Transcript 8. Ideologie i doktryny polityczne

Ideologie i doktryny polityczne
Co to jest ideologia?
IDEOLOGIA to najbardziej ogólny i
usystematyzowany zbiór idei, wartości,
poglądów na świat, przekonań na temat
organizacji i funkcjonowania
społeczeństwa właściwy jakiejś grupie,
warstwie lub klasie społecznej.
Ideologie są łatwo przyjmowane bo oferują
pożądany, uproszczony i uporządkowany
obraz świata.
Co to jest doktryna?
DOKTRYNA – to konkretne sformułowania
wyodrębnione z danej ideologii i
zastosowane do zagadnień politycznych,
gospodarczych, społecznych.
Doktryny posiadają praktyczne wskazania
dotyczące sposobu realizacji idei
zawartych w ideologii.
Podział doktryn politycznych
- konserwatywne – są niechętne zmianom;
popierają utrzymanie status quo;
- reformistyczne – domagają się przeprowadzenia
zmian drogą ewolucyjną;
- rewolucyjne – chcą natychmiastowych zmian
wprowadzanych metodą rewolucji;
- reakcyjne – nawołują do przywrócenia stanu z
przeszłości, który nie przystaje do rzeczywistości
politycznej;
- utopijne – wskazują cele nierealne, niemożliwe
do zrealizowania;
LIBERALIZM
- Początki sięgają XVII wieku, a twórcą ideologii
liberalnej jest John Locke;
- Dalszy rozwój w epoce oświecenie: Adam Smith
oraz Monteskiusz;
- Rozkwit liberalizmu – XIX wiek – hasła: walka z
absolutyzmem, oparcie rządów na konstytucji,
rozdział Kościoła od państwa;
- Lata 70. XX wieku – rozkwit neoliberalizmu i
powrót do liberalizmu klasycznego;
Założenia liberalizmu
- Indywidualistyczna koncepcja człowieka –
człowiek jest wartością nadrzędną;
- Każdy człowiek jest wolny;
- Człowiek jest z natury racjonalny i zabiega o
własny interes;
- Wizja zatomizowanego społeczeństwa –
społeczeństwo nie jest ograniczoną całością, ale
zbiorem jednostek;
- Państwo w roli „stróża nocnego”;
- „tak” dla gospodarki wolnorynkowej, „nie” dla
interwencjonizmu państwowego;
Przedstawiciele liberalizmu
1. Friedrich von Hayek
2. Karl Popper
3. Raymond Aron
4. Milton Friedman
Liberalizm w Polsce
Liberalizm w Polsce nigdy nie cieszył się
większą popularnością. Dopiero po 1989
roku liberałowie polscy zdobyli wpływ na
przemiany gospodarcze i polityczne kraju.
W latach 90. znaczną rolę w państwie
odgrywały partie odwołujące się do
liberalizmu – Kongres Liberalno –
Demokratyczny i Unia Wolności.
Konserwatyzm
- Narodził się na przełomie XVIII i XIX wieku, a
twórcą uznaje się Edwarda Burke’a;
- Jako pierwszy pojęcia „konserwatyzm” użył w
1820 roku René Chateaubriand;
- Rozwój w I poł. XIX wieku na skutek polemiki z
liberalizmem i kapitalizmem;
- Renesans myśli konserwatywnej – w latach 70.
XX wieku w USA oraz Wielkiej Brytanii i
Niemczech (neokonserwatyzm);
Założenia konserwatyzmu
- Pesymistyczna wizja człowieka skażonego złem
(zła w człowieku nie można przezwyciężyć);
- Społeczeństwo jako ograniczona całość
- Społeczeństwo jest zorganizowane
hierarchiczne a istnienie warstw jest sprawą
naturalną
- Najwyższą wartością – tradycja;
- Gwarancją ładu jest istnienie silnego państwa, a
władza w państwie powinna należeć do elit;
- Obrona wartości prywatnej;
Konserwatywni politycy
• 1. Winston Churchill
• Charles De Gaulle
• Margaret Thatcher
• Ronald Regan
Konserwatyzm w Polsce
- Narodził się w I poł. XIX wieku (Adam Jerzy
Czartoryski, Aleksander Wielopolski);
- Lata 60. XIX wieku – „stańczycy” – sprzeciw
wobec powstań, poparcie dla katolicyzmu;
- Okres PRL – u nie sprzyjał rozwojowi myśli
konserwatywnej;
- Okres po 1989 r. – do ideologii konserwatywnej
odwoływało się kilka partii politycznych – Unia
Polityki Realnej, Partia Konserwatywna, ale nie
odnosiły one większych sukcesów;
Nauka społeczna Kościoła
- Nawiązuje do nauk moralnych i religijnych
aspektów życia społeczeństwa; a jako doktryna
rozwinęła się w XIX wieku;
- Przełomowe znaczenie miała wydana przez
Leona XIII encyklika „Rerum Novarum”
krytykująca zarówno system liberalny jak i
socjalistyczny;
- Istotne znaczenie miał Sobór Watykański II
(1962-65) – zaakceptował demokrację, odrzucił
dyktaturę, głosił konieczność walki z ubóstwem,
nietolerancją oraz ochronę praw człowieka;
Założenia NSK
- Człowiek jako istota wyjątkowa ze względu na swą istotę
duchową;
- Podkreślenie godności osoby ludzkiej;
- Zasada dobra wspólnego i solidaryzmu społecznego;
- Opowiadanie się za zmianami ewolucyjnymi, nie
rewolucyjnymi;
- Państwo powinno ingerować gdy jednostka nie radzi
sobie z jakimś zadaniem;
- Poparcie dla gospodarki rynkowej oraz podkreślenie
rangi pracy i do godnego jej opłacania;
Papieże – twórcy NSK
• Leon XIII
• Jan XXIII
• Paweł VI
• Jan Paweł II
SOCJALDEMOKRACJA
- Wywodzi się od ruchu robotniczego
powstałego pod koniec XIX wieku;
- Po I wojnie światowej nastąpił rozłam w
ruchu robotniczym: obóz rewolucyjny
(komunistyczny) i reformistyczny
(socjaldemokratyczny);
- Celem socjaldemokracji była walka o
budowę „państwa dobrobytu”;
Założenia socjaldemokracji
- Pozytywna wizja człowieka- pozbawionego wad,
dysponującego wielkim potencjałem;
- Człowiek jest istotą społeczną, realizuje się w
pełni tylko jako element społeczeństwa;
- Społeczeństwo oparte na wartościach takich jak:
sprawiedliwość społeczna, równość społeczna,
równość wobec prawa;
- Państwo powinno mieć charakter „opiekuńczy”;
- Dopuszcza „ingerencję państwa w gospodarkę”
Politycy socjaldemokratyczni
1. Willy Brandt
2. Olaf Palme
3. François Mitterand
4. Tony Blair
Socjaldemokracja w Polsce
- Polska myśl socjaldemokratyczna rozwinęła się w końcu
XIX wieku;
- 1892 r. – powstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS),
która w 20-leciu międzywojennym stała się jedną z
najważniejszych partii II RP;
- Ważniejszymi działaczami byli: w okresie
międzywojennym: Ignacy Daszyński i Mieczysław
Niedziałkowski, natomiast w latach 80. XX wiek, w
okresie odrodzenia myśli socjaldemokratycznej –
Ryszard Bugaj i Jan Józef Lipski;
- Od 1989 na scenie politycznej Polski duże znaczenie
odgrywają partie socjaldemokratyczne- SLD i
Socjaldemokracja RP.
FASZYZM
-narodziny faszyzmu związane są z głębokim kryzysem
politycznym, gospodarczym, kulturalnym i moralnym w
Europie po I wojnie światowej;
-faszyzm ma swoje korzenie we Włoszech, a za twórcę
uważa się Benito Mussoliniego;
- Założenia faszyzmu włoskiego rozwinął Adolf Hitler
- Po II wojnie światowej faszyzm jako ideologia
skompromitowana został odrzucony;
- Do tradycji faszystowskiej odwołują się niektóre ruchy
neonazistowskie;
Założenia faszyzmu
- Człowiek z natury jest zły; pesymistyczna wizja
człowieka;
- Naród jest najwyższą wartością i tylko dobro narodu się
liczy;
- Konieczność stworzenia „nowego człowieka” , który
odrzuci dotychczasowe wartości mieszczańskie i zastąpi
je heroizmem, odwagą, poświęceniem;
- Naród dzieli się na ekipę rządzącą i rządzonych;
- Kult państwa, kult wodza;
- Państwo ma charakter totalitarny
- Naczelną rolę w państwie odgrywa masowa partia
faszystowska;
- Silny interwencjonizm państwa w gospodarkę;
Twórcy ideologii faszystowskiej
Benito Mussolini
Adolf Hitler
Alfred Rosenberg
Oswald Mosley
KOMUNIZM
- Twórcami są dwaj filozofowie – Karol Marks i Fryderyk
Engels, którzy w 1848 r. opublikowali „Manifest
komunistyczny” zawierający podstawy nowej ideologii;
- Poglądy zmodyfikował Włodzimierz Iljicz Ulianow - Lenin
wprowadzając założenie totalitarnej dyktatury partii
komunistycznej (marksizm-leninizm);
- Marksizm –leninizm oficjalnie zaczął funkcjonować w 1917
po wygranej rewolucji przez bolszewików; w wyniku ich
działań powstało pierwsze państwo komunistyczne – Rosja
Radziecka (ZSRR);
- Po II wojnie światowej komunizm przyjęły inne państwa –
np. Chiny, Kuba itd.
- Po upadku ZSRR upadła ideologia komunistyczna ( lata
80. i 90. XX wieku), niemniej niektóre państwa nadal
odwołują się do wybranych założeń komunistycznych
Założenia komunizmu
wizja człowieka – człowiek jest częścią natury, a od pozostałych istot różni się
posiadaniem świadomości; człowiek jest istotą społeczna a społeczeństwo go
kształtuje; to co kształtuje człowieka najbardziej jest praca;
wizja społeczeństwa – społeczeństwo składa się z 2 przeciwstawnych klas,
które wzajemnie się zwalczają; społeczeństwo powinno być bezklasowe a
powstać musi w wyniku rewolucji; najważniejsza zasada – równość wszystkich
ludzi;
Wizja państwa – państwo narzędziem ucisku klas pracujących; ustrój powinien
opierać się na zasadzie dyktatury proletariatu;
Wizja gospodarki – likwidacja własności prywatnej i wprowadzenie własności
kolektywnej; państwo powinno kontrolować gospodarkę (gospodarka
centralnie sterowana);
Nurty komunizmu
Stalinizm – możliwość budowy komunizmu w jednym kraju,
zaostrzenie walki klas, co usprawiedliwia wprowadzanie
czystek i terroru;
Maoizm- brak akcentacji roli partii komunistycznej;
rewolucję powinni rozpocząć chłopi;
Trockizm – sprzeciwiał się stalinizmowi, rządom jednej
partii; rewolucja powinna mieć skalę światową;
Eurokomunizm – nowoczesna forma komunizmu powstała
w latach 70. XX wieku, odrzuca tezy marksizmu-leninizmy,
dopuszcza demokrację; zbliżony ideologicznie do
socjalemokracji;
Komunizm w Polsce
- Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia
Proletariat zał. Przez Ludwika Waryńskiego (1882)
- Przedwojenny SDKPiL
- Po I wojnie światowej SDKPiL połączył się z PPS w
wyniku czego powstała KPP – Komunistyczna Partia
Polski ( zlikwidowana przez Stalina w 1937 r.)
- 1948 PPS połączył się z PPR w wyniku czego powstała
PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, która
sprawowała władzę do 1989r.
Ideolodzy komunizmu
AGRARYZM
-narodził się w Niemczech w II poł. XIX wieku;
-
-
-
główny teoretyk – Gustaw Ruhland;
Oficjalna doktryna partii chłopskich
główne założenie- najwyższą wartością jest ziemia, a
rozwój gospodarki powinien opierać się na rolnictwie;
Agraryzm odrzuca kapitalizm i socjalizm
Państwo jako dobro wspólne; podkreśla patriotyzm i
szacunek do demokracji
kult ziemi i szacunek do przyrody – prekursorzy
ekologizmu
W Polsce agraryzm był domena partii ludowych (np.
PSL) – głównym polskim ideologiem był Stanisław
Miłkowski
ANARCHIZM
Powstał w XIX wieku; jako pierwszy tego pojęcia użył Pierre-Joseph
Proudhon;
- Rozkwit przypadł na przełom XIX i XX wieku;
- Najwyższą wartością jest wolność, więc trzeba odrzucić to co ją ogranicza ,
m.in. autorytety;
- Największym zagrożeniem jest państwo, dlatego jego struktury powinny
zostać zlikwidowane; w jego miejsce powinny powstać dobrowolne
stowarzyszenia i wspólnoty;
- Typy anarchizmu:
a) Syndykalistyczny – świat powstały w oparciu o dobrowolne stowarzyszenia
b) Indywidualistyczny – pozbawienie jakichkolwiek form przymusu – nawet
rodziny;
c) Komunistyczny – łączył idee anarchizmu z komunizmem;
W Polsce anarchizm nigdy nie cieszył się popularnością; na przełomie XIX i XX
w. anarchizm głosił Edward Abramowski;
-
EKOLOGIZM
-
-
-
-
Narodziny ekologizmu wyznacza się na lata 70. XX
wieku; powstała w oparciu o wyniki badań nad stanem
środowiska naturalnego;
Naczelne pojęcie – przyroda, ma ona najwyższą
wartość i dlatego powinna zostać pod ochroną;
Odrzucenie antropocentryzmu- człowiek jako istota
agresywna, niszcząca naturalne środowisko –
ekolodzy propagują typ człowieka spokojnego,
wrażliwego, szanującego przyrodę;
Idea zrównoważonego rozwoju – łączenie
zaspokajania potrzeb człowieka z ochroną środowiska
naturalnego ( np. odnawialne źródła energii);
przedstawiciele ekologizmu: Murray Bookchine, Andre
Gorz, Ivan Illich.
NACJONALIZM
Narodził się w XIX wieku
Twórcami byli nacjonalistyczni działacze różnych państw (m.in.
G. Mazzini, T. Masaryk, R. Dmowski);
- Najwyższą wartością jest naród, a dobrem nadrzędnym jest
dobro narodu;
- Idea solidaryzmu społecznego jako podstawa życia
społecznego;
- Silne państwo, którego celem jest ochrona interesów narodu;
W Polsce nacjonalizm miał bardzo wielu zwolenników, zwłaszcza
po 1918 r, kiedy Polacy odzyskali swoje państwo. Czołowym
nacjonalistą polskim był lider ENDECJI – Roman Dmowski;
stworzył on podwaliny nacjonalizmu obronnego (w odróżnieniu od
nacjonalizmu niemieckiego jako agresywnej formy);
W okresie międzywojennym nacjonalistyczne podejście miały
takie partie jak Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne,
Stronnictwo Narodowe i Obóz Wielkiej Polski;
-
PACYFIZM
• Narodził się w pocz. XIX wieku
• Pacyfizm potępia wszystkie wojny
bez względu na ich przyczynę i
charakter
• Wartością nadrzędna jest pokój
• Zagrożeniem są wszelkie postawy
agresywne, a zmiany społeczne
powinny zachodzić w sposób
pokojowy
• Główny ideolog – Mahatma Gandhi
FEMINIZM
• Powstał w latach 60. XX wieku i nawiązywał do ruchów
emancypacyjnych z przełomu XIX i XX wieku;
• Początkowo obraca się wokół problemu braku praw
politycznych dla kobiet
• Feminizm postuluje likwidacje struktur patriarchalnych
społeczeństw;
• Zakłada walkę z wszelkimi formami dyskryminacji kobiet
(religijna, zwyczajowa, polityczną itd.)
• Idea równości kobiet;
POPULIZM
-
-
-
Narodził się w 1 poł. XIX wieku, a szczytowy
okres nastąpił w latach 30. XX wieku w
Ameryce Płd.
Głowna cecha – idealizacja ludu
Celem działalności politycznej powinno być
dobro ludu;
Populizm odnosi się wrogo do wszelkich elit i
budowania hierarchii społecznej;
Na czele stoli przywódca który doskonale
rozumie lud, zna jego oczekiwania i potrafi je
zrealizować;
Przykłady: Juan Peron – Argentyna, ruch
„Solidarność” w Polsce;