pętla fonologiczna
Download
Report
Transcript pętla fonologiczna
Pamięć i procesy pamięciowe
Michał Białek
Pamięć
zdolność do przechowywania informacji i późniejszego jej
wykorzystania
Zespół procesów poznawczych odpowiedzialnych za
nabywanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji
Pamięć przemijająca – przechowuje informacje w sposób
nietrwały
Pamięć trwała – przechowuje informacje bez wyraźnych
ograniczeń czasowych
Podział pamięci:
Schachter i Tulving – jeden uniwersalny system
Norman – ponad 20 różnych systemów.
kryterium odrębności systemów
pamięci:
Różne funkcje kognitywne i behawioralne oraz są
wyspecjalizowane przetwarzaniu innych informacji
Funkcjonują wg różnych reguł
maja różne podłoże neuronalne
Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto i
filogenetycznym
Różnią się formatem reprezentowania informacji
Atkinson i Shiffrin – kryterium
czasu przechowywania informacji:
Magazyn sensoryczny
Krótkotrwały
Długotrwały
Magazyn sensoryczny:
Specyficzny dla danego zmysłu ( tyle magazynów ile
zmysłów!)
Przetrzymuje bodziec przez krótki okres (kilkaset
milisekund dla wzroku)
Używa kodu analogowego
Przekazuje pełna informację o sytuacji bodźcowej
Nie podlega kontroli wolicjonalnej
Magazyn pamięci krótkotrwałej
-
Analizuje informacje z magazynów sensorycznych
Analizuje także informacje z pamięci długotrwałej
lub efekty bieżącego przetwarzania informacji
Możliwość występowanie kilku kodów
reprezentacji informacji
Jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu
Czas przechowywania w STS kilka do kilkudziesięciu
sekund.
Pamięć długotrwała:
Okres przechowywania lata
Umożliwia skuteczna adaptację do środowiska
Najbardziej zróżnicowana pod względem rodzajów jak i
funkcji
Treści w pamięci nie są niezmienne, podlegają stałej
modyfikacji, gdyż:
Używanie informacji, nawet bez jej udoskonalania powoduje
lepsze zapamiętywanie
Różne mechanizmy poznawcze powodują zacieranie lub
utratę dostępu do informacji
Kontakt z nowymi informacjami wiąże się z ich
zdekodowaniem (zmiana, uzupełnieniem)
Zdarzenie obserwowalne
Faza pamięci
spostrzeganie
Zdarzenie Z1
Kodowanie postrzegania
Przechowywanie śladu kodowanego
Zdarzenie Z2…Zn
Zdarzenie Z2…Zn
rekodowanie
eksploracja
Pytania kierowane do pamięci i
wskazówki do procesu wydobycia
Przechowywanie śladu rekodowanego
Poszukiwanie informacji w pamięci
(wydobywanie)
Decyzja (wybór informacji, która
zawarta jest w śladzie rekodowanym i
odpowiada podanym wskazówkom dla
procesu wydobycia)
pamięć świadoma
zachowanie
Decyzja o zachowaniu
Podział ze względu na relacje
pomiędzy rodzajami pamięci:
Pamięć deklaratywna
dzieli się na pamięć semantyczna i epizodyczna.
Semantyczna:
Wiedza ogólna
Oderwana od kontekstu
Epizodyczna:
-
Informacje o czasowo umiejscowionych epizodach
Czasowo-przestrzennych relacje miedzy nimi
Związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami
Pamięć autobiograficzna:
-
Rodzaj pamięci epizodycznej (?)
Tyczy się wydarzeń, w których sami braliśmy udział
Zawiera szczegóły zarówno zdarzenia, jak i okoliczności
zapamiętania informacji
Istnieje mnemotechnika miejsc, pomagająca na próbie
transferu wiedzy semantycznej do epizodycznej, lub
wykorzystania jej utrwalonych schematów.
Np. zapamiętywanie pocztu Królów Polski przy
wykorzystaniu cech charakterystycznych drogi do
szkoły/pracy.
Blokowe modele pamięci:
System modułowy
Umysł składa się z:
•
Przetworników (pozyskiwanie energii)
•
Systemów centralnych (wnioskowanie i tworzenie
przekonań)
•
Modułów (pośredniczenie między modułami a SC)
System modułowy
Istota modułów jest ich zależność od dziedziny
oraz automatyczność
Wyższe funkcje poznawcze są realizowane za pomocą
uniwersalnego systemu przetwarzania
Atkinson i Shiffrin
Informacje ze środowiska trafiają do USTS, gdzie
następnie poprzez procesy uwagi selektywnie trafiają do
STS.
Procesy kontrolne decydują o ich dalszym losie:
Sterowania zachowaniem
Włączenia do pamięci długotrwałej
Zapis z STS do LTS jest powolny
Lehrl i Fischer.
Pomiar analiz przy użyciu jednostek czasu i informacji.
System percepcyjny przetwarza 10/9 - 10/11 bitów
informacji na sekundę
Kanały percepcyjne analizują 10/7 bitów/s
Informacje z różnych analizatorów podlegają integracji a
następnie selekcji. Procesy te zachodzą między
przechowalnia a pamięcią długotrwała.
Przechowalnia jest w stanie przetrzymywać przez 5,4
sek. 80 bitów:
11 dwucyfrowych liczb
Ciągu 16 losowych liczb/liter
Technika wolnych skojarzeń, wraz z
ich swobodnym odtwarzaniem
wykazała:
Lepsze zapamiętywanie treści pierwszych i ostatnich z
listy.
Im większe opóźnienie, tym słabszy efekt świeżości.
Efektem utraty informacji z STM jest jej zaniknięcie, a z
LTM utrata dostępu.
Pojawia się wtedy efekt końca języka
Procesualne modele pamięci:
Craik i Lokhart przyjęli, że trwałość śladów
pamięciowych wiąże się z ich poziomem
przetwarzania.. Zapisy pamięciowe są efektem
ubocznym percepcyjnej analizy stymulacji.
Analiza percepcyjna angażuje również wieloaspektową
interpretację stymulacji.
Ślady pamięciowe nie są odwzorowaniem bodźca, a
zapisem operacji poznawczej składającej się na proces
jego percepcji.
Odpamiętywanie jest próba odtworzenia sytuacji
percepcyjnej.
Dla uproszczenia przyjęli oni poziomy przetwarzania:
Płytsze – odwołujące się do analiza fizycznych
właściwości stymulacji
Głębsze – związane ze znaczeniem sytuacji
Efekt auro referencji – związany z głębokim
przetwarzaniem w kontekście własnej osoby. Ilościowo
nie jakościowo różny od przetwarzania głębokiego.
Procesy wspomagające
zapamiętywanie:
Powtarzanie podtrzymujące – aktywne podtrzymywanie
informacji na tym samym poziomie
Powtarzanie pogłębiające -zastosowanie nowych, najczęściej
semantycznych operacji w stosunku do materiału
pamięciowego. Prowadzi do pogłębienia jego przetworzenia.
Pobudzenie
(Kleinsmith, Kaplan)
Poziom optymalny: adekwatny do zadania
Dla pamięci:
Wysokie pobudzenie – słabsze zapamiętywanie, lepsze
pamiętanie
Niskie pobudzenie – odwrotnie
Rano – szybkie odtwarzanie
Po południu – długotrwałe zapamiętywanie
Powtarzanie
Dane BBC o zmianie częstotliwości
90% wiedziało o zmianie
20% próbowało podać nową długość fal
Znaczenie:
A: cnota, historia, cisza, życie, nadzieja, wartość,
matematyka, niezgoda, idea
B: kościół, żebrak, dywan, ramię, czapka, imbryk, smok,
armata, jabłko
C: Wielkie szare słonie wystraszone przez szalejące
płomienie tratowały maleńkie bezbronne króliki
Przewidywalność:
Dwa opowiadania(s. 82): przewidywalność języka jest
wysoka!
Przebiegły młody lisek chciał --- małą
czerwona kurkę na ---. Na wiele sposobów
starał --- ją złapać. Ale ona --- małą kurką.
Żaden z --- przebiegłego liska się nie ---. Stał
się całkiem chudy --- złapać małą czerwona
kurkę. --- dnia przebiegły mały lisek --- do
swojej mamy: „Dzisiaj --- małą czerwona kurkę.
Mam --- najlepszy ze wszystkich.” Podniósł ---,
przerzucił go sobie przez ---. „Włożę małą
czerwona kurkę --- tego worka”, powiedział do -- mamy.
Słowa te wypowiedziane były --obraźliwych zamiarów, ale gwałtowne --Heathcliffa nie mogło znieść --- pozorów
obelgi ze strony ---, którego już wtedy
zdawał --- nienawidzić jako rywala. Porwał -- z gorącym sosem jabłecznym (--- rzecz,
jaka mu wpadła w rękę) i cisnął go w --gościowi. Edgar podniósł lament, --sprowadził na miejsce zajścia --- i
Katarzynę. Pan Ernshaw --- winowajcę i
zaciągnął do ---, musiał mu sprawić ciężkie
lanie ---, bo wrócił cały czerwony i ---.
Pamięć przemijająca
Badania tyczą się głównie pamięci echoicznej oraz
ikonicznej.
Odkrycie pamięci ikonicznej dokonał Sperling, przy
pomocy procedury odtwarzania częściowego.
W pamięci przechowywana jest nie tylko sama treść, ale
także fizyczne własności bodźca. Kodowanie zawiera
wszystkie własności bodźca, i umożliwia analizę ze
względu na dowolne kryterium.
Podlega interferencji wywołane nowymi informacjami.
Gdy nowy bodziec pojawia się przed 100ms, to bodźce
integrowane są jako całość (no – oraz I zintegrowane
zostaną jako +).
Gdy odległość większa niż 100ms, to następuje
maskowanie wsteczne, i ten pierwszy ulega całkowitemu
zatarciu.
Przy przetwarzaniu echoicznym informacje z kanału
ignorowanego przechowywano przez 2 sek.
Modyfikacja w STM zachodzi, gdy:
Upływa czas
Interferują treści przechowywane (im podobniejsze, tym
bardziej)
Przekierowanie uwagi
Technika na powiększenie pojemności uwagi jets
grupowanie, czyli reorganizacja materiału:
123987 można łatwiej zapamiętać jako 123 oraz 987,
tworząc 2 kęsy informacji z 6.
Pamięci nie można „oszukiwać w nieskończoność”.
Ilość brył (fraz złożonych z 8 słów ) jest mniejsza, niż
małych (jednosylabowych).
Badania nad pamięcią w Królestwie
brytyjskim
dzieci walijskie pamiętały mniej, gorzej liczyły.
Odpowiedzialny za to jest ich język, składający się z większej
ilości liter.
podobieństwo fonologiczne
Zaobserwowano pomyłki w zakresie zapamiętywanie liter
podobnych brzmieniowo (B i P) w kontraście do
niepodobnych (B i Z), niezależnie, od kanału w jaki je
pokazano. Określono to efektem podobieństwa
fonologicznego.
Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej:
Sekwencyjne (badanie Sternberga rozpoznania obiektu w
szeregu prezentowanym przez 1,2sek)
Wyczerpujące – zawsze przeczesywane są wszystkie
elementy, brak kontroli i możliwości wygaszenia
Pamięć robocza
odpowiedzialna jest za przechowywanie oraz przetwarzanie
informacji.
Pamięć robocza
Posiada 4 podstawowe funkcje:
Przechowywanie – odpowiada funkcji pamięci krótkotrwałej
Przetwarzanie – odpowiada funkcji uwagi
Nadzorowanie– odpowiada funkcji uwagi
koordynacja– odpowiada funkcji uwagi
centralny system wykonawczy
– system niejednorodny, poznawczy nadzorca.
Funkcje CSW
bieżące przetwarzanie – realizowanie konkretnych
operacji poznawczych wchodzących w skład danego
zadania. Wykorzystuje podsystemy pamięciowe
koordynacja buforów: ujawnia się przy wykonywaniu
czynności równoczesnych. Im większe wymagania od
sytuacji spadek szybkości przetwarzania
nadzór – kontrola nad bieżącym przetwarzaniem
informacji. Aktualizacja zawartości buforów, usuwanie
elementów już zbędnych, planowanie i koordynacja w
stacjach nowych
systemowi centralnemu podlegają
3 bufory:
pętla fonologiczna
Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
Bufor epizodyczny
pętla fonologiczna
– przechowuje informacje fonologiczne.
Magazyn fonologiczny -zbiór bodźców słuchowych
Pętla artykulacyjna – mechanizm wywołujący powtórki
zapamiętanych danych
pętla fonologiczna
Istnieją 2 mechanizmy przechowywania:
pasywny (magazynuje informacje, nie odświeżane zanikają w
około 2sek)
aktywny – technika bezgłośnych powtórek,
wykorzystujących brzmienie nie znaczenie słowa. Stąd
interferencja przy podobnym brzemieniu a różnym
znaczeniu.
Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
analogiczny do pętli fonologicznej. Przechowuje materiał
ikoniczny.
Magazyn wzrokowy – zbiór bodźców
Wewnętrzny skryba – aktywna rola planowania sekwencji
ruchów i tworzenia wyobrażeń
Bufor epizodyczny
czasowe przechowywanie zintegrowanych epizodów,
reprezentowanych równocześnie za pomocą kilku
kodów.uczestniczy w wydobywaniu informacji z pamięci
długotrwałej
Systemy pamięci trwałej:
Pamięć semantyczna
Wiąże się ona ściśle z systemem słownym i jego funkcjami, a jedną
z jej charakterystycznych cech jest uogólnianie. Dane
przechowywane w tym rodzaju pamięci nie ograniczają się do
faktów jednostkowych, lecz informują nas o tym, co wspólne lub
odmienne; są nimi prawa, formuły itp. Zmiany w tej kategorii
pamięci, w odróżnieniu od epizodycznej zachodzą niezwykle
rzadko, gdyż tworzą one pewne prawidła, schematy do których
doczepiane są konkretne dane zmagazynowane w pamięci
epizodycznej. Inaczej mówiąc, pamięć semantyczna tworzy
określony schemat, dzięki któremu nasz zasób informacji staje się
uporządkowany.
pamięć epizodyczna
odpowiedzialna za przechowywanie danych o faktach
jednostkowych, rozgrywających się w danym czasie i
miejscu. Jeżeli jest więcej informacji, to zależności między
nimi mają charakter jedynie sytuacyjny. Nie następują tu
uogólnienia. Pamięć taka jest jedynie zbiorem faktów.
pamięć epizodyczna
Występuje datowanie wydarzeń (raczej dzień niż
godzina)
Określenie relacji z innymi, ważnymi wydarzeniami
Angażują głębsze przetwarzanie (Craik i Tulving)
Źródło wewnętrzne wiąże się z lepszym jego
pamiętaniem (Jackoby)
Materiał konkretny oraz obrazowy jest lepiej kodowany
niż abstrakcyjny i słowny (Paivio)
Pamięć autobiograficzna:
Przechowuje informacje na temat faktów z własnego
życia
Ma odniesienie do JA
5 właściwości wg Maruszewskeigo:
1.
organizacja oparta o reguły rządzące przebiegiem
interakcji społecznych
2.
udział elementów epizodycznych i semantycznych
3.
silne powiązanie z kontekstem
4.
silne naładowanie emocjonalne
5.
niski stopień preparacji informacji
Fazy procesu pamięciowego:
zapamiętywanie
przechowywanie
opamiętywanie
Zapamiętywanie
proces kodowania – automatyczny proces tworzenia
reprezentacji informacji.
Prawo Ebbinghausa
zależność między długością listy a liczba powtórzeń niezbędnych do jej
bezbłędnego zapamiętania
Zasada oszczędności przy ponownym uczeniu się – liniowa
funkcja ilości powtórzeń w dniu poprzednim
.
Rozłożenie powtórek w czasie wpływa
na zapamiętywanie
Jost – 30 powtórzeń dziennie lub powtórzenia po 10
następnie procedura ponownego uczenia się, aż do bezbłędnego
odtworzenia
Efekt – ilość prób potrzebnych do odtworzenia bezbłędnego
Skomasowane uczenie się – 9
Rozłożone w czasie - 7,6
Baddeley i nauka pisania na komputerze na poczcie
brytyjskiej.
Grupowanie kategorialne:
kojarzenie słowa z kategoriami wyższego rzędu,
reprezentującymi nazwę kategorii. Pojawiają się jednak
intruzje (słowa związane znaczeniowo, ale nieobecne w
tekście).
Elaboracja
opracowanie materiału, pomagające na dodaniu do
informacji czegoś, czego wcześniej nie było
np. powiązanie z posiadaną wiedzą, ale także zachowania
eksploracyjne dążące do wyjaśniania informacji
Efekt specyficzności kodowania-związane ze znaczeniem
słowa
Interferencja proaktywna
zakłócenie procesu nabywania, utrwalania bądź
przechowywania nowej wiedzy poprzez informacje wcześniej
nabyte
Konsolidacja śladu pamięciowego
utrwalenie śladu pamięciowego w mózgu, poprzez
dokonanie na nim zmian. Poprzez powtarzanie informacji
dochodzi do reaktywacji śladu pamięciowego, a ten z kolei
ulega utrwaleniu.
Techniki mnemoniczne
(mnemotechniki)
Przechowywanie
spadek ilości zapamiętanych informacji jest dynamiczny.
Szczególnie widoczny jest przy materiale bezsensownym
(60% w 9 godzin)
Lepiej przechowywany jest materiał sensowny
Ballard – uczenie sylab i wiersza.
Po tygodniu odtwarzanie i porównanie z poziomem
wyjściowym (nie maximum)
Sylaby – 70%
Wiersz – 90%
Zdolności językowe najszybciej spadają w 3 pierwsze lata.
H.M. – osoba z uszkodzonym Hipokampem. Nie uczył się
nowych rzeczy, nie przyswajał wiedzy semantycznej ani
epizodycznej.
Jednak pozostawały w nim ślady pamięci proceduralnej oraz
emocjonalnej.
Interferencja retroaktywna
zakłócanie i modyfikacja przechowywanych informacji
poprzez informacje świeże
Zanikanie śladu pamięciowego – spadek aktywacji
śladu pamięciowego poprzez brak jego aktywowania
Utrata wskazówek dostępu – informacja jest
dostępna, ale nieosiągalna poprzez wygaśnięcie ścieżki
dostępu
Reminiscencja – wzrost odtworzenia materiału bez jego
dodatkowego uczenia się
Zmiany w pamięci epizodycznej,
semantycznej i autobiograficznej
osoby starsze lepiej pamiętają fakty z okresu 10-30 lat,
niż pozostałe
Uzasadnienia:
zmniejszenie nowych czy zaskakujących wydarzeń
powoduje częstsze powracanie do wydarzeń starszych,
ich powtórki i aktualizacje
zachodzą zdarzenia istotne dla kształtowania tożsamości
odpamiętywanie
proces wydobywania informacji zakodowanych
przypominanie
wymienienie zapamiętanych słów
rozpoznanie
wskazanie, czy dane słowo było na liście
Paradoks frekwencji słów
słowa popularne są poprawniej wymieniane, a mniej
poprawnie rozpoznawane
Rola wskazówek naprowadzających
i kontekstu
Większy wpływ mają wskazówki na temat warunków
kodowania niż jej głębokości
Wskazówki mogą mieć charakter wewnętrzny,
odwołujące się do posiadanej wiedzy
Zgodność nastroju ułatwia odpamiętywanie
Pamięć świadków:
Pamięć faktu
Pamięć źródła faktu
Dysocjacja źródła
Efekt dezinformacji
wprowadzenie dodatkowych informacji do pamięci,
modyfikujące wspomnienia
Wszczepianie wspomnień
Wszczepienie wspomnienia
stodoła u Loftus 17% vs 3%
Zwiększenie prędkości samochodu poprzez dodanie etykiety
Wszczepianie wspomnień
charakterystyczne, prawdopodobne fakty są mylone z
rzeczywistymi
np. reklama batonów, mówiąca – pamiętasz, jakie pyszne
były za pierwszym razem?
Wmówienie, iż osoby są uzdolnione przestrzennie, co
jest wynikiem ich specyficznych zabawek w
niemowlęctwie
60% badanych przypominało sobie grzechotki, a 25%
krążki nad łóżeczkiem.