trybie
postępowania rozpoznawczego skutkuje
zmianą trybu.
Rozpoznanie sprawy przy braku tej przesłanki - w
zależności od jej charakteru - może powodować:
- nieważność postępowania
albo
- stanowić uchybienie procesowe
SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK
MERYTORYCZNYCH
Oddalenie powództwa albo wniosku o wszczęcie
postępowania nieprocesowego:
wyrokiem sądu,
a w postepowaniu nieprocesowym
postanowieniem co do istoty sprawy
(orzeczenia merytoryczne)
RODZAJE WŁAŚCIWOŚCI SĄDU
Umowna
(art. 46)
ustawowa
miejscowa
art. 27-42
Wyłączna
wyłączna
Art.. 38-42
art..
ogólna
art. 27-30
niewyłączna
rzeczowa
art. 16-18
ratione valoris
art. 17pkt 4
przemienna
art. 31-17(1)
Delegacyjna
(art. 44, 45)
funkcyjna
np. art. 52 § 1,
185 § 1, 394 itp.
ratione materiae
art. 17 pkt 1-3 i
4(1)-4(4)
SKUTKI STWIERDZENIA NIEWŁAŚCIWOŚCI SĄDU
niewłaściwość usuwalna
niewłaściwość nieusuwalna
(dająca się usunąć umową stron,
tj. sąd mógłby być właściwy na
podstawie umowy – zob. art. 46;
tylko właściwość miejscowa
niewyłączna)
(umowa o właściwość nie byłaby
dopuszczalna – zob. art. 46;
właściwość miejscowa wyłączna,
właściwość rzeczowa i funkcyjna)
Uwzględniana przez sąd tylko na
zarzut pozwanego podniesiony przed
wdaniem się w spór co do istoty
– art. 202;
w braku zarzutu sąd
staje się właściwy prorogatio fori tacita
w razie zarzutu
przekazanie sprawy
sądowi właściwemu –
art. 200 § 1
Uwzględniana przez sąd z urzędu w
każdym stanie sprawy
Przekazanie sprawy
sądowi właściwemu
- art. 200 § 1
SKUTKI ROZPOZNANIA SPRAWY
PRZEZ SĄD NIEWŁAŚCIWY
Nieważność
postępowania
art. 379 pkt 6
Tylko w przypadku, gdy
sąd rejonowy orzekł w
sprawie w której właściwy
rzeczowo jest sąd
okręgowy bez względu na
wartość przedmiotu sporu
- art. 17 pkt 1-3 i 4(1)-4(4)
Uchybienie
procesowe
(tj. naruszenie przepisów
postępowania niepowodujące
nieważności postępowania)
UDZIAŁ PROKURATORA
W POSTĘPOWANIU CYWILNYM – ART. 7
Wszczynanie postępowania
(wytaczanie powództw)
Wytoczenie powództwa
na rzecz oznaczonej
osoby
- art. 55-56, 58
Wzięcie udziału w toczącym się
postępowaniu
Wytoczenie powództwa
nie rzecz określonej
osoby (pozywanie
wszystkich stron
spornego stosunku
prawnego)
UDZIAŁ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W
POSTĘPOWANIU CYWILNYM – ART. 8
Wytaczanie powództw na
rzecz oznaczonej osoby
fizycznej za jej zgodą – w
sprawach z art. 61 § 1 i 3
Wzięcie udziału w
toczącym się
postępowaniu za zgodą
strony – w sprawach z art.
61 § 1 i 3
Przedstawienie sądowi
istotnego poglądu
- art. 63
ZDOLNOŚĆ SĄDOWA
Osoby fizyczne od chwili
urodzenia (art. 64 § 1)
oraz
nasciturus
w sprawach, w których
ma zdolność prawną
Osoby prawne
(art. 64 § 1)
Jednostki
organizacyjne
niebędące osobami
prawnymi, którym
ustawa przyznaje
zdolność prawną
(art. 64 § 1(1)
Inne
na podstawie
przepisów
szczególnych
np. art. 691(3)
k.p.c., art. 250
pkt 1 i 422 § 2
pkt 1 k.s.h.
SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ
Brak pierwotny
niedający się
uzupełnić
Odrzucenie
pozwu
Art.. 199 § 1
pkt 3
Brak następczy
Zawieszenie
postępowania – art.
174 § 1 pkt 1
dający się
uzupełnić
Wyznaczenie
terminu do
uzupełnienia
braku
- art. 70 § 1
Po bezskutecznym
upływie odrzucenie
pozwu – art. 199 § 1
pkt 3
Podjęcie
postępowania z
udziałem następców
prawnych albo
kuratora spadku –
art. 180 § 1 pkt 1
W razie uzupełnienia
braku kontynuacja
postępowania
W braku następców
prawnych umorzenie
postępowania – art.
355
Umorzenie zawieszonego
postępowania wskutek
niewskazania lub
niezgłoszenia się następców,
po upływie roku lub 5 lat –
art. 182 § 1
ZDOLNOŚĆ PROCESOWA
ograniczona
pełna
 Osoby fizyczne o
pełnej zdolności
do czynności
prawnych
 osoby prawne,
 jednostki
organizacyjne
posiadające
zdolność sądową
– art. 65 § 1
- W postępowaniu
działają samodzielnie
 Osoby fizyczne o
ograniczonej
zdolności do
czynności
prawnych – art.
65 § 2
-
Mogą podejmować
czynności procesowe
tylko w postępowaniach
wynikających z
czynności prawnych,
które według prawa
materialnego mogą
dokonywać
samodzielnie
brak
 Osoby fizyczne
nieposiadające
zdolności do
czynności
prawnych,
-
działa za nie
przedstawiciel
ustawowy - art. 66
PODEJMOWANIE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH
PRZEZ OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI
ORGANIZACYJNE
Osoby prawne
Skarb Państwa
Działa (art. 67 § 1):
 organ państwowej
jednostki
organizacyjnej, z
której działalnością
wiąże się
dochodzone
roszczenia albo
organ jednostki
nadrzędnej
 Prokuratoria
generalna SP
Inne osoby
prawne
Działają przez swe
organy
– art. 67 § 1
Inne jednostki organizacyjne
posiadające zdolność sądową
Działają przez:
 swe organy, np.
zarząd w spółce
partnerskiej
albo
 osoby uprawnione do
działania w ich
imieniu, np.
wspólnicy w spółce
jawnej,
komplementariusze
w spółce
komandytowej
- art. 67 § 1
SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ
(BRAK PIERWOTNY)
po stronie powodowej
Jeżeli istnieje
przedstawiciel
ustawowy
Jeżeli powód
nie ma przedstawiciela
ustawowego
Wyznaczenie
terminu do
uzupełnienia braku
(przez wstąpienie
przedstawiciela)
- art. 70 § 1
Sąd zwraca się do sądu
opiekuńczego o
ustanowienie
przedstawiciela
ustawowego, a po jego
ustanowieniu wyznaczy
termin do wstąpienia do
postępowania
- art. 70 § 1
Jeśli przedstawiciel nie wstąpi do sprawy
- Sąd odrzuca pozew (art. 199 pkt 3)
po stronie pozwanej
Jeżeli istnieje
przedstawiciel
ustawowy
Przewodniczący
wyznacza powodowi
termin do wskazania
przedstawiciela
ustawowego pozwanego
i jego adresu
- art. 70 § 1
Jeżeli pozwany
nie ma
przedstawiciela
ustawowego
Przewodniczący
wyznacza powodowi
termin do
zawiadomienia sądu
opiekuńczego o
potrzebie
ustanowienia
przedstawiciela dla
pozwanego
– art. 70 § 1
W razie niewykonania zarządzenia przewodniczącego:
1) Wydanego przed doręczeniem pozwu pozwanemu –
zwrot pozwu – art. 130
2) Wydanego po doręczeniu pozwu pozwanemu –
zawieszenie postępowania – art. 177 § 1 pkt 6
Nigdy nie ma odrzucenia pozwu !
SKUTKI NASTĘPCZEGO BRAKU ZDOLNOŚCI
PROCESOWEJ
W toku postępowania ma miejsce śmierć przedstawiciela ustawowego,
utrata przez przedstawiciela zdolności procesowej lub utrata charakteru
przedstawiciela ustawowego, utrata przez stronę zdolności procesowej
Obligatoryjne zawieszenie postępowania cywilnego z
urzędu – art. 174 § 1 pkt 1
Zawiadomienie sądu opiekuńczego o potrzebie
ustanowienia przedstawiciela ustawowego
Podjęcie postępowania z udziałem przedstawiciela
ustawowego – art. 180 § 1 pkt 3
LEGITYMACJA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Procesowa
(zwana też materialną albo
rzeczową)
Legitymacja ad causam
Formalna
(zwana też procesową albo
podstawieniem procesowym)
Legitymacja ad processus
(posiada ją strona w znaczeniu
materialnym)
(posiada ją strona w znaczeniu
formalnym)
np.
Legitymacja czynna:
• wierzyciel (art.
353 § 1 k.c.)
• właściciel (art.
222 § 1 k.c.)
• Posiadacz (art.
344 k.c.)
legitymacja bierna:
• dłużnik (art. 353
§ 1 k.c.)
• władający rzeczą
(art. 222 § 1
k.c.)
Podstawienie
procesowe
bezwzględne
(subrogacja)
np.
• wykonawca
testamentu (art.
988 § 2 k.c.)
• zarządca
przymusowy (art.
935 § 1 k.p.c.)
• syndyk masy
upadłości (art.
144 ust. 1 PUN)
Podstawienie
procesowe
względne
(sustytucja)
Np.
• zbywca
przedmiotu sporu
(art. 192 pkt 3
k.p.c.)
• wierzyciel
egzekwujący (art.
887 i 902 k.p.c.)
LEGITYMACJA PROCESOWA
indywidualna
grupowa
Przysługująca kilku
określonym
osobom,
Np.
• Współwłaścicie
-lom,
• wspólnikom
(art. 250 pkt
2-5 k.s.h.)
Przysługująca
każdemu (actio
popularis), np.
w sprawie o uznanie
postanowień wzorca
umowy za
niedozwolone - art.
479(38) k.p.c.
Łączna
Przysługująca kilku
osobom łącznie
(współuczestnictwo
konieczne – art. 72
§ 2 k.p.c.)
WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE
formalne
materialne
konkurencyjne
jednolite
konieczne
niejednolite
zwykłe
INTERWENCJA UBOCZNA NIESAMOISTNA
wynajmujący
Powództwo o
eksmisję
najem
Interwencja uboczna
użyczenie
Korzystający z lokalu
najemca
regres
INTERWENCJA UBOCZNA SAMOISTNA
Naruszający prawo
własności
Powództwo
negatoryjne
res
iudicata
Współwłaściciel (2)
nieruchomości
Interwencja uboczna
Współwłaściciel (1)
nieruchomości