Transcript KİŞİLİK GELİŞİMİ - Muhammed TURHAN

BİLİŞSEL GELİŞİM
NELER ÖĞRENECEĞİZ?
• Bilişsel gelişim neyi ifade etmektedir?
• İnsan yetişkin oluncaya kadar hangi bilişsel aşamalardan
geçer?
• Piaget kimdir?
• Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri nelerdir?
• Bilişsel gelişim dönemlerinin temel özellikleri nelerdir?
• Öğrenme ve bilişsel gelişim arasındaki ilişki nedir?
• Öğrenmenin doğasını bilmek bizlere ne kazandırır?
BİLİŞSEL GELİŞİM NEDİR?
• İnsanlar için üç temel gelişim alanı;
Fiziksel gelişim
Bilişsel gelişim
Psikososyal gelişim
• Biliş kavramı bir nesne veya olayın varlığına ilişkin bilgili
ve bilinçli duruma gelmeyi ifade etmektedir.
• Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçleridir.
• Bilişsel gelişim insan yaşamında bu süreçlerde olan
değişmelerdir.
PIAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
• Her insan dünyaya;
–
–
–
–
–
şemalar oluşturma
özümseme
uyum sağlama
organize etme
uzlaşma yetenekleriyle gelir.
• Bilişsel gelişim ise
–
–
–
–
Deneyim
Sosyal geçiş
Olgunlaşma
Dengeleme öğeleriyle gerçekleşir.
BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ?
• Piaget bilişsel gelişim üzerinde çalışan bir bilim
adamıdır.
• Çocuklar üzerinde yoğun deneyler yapmıştır.
• Bilişsel gelişime ilişkin bazı kavramları ortaya koymuş ve
tanımlamıştır.
BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ?
•
Piaget’ye göre birey dünyayı algılamak için deneyler
yapan bir bilim adamı gibidir.
•
Bu deneylerin sonuçları çocuğun fiziksel ve sosyal
dünyalarının nasıl işlediğine dair kuramlar oluşturmaya
yöneltir. Piaget bu kuramlara şema demiştir.
•
Yeni bir nesneyle yada olayla karşılaşan çocuk onu bir
önceki şemaya dayanarak anlamaya çalışır. Buna
özümleme denir.
•
Eğer eski şema yeterli olmazsa çocuk değiştirir ya da
yenisini üretir. Buna uyum sağlama (uyumsama) denir.
BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ?
•
Yeni olan herşey bilişsel dengeyi bozar.
•
Uyum ve özümleme ile bu denge yeniden
kurulur. Böylece davranışlar yeniden organize
edilir.
•
Dengeli ve sağlıklı yaşamak için çevreyle ve
yaşamla uzlaşma sağlanır.
BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ?
Olgunlaşma: bireyde var olan yapıların kendilerinden
beklenilen işlevleri yerine getirebilecek düzeye
erişmeleridir.
Dengenleme: çevre ilişkilerinde ve kendi içinde gittikçe
daha dengeli, ayrıntılı ve tutarlı olma eğilimidir.
Deneyim (aktif yaşantı): çocukların yaşantıları ve çevreyle
olan etkileşimleridir.
Sosyal Geçiş: toplumun birikiminin yeni nesillere
aktarılmasıdır.
ZEKA KAVRAMI
•
•
•
•
Uzlaşılmış bir tanım yok
Kimine göre “testin ölçtüğü bir şey”
Kimine göre “öğrenme gücü”
Yaygın bir tanıma göre zeka;
– Yeni ve şaşırtıcı durumlarda çevreye uyum
sağlama, soyutlama ve problem çözme
gücüdür.
ZEKA KAVRAMI
• Mevcut kuramlar çoğunlukla sözel, sayısal, görsel ve
mekanik yetenek gibi çeşitli etkenlerden oluştuğunu
söyler.
• Zekanın ölçülmesi ile ilgili de çeşitli görüşler vardır.
• Genelde başarılı bireyler daha zeki görülür.
• Ancak zeka ve başarı farklı şeylerdir.
• Bir diğer yanılgı, çok konuşan ve popüler olan
bireylerin daha zeki olduğudur.
• Zeka çok sayıda yeteneği içerir.
ZEKA KAVRAMI
• Zeka testleri IQ (Intelligence Quotient) veya ZB (Zeka
Bölümü) değerini bulmaya yönelir.
• IQ=Zeka yaşı / takvim yaşı*100
• Test sonuçları ihtiyatlı kullanılmalı
• Zorunlu durumlar dışında kullanılması tavsiye edilmez.
ZEKA TESTLERİNDEN SORU
ÖRNEKLERİ
• 1 / 11 / 21 / 1211 / 111221 /
?
/ 13112221
• Bir pizzayı 4 bıçak darbesiyle en fazla kaç parçaya
ayırabilirsiniz?
• Dedeniz sizden 15 dk. Sonra 15 dk. Pişmiş yumurta
istiyor. 2 adet kum saatiniz var. Biri 11 dakikalık, diğeri
7 dakikalık. Yumurtayı nasıl pişirirsiniz?
ZEKA BÖLÜMÜNE (IQ) GÖRE
YAPILAN SINIFLAMA
• 0-35
– İlköğretime başlayamaz, sürekli bakım gerekir.
• 35-55
– Öğretilebilir zihinsel engelliler. Günlük hayatlarını
sürdürebilecek davranışlar kazanabilirler.
• 55-75
– Eğitilebilir zihinsel engelliler. Özel sınıflarda okuma yazma
öğrenebilirler.
• 75-85
– Tutuk zekalılar. Ağırda olsa normal programı takip edebilirler.
ZEKA BÖLÜMÜNE (IQ) GÖRE
YAPILAN SINIFLAMA
• 85-110
– İlk ve ortaöğretimdeki öğrencilerin yaklaşık 3/2’si bu gruba
girer (normal zeka).
• 110-130
– Üstün zekalılar. Üniversite öğretimini rahatlıkla sürdürebilir.
• 130-200
– Çok üstün zekalılar (dahiler). Çok çabuk öğrenirler. Yaşlarına
göre soyut düşünme çok gelişmiştir. Öğrenmeye karşı
isteklidirler.
ÇOKLU ZEKA
KURAMI
ÇOKLU ZEKA KURAMI
HOWARD GARDNER zekayı,
• Problem çözme kapasitesi,
• Problemlerin çözümü için farklı çözüm
yolları üretebilme kapasitesi
• Yaşadığı topluma değerli kültürel ürünler
katma gücü olarak tanımlamaktadır.
ÇOKLU ZEKA KURAMI
• Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine
her bireyin farklı derecelerde, çeşitli
zekalara sahip olduğunu öne sürer.
Gardner’a göre;
• “.......bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli
düzeylerde sahip olarak doğarlar, bu zekâ
türlerinden bazılarına daha çok eğilimleri
olabilir.”
• Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir.
ZEKA ALANLARI
– Sözel – Dilsel zekâ
– Mantıksal – Matematiksel zekâ
– Görsel – Uzamsal zekâ
– Müzikal – Ritmik zekâ
– Bedensel – Duyudevinimsel zekâ
– Kişilerarası - Sosyal zekâ
– İçsel - Özedönük zekâ
– Doğacı - Doğa zekâsı
ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM
DÖNEMLERİ
• Piaget zihinsel gelişimi 4 dönemde inceler:
1.
2.
3.
4.
Duyusal motor dönemi
İşlem öncesi dönem
Somut işlemler dönemi
Soyut işlemler dönemi
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması
ve yaklaşık yaş
Duyusal
Motor
Dönem
(0 - 24 ay)
Karakteristik Davranış
Refleks Dönemi (0-2 aylar)
Emme, yakalama gibi basit refleksler.
İlk tekrarlama tepkileri (2-4 aylar)
Parmaklarını sürekli açma-kapama gibi
kalıp tekrar davranışları.
İkincil tekrar tepkileri (4-8 aylar)
Karyolanın üzerine asılmış hareketli
şeylere ayak veya eliyle vurarak sürekli
hareket ettirmek gibi.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması
ve yaklaşık yaş
Duyusal
Motor
Dönem
(0 - 24 ay)
Karakteristik Davranış
İkincil tepkilerin koordinasyonu (8-12 aylar)
Tepkiler karmaşık ve amaçlı şekilde koordine
edilir. Saklanan bir şeyi bulmak için bir
nesnenin arkasına “amaçlı” hareket.
Üçüncü derecede tekrar tepkileri (12-18
aylar)
Bebek daha amaçlı hareketleri tekrar eder.
Oyuncağını almak için bazı nesneleri kullanır.
Yastığa çıkarak bir oyuncak alma..
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması
ve yaklaşık yaş
Duyusal
Motor
Dönem
(0 - 24 ay)
Karakteristik Davranış
Zihinde bağlantılar kurarak yeni araçlar
icat etme (18-24 aylar)
Zihninde temsili bir ortam yaratma
belirtileri. Yavaş yavaş problem çözme
basamaklarını kafasında kuruyor gibidir
(ama henüz tepki yok). Biraz geciken
taklitler.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması ve
yaklaşık yaş
İşlem Öncesi
Dönem
(2-6 yaş)
Karakteristik Davranış
İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş)
Dil gelişimi bir hayli ileri fakat konuşma
ben-merkezli. Basit hareket
oyunlarından ziyade sembolle
göstermekten hoşlanma. Etkileşimli
akıl yürütme. Nesnelerin kendisi
olmadan hafızada canlandırma ve bu
sözcüklerle konuşma.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması ve Karakteristik Davranış
yaklaşık yaş
İşlem Öncesi
Dönem
(2-6 yaş)
Sezgisel Dönem (4-6 yaş)
Konuşmada ben-merkezcilik azalır, sosyal
konuşma ortaya çıkar. Bazı alanlardaki mantıksal
kavramları sezgisel olarak anlar. Nesnelerin bir
yönüne dikkat ederler. Kavramlar işlenmemiş.
Sihirsel artma, eksilme ve kaybolmaya kolayca
inanma.
Etik açıdan doğrunun altındaki prensibi
anlamıyor. Oyun kuralları geliştirmekten ziyade
yap-yapma emirleri yerine getiriliyor.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Gelişim aşaması ve Karakteristik Davranış
yaklaşık yaş
İşlem Öncesi
Dönem
(2-6 yaş)
Eşyanın korunumu gelişmemiş. Sivri ve
yayvan bardaklardaki eşit miktar sular eşit
görülemez.
Tek yönlü mantık. A=B ama B=A
anlaşılmaz.
Hayal dünyası geniş. Her şeyi canlandırıp
konuşabiliyor. Bebeğine darılıp saatlerce
konuşmuyor.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Karakteristik Davranış
Gelişim aşaması
ve yaklaşık yaş
Somut
İşlemler
Dönemi
(7-11. yıllar)
Organize ve mantıklı düşünme. Çoklu
sınıflandırma, nesneleri mantıklı sıraya
koyma, eşyanın korunumu prensiplerini
kavrama yeteneği. Somut problem çözmeyi
yapabilme.
Birçok aritmetiksel işlemi zihinden yapabilme.
3+4 = 7 and 7-4 = 3, vs.)
Mantıksal sınıflandırmalar (renkler, uzunluk
gibi) yapabilme. “Sayı”, “hayvan” gibi
kategoriler oluşturarak içini doldurmaya
başlar.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri
Karakteristik Davranış
Gelişim aşaması
ve yaklaşık yaş
Soyut
İşlemler
Dönemi
(11-15. yıllar)
Düşünme daha soyut olur, soyut mantık
prensiplerini işletir. Hipotezler oluşturur ve test
eder, tümden gelim, tüme varım gibi zihinsel
işlemleri yapabilir. Somut bağlantılardan ziyade
soyut kavramlarla rahatça düşünebilir.
Soyut mantıksal sistemler çalışır. Oranlar,cebirsel
dönüştürmeler ve diğer saf soyutlamalar yapılır.
Mantıksal akıl yürütmeler (klasik mantık)
yapılabilir.