Transcript sosyoloji
SOSYOLOJİ DERS NOTLARI Sosyoloji Nedir? Toplum nedir? Sosyolojinin konusu nedir? Sosyolojinin diğer bilimlerle ilişkisi nedir? Sosyoloji biliminin insan yaşamındaki yeri Sosyoloji Ders Notları Modernleşmenin Kilometre Taşları Rönesans ve Reform Aydınlanma Fransız ihtilalli Endüstri devrimi Sosyoloji Ders Notları Endüstri devrimi sonrası toplumun özellikleri ve ilk sosyolojik düşüncelerin ortaya çıkışı Sosyoloji Ders Notları Neden insanlar bireyler halinde değilde toplumlar halinde yaşarlar? Kültür nedir? Toplum nedir? Toplumsallaşma nedir? Toplum nedir? İnsan – insan etkileşiminin örgütlenmiş bir düzenidir. Salt kendisini oluşturan bireylerin toplamı değildir Toplum bireyi birey toplumu etkiler İnsanlar, kurumlar, insanlar ve kurumlar arasındaki ilişkileri inceler Kendini devam ettiren belli bir fiziksel yeri olan varlığını uzun süre sürdüren bir hayat biçimini sürdüren insan topluğudur. İnsan ömründen uzun yaşayan, göreli bir kararlılığa sahip olan ve ve kendini devam ettiren insan topluluğudur (Kongar, 1981,s.31) Sosyoloji Ders Notları Toplum İnsan ömründen uzun yaşayan Kendini devam ettiren Kendini koruyan Ortak bir yaşam tarzı ve kültüre sahip olan Ortak çıkarları olan ve bunları gerçekleştiren İşbirliği ve işbölümü yapan Belli bir fiziksel mekanı olan Kurumsallaşmış ilişkilere sahip olan insan topluluğudur. Sosyoloji Ders Notları Toplumun Öğeleri: Temel öğesi insan ve doğadır. İnsanın ve doğanın etkileşiminin ortak bir ürünüdür. Toplumlar içinde bulundukları coğrafyadan etkilenir Sosyoloji Ders Notları Toplumun Özellikleri: Nüfussal bir birimdir. Ortak coğrafi mekan İşlevsel olarak farklılaşmış gruplar Kültürel olarak bezer gruplar Ortak dil İşlevsel bir birim Toplumu oluşturan bireyler arasında düzenli ve işlevsel bir ilişki vardır Sosyoloji Ders Notları Toplum Sınıflamaları:Sınıflamalar bakış açısına ve belli özelliklere göre farklık gösterir. Buna göre Kır-kent kent toplumu Durkheim’ın Mekanik-organik dayanışmaya sahip toplumları Tönnies’in cemaat ve cemiyet toplumları Spencer’ın Askeri ve sınai toplumları Comte’un üçlü sınıflaması Marks’ın 5’li sınıflaması Gelişmiş gelişmekte ve az gelişmiş toplum sınıflaması Sosyoloji Ders Notları Topluluk: Toplumdan daha küçük boyutlu ve daha az karmaşık ilişkilere sahip olan Dayanışmanın yüksek olduğu Önemli görülen inançlara bağlılık Toplumsal işlevlerin yerine getirilmesinde bireylerin duygulu ve duyarlılığı Yakın olarak adlandırılan kişisel ilişki Sosyoloji Ders Notları Toplum-Topluluk: Topluluklarda biz, toplumda ben duygusu Topluluklarda birincil, toplumlarda ikincil ilişkiler Toplumda dayanışma bireysel isteme bağlı toplulukta ortak isteme tabi olmak söz konusu Toplumda bireysel mülkiyet, toplulukta ortak mülkiyet Toplumda işbölümü heterojen ve nitelikli, toplulukta basit nitelikli Toplumda kamuoyu öğretileri, kamu kuralları, moda ve bireylere bağlı geçici zevkler; toplulukta güçlü gelenek, görenek örf ve adetler önemli Sosyoloji Ders Notları Diğer Sosyal Bilimler Alanları ve Sosyoloji Tarih Siyaset Bilimi Ekonomi Antropoloji Psikoloji Sosyoloji Ders Notları Sosyolojinin Alt Dalları Eğitim Sosyolojisi Edebiyat Sosyolojisi Köy Sosyolojisi Kent Sosyolojisi Bilgi Sosyolojisi Sanayi Sosyolojisi Din Sosyolojisi Hukuk Sosyolojisi Siyaset Sosyolojisi Sosyoloji Ders Notları TOPLUMSALLAŞMA Sosyoloji Ders Notları Nedir? Özellikleri nelerdir? – Bireyin içinde yaşadığı toplumun bir özelliğidir – Bireyin doğuşu ile başlar – Kişilik gelişiminin topluma ve kültüre uyarlanması ve öğretilmesi gibi süreçlerle ilgilidir. Sosyoloji Ders Notları Toplumsallaşmanın amaçları Temel davranış yollarının ve kurallarının öğretilmesi Toplumsal rollerin öğretilmesi Yetişkin eylerine katılım sağlanacak becerilerin öğretilmesi Kişilik benlik gelişimi kimlik algısının oluşturulmasında toplumsal uyum Kültürün maddi ve manevi öğelerinin öğretilmesi Toplumun sürekliliğinin sağlanması Sosyoloji Ders Notları Toplumsallaşma Tipleri Öznel bakımdan toplumsallaşma (birey merkezli içselleştirme) Nesnel bakımdan toplumsallaşma (toplum kültürünün kuşaktan kuşağa aktarılması) Sosyoloji Ders Notları Toplumsallaşma Araçları Aile Arkadaş Okul Kitle iletişim araçları Sosyoloji Ders Notları Toplumsal Gruplar Sosyoloji Ders Notları Grupların Özellikleri: Gruplar birbirleriyle gerçek karşılıklı ilişkiler içinde bulunan davranışlarında da birbirlerini hesaba katan insanlardan oluşur. Ortak değerleri, kuralları, inançları vardır. Üyeleri arasında bir rol ve görev paylaşımı vardır. (Misyon) Sosyal denetim söz konusudur. Süreklidirler Grup üyesi kendi varlığı ile üye bulunduğu grup arasında bir özdeşim kurar. Geleceğe dönük bir bakışı vardır (vizyon) Sosyoloji Ders Notları Grup Çeşitleri 1. Örgütlü Olmayan Gruplar: a)Toplumsal yığınlar b)Toplumsal kategoriler 2. Örgütlü gruplar Sosyoloji Ders Notları Grup Dinamikleri ve Liderlik Lider kimdir? Yönetici Kimdir? Nasıl lider olunur? Yöneticiler lider olabilir mi? Liderler yönetici olabilir mi? •Sosyolojik Düşüncenin Evrimi Auguste Comte Emile Durkheim Karl Marx Max Weber Auguste Comte (1798-1857) Sosyoloji Ders Notları Sosyolojinin kurucuları arasında yer alır ve sosyolojinin isim babasıdır. Tüm toplumların üç temel aşamadan geçtiklerini ileri sürer.Bunlar Teolojik aşama: İlahi yaptırımlar vardır ve ilahi yaptırımlara ve dogmatizme sessizce boyun eğilir ve sorgulanmaz. Metafizik Aşama: Tanrı fikri yerine niteliği belli olmayan ruh gibi varlıklar ön plana çıkar. Her olay tanrı fikrine göre açıklanır. Din adamlarının toplumda bir ağırlığı vardır. İnsan toplumlarında temel birim devlettir. Pozitif aşamadır: İnsanlar doğa olaylarını açıklamada tanrı fikri ya da somut olmayan öğeler yerine daha çok somut elle tutulur gözle görülür öğelere yönelmiş bu öğeler ve doğa olayları arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Sosyoloji Ders Notları Sosyal Statik ve Sosyal Dinamik Comte sosyolojiyi ikiye ayırır: sosyal statik ve sosyal dinamik. Sosyal Statik: sosyal düzenin farklı parçalarının etkinlikleri ve tepkilerini inceler. Diğer bir deyişle sosyal statik toplumun var olan durumunu inceler Sosyal Dinamik: Toplumdaki gelişmeyi, evrimi kısaca ilerlemeyi inceler Sosyoloji Ders Notları “İnsanlık Dini” -- Bilimsellik Pozitivism’in kurucusu Sosyoloji Ders Notları EMILE DURKHEIM (1858-1917) Sosyoloji Ders Notları Temel sorusu: “Toplumsal Düzen nasıl sağlanır?” Temel Sayıltıları: Toplumu bağımsız bir varlığa sahip olan kolektif bir bilinç olarak tanınlar Sosyal güç kolektif düşünceye dayanır Toplumsal dayanışmanın iki tip toplumsal yapıda iki farklı biçimde gerçekleşebileceğini ifade eder. Sosyoloji Ders Notları Mekanik Dayanışma: Benzerlikten doğan bir dayanışmadır. Birey adeta grubun malıdır. Bireyler düşünce ve ahlaksal açıdan homojendir, uzmanlaşma yoktur. Kolektif bilinç ön plandadır. Ortak hedef vardır. Toplum üyeleri arasındaki bağlar kuvvetlidir. Toplum paylaşılan ortak değerler ve inançlar aracılığıyla kontrol edilir. Sosyoloji Ders Notları Organik dayanışma: a) Gelişmiş ve farklılaşma iş bölümü b) Farklılaşmış bireyler (bireyler hetorejendir) c) Nüfus yoğun ve kalabalıktır d) Toplumsal bilinç kolektif vicdanın düzenlenmesi güçtür. Sosyoloji Ders Notları Ahlak eğitimi Anomi İntiharlar ve intihar tipleri Sosyoloji Ders Notları KARL MARX (1818-1883) Sosyoloji Ders Notları Toplumsal düzen nasıl sağlanır?- Sınıf kavramı (üretim araç gereçlerinin sahipliği) Çatışma Kapitalisim 5’li toplumsal evrimleşme sınıflaması İlkel komünel toplum Köleci toplum Feodal toplum Kapitalist toplum Sosyalist toplum Sosyoloji Ders Notları Max Weber (1864-1920) Sosyoloji Ders Notları Statü, prestij Bürokrasi Protestan Ahlakı İdeal tipler Ussallaşma (rasyonalisim) Sosyoloji Ders Notları ÇAĞDAŞ TOPLUMLARIN TEMEL BELİRLEYİCİLERİ KÜRESELLEŞME Sosyoloji Ders Notları Küreselleşme 1980’lerin ikinci yarısında ortaya çıkan bilişim devrimiyle, toplumsal yapıdaki diğer kurumlarla birlikte eğitim de bir kurum olarak yapısal bir dönüşüm süreci içerisine girmiştir. Yeni dünya düzeninin egemen süreci olarak tanımlanan küreselleşmenin de etkisiyle, program yapıları, içeriği ve yönetimi yeniden tanımlanan eğitim, bir kurum olarak, çağdaşlaşmanın gerçekleştirilmesinde bir değişim ajanı olarak kabul edilmiştir. Sosyoloji Ders Notları Eğitimdeki bu değişim ve dönüşüm süreci basit bir niteliğin ötesinde küresel bir dönüşümün bir parçası olarak eğitimciler, öğrenciler, eğitim yöneticileri ve farklı düzeylerdeki politika yapıcıları için paradigmatik* bir dönüşümü öngörmektedir. Bu yapısal dönüşümün merkezinde tanımlanan küreselleşme sürecinin tanımlanması resmin tamamının görülmesi açısından önemlidir. Küreselleşmenin başlamasına ilişkin farklı tartışmalar olmasına karşın, küreselleşmenin bir süreç olarak başlangıcı 18. yy’ın ikinci yarısında gerçekleşen endüstri devrimi olarak kabul edilmektedir. Sosyoloji Ders Notları Endüstri Devrimi: Sömürgecilik ve Kaynak Transferi: Dünya Savaşları ve Yeni Dünya Düzeni: Japonya’nın Bir Endüstri Devi Olarak Ortaya Çıkışı: 1970 Petrol Krizi: Üretim ve Pazar Yapısının Dönüşümü: Ulaşım ve İletişim Teknolojilerindeki Gelişmeler: Sermayenin ve İnsan Kaynağını Özgür Dolaşımı: Uluslararası Anlaşmalar ve Kurumlar: Sosyoloji Ders Notları Endüstri Devrimi: Endüstri devrimi ile birlikte ilk kez makinenin gücü keşfedilmiş ve tüketebilecek olandan çok daha fazlasını bu güçle üretmiştir. Çok miktarda üretim iki temel sorunu da beraberinde getirmiştir. Bunlar ham madde ve pazar sorunudur. Endüstri devrimini gerçekleştiren Batı Avrupa’nın gelişmekte ülkeleri bu sorunun çözümünü bir yüzyıl önce sömürgeleştirdikleri ülkelerde bulmuşlardır. Böylece üretilen endüstriyel ürünler bu bölgelere satılmış karşılığında ham madde transferi gerçekleştirilmiştir. Sosyoloji Ders Notları Sömürgecilik ve Kaynak Transferi: Bir süre sonra dünyanın gelişmemiş toplumlarının bulunduğu coğrafi bölgeleri kaynaklarının transfer edileceği birer ham madde alanı olarak tanımlanmaya başlamıştır. Sosyoloji Ders Notları Dünya Savaşları ve Yeni Dünya Düzeni: Kaynaklar üzerindeki amasız rekabet tüm dünya üzerinde gerçekleşecek bir iki dünya savaşı ile sonuçlanacaktır. İkinci savaşı sonrasında kısmen coğrafi sınırların belirlenmesi ve sömürge ülkelerin bağımsızlıklarının ilan etmeleri ile birlikte kaynak transferi uluslararası dünya ticareti içinde yapılandırılmaya başlanmıştır. Sosyoloji Ders Notları Japonya'nın Bir Endüstri Devi Olarak Ortaya Çıkışı: İkinci dünya savaşı sonrasında yaralarını saran Japonya, uluslararası dünya pazarına bir endüstri devi olarak yeni bir kavramla birlikte girer. Bu kavram ‘kalite’ dir. Japonya yüksek üretim potansiyeli ve kalite anlayışı ile birlikte Batı Avrupa ve Birleşik Devletlerin dünyadaki pazar paylarına ilişkin ciddi bir risk olarak belirir ve rekabeti teknolojik ve maliyet açısından keskinleştirir. Sosyoloji Ders Notları 1970 Petrol Krizi: 1970’de petrol üreten ülkelerin (OPEC) üretimlerini kısıtlamalarıyla birlikte tüm dünyayı saran bir enerji krizi patlak verir. Kriz üretim ve maliyetleri ve Pazar yapısını derinden etkiler. Sosyoloji Ders Notları Üretim ve Pazar Yapısının Dönüşümü: Dünyanın farkı bölgelerinde krizlerle sarsılan Bat Avrupa’nın endüstriyel gelişmiş ülkeleri üretim alanlarını ham madde ve insan gücünün bulunduğu yerlere transfer ederler. Immanuel Wallerstein’a (1974) göre bu bir dünya ekonomisidir. Böylece birçok gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkede gelişmişlik düzeyleri ile kıyaslanmayacak üretim alanları kurulur. Sosyoloji Ders Notları Ulaşım ve İletişim Teknolojilerindeki Gelişmeler: Üretim ve pazarlama alanları arasındaki uzaklığın büyümesi ile ortaya çıkan ulaşıma ve iletişime ilişkin sorunlar bu alanlardaki devrimsel dönüşümlerle çözülür. Sosyoloji Ders Notları Sermayenin ve İnsan Kaynağını Özgür Dolaşımı: Farklı coğrafi bölgelerde çalışmak üzere emek transferi gündeme gelir. Finansın özgür dolaşımı olanaklı kılınır. Sosyoloji Ders Notları Uluslararası Anlaşmalar ve Kurumlar: Yeni kurulan bu düzeni garanti altına almak üzere Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası, IMF ...vb uluslararası örgütlerle birlikte Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATT) uluslararası anlamalar imzalanır. Kaynak: Boyacı, Adnan. Ders Notları. Eskişehir: 2003. Sosyoloji Ders Notları Eğitim Kurumları, Okullar, Öğrenme Süreci, öğretmen rollerindeki değişimler