Transcript prof. Grzegorz Gorzelak - Strategia Rozwoju Województwa

Założenia strategii lubelskiej
Grzegorz Gorzelak
Lublin, 6 czerwca 2012 r.
O czym będę mówił
1.Dylematy metodologiczne strategii
. 2.Nowe spojrzenie na region lubelski:
• diagnoza
• cele
3.Tryb prac nad strategią
• harmonogram
• zestaw ekspertyz
• konsultant – urząd - władze
Dylematy metodologiczne strategii
Czyja strategia?
Własny dokument władzy czy dokument
miasta lub regionu?
Strategia jest własnym dokumentem władzy
– jest jej zobowiązaniem do podjęcia
określonych zadań.
Pole strategii
Jaki strategia ma mieć zakres?
– tylko to, co władza może podjąć bezpośrednio i
inspirować pośrednio,
– czy wszystko to, co dzieje się w regionie, a także
poza nim?
Tylko to, co leży zakresie w bezpośredniego i
pośredniego oddziaływania władzy regionu.
O czym strategia?
Rozwój czy zaspokojenie potrzeb?
Rozwój, ponieważ:
• zanim podzielisz, musisz wytworzyć. Strategia
ma zapewnić możliwości trwałego rozwoju.
• w rozwijającym się regionie potrzeby będą
lepiej zaspokajane.
Ile celów?
Dużo – tyle, ile problemów, czy mało, po ostrej
selekcji?
Celów powinno być niewiele, ponieważ:
• strategia to wybór;
• cele powinny odnosić się do najważniejszych,
„strategicznych” zagadnień;
• cele strategii nie powinny obejmować rutynowych
działań władzy;
• strategia powinna być „przyswajalna”.
Podsumowanie - jaka strategia?
• Odnosząca się do możliwości działania władzy –
reszta jest jej otoczeniem.
• Zorientowana prorozwojowo.
• Opierająca się na potencjałach endogennych –
zewnętrzna pomoc tylko wspiera własne wysiłki,
ale ich nie zastępuje.
• Dająca świadectwo dokonanych wyborów.
• Krótka i treściwa – ma ważne funkcje
promocyjne i informacyjne.
Spojrzenie spojrzenie
na region lubelski
Tradycyjne
na region lubelski
Niedoceniane potencjały rozwojowe województwa
lubelskiego:
– warunki naturalne, rozbudowany system obszarów chronionych,
spuścizna historyczna, wielokulturowa przeszłość jako fundamenty
rozwoju turystyki;
– rolnictwo jako filar gospodarki;
– przemysł wykorzystujący słabo wykorzystane zasoby surowców
energetycznych oraz kapitał społeczny, podwyższany przez rozwinięte
szkolnictwo wyższe;
– handel i transport towarowy wykorzystujący atuty tranzytowego,
przygranicznego położenia.
W.Janicki, Wprowadzenie, „Województwo lubelskie. Środowisko – społeczeństwo - gospodarka”,
Lublin 2011, s. 7.
Wizja - propozycja
• Lublin – stolica Polski Wschodniej, okno na Wschód,
silny ośrodek naukowy i akademicki wysokiej
jakości.
• Region zurbanizowany, miasta – ośrodki usług,
kultury, edukacji, przedsiębiorczości.
• Efektywne, wyspecjalizowane, dochodowe rolnictwo
i kompleks żywnościowy.
• Efektywne wykorzystywanie zasobów
przyrodniczych regionu.
• ???????????????
Wstępna diagnoza
Niski poziom urbanizacji
(„cały postęp ludzkości narodził się w miastach”)
Miasta w
Polsce
Polska
60,2%
Lubelskie 45,9%
Niekorzystna struktura społecznozawodowa, 2009
Roln
Przem
Bud Hand Finans Inne usł
Polska
15,8
21,6
6,5
25,0
3,9
27,1
Lubelskie
36,6
13,7
4,7
18,5
2,7
23,7
Nawe jeżeli statystyki są częściowo nieprawdziwe
– to jednak różnica jest znacząca!
Niska produktywność, szczególnie
rolnictwa, 2009
Max
Kategorie
Polska
Min
wartość
112 248
Lubl
Lubl,
Pl=100
wartość
58 420
1,9
58 420
68,8
Ogółem
84 895
woj
Mazow
Rol-Leś-Łow-Ry
18 335
Zachpom
37 920
Podkrp
5 499
6,9
10 544
57,5
Przemysł
96 934
Dolnśląs
125 133
Podkrp
77 341
1,6
83 505
86,1
Handel-Tr-Kom
102 301
Mazow
135 029 War-maz
86 206
1,6
91 462
89,4
Fin-Ubzp-Nierch
2119 17
Mazow
252 760
Małopol
174 241
1,5
188 746
89,1
77 608
Mazow
98 922
Podkrp
67 255
1,5
67 878
87,5
Pozost. usługi
woj
Lubel
Max/Min
W konsekwencji - niski PKB i wątła jego
dynamika
PKB/mieszkańca, 2009
Dynamika PKB, 1999-2009
Straty w kryzysie, PKB 2009/2008
Biedne gminy….
Dochody własne
gmin na
mieszkańca, 2004 r.
Nikły potencjał turystyczny
Regionalny potencjał
atrakcyjny dla turystyki
niszowej oraz
niskobudżetowej.
Mit agroturystyki.
Brak atrakcyjnej bazy
obsługowej.
Źródło: M.Kozak
Niewielkie znaczenie tranzytowe
• Tranzyt nie jest źródłem rozwoju regionalnego
– jedynie pasmowe usługi wzdłuż drogi.
• Obwodnica, autostrada, szybka kolej – efekt
tunelu, ogranicza rozwój lokalny.
• Przewozy towarowe na kierunku WschódZachód omijają region (korytarze północny i
południowy ważniejsze).
• Mity chińskie (Biała Podlaska) i szerokotorowe.
Nikłe korzyści z nadgranicznego położenia
• Granica „widoczna” w pasie jednego powiatu.
• Nikłe impulsy zza granicy – popyt ukraiński
coraz mniejszy – trudności gospodarcze,
postęp technologiczny.
• Położenie regionu w Polsce i Europie –
niekorzystne: peryferia peryferii.
• Tylko Lublin.
Lublin jako ośrodek akademicki
Przestrzenne zakresy
rekrutacji na studia
Źródło: M.Herbst
Rekrutacja i absorpcja: brain drain
Źródło: M.Herbst
Słabe tworzenie kapitału ludzkiego
Źródło: M.Herbst
Uczelnie za słabo przyczyniają się do
rozwoju
• Lublin w grupie miast o silnej funkcji
akademickiej, ale słabej zdolności do
absorpcji – podobnie jakToruń, Olsztyn,
Zielona Góra.
• Funkcja ośrodka akademickiego nie stanowi
ważnego impulsu rozwojowego miasta i
regionu, które raczej doświadczają drenażu
kapitału ludzkiego.
• Pewien efekt popytowy – niski efekt
podażowy.
Przemysł
• Relatywnie słabo rozwinięty, a postępy są
tylko pośrednio zależne od władz regionu.
• Wątłe zaangażowanie kapitału zagranicznego.
• Niski poziom „gospodarki wiedzy” – region nie
jest ani regionem nauki, ani technologii, ani
też nie jest „usieciowiony”.
• Zasoby węgla i perspektywy rozwoju
energetyki – decyzje zewnętrzne względem
regionu (kapitał prywatny, państwo).
Podsumowanie
• Rolnictwo jest raczej obciążeniem, nie zaś potencjałem.
• Położenie jest niekorzystne, peryferyjne, a impulsy z
zagranicy słabe.
• Potencjał turystyczny jest niewielki (głównie Lublin, choć
także Kazimierz-Nałęczów-Puławy i Zamość).
• Przemysł jest istotnym elementem gospodarki regionu –
jednak nie jest silnie rozwinięty i słabo zaawansowany
technologicznie.
• Wielkość tranzytu jest przeceniana, podobnie jak jego
rola gospodarcza.
Środki Unijne – jak je
wykorzystujemy?
• Prognozy (brak twardych ocen) są pesymistyczne: tylko
co piąte euro jest wydawane tak, że przyczynia się do
trwałego rozwoju.
• Papier jest cierpliwy: strategie i programy mówią o
rozwoju – w rzeczywistości projekty co najwyżej
przyczyniają się do poprawy życia mieszkańców
(klasyczny przykład: ścieżki rowerowe).
• Jeszcze do 2012 r., ale na pewno do 2020 r. powinniśmy
zwiększać efekty rozwojowe naszych polityk, w tym
szczególnie realizowanych przy wykorzystaniu funduszy
UE.
Głównie efekt popytowy, czy także
podażowy?
rPKB
Efekt popytowy
Efekt całkowity =
efekt popytowy
Efekt podażowy = 0
czas
Głównie efekt popytowy, czy także
podażowy?
rPKB
Efekt popytowy
Efekt całkowity<
efekt popytowy
czas
Efekt podażowy<0
Głównie efekt popytowy, czy także
podażowy?
rPKB
Efekt podażowy>0
Efekt całkowity
Efekt popytowy
czas
Pułapka braku trwałego efektu
podażowego
• Jeżeli zewnętrzne zasilenia 2004-2020(2022) nie
zainicjują trwałego wzrostu, to istnieje
niebezpieczeństwo, że gospodarka nie będzie w
stanie utrzymać, modernizować, a tym bardziej
rozbudować potencjału materialnego dzięki nim
stworzonego.
• Syndrom gminnego parku wodnego w makroskali
(ale także laboratoria, oczyszczalnie, autostrady –
może i opery? - itd.).
Ocena dotychczasowego wykonania
strategii: model 4 kapitałów
• Ujawnia często nieuświadamiane sprzeczności i
napięcia między celami strategii rozwoju regionu
• Pozwala na ocenę dotychczasowej realizacji strategii i
wyciągnięcie konstruktywnych wniosków dla jej
aktualizacji
• Pozwala na ocenę relacji strategii i programów
budowanych na jej podstawie – łącznie z oceną relacji
ważności celów i proporcji nakładów finansowych.
• Jednodniowe ćwiczenia – krok ku budowie nowej
strategii
Więcej informacji: „Studia Regionalne i Lokalne” z. 3(25), 2006:
http://www.studreg.uw.edu.pl/pdf/3_2006/Gorzelaketal_3_2006.pdf
Prioryte
t
Cel operacyjny
Kapitał
gospod
arczy
Kapitał
ludzki
Kapitał
społec
zny
Kapitał
natural
ny
potencjalny
potencjalny
potencjalny
potencjalny
Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do
tworzenia miejsc pracy
Restrukturyzacja tradycyjnych gałęzi regionalnej gospodarki
(w tym rolnictwo) i dostosowanie jej do reguł
wspólnego rynku
++
++
+
+
Rozwój i podnoszenie konkurencyjności regionalnego
agrobiznesu
++
+
+
-
Specjalizacja województwa w wybranych sektorach
produkcji i usług cechujących się wysokim poziomem
konkurencyjności
++
+
.
-
Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost
poziomu ich innowacyjności
++
+
+
.
Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego
wykorzystanie dla potrzeb gospodarki
+
++
.
+
Rozwój społeczeństwa informacyjnego
+
++
+
.
.
++
.
.
Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców
regionu
++
++
.
+
Wzrost zatrudnienia pozarolniczego
++
+
.
.
Lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich w regionie
++
+
+
.
Wspieranie integracji społecznej i ograniczanie poziomu
ubóstwa w regionie (zmniejszanie wykluczenia
społecznego)
+
+
++
.
Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego
(przemysły kultury) i społecznego w regionie
+
+
+
.
kapitał społeczny
+
+
++
.
Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego
+
+
+
+
Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich
dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy
Kształtowanie prorozwojowej polityki ludnościowej w
województwie
Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego
Poprawa dostępności komunikacyjnej województwa
Zachowanie i wzmacnianie różnorodności przyrodniczej,
krajobrazowej i kulturowej Lubelszczyzny (infrastruktura
ochrony środowiska)
Rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych
Lublina (podzielić?)
++
.
.
+
+
.
.
++
++
++
-
-
+
+
.
.
++
+
.
.
Poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny
rozwój obszarów wiejskich
Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa oraz poprawa
skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu
Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa w układzie
międzynarodowym, krajowym i transgranicznym
Zwiększenie zdolności instytucjonalnej regionu do prowadzenia
efektywnej polityki regionalnej
Poprawa skuteczności promocji regionu i zdolności do
przyciągania inwestycji z zewnątrz
Kierunki działań
1. Urbanizacja i rozwój miast
•
Lublin – „stolica” Polski Wschodniej, potencjalny
ośrodek ponadregionalnych funkcji metropolitalnych,
zdolny do powstrzymania „ucieczki mózgów” i
koncentrowania korzystnych procesów współpracy
transgranicznej (ale w warstwie nowoczesnych
usług).
•
Miasta o funkcjach ponadlokalnych (b. miasta
wojewódzkie, także Biłgoraj, Puławy) – ośrodki
kultury, elementów „usług wiedzy”, koncentracje
przedsiębiorczości.
•
Prorozwojowe wykorzystanie funduszy UE dla
wspomagania urbanizacji.
2. Przekształcenia na wsi
• Odchodzenie od rolnictwa: proces długofalowy,
zależny od pojawiania się szans poza rolnictwem –
także wskutek migracji.
• Wspólna Polityka Rolna tym przemianom
przeciwdziała – jak ją wykorzystać do przyspieszenia zmian strukturalnych?
• Wzrost produktywności rolnej dzięki specjalizacji
upraw, poprawie organizacji rynku itd. Tu WPR
może mieć pozytywne znaczenie.
3. Zwiększanie potencjału wiedzy
• Wspieranie najlepszych zespołów badawczych (ich
identyfikacja?). Pomoc w zakładaniu firm z nimi
związanych.
• Przyciąganie inwestorów zagranicznych niosących
zaawansowane technologie i chętnych do
nawiązania kontaktów z miejscowym zapleczem
B+R.
• Profilowanie wykształcenia do potrzeb i możliwości
gospodarki regionu.
• Prowadzenie sensownych szkoleń i kształcenia
ustawicznego – efektywne wykorzystanie środków
Europejskiego Funduszu Społecznego
4. Wymiar wschodni
• Pełniejsze wykorzystanie geopolitycznego
położenia regionu – Lublin jako ośrodek
promieniujący kulturą i nauką na Wschód.
• „Misyjne” wykorzystanie skąpych środków UE
na współpracę transgraniczną – budowanie
przyszłości z sąsiadami także dzięki
własnemu wysiłkowi.
Wykorzystanie lokalnych potencjałów
endogennych
• Potencjał badawczy ośrodków naukowych, nie tylko
Lublina (np. także Puław).
• Koncentracje przedsiębiorczości (Biłgoraj).
• Zasoby węgla.
• Koncentracje wysoko towarowych, obiecujących
sektorów gospodarki żywnościowej.
• Klaster „ Dolina Ekologicznej Żywności”.
• Lokalne atrakcje turystyczne.
• Inne – jakie?
I na zakończenie. . .
• Ostateczne decyzje podejmuje władza
polityczna – to jest jej strategia.
• Konsultant uzyskuje pomoc z urzędu
marszałkowskiego – dane, opracowania,
ekspertyzy itp.
• Początek rzeczywistej współpracy – przyjęcie
wspólnych założeń strategii.
Dziękuję za uwagę