Transcript 2 İktisatçı Gibi Düşünmek

İktisatçı Gibi
Düşünmek
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
2
İktisatçı Gibi Düşünmek
• Her alanın kendine özgü bir terminolojisi
vardır.
• Matematik
• integraller  aksiyomlar  vektör uzayları
• Psikoloji
• ego  id  zihinsel uyumsuzluk
• Hukuk
• taahhüt  reşit  haksız fiil  icap  icbar  temerrüt
• İktisat
• arz  fırsat maliyeti  esneklik  tüketici rantı  talep
 karşılaştırmalı üstünlük  toplumsal kayıp
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İktisatçı Gibi Düşünmek
• İktisat size şunları öğretir:
• Alternatiflere odaklanırsınız.
• Bireysel ve sosyal tercihlerin maliyetlerini
hesaplarsınız.
• Belli olaylar ve konuların nasıl birbirleriyle ilişki
içerisinde oluduğunu inceler ve anlarsınız.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
BİR BİLİM ADAMI OLARAK
İKTİSATÇI
• İktisadî düşünme tarzı. . .
• Analitik ve objektif (tarafsız) düşünmeyi içerir.
• Bilimsel yöntemi kullanır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Bilimsel Yöntem: Gözlem, Teori ve Daha
Fazla Gözlem
• Karmaşık, gerçek dünyanın nasıl işlediğini
açıklayabilmek için soyut modelleri kullanır.
• Teoriler (kuramlar) geliştirir, teorilerin
geçerliliğini ölçmek için data toplar ve datayı
analiz eder.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Varsayımların Rolü
• İktisatçılar dünyayı anlamayı kolaylaştırmak
için varsayımlarda bulunurlar.
• Bilimsel düşünme sanatı, hangi varsayımlarda
bulunulacağı konusunda karar vermektir.
• İktisatçılar farklı soruları yanıtlamak için farklı
varsayımları kullanırlar.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İktisadî Modeller
• İktisatçılar gerçek dünyayı anlamak için
gerçekliği basitleştiren modeller kullanırlar.
• En temel iki iktisadî modeller şunlardır:
• Çevrimsel Akım Diyagramı
• Üretim İmkanları Eğrisi
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı
• Çevrimsel akım diyagramı, ekonominin görsel bir
modelidir, paranın piyasalarda hanehalkları ve
firmalar arasında nasıl aktığını gösterir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 1 Çevrimsel Akım
MAL VE HİZMET
Hasılat
Satılan
mal ve
hizmetler
PİYASALARI
•Firmalar satar
•Hanehalkları satın alır
FİRMALAR
•Mal ve hizmetleri
üretir ve satarlar
•Üretim faktörlerini
kiralar ve kullanırlar
Üretim
faktörleri
ücret, rant,
faiz ve kâr
Harcama
Satın
alınan mal
ve hizmetler
HANEHALKLARI
•Mal ve hizmetleri
satın alır ve tüketirler
•Sahip oldukları üretim
faktörlerini satarlar.
ÜRETİM FAKTÖRLERİ
Emek, toprak
ve sermaye
PİYASASI
•Hanehalkları satar
•Firmalar satın alır
Gelir
= Girdi ve çıktıların
akımı
= Para akımı
Copyright © 2004 South-Western
İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı
• Firmalar
• Mal ve hizmetleri üretir ve satarlar.
• Üretim faktörlerini kiralar ve kullanırlar.
• Hanehalkları
• Mal ve hizmetleri satın alır ve tüketirler.
• Üretim faktörlerine sahiptirler ve onları satarlar
(kiraya verirler).
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı
• Mal ve Hizmet Piyasaları
• Firmalar satarlar
• Hanehalkları satın alırlar
• Üretim Faktörleri Piyasaları
• Hanehalkları satarlar
• Firmalar satın alırlar
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı
• Üretim Faktörleri
• Mal ve hizmetleri üretmek için girdiler gereklidir.
• Toprak, emek ve sermaye
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
İkinci Modelimiz: Üretim İmkanları Eğrisi
• Üretim imkanları eğrisi mevcut üretim faktörleri
ve mevcut üretim teknolojisi veri iken bir
ekonominin üretebileceği çıktı bileşimlerini
gösteren bir eğridir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 2 Üretim İmkanları Eğrisi
Üretilen
Bilgisayar
Miktarı
3,000
D
C
2,200
2,000
A
Üretim
imkanları
eğrisi
B
1,000
0
300
600 700
1,000
Üretilen
Araba
Miktarı
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
İkinci Modelimiz: Üretim İmkanları Eğrisi
• Concepts Illustrated by the Production
Possibilities Frontier
•
•
•
•
Etkinlik
Tradeoff (ödünleşim)
Fırsat Maliyeti
İktisadi Büyüme
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 3 Üretim İmkanları Eğrisinde Bir Kayma
Üretilen
Bilgisayar
Miktarı
4,000
3,000
2,100
2,000
0
E
A
700 750
1,000
Üretilen
Araba Miktarı
Copyright © 2004 South-Western
Mikroiktisat ve Makroiktisat
• Mikroiktisat ekonominin farklı kesimlerine
odaklanır.
• Hanehalklarının ve firmaların nasıl karar
verdiklerini ve belirli piyasalarda nasıl birbirleriyle
ilişki kurduklarını inceler.
• Makroiktisat ekonomiye bir bütün olarak bakar.
• Enflasyon, işsizlik ve ekonomik büyüme gibi tüm
ekonomi ile ilgili konularla ilgilenir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
POLİTİK DANIŞMAN OLARAK
İKTİSATÇI
• İktisatçılar bilim adamı olarak dünyayı
açıklamaya çalışırlar.
• İktisatçılar politik danışmanlar olarak dünyayı
değiştirmeye çalışırlar.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
POZİTİF VERSUS NORMATİF ANALİZ
• Pozitif ifadeler dünyayı olduğu gibi tanımlamaya
çalışan ifadelerdir.
• Tanımlayıcı/betimleyici/pozitif analiz
• Normatif ifadeler dünyanın nasıl olması
gerektiğine ilişkin ifadelerdir.
• Normatif/preskriptif analiz
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
POZİTİF VERSUS NORMATİF
ANALİZ
• Pozitif mi Normatif mi?
?
• Minimum ücretteki bir artış düşük vasıflı işgücünün
istihdamında bir düşüşe yol açar.
POZİTİF
?
• Yüksek bütçe açıkları faiz oranlarının artmasına yol
açar.
POZİTİF
?
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
POZİTİF VERSUS NORMATİF
ANALİZ
• Pozitif mi Normatif mi?
?
• Asgari ücretin faydası, neden olduğu işsizlikten
daha değerlidir.
NORMATİF
?
• Devlet, sigara şirketlerinden fazla vergi alarak elde
ettiği geliri sigaradan kaynaklanan hastalıklardan
muzdarip yoksulların tedavisinde kullanmalıdır.
NORMATİF
?
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Başkentteki İktisatçılar
• . . . devletin üç erkinin politika uygulama
süreçlerinde danışman olarak görev yaparlar.
• Yasama
• Yürütme
• Yargı
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Başkentteki İktisatçılar
• Bazı devlet organları iktisadî data toplar ve
ekonomi politikasını belirlerler.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
• http://www.gtb.gov.tr/
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
• http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal
• Hazine Müsteşarlığı
• http://www.hazine.gov.tr
• Merkez Bankası
• www.tcmb.gov.tr
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
NEDEN İKTİSATÇILAR
BİRBİRLERİYLE ANLAŞAMAZLAR?
• Gerçek dünyanın nasıl çalıştığı ile ilgili
alternatif pozitif teorilerin geçerlilikleri
konusunda anlaşamayabilirler.
• Farklı değerlere sahip olabilirler. Bu nedenle
iktisat politikasının amaçlarının ne olması
gerektiği konusunda farklı normatif görüşleri
olabilir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Tablo 2 İktisatçıların Çoğunun Üzerinde
Anlaştığı On İfade
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Ev kiraları üzerinde tavan fiyat uygulamak, mevcut evlerin sayısını ve kalitesini
düşürür. (% 93)
Gümrük tarifeleri ve kotalar genellikle refahı düşürür. (% 93)
Değişken kur sistemi, etkili bir uluslararası parasal düzenlemedir. (% 90)
Tam istihdamın olmadığı bir ekonomide genişletici maliye politikası (vergi
indirimleri ve/veya kamu harcamalarının artırılması) ekonomi üzerinde etkili bir
canlandırma etkisi yapar. (% 90)
Eğer devlet bütçesi denkleştirilecek ise, bu yıllık olarak değil bir konjonktür dalgası
boyunca yapılmalı. (% 85)
İnsanlara para yardımı yapmak aynı değerde ayni yardım yapmaktan daha fazla o
insanların refahını artırır. (% 84)
Büyük bir bütçe açığı ekonomi üzerinde olumsuz etki yapar. (% 83)
Asgari ücret, gençler ve vasıfsız işçiler arasında işsizliğe neden olur. (% 79)
Devlet sosyal refah sistemini “negatif gelir vergisi”ni içerecek şekilde
düzenlemelidir. (% 79)
Çevre kirliliğini engelleme konusunda vergilendirmeler ve lisans uygulamaları
yasaklamalardan daha iyi sonuç verir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• İktisatçılar ilgilendikleri konulara bir bilim
adamının objektifliği (tarafsızlığı) ile bakarlar.
• Dünyayı anlamak için uygun varsayımlarda bulunur
ve basit modeller kurarlar.
• Basit iktisadî modellerden ikisi, düngüsel akım
diyagramı ve üretim imkanları eğrisidir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• İktisat iki alt-alana ayrılmıştır:
• Mikroiktisatçılar hanehalkları ve firmaların
piyasadaki karar alma süreçlerini incelerler.
• Makroiktisatçılar ekonomiyi bir bütün olarak
etkileyen güçleri ve eğilimleri incelerler.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• Pozitif bir ifade dünyanın nasıl olduğu ile
ilgilidir.
• Normatif bir ifade dünyanın nasıl olması
gerektiği ile ilgilidir.
• İktisatçılar normatif ifadelerde bulunurken
bilim adamından çok politik danışman
kimliğindedirler.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• Farklı iktisatçılar farklı politika önerilerinde
bulunabilirler. Bu durum, farklı bilimsel
görüşlerinin olmasından ya da farklı
değerlerinin olmasından kaynaklanabilir.
• Bazı durumlarda iktisatçılar belli bir politika
önerisi konusunda görüş birliğine varabilirler,
ama bu öneriyi politikacıların benimseyeceği
kesin değildir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning