Transcript dosyayı indir

VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE
İLGİLİ TEMEL İLKE VE
YÖNTEMLER
23.06.2011
Tekirdağ
Prof. Dr. Hüseyin YILMAZ
Cumhuriyet Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi
Vaaz Hazırlama ve Sunmada Temel İlke ve Yöntemler
















1. Vaazın hazırlanması
1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma
1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler
1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama
1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.)
1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları
dikkate alma
2. Vaazın sunumu
2.1. Vaaza giriş (Besmele, Dualar vs.)
2.2. Vaaz konusuna dikkat çekme ve konuya giriş
2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme
2.4. Vaazı sunarken ses tonunu ve beden dilini kullanma
2.5. Vaazda kullanılan materyalin birbiri ile ilgisini kurma
2.6. Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme
2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama
2.8. Konuya uygun bir dua ile vaazı tamamlama
2.9. Vaaz sonrası geribildirimler yoluyla vaazı biçim, içerik, yöntem sunuş açısından
değerlendirme
Kur’an-ı Kerim’de Tebliğ İlkeleri
“İnsanları Rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır ve onlarla en
güzel şekilde mücadele et…” (Nahl 16/125)
1. Hikmet (Nahl 16/125)
2. Nasihat, güzel öğüt (Nisa 4/63; Zariyat 51/55; Ğaşiye 88/21-22)
3. Seviyeli tartışma (Nahl 16/125)
4. Şefkat ve merhamet (Tevbe 9/128)
5. Yumuşak söz, tatlı dil (İsra 17/53; Taha 20/43-44)
6. Sevgi ve hoşgörü (Tevbe 9/128; Yunus 10/99; A’raf 7/199)
7. Müjdeleme (Ahzab 33/45-46)
8. Uyarma ve sakındırma
9. Söz-fiil uygunluğu (Saf 61/2-3)
10. Allah rızasını gözetme (
Vaaz Hazırlamada Temel İlkeler
1. Bilgilendirmeyi ve bilinçlendirmeyi amaçlamak
2. Hikmet yanlısı olmak (Nahl 16/125)
3. Öğütle inandırmaya ve yönlendirmeye çalışmak
4. Konularda çeşitliliğe önem vermek (iman, ibadet,
ahlâk ve sosyal ilişkiler)
5. Gerektiği yerde aşırıya kaçmadan duygulandırmak,
heyecanlandırmak
6. Şefkat ve merhamet duygusunu güçlendirmeye
çalışmak (Tevbe 9/128)
7. Toplumda birlik, beraberlik, sevgi, saygı ve
hoşgörü duygularını pekiştirmeyi amaçlamak
8. Vahye bağlı kalarak gelişime açık olmak
9. Güncelliği gözetmek
10. Kolaylaştırıcı ve özendirici fikirlere öncelik
vermek
11. Müjdeleme ve uyarma arasındaki dengeyi
gözetmek
12. Konuyla ilgili kaynaklarda seçiciliğe ve çeşitliliğe
önem vermek
13. Toplumun dinî ve sosyo-kültürel yapısını gözetme
14. Dinî konuları diğer bilimlerle ilişkilendirmek
15. Kur’an ve sünnet ışığında değer üretmek
16. Süreye riayet etmek
Vaaz Hazırlama ve Sunma
Yöntemleri
Yöntem, her hangi bir amaca ulaşmak için
doğruluğu ve güvenilirliği denenmiş, en kısa
yoldan sonuca götüren mantıklı hareket
tarzına denir.
Yöntemsiz çalışmaların başarıya ulaşma şansı
oldukça düşüktür.
Ata sözü: Usulsüz vusul olmaz.
Vaaz Hazırlama ve Sunma Yöntemleri
Konu Merkezli
Hatip Merkezli
Cemaat Merkezli
Vaaz Hazırlama Aşamaları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Konu seçimi
Plan
Bilgi toplama
Bilgileri düzenleyip harmanlama
Hazırlama
Kontrol etme
Vaazda Konu Seçiminde Gözetilecek Unsurlar
1. Vaazın Yapıldığı Mekan
-Cami
-Mescit
-Ev
-Salon
-Kır
2. Vaazın Yapıldığı Zaman
-Cuma
-Bayram
-Kandil günleri
-Hafta sonu
-Nişan, düğün, taziye vb. anlar
-İlçe pazarı günü
3. Cemaatin İlgi ve İhtiyacı
-İtikadi konularda
-Ameli konularda
-Ahlaki konularda
-Sosyal konularda
4. Aktualiteye (Gündeme) Uygunluk
-Yerel gündem
-Ülkenin gündemi
-Dünyanın gündemi
5. Cemaatin Psiko-Sosyal Durumu
- Eğitim düzeyi
- Irk
- Örf, adet ve gelenekler
- Mezhep, tarikat ve dini cemaat
- Ekonomik düzey
- Sosyal statü
6. Süre
(10-60 dakika)
-Cuma (20-40)
-Bayram (30-60)
-Kandil günleri (30-50)
-Hafta sonu (20-40)
-Nişan, düğün, taziye vb. anlar (5-30)
-İlçe pazarı günü (20-30)
Vaaz Planı
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dua
Konunun takdimi
Giriş (konuyla ilgili ayet, hadis, olay, gazete veya
televizyon haberi vb.)
Gelişme (açıklayıcı bilgiler, ayet ve hadis
yorumları, şiirler, hikayeler, şahsi yorumlar, örnek
olaylar, cemaate soru ve cevaplar, hatıra ve
gözlemler, vs.)
Sonuç (kısa özet, ana mesaj, önemli noktalar)
Dua ve temenniler
Bitiriş (vaaz için el-fatiha)
‫‪VAAZ DUASI‬‬
‫ين‪َ .‬وال ه‬
‫صحْ بَ َه ‪‬‬
‫اَ ْل َح ْم ُد َ هّلِلَ َربِّ ْال َعالَ َم َ‬
‫صالَةُ َوال هسالَ ُم َعل َى َسيِّ َدنا َ ُم َح هم ٍد َوآلَ َه َو َ‬
‫ين‬
‫أَجْ َم َع َ‬
‫ُّ‬
‫ُّ‬
‫ُّ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫يع ‪‬‬
‫ف‬
‫ش‬
‫ي‬
‫ل‬
‫ع‬
‫وا‬
‫ل‬
‫ص‬
‫‪.‬‬
‫د‬
‫م‬
‫ح‬
‫م‬
‫ا‬
‫ن‬
‫ب‬
‫و‬
‫ل‬
‫ق‬
‫ب‬
‫ي‬
‫ب‬
‫ط‬
‫ي‬
‫ل‬
‫ع‬
‫وا‬
‫ل‬
‫ص‬
‫‪.‬‬
‫د‬
‫م‬
‫ح‬
‫م‬
‫ا‬
‫ن‬
‫ل‬
‫ُو‬
‫س‬
‫ر‬
‫ي‬
‫ل‬
‫ع‬
‫وا‬
‫صل‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ه‬
‫ه‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ُذنُوبَنَا ُم َح همد‪.‬‬
‫سانَى يَ ْفْقَُُوا قَ ْولَى ‪‬‬
‫ص ْد َرى َويَ ِّسرْ لَى اَ ْم َرى َواحْ لُلْ ال ُع ْْق َدة َم ْن لَ َ‬
‫َربِّ ا ْش َرحْ لَى َ‬
‫ع ْل َم ‪‬‬
‫ُس ْب َحانَ َ‬
‫ك ََل َ‬
‫ك اَ ْن َ‬
‫ك َلَ ََ ُْ َم لَنَا اََله َما ‪‬‬
‫كي ُم ُس ْب َحانَ َ‬
‫لَنَا اََله َما َعله ْمتَنَا اَنه َ‬
‫ت ْال َع ۪لي ُم ْال َح ۪‬
‫ك اَ ْن َ‬
‫ري ُم ‪‬‬
‫ََُه ْمتَنَا اَنه َ‬
‫ت ْال َج َوا ُد ْال َك ۪‬
‫َوقَا َل ه‬
‫ريم ‪‬‬
‫ّللاُ ََي َكتاَبَ َه ْال َك َ‬
‫هجيم‪ .‬‬
‫ان الر َ‬
‫أَ ُعو ُذ بَاّلِلَ َم َن ال هش ْيطَ َ‬
‫يم… ‪‬‬
‫من الر َ‬
‫هح َ‬
‫بَس َْم ّللاَ الرهحْ َ‬
‫ق ه‬
‫ّللاُ العظيم ‪‬‬
‫ص َد َ‬
‫َ‬
‫ل ّللاَ ‪‬‬
‫ق َرسُو ُ‬
‫ص َد َ‬
‫صلهى ّللاُ َعلَ ْي َه َو َسلهم ََي َح َديث َه ال هشريف ‪َ ...‬‬
‫وقَا َل َرسُو ُل ّللاَ َ‬
‫ََي َما قَال اَ ْو َك َما قَال‪.‬‬
Vaazın Hazırlanışı
1. Kaynakları belirleme
- Konuyla ilgili ayet ve hadisleri bulmak için
mu’cemler, internet arama siteleri
- Tefsir ve hadis kitapları
- Siyer kitapları
- İlgili başka kaynaklar
2. Kaynaklardan not alma (fişleme)
3. Kompozisyon
4. Kontrol ve egzersiz yapma
Vaazda Aranan Özellikler
İyi hazırlanmış bir vaazda;
 Konu günceldir.
 Eğitici mesajlar içerir.
 Dil ve üslup yönünden akıcı ve anlaşılabilirdir.
 Sunuş irticalidir.
 Hatip gösterişten uzak ve mütevazidir.
 Hatip güvenilir ve söylenen fikirler delillere
dayalıdır.
 Göz iletişimi ve cemaat hakimiyeti vardır.
 Ayet ve hadisler, mealleriyle birlikte düzgün
okunur.

Üslup ikna edici, sevdirici ve yumuşaktır. (Nahl 16/125;
Al-i İmran 3/159)
Hatip kolaylaştırıcı ve yapıcıdır.
 Seçilen örnekler uygulanabilir ve günceldir.
 Konu bütünlüğü korunmuştur.
 Üslup akıcıdır.
 Fikirler ayırıcı ve bölücü değil, birleştiricidir.
 Hakaret ve aşağılama söz konusu değildir.
 Cemaatin eğitim ve kültür düzeyine uygundur.
 Süreye riayet edilir.

İlgili Kaynaklar
1. Dini Hitabet -Çeşitleri, ilkeleri, örnekleri-, İsmail Lütfi Çakan,
İstanbul Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1998.
2. Peygamber Efendimizin Hitabeti. / Ahmet Lütfi Kazancı, İstanbul:
Marifet Yayınları, 1980.
3. Vaiz ve İmamlar İçin Cemaat İle Etkili İletişim, Cuma Karan,
Gündönümü Yayınları 2008.
4. Hitabet ve İrşad -Güzel konuşma ve insanları etkileme yolları-,
Abdurrahman Çetin, Bursa Aksa Yayınları, 1998.
5. Asr-ı Saadet ve Raşit Halifeler Döneminde Hitabet, Mehmet Reşit
Özbalıkçı, İstanbul Yeni Akademi Yayınları, 2005
6. Doğru, Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı, Ertuğrul Yaman, Gazi
Kitabevi, Ankara, 2004.
7. Anadolu’da Bir arada Yaşama Tecrübesi, Prof. Dr. Mehmet Şeker.
8. Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlık Yayınları.
9. Örnek Vaazlar, I, II, Lütfi Şentürk, Diyanet İşleri Başkanlık Yayınları.
10. Camilerin Eğitim Fonksiyonu, Hüseyin Yılmaz, DEM Yayınları,
İstanbul 2005.