Projekt „Piękna nasza Polska cała”

Alicja Rzetelska Jan Magnuszewski zespół: Gabriela Kurzac Kacper Koźluk

Położenie

Województwo lubelskie jest położone we wschodniej części Polski, między Wisłą a Bugiem (jedynie część powiatu puławskiego leży po zachodniej stronie Wisły). Graniczy z: -

Białorusią Ukrainą

na długości 165,2 km na wschodzie na długości 282,5 km na wschodzie oraz z województwami:

podkarpackim

na długości 297,4 km na południu

podlaskim

na długości 3,9 km na północy

mazowieckim

na długości 362,6 km na północy i zachodzie

świętokrzyskim

na długości 33,1 km na zachodzie

Informacje ogólne

Lubelszczyzna

to ogromna i urozmaicona kraina położona na prawym brzegu Wisły. Swoją nazwę zawdzięcza głównemu miastu

Lublinowi

. Posiada klimat kontynentalny z długimi, słonecznymi latami, mroźnymi zimami i umiarkowanymi opadami.

Większość terenów Lubelszczyzny to użytki rolnicze. Długie, obłe pagóry pokryte szachownicą pól to charakterystyczny i malowniczy obrazek tej krainy. Na tym tle wyróżniają się okolice Wąwolnicy i Kazimierza Dolnego, gdzie występuje

największe nagromadzenie wąwozów lessowych w Europie (11 km na 1 km kwadratowy)

. Najbardziej wartościowym przyrodniczo obszarem Lubelszczyzny są

Lasy Janowskie

, w których znajdują się duże obszary stawów hodowlanych.

godło flaga

Historia

Historia województwa Lubelskiego sięga X wieku. Był to teren sporny między Rusią a państwem polskim. W XIV wieku powrócił do Polski za sprawą Kazimierza Wielkiego. W 1474r. król Kazimierz Jagiellończyk wydzielił z województwa Sandomierskiego, województwo lubelskie jako odrębny teren.

W połowie XVI wieku, na tereny Lubelszczyzny zaczęli zjeżdżać rzemieślnicy, kupcy i mieszkańcy miast, co spowodowało rozkwit tych ziem. Powstały wówczas ogromne majątki znanych rodów magnackich: Potockich, Zamoyskich, Czartoryskich i Firlejów.

W 1975 r. nastąpił podział administracyjny kraju, a tereny województwa Lubelskiego były podobne do dzisiejszych. Obecny kształt granic województwo uzyskało w 1999r.

Stroje ludowe

Lubelszczyzna jak każdy region ma swoje stroje ludowe .

G W A R Y

Współczesne woj. lubelskie obejmuje kilka głównych krain historycznych: - ziemię lubelską, - ziemię łukowską, - ziemię stężycką, - część ziemi radomskiej, - część Podlasia, - część ziemi chełmskiej, która należała do Rusi Czerwonej, - część Polesia.

Województwo lubelskie ma powierzchnię 25 122,49 km², co stanowi

8%

powierzchni Polski (3 miejsce). Siedzibą władz wojewódzkich jest

Lublin

Ludność

Pod względem liczby ludności, województwo lubelskie zajmuje 7 miejsce w kraju. Mieszka tu

5,8%

ludności Polski 2 ,24 mln osób.

Gęstość zaludnienia 89 osób/km

2

(średnia krajowa 124 osoby/km 2 ).

Na Lubelszczyźnie jest 40 miast. Największe z nich: Lublin (360 tys.), Chełm (ok. 70 tys.), Zamość (ok. 65 tys.), Biała Podlaska (ok. 60 tys.), Puławy (ok. 55 tys.), Kraśnik (47 tys.), Świdnik (40 tys.), Łuków (ok. 32 tys.), Biłgoraj (28 tys.), Lubartów (23 tys.).

Lubelszczyzna posiada 20 powiatów i 4 miasta na prawach powiatów. Największe powiaty: bialski, zamojski, chełmski, lubelski i biłgorajski.

Topografia terenu

Pod względem fizycznogeograficznym region lubelski leży w strefie pogranicza dwóch jednostek:

obszaru Europy Wschodniej i obszaru Europy Zachodniej.

Najwyższym punktem jest położony na Roztoczu Wschodnim

Krągły Goraj

, wzgórze ostańcowe o wysokości

388,7 m n.p.m.

Najniżej, na wysokości nie przekraczającej

109 m n.p.m.

, znajduje się dno doliny Wisły w gminie

Stężyca

. Rzeźba województwa układa się w 3 szerokie pasy: kotlin podgórskich, wyżyn i nizin.

Krainy geograficzne

- niziny staroglacjalne

Nizina Południowopodlaska Polesie Zachodnie

-wyżyny wapienne i lessowe

Wyżyna Lubelska Wyżyna Wołyńska Polesie Wołyńskie Roztocze

-kotliny podkarpackie

Kotlina Sandomierska Kotlina Hrubieszowska

Wyżyna lubelska

Wyżyna Lubelska

prawie w całości leży na terenie województwa lubelskiego, jedynie małe wykraczają na tereny województw sąsiednich.

Największe miasta Wyżyny Lubelskiej to

Lublin, Zamość i Kraśnik

.

Wyżyna słynie z

wąwozów lessowych

w okolicach Kazimierza Dolnego, Bochotnicy i Kraśnika. Jest lekko pofałdowana, pocięta wąwozami i dolinami rzecznymi o łagodnych zboczach. Po ulewnych deszczach powstają w nim małe zagłębienia, które z czasem przekształcają się w

wąwozy

potem w

parowy.

Wyżyna lubelska

Gleby Wyżyny Lubelskiej utworzone zostały na lessach , którymi pokryta jest cała wyżyna. Występują mady , bogate w próchnicę gleby brunatne i czarnoziemy, rędziny – gleby zasobne w wapń. Są również mniej żyzne gleby takie jak płowe i bielicowe z małą warstwą próchniczą. Odpowiedni klimat stworzył świetne warunki do uprawiania pszenicy, tytoniu i chmielu. Dzięki żyznym glebom Wyżyna Lubelska jest jednym z najbardziej rozwiniętych

rolniczo

obszarów Polski.

Najważniejszą rośliną jest

burak cukrowy

.

Lubelszczyzna to duże kompleksy leśne: Lasy Janowskie i Puszcza Solska, Lasy Sobiborskie , Włodawskie, Parczewskie i Kozłowłeckie.

Występujące najczęściej gatunki drzew: buk pospolity , jodła pospolita , dąb bezszypułkowy . Szczególnie cenny przyrodniczo, obok Roztoczańskiego Parku Narodowego jest obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jedynego pojezierza w Polsce znajdującego się poza zasięgiem ostatniego zlodowacenia. W 2002 roku obszarowi temu

UNESCO

nadało status

Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Polesie Zachodnie

". W centralnej części tego rezerwatu znajduje się Poleski Park Narodowy. Docelowo będzie to jeden z nielicznych na świecie trójpaństwowych rezerwatów biosfery: polsko-ukraińsko-białoruski.

Roztoczański Park Narodowy - oddzielna prezentacja Poleski Park Narodowy – oddzielna prezentacja

Surowce podstawowe

Województwo lubelskie jest na tle kraju dość zasobne w surowce mineralne. Z surowców podstawowych jedynie zasoby

węgla kamiennego

posiadają znaczenie ponadregionalne. Stanowią

15%

zasobów krajowych. Znaczną część zasobów krajowych stanowią również złoża ziemi krzemionkowej koło Rejowca (43,5%) i występujące w Annopolu złoża fosforytów (21,3%). Do pozostałych zasobów należą złoża: • ropy naftowej (w rejonie Lublina); • gazu ziemnego (głównie koło Świdnika i Tarnogrodu); • węgla brunatnego (w Sierskowoli k. Ryk i Trzydniku); • piasków szklarskich (koło Biłgoraja); • piasków formierskich (w rejonie Lubartowa).

Wody powierzchniowe

Całe województwo znajduje się w

dorzeczu Wisły.

Środkowa część województwa znajduje się w dorzeczu (drugiego stopnia) Wieprza, wschodnia – Bugu (Narwi). Największą rzeką w lubelskiej części dorzecza Bugu jest Krzna, której zlewnia zajmuje północno-wschodnią część województwa. Na Lubelszczyźnie po południowej stronie Roztocza największą rzeką jest Tanew. W południowej części Polesia Zachodniego znajduje się zespół

jezior krasowych.

Lublin – stolica regionu

Prawo lokacyjne miasto otrzymało w 1317 roku od księcia Władysława Łokietka. Najstarsze zabytki architektury pochodzą z VII-IX wieku.

Średniowieczny Lublin, w granicach murów miejskich, zajmował obszar ok. 7 ha. Miasto miało targowy i rzemieślniczy charakter.

W 1341 roku prawie doszczętnie zniszczyli je Tatarzy. W 1342 roku król Kazimierz Wielki nadał Lublinowi nowy przywilej lokacyjny, a miasto zostało opasane murami obronnymi i basztami.

Lublin – stolica regionu

Czasy największego rozkwitu przypadły od XVI do XVII wieku. W tym czasie Lublin stał się miejscem zjazdów i sejmików oraz poważnym ośrodkiem kulturalno - oświatowym. Zaczęły powstawać szkoły i drukarnie. W architekturze wykształciła się nawet lokalna odmiana polskiego renesansu zwana

renesansem lubelskim

. W tym stylu zbudowano prawie wszystkie domy w obrębie starego miasta. W okresie międzywojennym miasto rozwijało się nadal. Powstawały nowe zakłady przemysłowe, min.

pierwsza w Polsce fabryka samolotów.

Obecnie Lublin jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, naukowym i kulturalnym.

Lublin

Lublin nazywany jest stolicą wschodniej Polski - jest największym i najprężniej rozwijającym się miastem po tej stronie Wisły. Najsławniejsza ulica Lublina Krakowskie Przedmieście - to odcinek starego traktu biegnącego od zamku przez Grodzką, rynek i Bramę Krakowską ku dawnej stolicy Polski. W 1569 r. w Lublinie zebrał się sejm, który uchwalił umocnienie związku Polski i Litwy.

Lublin

Wartościowa architektura Lublina skupia się przede wszystkim na Starym Mieście. Obok średniowiecznej

Bramy Krakowskiej

,

neostylowy zamek lubelski

stanowi drugi rozpoznawalny symbol architektoniczny miasta. Budowę grodu na wzgórzu zamkowym przypisuje się Bolesławowi Chrobremu. Najstarszymi zachowanymi budowlami są:

kaplica św. Trójcy oraz XIII-wieczny donżon

. Z XIV wieku pochodzi również gotycka baszta obronna tuż obok Bramy Krakowskiej.

Zamość – „perła renesansu”, „Padwa Północy”

Miasto otaczają renesansowe fortyfikacje bastionowe. Większość zabudowy stanowią renesansowe kamienice, a katedra (d. kolegiata) należy do najwybitniejszych osiągnięć architektury późnego renesansu. W 1992 roku zamojskie Stare Miasto zostało wpisane na

Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Kazimierz Dolny

Centrum miejscowości leży w prześlicznej dolinie, otoczonej wysokimi na kilkadziesiąt metrów zalesionymi wzgórzami, przeoranymi przez głębokie lessowe wąwozy. Kameralność, urzekający wdzięk starej zabudowy i artystyczny klimat składają się na niezapomniany nastrój miasteczka. Główne zabytki to: kościół farny św. Jana Chrzciciela, ruiny zamku z XIV w., kamienice przy rynku i spichlerze z XVII w.

Janowiec

Naprzeciw Kazimierza, na lewym brzegu Wisły leży Janowiec. Jest to otoczone lasami spokojne letnisko, przyciągające turystów piękną scenerią i widocznymi z odległości kilku kilometrów ruinami zamku. W XX w był jedynym prywatnym zamkiem w krajach demokracji ludowej. Ostatni właściciel Leon Kozłowski sprzedał ruinę państwu, które utworzyło tu muzeum i rozpoczęło trwający do dziś remont.

Puławy – „Polskie Ateny”

Słyną z klasycystyczno-romantycznego zespołu pałacowo-parkowego Czarto ryskich (XVIII-XIX w.). Książę Adam Czartoryski stworzył tu oryginalną osadę, budynków w duchu antyku: pałac, pałacyk Marynki, kościół NMP, Świątynia Sybilli, Domek Grecki, Brama Rzymska Domek Żółty.

Dwa obiekty neogotyckie (Domek Go tycki) i orientalne (Altana Chińska). Romantycznego charakteru osady dopełnia krajobrazowy park angielski z labiryntem grot, arkadowych bram i tarasowych schodów.

Chełm

Chełm, z pięknymi barokowymi budowlami i podziemnym labiryntem wykutym w kredowym podłożu należy do najpiękniejszych miast wschodniej Polski. Centrum miasta to podłuż ny rynek wytyczony w średniowieczu - otaczają go XIX- i XX-wieczne domy.

Najcenniejszym zabytkiem jest kościół popijarski - świątynia późnego baroku w Polsce. Koniecznie trzeba zwiedzić wykute w kredowej skale podziemia - korytarze utworzyły w końcu niezwykły, 15-kilometrowy labirynt, którego 2-kilometrowy odcinek udostępniony jest turystom.

Nałęczów miasto-ogród

Położony pośród bogatych lasów i wąwozów, gdzie występują przepiękne zdrojowe wille, wzorowane na domach z tatrzańskich i alpejskich kurortów. W końcu XIX w.

był to już bardzo znany kurort, ulubiony przez najwybitniejszych polskich pisarzy: Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego. Centrum uzdrowiska stanowi rozległy Park Zdrojowy z klasycystycznym Pałacem Małachowskich.

Nałęczów słynie także z doskonałych wód mineralnych, Są tu wytwórnie znanych w całym kraju "Nałęczowianki" i "Cisowianki".

Romanów

Romanów to miejsce lat dziecinnych i późniejszych powrotów Józefa Ignacego Kraszewskiego - najpopularniejszego polskiego pisarza historycznego XIX wieku.

Tutejszy dwór, odbudowany po zniszczeniach wojennych, pełni od 1962 roku rolę Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego.

Możemy oglądać tu zbiór rękopisów oraz publikacji książkowych "ojca polskiej powieści". Kraszewski wydał 586 dzieł w 600 tomach.

Włodawa

Włodawa współistnienia zachowała trzech dawny religii i - katolicyzmu, prawosławia i judaizmu.

klimat kultur W pejzażu Włodawy górują wieże wspaniałego barokowego kościoła paulinów z XVIII w., wieże rusko-bizantyjskiej cerkwi z XIX w. oraz dach wielkiej synagogi z II poł.

XVIII w.

Od kilku lat jesienią organizowany jest Festiwal Trzech Kultur, obejmujący koncerty, wystawy, spektakle, warsztaty, a nawet nabo żeństwa w poszczególnych świątyniach.

Dęblin – forteca obronna

Dęblin to jeden z największych zespołów fortecznych wybudowanych przez wojska carskie na ziemiach polskich.

Wzniesiono go w wyniku realizacji planów obronnych trzydziestych XIX wieku.

Rosji na początku lat Pierwszym dziełem fortecznym o zarysie bastionowym - wzniesionym według systemu francuskiego inżyniera marszałka Sebastiana Vaubana był pięcioboczny fort-cytadela. W kolejnym etapie wzniesiono na jej obwodzie sześć fortów artyleryjskich. Rozmieszczono je na obydwóch brzegach Wisły i na lewym brzegu Wieprza w promieniu od 2,5 km do 3,6 km od cytadeli.

Kodeń

Kodeń słynie z sanktuarium maryjnego z cudownym wizerunkiem Madonny de Guadalupe, wykradzionym przez Mikołaja Sapiehę z kaplicy papieskiej w Rzymie. Papież obłożył klątwą zuchwałego Polaka, dał się jednak przebłagać, kiedy pobożny magnat doprowadził do zerwania sejmu, na którym miano przyznać innowiercom wolność religijną. W rok później Sapieha pojechał po papieskie błogosławieństwo do Rzymu, a po powrocie dokończył budowy wielkiego kościoła, wzorowanego na bazylice Św. Piotra.

Wola Okrzejska

Wola Okrzejska to niewielka wieś, miejsce urodzenia Henryka Sienkiewicza.

W odrestaurowanej oficynie dworskiej działa od 1966 roku muzeum wielkiego pisarza i noblisty. Muzeum zawiera w swoich zbiorach ponad 1500 tomów dzieł Sienkiewicza, analiz i innych opracowań. Towarzyszą im barwne rekwizyty i plakaty filmowych adaptacji, m.​in. "Pana Wołodyjowskiego", "W pustyni i w puszczy" oraz "Quo vadis".

Sobibór

Obok wsi Sobibór, w środku lasu, znajduje się stacja kolejowa. Przy stacji działał w latach 1942-1943 niemiecki obóz zagłady. Zamordowano tam ponad ćwierć miliona ludzi. 14 października 1943 w obozie wybuchł bunt więźniów, w wyniku którego zostało zabitych dwunastu esesmanów, a trzystu więźniom udało się uciec z obozu. Na postawie tej historii powstał filmu "Ucieczka z Sobiboru". Obecnie mieści się tam muzeum i pomnik upamiętniający dawny obóz.

Cmentarzysko Gotów II-IV w.

koło

Hrubieszowa

Ludność plemienia gockiego zatrzymała się w Kotlinie Hrubieszowskiej w trakcie swej długiej wędrówki z Pomorza nad Morze Czarne. Znalezione w 600 grobach fragmenty strojów, ozdób, naczyń i narzędzi radykalnie zmieniły dotychczasowe poglądy na kulturę ludów określanych jako barbarzyńskie.

Goci okazali się zdolnymi rzemieślnikami. Opanowali tkactwo, garncarstwo i kowalstwo, jubilerskie ozdoby ze złota i srebra.

Poziom ich rzemiosła znacznie przewyższał naszych praprzodków Słowian. Odkrywane groby dowodzą istnienia wśród mieszkańców osady

niezrozumiałych rytuałów pogrzebowych.

Bardzo mało tu pochówków mężczyzn, a wśród szkieletów kobiet często są znajdowane części bez głów i oddzielnie chowane kończyny. Świadczy to o dość makabrycznym obyczaju kawałkowania zwłok. Najciekawsze eksponaty pochodzące z masłomęckich wykopalisk można oglądać w Muzeum Zamojskim.

Ciekawostki

W województwie lubelskim znajduje się mała miejscowość Jeruzal w której kręcony jest serial TVP „Ranczo”

Ciekawe miejsce - Kozłówka

Oddzielna prezentacja

Źródła

• • • • • • • • • • • • • www.lubelskie.pl

www.lublin.uw.gov.pl

Dr hab. Andrzej Kokowski, Katedra Archeologii Wydziału Humanistycznego UMCS w Lublinie

www.lubelszczyzna.edu.com.pl

www.wrotalubelszczyzny.eu

www.lubelskie.bix.pl

www.pieknywschod.pl

www.paiz.gov.pl

sigma.wszia.edu.pl

teatrnn.pl

www.nid.pl

lubelskie.polskamultimedialna.pl

www.polskieszlaki.pl