Transcript ,,Potop” Henryk Sienkiewicz

,,Potop”
Henryk Sienkiewicz
Autor :
Jeden z najbardziej znanych pisarzy
polskich,
dostał nagrodę nobla za Quo vadis,
napisał słynną Trylogię: ogniem i
mieczem, Potop, pan Wołodyjowski;
poprzez podróże do Afryki i Egiptu
napisał powieść ,,W pustyni i w
puszczy'',
jego zwłoki pochowano w
podziemiach katedry warszawskiej.
**********
• Potop Henryka Sienkiewicza
jest drugą częścią jego
Trylogii. Sienkiewicz skończył
pisać powieść w 1886 roku.
Potop w zamierzeniu autora
powstał jako utwór „ku
pokrzepieniu serc” Polaków,
którzy starali się zachować
tożsamość narodową mimo
braku własnego państwa.
**********
• Powieść napisana została w
konkretnym celu ponad sto lat
temu, jednak czas, który
minął od jej powstania, nie
zmniejszył jej atrakcyjności.
*****1*****
W roku 1654 Bogdan Chmielnicki
poddał się Rosji. Stało się to
przyczyną polsko-rosyjskiej wojny.
W tym samym roku na Białoruś i
Litwę wkroczyły dwie ogromne
rosyjskie armie. Sienkiewicz, z
uwagi na carską cenzurę nie może
mówić o wojnie tej wprost, dlatego
nazywa ją bądź wojną z
Septentrionami bądź wojną z
Chowańskim.
*****2*****
Przedstawiciel majętnego
rodu na Żmudzi, Herakliusz
Billewicz, przekazał w
testamencie całą swoją
majętność wnuczce
Aleksandrze, która została
oddana pod opiekę szlachcie
laudańskiej. Na jej męża
wyznaczył Andrzeja Kmicica,
jemu też zapisał w spadku
wieś Lubicz. Nastaje rok
1655.
*****3*****
Kmicic przedstawia się
Aleksandrze w Wodoktach i
uderza do niej w konkury.
Panna odwzajemnia uczucie. 4.
Pobyt szlachty w Lubiczu.
Oddaje się ona pijatykom i
rozpuście, powodując
dewastację starego dworku.
*****4*****
Towarzystwo Kmicica
sprowokowało zatargów
karczmie, w wyniku którego
wybiła ich okoliczna szlachta.
*****5*****
Kmicic z zemsty podpala
domy Butrymów,
mieszkańców
Wołomontowicz, a ich samych
morduje. Przerażona Oleńka
ukrywa Kmicica przed
ścigającymi go Butrymami. Po
zażegnaniu
niebezpieczeństwa zrywa
zaręczyny i wypędza go.
*****6*****
Niezrażony Kmicic porywa
Oleńkę, której tymczasem
oświadczył się
Wołodyjowskiego. Zdołał on
zranić Kmicica w pojedynku,
jednak widząc jego uczucie do
dziewczyny, postanowił
pomóc mu odzyskać dobrą
reputację i zrehabilitować swe
warcholstwo.
*****7*****
Nadeszła wiosna roku 1655.
Dowodzeni przez Wittenberga
Szwedzi najeżdżają Polskę,
wykorzystując jej zaangażowanie w
walkę z Rosją. W pierwszej
kolejności szwedzkie wojska
uderzają na Wielkopolskę. Szwedom
towarzyszy Hieronim Radziejowski,
podkanclerzy koronny skazany na
wygnanie za warcholstwo i intrygi
przeciwko Janowi Kazimierzowi.
W 1652 roku zbiegł do Szwecji,
gdzie pałając żądzą zemsty,
namówił Szwedów do napaści na
Polskę.
*****8*****
Pod Ujściem ma miejsce
kapitulacja - Krzysztof
Opaliński, wojewoda
poznański, wraz z
Radziejowskim i Wirtzem
przekazuje we władanie
szwedzkiemu królowi
Wielkopolskę.
*****9*****
Jan Kazimierz, gdy nie udało
mu się zwołać pospolitego
ruszenia, sam wyrusza pod
Kraków, którego obronę
powierzył Stefanowi
Czarnieckiemu.
*****10*****
W Kiejdanach odbywa się
uczta, w której bierze udział
Kmicic, który jest stronnikiem
Radziwiłła. Zagłoba wraz z
braćmi Janem i Stanisławem
Skrzetuskimi dotarł na Litwę.
Pragną pod wodzą Janusza
Radziwiłła, wielkiego
hetmana litewskiego, stanąć
w obronie kraju.
*****11*****
Do kompanii przyłącza się w
Upicie Michał Wołodyjowski.
Oleńka wraz ze stryjem
Tomaszem Billewiczem
przebywa w Kiejdanach.
Kmicic, który uważa
Radziwiłła za obrońcę kraju,
przysięga mu wierność.
*****12*****
Kmicic, oszukany przez hetmana,
przyłączył się do zdrajcy. Hetman
aresztował pozostałych oficerów i
skazał na śmierć. Wtedy Kmicic
prosił o łaskę dla nich i uzyskał
zapewnienie hetmana, że zostaną
jedynie internowani. Do Birżów
eskortowani byli przez Rocha
Kowalskiego. Na szczęście dzięki
przebiegłości i sprytowi Zagłobie
udaje się ich uratować. Okazało się,
że wbrew obietnicom hetmana mieli
zostać rozstrzelani przez
komendanta miasta.
*****13*****
Kmicic chciał zabrać Billewiczów do
Kiejdan. Oleńkę uratował
Wołodyjowski, nakazując przy tym
rozstrzelanie Kmicica, uznanego za
zdrajcę. W ostatniej chwili Zagłoba
uratował mu życie, który dzięki
przejętym listom dowiedział się o
wstawiennictwie Kmicica za
skazanymi oficerami.
*****14.*****
Bogusław Radziwiłł gości w
Pilwiszkach
AndrzejaKmicica. Podczas
tego pobytu Kmicic zdaje
sobie wreszcie sprawę z
przewrotności Radziwiłłów.
Usiłował porwać Bogusława,
lecz raniony cudem uniknął
śmierci.
*****15*****
Ciężko rannym Kmicicem opiekuje
się Soroka. Ukrywa go w leśnej
chacie smolarzy, należącej do
Kiemliczów. Pan Andrzej przeżywa
duchowy przełom, na jego znak
przybiera nowe nazwisko Babinicz.
*****16*****
Kmicic wypowiada listownie
służbę Januszowi
Radziwiłłowi. Wówczas
bracia oczerniają go
rozgłaszając, że miał zamiar
porwania króla i przekazania
go Szwedom. Kmicic
poinformował w innym liście
Wołodyjowskiego na temat
zdrady Radziwiłłów.
*****17*****
Kmicic wyrusza do Jana Kazimierza
na Śląsk. Udało mu się podsłuchać
prowadzoną po niemiecku rozmowę
dowódcy szwedzkich wojsk
Wrzeszczowiczem i barona Lisoli
dotyczącą planu zdobycia
Częstochowy i zagarnięcia
jasnogórskiego skarbca. Dzięki
zdobytym informacjom Kmicic
ostrzega o ataku przeora klasztoru
na Jasnej Górze, księdza
Kordeckiego.
*****18*****
W dzień 8 listopada
szwedzkie wojska przybywają
pod klasztorne mury.
Szwedami dowodzi
wspomniany
Wrzeszeczowicz. Stara się on
bezskutecznie namówić
zakonników na otwarcie bram
klasztoru. Mnisi podejmują
decyzję o obronie Jasnej Góry.
Postanawia im w tym pomóc
Babinicz.
*****19*****
Dziesięć dni później, 18
listopada, pod klasztor
przybywają Szwedzi pod
wodzą Millera. Jednak mimo
kilkakrotnego szturmu nie
zdobywają klasztoru.
Babinicz odznacza się wielką
dzielnością i męstwem, a
także przywódczymi
zdolnościami. Zyskuje sobie
tym uznanie księdza
Kordeckiego.
*****20*****
Do obrońców przybywa poseł
z ostrzeżeniem o ściągniętych
z Krakowa działach
burzących. Babinicz
przekrada się nocą do obozu
wroga i wysadza prochem
kolumbrynę. Zostaje jednak
złapany. W niewoli torturuje
go zdrajca Kuklinowski.
Bracia Kiemliczowie
pomagają mu uciec.
*****21*****
Po ostatnim szturmie
przypuszczonym 25 grudnia,
wojska szwedzkie zarządzają
odwrót. Wówczas przeor
klasztoru, myśląc, że Babinicz
zginął, ujawnił jego
prawdziwe nazwisko.
*****22*****
Kmicic spotyka się z królem
Janem Kazimierzem i donosi
mu o zaistniałych wypadkach.
Król, choć nie do końca ufa
jego doniesieniom, powraca do
kraju. Rozgrywa się bitwa, w
której przed szwedzką
niewolą ratują króla górale.
Ciężko ranny Babinicz,
postanawia wyznać swoje
prawdziwe nazwisko.
*****23*****
Przebywający w Tykocinie
Janusz Radziwiłł, zostaje
oblężony przez Sapiehę, pod
którego wodzą walczą
Zagłoba i Wołodyjowski. 31
grudnia Radziwiłł umiera.
*****24*****
Chan tatarski przysyła z
pomocą Rzeczypospolitej swój
oddział, wedle rozkazu króla
dowództwo nad Tatarami
obejmuje Kmicic.
*****25*****
Anusia Borzobohata, dwórka
księżnej Wiśniowieckiej,
wpada w oko Zamojskiemu,
planuje jej uprowadzenie..
Kmicic udaremnia te plany i
zawozi dziewczynę do Białej.
Stamtąd Anusię odesłano do
Grodna. Jednak po drodze
wpadła w ręce Bogusława
Radziwiłła, który umieścił ją
w Taurogach razem z Oleńką.
*****26*****
Soroka zostaje podstępnie
schwytany przez Sakowicza.
Zostaje skazany na śmierć na
palu. Kmicic bezskutecznie
zabiega o jego uwolnienie.
Zbuntowane oddziały
Radziwiłła postanawiają
wobec tego zaatakować
Bogusława.
*****27*****
Poczynania szwedzkiej armii
najpierw u ujścia Sanu do
Wisły, później w Jarosławiu,
w bitwie pod Warką i w
Warszawie, która została
zdobyta. Dopiero po
Prostkami Czarniecki odciął
Szwedom możliwość dotarcia
do obozu Karola Gustawa.
*****28*****
Zakochany Bogusław zabiega
o względy przetrzymywanej
w Taurogach Oleńki. Z kolei,
kiedy Radziwiłł wyjechał
walczyć z Sapiehą, swoje
zakusy wobec Anusi
Borzobochatej stara się
zrealizować pan Sakowicz.
*****29*****
Kmicic prowadzi wojnę
podjazdową z wojskami
znienawidzonego magnata
Radziwiłła. Kmicicowi udaje
się pokonać Bogusława w
pojedynku. Puszcza go jednak
wolno, ze strachu o życie
ukochanej Oleńki.
*****30*****
Tomasz Billewicz, stryj
Oleńki, dowodzący na
Żmudzi oddziałem zbrojnym,
pomaga w ucieczce obu
pannom. Odwozi Anusię i
Oleńkę do Wołmontowicz.
*****31*****
Sakowicz, poszukujący
oddziału Billewicza,
przechwytuje list, z którego
dowiaduje się o miejscu
pobytu panien. Postanawia
zaatakować Wołmontowicze.
W decydującej chwili na
pomoc Kmicic. Nie może
jednak powrócić i zostać z
ukochaną, gdyż ma rozkaz
walczyć z Rakoczym na
południu Polski.
*****32*****
Zamierzająca wstąpić do
zakonu Oleńka, przypadkiem
spotyka w Lubiczu ciężko
rannego Kmicica. Brał on
udział w węgierskiej wojnie z
1657 roku. Oleńka przebacza
umierającemu, ale nie chce
mieć z nim nic wspólnego.
*****33*****
Wołodyjowski przywozi
królewski list rehabilitujący
Kmicica. Zostaje on
odczytany w Upicie, podczas
mszy. Oleńka, dowiedziawszy
się o tym, prosi ukochanego
Kmicica o przebaczenie za jej
niesłuszną surowość.
PROBLEMATYKA
POWIEŚCI
Powieść ukazywała się w odcinkach
w latach
1884 - 1886. Drukowały ją
jednocześnie trzy czasopisma:
krakowski "Czasie", warszawskie
"Słowo" i wielkopolski "Dziennik
Poznański". Dzięki temu nową
powieść mogli czytać mieszkańcy
wszystkich trzech zaborów. W
październiku roku 1886 ukazało się
książkowe, sześciotomowe, wydanie
"Potopu".
Tło historyczne powieści
Napisanie powieści poprzedziły bardzo dokładne
studia Sienkiewicza nad historia potopu
szwedzkiego. Pisarz zapoznał się z kronikami,
opracowaniami historycznymi, listami i
pamiętnikami, a także herbarzami. W powieść
wpleciona została autentyczna mowa
Zamoyskiego, skierowana do jasnogórskich
zakonników, a także oryginalne listy braci
Janusza i Bogusława Radziwiłłów. Obrazy
awantur i bójek, sceny pojedynków i opisy bitew
zaczerpnął autor z "Pamiętników" Jana
Chryzostoma Paska. Sienkiewicz wzorował się
też na jego języku i stylu, stosując w powieści
staropolskie zwroty.
KONIEC
WYKONAŁA :
Marlena Rubas z kl. 1 E