Transcript SİYANÜR ETKİLERİ, METABOLİZMASI VE ANALİZ YÖNTEMLERİ

SİYANÜR
ETKİLERİ, METABOLİZMASI
VE
ANALİZ YÖNTEMLERİ
hazırlayan ve sunan
damla mollalar- E. Nesli özdinçer –
ırmak doğan
08.03.2011
Siyanürün keşfi nasıl olmuştur?
Fiziksel ve kimyasal özellikleri nelerdir?
Kaynakları nelerdir ve nasıl maruz kalırız?
Nasıl metabolize olur?
Maruziyet sonucu meydana gelebilecek olumsuz
etkileri nelerdir?
Zehirlenme durumunda neler yapılmalıdır?
Nasıl analiz edilir?
Siyanürle tanışmamız nasıl
olmuştur?
18.yy başlarında mavi renkli bir boya
keşfedilmiştir. Scheele, bu bileşiği
seyreltik sülfürik asit ile reaksiyona
sokarak renksiz bir gaz elde eder ve
buna ‘Prussic acid’ adi verilir. Scheele
bu gazın bulunduğu şişenin kırılması
sonrası zehirlenir ve ölür. Bu,
siyanüre dayalı ölümde kayıtlara
geçen ilk örnektir
SİYANÜRÜN FİZİKSEL VE KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ
Siyanür ; ’’hidrosiyanik asit’’ ya da ‘’prussik asit’’ olarak
da bilinen son derece toksik bir maddedir.Sıvı formu
olan bu asit %2 ve %4 oranında suda çözelti halinde
bulunup ‘’Scheele asidi’’ olarak da anılmaktadır.
Gaz formu olan HCN renksiz acıbademi andıran kokuya
sahip bir gazdır.
Fakat çoğu kişi bunu genetik olarak farkedemez. .
Siyanür havadan hafif olduğundan, havadaki yarılanma
ömrü uzundur. Ama hızla dağılıp toksik olmayan
konsantrasyonlara düşer.
KAYNAMA NOKTASI
25.6 C
ERİME NOKTASI
-13.4 C
YANICILIK
YÜKSEK DERİŞİMDE HAVADA
YANICI
ÖZGÜL AĞIRLIK (g/ml)
0.687 (SUDAN HAFİFTİR)
MOL KÜTLESİ (g/mol)
27.0253
ASİTLİK (pKa)
9.21
GÖRÜNÜM
RENKSİZ
TÜREVLERİNDEN BAZILARI
ASETON
SİYANOHİDRİN,ASETONİTRİL,
AKRİLONİTRİL, SİYANOMİD,
SİYANOJEN KLORÜR, ALKALİ
SİYANÜRLER, NİTRO
PRUSSİYATLAR vb.
• Siyanür bileşiklerine hangi
kaynaklardan maruz
kalabiliriz?
a) Endüstride yapılan çeşitli aktiviteler;
- Elektroliz kaplamacılık (NaCN)
-Altın ve gümüş madenciliği (NaCN)
-Metal, fotoğraf işlemeciliği (alkali ve metal siyanürler)
-Boya üretimi (alkali ve metal siyanürler)
-Sentetik kauçuk ve plastik üretimi (NaCN, asetonitril,
akrilonitril)
-Tarım ilaçları (rodentisit, insektisit, gübre yapısı
içerisinde)
-Petrol rafinasyonu, kok kömürü ve havagazı fabrikaları
yıkama suları (metal siyanürler, CN- )
olarak gruplandırılabilir
.
b) Siyanojenik bitkiler olarak da
isimlendirilen kayısı, badem, şeftali, elma
ve vişne çekirdeklerinin yapısında
Amigdalin bileşiği bulunmaktadır, bu
meyveler yendiği zaman amigdalin vücutta
sindirilerek HCN’e dönüşmektedir. Diğer
yandan Cassava ve Lima fasülyesinin
yapısında bulunan Linamarin bileşiği de
benzer şekilde HCN’e dönüşür. Tabloda
amigladinin HCN’ye dönüşümü verilmiştir.
Amigdalin+H2O
Mandelonitril glikozid + H2O
Glukoz + mandelonitril (β-glikosidaz)
Benzaldehit + hidrojen siyanür
d) Siyanür bulaşmış meyvelerin yenmesi
ile maruz kalınabilmektedir.
Elma, üzüm, çilek gibi pH’sı 4’den az , yani asidik
pH’ya sahip meyvelerde siyanür bulaşmasından 4
saat sonra siyanür konsantrasyonunda önemli bir
azalma olmamaktadır. Şeftali ve kavun gibi alkali
pH’ya sahip meyvelerde siyanür konsantrasyonu
4 saat içerisinde %92 oranında azalır.
Madencilikte Siyanür
Kullanımı
Siyanür artıkları, yeraltı sularına
karışmaktadır. Dünyanın en güvenli
sayılan siyanürlü altın işletmelerinde
bile çevre felaketleri gözlenmiştir.
Kıymetli metaller, alkali koşullarda
seyreltik siyanür çözeltisinde
çözündürülür. Siyanür türleri içinde, bu
amaçla kullanımı en uygun olan NaCN'dir.
Liç prosesi sırasında, altın siyanürle
bileşik yaparak sıvı faza geçer.
Bu olay sırasında
gerçekleşen temel reaksiyonlar:
4Au + 8NaCN + O2 + 2H2O →
4NaAu(CN)2 + 4NaOH
2Ag + 2CN– + O2 + 2H2O →
2Ag(CN)2 + H2O2 + 2OH–
Ortamın pH'nın asitleşmesi
durumunda, NaCN bozunarak HCN'ye
dönüşür. Bu durumda siyanür sıvı
formdan, gaz formuna dönüşür ve bu
halde çevre ve yaşayan canlılar için
çok büyük tehlike oluşturur. Bu
sebeple, NaCN'nin bulunduğu ortama
kireç ilave ederek pH'ı 10-11
civarında tutmak gereklidir.
Siyanüre hangi yollarla maruz
kalırız?
ALKALİ
SİYANÜR TUZLARI
HCN
(SIVI YA DA GAZ)
• Deri
• Ağız
• Deri
• Ağız
• Solunum
Siyanür nasıl metabolize olur?
Sitokrom
a-aa3
kompleksine
siyanürün
bağlanması
Siyanürün
siyanat ve
tiyosiyanata
oksidasyonu
Dokudaki
sitokrom
oksidaz enzimi
inhibisyonu
Dokuya oksijen
ulaşır fakat
tüketilemez
Oksijenin
hücresel
kullanımı
bozulur
Perifer dokuda
oksijen
basıncının
artar.
*Düşük dozlarda ise,
sülfür transferaz (rodenaz) enziminin
etkisiyle karaciğerde 20 dakika ile 1
saat arasında tiyosiyanata (SCN)
dönüşerek idrarla
atılmaktadır.
*Yüksek dozlarda ise ölüme varan
sonuçlar doğurur.
En duyarlı organlar Merkezi
Sinir Sistemi ve Kalptir.
Çok şaşırtıcı bir özelliği de, çok düşük
oranda alınan siyanür’ün bir kısmı da
vücut içinde b12 vitaminine
dönüştürülür.
HCN için ölümcül doz 50 mg, sodyum ve
potasyum tuzları için ise 200-300 mg'dir.
Hava ile 0,2-0,3 mg/lt derişimde siyanür
solunması;
anında, 0,13 mg/lt (130 ppm) ise bir saat
sonra öldürücü olmaktadır.
Bu miktar 0,02-0,03 mg ise zararsızdır
Kanda siyanür konsantrasyonu ve belirtileri
Kandaki konsantrasyon
(mg/ml)
Etkisi
0.2-0.5
Hiçbir belirti yok.
0.5-1.0
Taşıkardİ
1.0-2.5
Şuur kaybı
2.5-3.0
Koma ve solunum
depresyonu
3.0 ve üstü
Ölüm
CO zehirlenmesinin siyanür zehirlenmesinden
farkı;
siyanür zehirlenmesinde oksijen dokulara ulaşır
ancak tüketilememektedir.Oysa CO
zehirlenmesinde dokulara oksijen
ulaşamamaktadır.
SİYANÜRÜN ZARARLI ETKİLERİNDEN
KORUNMA YOLLARI
Kimyasal gaz maruziyetinde
ÇABUK, BİLİNÇLİ ve PLANLI hareket
etmek hayat kurtarıcıdır.
1) Pencere ve kapı çerçevelerini
geniş izole bantlar ile sıkıca
bantlayınız ve/veya pencere ve
kapınızı geniş naylon örtü dışarıdan
ile kaplayınız.
2) Pencere ve kapı kenarlarına
sulandırılmış çamaşır suyu (~ 5 katı
sulandırmak için 1 litre suya 2 çay
bardağı çamaşır suyu koyunuz) ile
iyice ıslatılmış havlu vb. yerleştiriniz
3) Olağan dışı koku hissedildiğinde, dışarıda
kalmayınız. Bu zehirli maddelerin ciltten
giysilerden ve eşyaların çoğundan (deri, yün vb)
hızla geçtiğini unutmayınız.
4) Kimyasal gazlar cilt, göz, burun ve ağızdan
vücuda girip ani etkiler oluşturur.DERHAL ve
MUTLAKA yukarıda anlatıldığı şekilde gaza karşı
korunması sağlanmış şekilde evinizin bir odasını
bu şekilde hazırlayınız.
Cilde bulaşan zehiri, derhal
temizlemek, hayatta kalmaya
büyük ölçüde yardımcı olur.
Örneğin, sinir gazlarında cilde
bulaşan sıvı haldeki maddeyi 2
dakika içinde giderirseniz hayatta
kalma şansınız % 80 dir
Kişisel temizlenme tozu (dekontaminasyon kiti ) : Bu
özel hazırlanmış bir tozdur.
Yukarıdaki tozun yerine şu maddeler de kulanılabilir: Kil,
talk pudrası, hiçbir şey yoksa buğday unu.
Cilde bulaşma olduğunda yukarıda sözü edilen
tozlardan birini, bulaşmış olan kısımlara serpip 2 dakika
bekleyiniz. Hafifçe silkeleyerek etrafa bulaşmayacak bir
şekilde döktükten sonra bu işlemi bir kez daha
tekrarlayınız, ardından nemli tuvalet kağıdı, kağıt
mendil ile sürtmeden hafifçe silip alınız.
Suyun bulunduğu koşullarda bol sabunlu suyla ve sonra
da sulandırılmış çamaşır suyuyla yıkayıp durulayınız.
KAYNAKLAR
www.toxlab.co.uk/postmort.htm
http://cyanidepoisoning.blogspot.com
www.wikipedia.com
www.kimyaevi.org.tr
*Arş. Gör.; Ankara Ü. Tıp Fak. Adli
Tıp AD., Ankara2003 • cilt 12 • sayı
9 • 350