Transcript KRZYŻACY
KRZYŻACY
HENRYK SIENKIEWICZ
AUTOR:
Henryk Adam Aleksander Pius
Sienkiewicz herbu Oszyk, pseudonim Litwos (u
r. 5 maja 1846 w Woli Okrzejskiej, zm. 15
listopada 1916 w Vevey) – polski
nowelista, powieściopisarz i publicysta;
laureat Nagrody Nobla w dziedzinie
literatury w 1905 za całokształt twórczości[1],
jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich
przełomu XIX i XX wieku.
Henryk Sienkiewicz był kawalerem
francuskiej Legii Honorowej i członkiem
zagranicznym Serbskiej Akademii Nauk i
Umiejętności.
TWÓRCZOŚĆ AUTORA:
Nowele:
1872 Humoreski z teki Worszyłły
1875 Stary sługa
1876 Hania
1877 Selim Mirza
1877 Szkice węglem
1878 Komedia z pomyłek
1878 Janko Muzykant
1879 Przez stepy
1880 Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela
1880 Niewola tatarska
1880 Za chlebem – na jej podstawie powstało libretto do
opery Konstantego Gorskiego
1880 Orso
1881 W krainie złota
1881 Latarnik
1882 Bartek Zwycięzca
1882 Jamioł
1888 Ta trzecia
1889 Sachem
1889 Wspomnienie z Maripozy
1892 Pójdźmy za Nim!
1897 Na jasnym brzegu
Powieści:
1872 Na marne
Trylogia:
Ogniem i mieczem (1884)
Potop (1886)
Pan Wołodyjowski (1888)
1891 Bez dogmatu
1894 Rodzina Połanieckich
1896 Quo vadis
1900 Krzyżacy
1906 Na polu chwały
1910 Wiry
1912 W pustyni i w puszczy
1914 Legiony
Inne utwory:
1880 Listy z podróży do
Ameryki (reportaże)
1890 Listy z Afryki (reportaże)
1900 Zagłoba swatem (sztuka
sceniczna)
TYTUŁ:
Krzyżacy – powieść historyczna Henryka
Sienkiewicza, która ukazała się po raz pierwszy
w czasopiśmie "Tygodnik Ilustrowany" od lutego
1897 do lipca 1900 roku, a w postaci książkowej
w roku 1900.
W okresie publikacji powieść była protestem
przeciwko germanizacji prowadzonej przez
władze zaboru pruskiego. Sienkiewicz
pisał Krzyżaków ku pokrzepieniu serc Polaków.
Chciał, aby jego książka ukazywała Polskę w
okresie świetności jej oręża.
Książkowe wydanie powieści w roku 1900
uwieńczyło jubileusz dwudziestopięciolecia
pracy pisarza. Krzyżacy ze względu na
antyniemiecką wymowę była pierwszą książką
wydaną w Polsce po zakończeniu II wojny
światowej; powieść została wydana w sierpniu
1945 roku. W 1960, w 550. rocznicę bitwy pod
Grunwaldem, powstał polski film w
reżyserii Aleksandra Forda, pt. Krzyżacy oparty
na powieści. Książka została przetłumaczona na
25 języków.
CZAS I MIEJSCE WYDARZEŃ:
Akcja "Krzyżaków" rozpoczyna się w 1399 r. (śmierć królowej
Jadwigi), a kończy w 1410 r. (bitwa pod Grunwaldem). Epilog
nawiązuje do wydarzeń z 1466 r., kiedy na mocy pokoju
toruńskiego Polska odzyskała Pomorze, Malbork i Elbląg.
Akcja powieści toczy się w wielu miejscach na terenie Polski,
Pomorza, Prus krzyżackich, Litwy i Żmudzi. Rozgrywa się zarówno
w miastach (Kraków,Warszawa, Szczytno, Malbork, Płock,
Ciechanów), jak i we wsiach (Spychów, Bogdaniec). Henryk
Sienkiewicz ukazał w "Krzyżakach" życie na dworach władców,
książąt, dostojników Zakonu Krzyżackiego, siedziby rycerskie, życie
klasztorne i trakty podróżne.
Tłem historycznym Krzyżaków jest fragment
historii Polski przedstawiający konflikt
jagiellońskiej Polski z zakonem krzyżackim.
Na tym tle autor opisuje dzieje barwnych i
wyrazistych postaci. Bohaterami powieści są:
Jurand ze Spychowa i jego córka Danusia, a
także polski rycerz Maćko i jego bratanek
Zbyszko z Bogdańca.
Tragiczna miłość Zbyszka i Danusi stanowi
wątek melodramatyczny, a walka ze
zdradzieckimi Krzyżakami miała podnosić
ducha Polaków pod zaborami.
Kulminacją powieści jest zwycięska bitwa pod
Grunwaldem, przedstawiona jako tryumf
oręża polsko-litewskiego. Przebieg bitwy
Sienkiewicz odtworzył według Jana
Długosza i pod wpływem obrazu Jana
Matejki.
Powieść opisuje wiele wydarzeń i postaci
historycznych, choć nie wszystkie opisane są
zgodnie z prawdą.
Postacie drugoplanowe:
Anula Sieciechówna – służka Jagienki, zakochał się w niej
Hlawa.
Cztan z Rogowa – zabiegał wraz z Wilkiem z Brzozowej o
względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze
Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni; później
walczył w bitwie pod Grunwaldem.
Wilk z Brzozowej – zabiegał wraz z Cztanem z Rogowa o
względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze
Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni, pogodził
się z Maćkiem i pomagał mu w dworku.
Fulko de Lorche – rycerz z Lotaryngii. Był gościem zakonu
krzyżackiego, krewnym książąt z Brabancji. Przyjaźnił się
ze Zbyszkiem z Bogdańca, który uratował go przed turem.
Ożenił się z Jagienką z Długolasu. W bitwie pod
Grunwaldem walczył po stronie wojsk polsko-litewskich.
W wersji filmowej postać tę zagrał Leon Niemczyk.
Hlawa – pomocnik Zbyszka z Bogdańca.
Sanderus – oszust sprzedający fałszywe relikwie.
Tolima – członek świty Juranda ze Spychowa.
Zych ze Zgorzelic – ojciec Jagienki, mąż zmarłej
Małgochny, sąsiad Maćka i Zbyszka. Zajęty
wojowaniem, rzadko przebywał w Zgorzelicach,
pozostawiając córkę pod opieką ojca chrzestnego,
opata Jaśka z Tulczy. Pragnął, by Jagienka wyszła za
Zbyszka z Bogdańca. Posiadał dużą posiadłość
Moczydoły, które zostawił w spadku Jagience, i
Zgorzelice przeznaczone dla jej młodszych braci.
Zginął z rąk rycerzy niemieckich ze Śląska w czasie
napadu na dwór księcia oświęcimskiego, u którego
przebywał w gościnie.
Zygfryd de Löwe – kat Danusi.
Rotgier – zakonnik krzyżacki; był ulubieńcem
Zygfryda de Löwe, który traktował go jak swojego
syna; uknuł wraz z Gotfrydem i Danveldem spisek
celem porwania Danusi Jurandówny. Wyzwał Zbyszka
z Bogdańca na "sąd Boży", czyli pojedynek na śmierć i
życie, w którym został pokonany.
Skirwoiłło – wódz Żmudzinów.
RODZAJ I GATUNEK LITERACKI:
Rodzaj literacki- epika:
Epika – jeden z trzech rodzajów
literackich (obok liryki i dramatu). Ukształtowała
się z ustnych sag, podań, legend i mitów o
przeszłości. Cechami epiki jest obecność narratora,
świat przedstawiony oraz fabuła i układ
przyczynowo-skutkowy wydarzeń.
Gatunek literacki- powieść historyczna:
Powieść historyczna – jedna z odmian powieści,
której powstanie w nowożytnej formie datuje się
na początek XIX wieku. Jej korzenie, według
niektórych badaczy, sięgają starożytności
(Odyseja), a przede wszystkim –
średniowiecznych romansów rycerskich, czy
późniejszych XVI lub XVII-wiecznych romansów
awanturniczych. Powieść historyczna jest
utworem dymorficznym, powstałym na dwóch
podstawowych płaszczyznach konstrukcji fabuły –
historycznej i literackiej, przy czym w zależności
od obowiązujących nurtów czy prądów literackich,
zdolności pisarskich twórców i oczekiwań
czytelniczych, wzajemny stosunek tych dwóch
płaszczyzn w trakcie ewolucji gatunku ulegał
zmianie.
Bibliografia:
www.wikipedia.pl
www.sciąga.pl
H. Sienkiewicz
„Krzyżacy” Zielona
sowa 2000r.
DZIĘKUJE