Transcript Dowload File

Mühendislik Etiği
Mahmut Kunter
Asst. Prof. Dr. Emine Atasoylu
ve
Asst. Prof. Dr. Orhan Korhan’a
Teşekkürlerimle.
1
Sizce Etik Nedir?
Elinizdeki kağıtlara
bir veya iki cümle ile
yazar mısınız lütfen.
2
Bir şeyin etik olup olmadığını sorgularken:
1.
2.
3.
4.
Yapılacak şey yasal mı?
Toplumsal değerlerimize uyuyor mu?
Mesleki değerlerimize uyuyor mu?
Yaparsanız kendinizi kötü hissedecek
misiniz?
5. Yaptığınız gazetelere haber olsa nasıl
görünür?
6. Yanlış olduğunu biliyorsanız yapmayın.
7. Emin değilseniz sorun.
8. Yanıt alana kadar sormaya devam edin.
3
Mühendislik Etiği
1.
Mühendislik Etiği nedir?
2.
Etik ve yasalar!
3.
Profesyonel Etik
4.
Sapmayı Normalleştirme
5.
İşveren Çalışan ilişkileri
6.
Profesyonel Etik ilkeleri
7.
Etikte Kavramlar
8.
Vaka Analizleri
4
1. Mühendislik Etiği Nedir?
Mühendislik Etiği, bir mühendis olarak;
1.
Nasıl davranmamız ve yaşamamız gerektiğini
2.
Karar verirken neleri göz önünde
bulundurmamız gerektiğini
3.
Hangi standartlara göre bu kararların doğru
veya yanlış olduğunu içerir.
Mühendislik Etiği, Mühendislerin profesyonel
ahlak dahilinde nasıl karar vermeleri
gerektiğidir.
5
2. Etik ve Yasalar
Illegal &
Ethical
Illegal &
Unethical
Legal &
Ethical
Legal &
Unethical
6
2. Etik ve Yasalar
Aşağıdakilere örnekler bulunuz
Etik + Yasa dışı : ?
Etik + Yasal : ?
Yasa dışı + Etik olmayan : ?
Etik olmayan + Yasal : ?
7
2. Etik ve/veya Yasalar
 Vergi ödemek
 Işyeri güvenliğini sağlamak
 sigorta yaptırmak
 Ötenazi
 Kürtaj
 İdam
 Rüşvet vermek
 sigortasız işçi çalıştırmak
 görevi kötüye kullanmak…
8
3. Profesyonel Etik
• Kişisel Etik: Bireyin kendisine ait etik, ahlaki ve
normsal taahütleridir. Bunlar genelde çocuklukta
alınan aile veya din eğitimiyle kazanılır ve sonradan
toplumsal değerlerin kimileriyle yogrularak
şekillenir.
• Toplumsal Etik : Bir kültürün veya bir topluluğun geneli
tarafından paylaşılan ahlaki değerler dizimidir.
• Profesyönel Etik : Profesyoneller tarafından kabul edilmiş
prensipler ve standardların iş yaşamındaki tadbikidir.
9
3. Profesyonel Etik
Mühendislik Etiği, bir mühendis olarak;
1.
Nasıl davranmamız ve yaşamamız gerektiğini,
2.
Karar verirken neleri göz önünde bulundurmamız
gerektiğini,
1.
Hangi standardlara göre bu kararlarımızın
doğru veya yanlış olduğunu içerir.
10
3. Profesyonel Etik
Mühendislik Etiği dünyanın neresinde olursak
olalım, benzer durumlarda ayni çözümleri
üretmelidir. Toplum Etiği ve Kişisel Etik,
standart olmayan ve taraflı çözümler üretebilir .
• Çoğunlukla bu değerler örtüşür.
Örnek:
–Rüşvet almak hem toplumsal hem kişisel hem
de profesyonel etiğe aykırıdır.
11
3. Profesyonel Etik

Bir Mühendis silah üretimine katkı
koymayı vicdanen reddeder. Bu reddin
dayanağı:
a) Profesyonel etik
b) Kişisel etik
c) Toplumsal etik
12
3. Profesyonel Etik

Bir doktor veya avukat için, kişisel ve
profesyonel etik arasında nasıl bir çelişki
olabilir?
a) Kürtaja karşi olan bir Jinekolog
düşünün
b) Müvekkili Katil olan bir avukat düşünün
13

Mühendis, teknik bilgilerin tamamını tam bir
şeffeflıkla müşteri veya işverenine iletmek
konusunda ısrar ederse bu ısrar
aşağıdakilerden hangisinin ürünüdür?
a) Profesyonel etik
b) Kişisel etik
c) Toplumsal etik
Dürüstlük ve adalet gibi moral değerler
üçünün de parçasıdır. Ama her zaman
durum böyle değil. Bu nedenle Etik mesleki
eğitimimizin entekre bir parçası olmalıdır.
14
4. Sapmayı Normalleştirmek
Mühndisler, uygun güvenlik ve kabul edilir risk
sınırlarından uzaklaştıkça kamu sağlığı ve güvenliğini
tehlikeye atarlar.
Tasarım ve/veya uygulamadaki yanlışları
düzeltmek yerine kabul etmek, kazaları davet etmektir.
• Muhendislerin deneyim ve teknik bilgilerininden yaralanmak yerine sadece
imza yetkilerini kullanmak. (İmzacılık)
• Odanın ve kurumun belirlediği standartlara uymamak (kırmızı ışıkta geçmek)
15
5. İşveren Çalışan İlişkileri
Eleştirel Bağlılık: İşverenin çıkarlarını gözetmek,
kişisel ve mesleki ahlakı ile çelişmediği taktirde,
mühendisin görevidir.
Yapılan bir işten veya yanlış uygulamalardan dolayı
kamunun dikkate değer bir zarar göreceğinden
mühendis haberdar ise ne yapmalıdır?
16
Yapılan bir işten veya yanlış uygulamalardan dolayı
kamunun dikkate değer bir zarar göreceğinden
mühendis haberdar ise ne yapmalıdır?
1. Sorunu, karar verme pozisyonunda olanların bilgisine arz
eder ve duyduğu endişeyi dile getirir.
2. İşyeri dahilinde zararı ortadan kaldıracak gerekli değişiklik
veya müdahalenin yapılması için tüm yolları dener.
3. Tarafsız bir gözlemciyi, yapılan iş veya uygulamanın yanlış
olduğuna ve kamunun zarar göreceğine inandirabilecek
deliller toplar
4. Deliller yetkili mercilere iletilir.
17
6. Profesyonel Etik İlkeleri
Muhendislik etiği ilkeleri ilk kez
American Institude of Electrical Engineers (AIEE)
tarafından 1912 yılında geliştirildi
18
6. Profesyonel Etik İlkeleri
ABET Code of Ethics: Mühendislik Eğitimi
Akreditasyon Kurulu içindir.
AIChE Code of Ethics: Kimya Mühendisleri,
ASCE Code of Ethics: İnşaat Mühendisleri,
ASME Code of Ethics: Makine Mühendisleri,
IIE Code of Ethics: Endüstri Mühendisleri,
IEEE Code of Ethics: Elektrik Elektronik
Mühendisleri,
ACM Code of Ethics: Bilgisayar Mühendisler içindir.
NSPE Code of Ethics : Tüm Mühendisler içindir.
19
6. Profesyonel Etik İlkeleri
Kıbrısta veya Türkiyede gelistirilmiş
Muhendislik Etiği İlkeleri var mıdır?
20
6. Profesyonel Etik İlkeleri
Mühendisler mesleklerinin gerektirdiği profesyonel
görevlerini yerine getirirken :
Canon 1: Halk saglığı, güvenliği ve refahını
herşeyden üstün tutmalıdırlar.
Canon 2: Sadece yetkin oldukları alanlarda hizmet
vermelidirler.
Canon 3: Doğru ve tarafsız açıklamalarda
bulunmalı ve raporlar vermelidirler.
21
6. Profesyonel Etik İlkeleri
Canon 4: Her işveren veya müşteri için
güvenilir vekil olarak davranmalı ve
çıkar çatışmalarından kaçınmalıdırlar.
Canon 5: Yanıltıcı tutum ve davranışlardan
kaçınmalıdırlar
Canon 6: Onurlu, sorumlu, etik ve yasalara uygun
davranıp Muhendislik mesleğinin onurunu
yüceltmelidirler.
22
Elektrik Elektronik Mühendisliği
Enstitüsü (IEEE) Etik İlkeleri
1.
Kamu güvenliği, sağlığı ve refahı ile uyumlu
mühendislik kararları verme sorumluluğunu
üstlenmek, çevreyi veya halkı tehdit edebilecek
faktörleri zamanında açıklamak.
2. Gerçek veya öngörülen çıkar çatışmalarından
mümkün olduğunca uzak durmak ve varsalar,
var olduklarını ilgili taraflara açıklamak.
3. Var olan verilere dayanarak yapılan iddia veya
tahminlerde dürüst ve gerçekçi olmak.
23
4. Rüşveti tüm şekilleriyle reddetmek.
5. Teknolojinin daha iyi anlaşılması, yerinde uygulanması ve
potansiyel zararlarının anlaşılır kılınması için çalışmak.
6. Teknik bilgi ve becerilerini güncelleştirmek ve ilerletmek,
verecekleri hizmetleri sadece deneyimleri veya yetenekleri
dahilinde olduğu zaman veya deneyimlerinin ve becerilerinin
sınırlılığını tamamen açıkladıktan sonra üstlenmek.
7. Teknik çalışmaları araştırmak, kabul etmek ve dürüstçe
eleştirisini yapmak, hatalarını kabullenmek ve düzeltmek,
başkalarının katkılarını uygun ve düzgün şekilde belirtmek
24
8. Irk, din, cinsiyet, özürlülük, yaş veya etnik köken
gibi faktörlerden bağımsız olarak tüm kişilere ayrım
yapmadan davranmak.
9. Başkalarını, mallarını, şöhretlerini veya işlerini
yanlış davranış veya iftiralarla yaralamamak.
10. Meslektaş ve iş arkadaşlarına mesleki
ilerlemelerinde ve bu etik kurallarını
uygulamalarında yardımcı olmak.
25
7. Etik Kavramlardan Bazıları
•
•
•
•
•
•
•
Kamu sağlığı ve güvenliği
Çıkar çatışması
Rüşvet
Haraç
Gizlilik
İş sırları
Bağlılık
26
İki Temel Kavram
Evrensellik (Universalizability)
Bir durumda birşey doğru (veya yanlış) ise,
aynı veya benzer koşulların olduğu başka bir durumda da
doğru (veya yanlış) olmalıdır.
Karar vermede tutarlılık gereklidir.
Tersinirlik/empati (Reversibility)
Sana nasıl davranılmasını istiyorsan başkalarına da aynı
şekilde davran.
Roller değişseydi ne olurdu?
Herkes senin gibi davransa ne olurdu?
27
7. Vaka Analizleri
28
Bir müteahhit, inşaat sektöründe patlama yaşanması ardından
yeni istihdamlar yapma kararı alır. Yapılacak binaların ve elektrik
altyapılarının kontrolü ve projelendirilmesi için bir mühendisi işe
alır. Yapılan projelerde mühendisin imzası bulunmaktadır.
Kısa bir süre çalıştıktan sonra mühendis bu görevden ayrılarak
daha iyi imkanlar teklif eden başka bir şirkette göreve başlar.
Fakat bu arada, daha önce çalıştığı şitketin sahibi olan
müteahhitin kendi adına meslek odasına imza sahteleyerek
vize için projeler sunulmaya devam ettiğini öğrenir.
Müteahhit bunun üzerine mühendise bir anlaşma teklif eder.
Bu anlaşmaya göre mühendis, müteahhidin meslek odasına
verdiği tüm projelerde kendi imzasının bulunduğunu para
karşılığı kabul eder.
29
1. Mühendisler, sadece kendi uzmanlık alanlarındaki
hizmetleri vermelidirler.
Mühendisler, kendi uzmanlık alanları dışında veya kendilerinin
doğrudan kontrolü altında hazırlanmamış herhangi bir mühendislik
planı, projesi veya belgeyi imzalamamalıdırlar
a)
2. Mühendisler, yalnızca objektif ve gerçek resmi
raporlar yayınlayamalıdırlar.
Mühendisler, resmi bilgilerini yaymaya ve mühendislik
başarılarının yanlış anlaşılmasını önlemeye gayret edeceklerdir.
a)
b) Mühendisler, tüm mesleki raporlarda, beyanatlarda veya
şahitliklerde tamamen objektif ve gerçekçi olacaklardır.
Raporlar, beyanatlar veya şahitlikler konusunda gerekli ve uygun
bilgiye sahip olmalıdırlar.
3. Mühendisler, mesleğin doğruluğunu, onurunu ve
değerini yüceltmek ve geliştirmek için çalışmalıdırlar.
a) Mühendisler, bilerek adlarının veya firmalarının başka
firmalar veya kişiler tarafından kullanılmasına izin vermemeli ve 30
hileli veya aldatıcı mesleki uygulamalara veya işlere dahil olmamalıdır.
İşverenimize müşterimize ve kamuya olan
Sorumluluklarımız birbiri ile çelişiyorsa
Bir senaryo…
31
Müşterimize, Işverenimize ve kamuya olan
sorumluluklarımız birbiri ile çelişiyorsa, kamuya
olan sorumluluğumuz her zaman önde
gelmelidir.
Mühendis, müşteri veya Işverenle aralarında var
olması gereken gizlilik ilkesini kamuya olan
sorumlulukları önde geldiği zaman çiğneyebilir.
32

Faydacılık Felsefesi
– Temel hedef (tek bir birey için değil) en fazla sayıda
kişiye maksimum faydanın sağlanmasıdır.

Birey Haklarına Saygı
– Kişilere eşitlik çerçevesinde muamele edilmeli ve ırk,
cinsiyet, sosyo-ekonomik statü, vb. gözetmeden tüm
birey haklarına saygı gösterilmelidir.
33
Hasan
Lefkoşa Bölgesi Katı-Atık Yönetim Planlama Komitesi
(KAPK) üyesi olarak iki olası çöp alanı konusunda tercih
yapmak üzeredir:
(1) KAPK tarafından önerilen az nüfusa sahip Alayköy
bölgesi açıkları,
(2) “Adil Yol Koalisyonu” tarafından önerilen yaklaşık
8000 kişinin yaşadığı şehrin getto bölgesi sayılan Taşkent
bölgesi.
Bir
grup nüfuz sahibi zenginin oluşturduğu “Adil Yol
Koalisyonu” Alayköy bölgesi civarında yatırım amaçlı olarak
bir arazi almayı planlamaktadırlar. O civarda bir katı-atık çöp
alanı bulunması yeni inşaa edilecek lüks konutların olduğu
bir mahalleye yakın olması fikri kulağa pek de hoş gelmediği
için bir PR kampanyası başlatırlar ve Taşkent bölgesini
önerirler.
Hasan
bu konuyu iki genel etik ilkesi açısından
değerlendirir:
(i) Faydacılık Felsefesi
(ii) Birey Haklarına Saygı
34
Sorumluluk Kavramları:
Mecburi Sorumluluk
Mühendislerin profesyonel standardları yerine getirmeleri
ve hatta bu standardları daha da geliştirmelerini içeren
olumlu (pozitif) mecburiyettir.
Suç Sorumluluğu
Zarara sebep olan bir sonucun sorumlusunu ortaya
çıkarma sorumluluğudur.
Görev Sorumluluğu
Belirli sorumluluklarla görevlendirilme ve böylece
mühendisin mecburi sorumluluklara sahip olması ve
zarar ortaya çıkması sonucunda suçlanabilmesi.
35
Sorumluluk Kavramına Üç Bakış
Minimalist
Bakış
Mühendislerin,
mesleklerine ait standard işletim
prosedürlerini uygulamaları ve görevlerinin temel
sorumluluklarını yerine getirmeleridir.
Makul
Özen (Dikkat)
Daha
çok, zarar görme riski altında olanlar ve bu zararı
önlemeye çalışanların bakış açısıdır.
İyi
uygulamalar
“Beklenenden
fazlasını yapmak”
36
İyi uygulamalara Prosyonel Yaşamdan
bir Örnek:
Bir
tasarım mühendisi, mesai saatlerinden sonra
yüksek binaların camlarını temizleyen çalışanların
kullandığı, yasal gereksinimleri karşılayan güvenlik
halatlarının daha da geliştirilmesi için hatırı sayılır
miktarda zaman harcamaktadır.
Kendisinin
neden mevcut tasarımdan tatmin olmadığı
sorulduğunda şu cevabı veriyor; “elinden gelenin en
iyisini yapman gereklidir ve bu da genellikle yetersizdir”
Kimse
kendisinden fazladan bu kadar zaman
harcamasını beklemiyordu. Bunları yapmamış olsa,
zaten kimse kendisini suçlamayacaktı.
Kısıtlamalar: zaman, para ve diğer sorumluluklar.
37
Gerçeğin Suistimal Edilmesi
Mühendisler;
(i) Gerçeği paylaşmayarak,
(ii) Paylaşmamaları gerktiğinde veya paylaşmamaları
gereken kişilerle paylaşarak,
(iii) Gerçekle ilgili yargılarının yozlaşmasına izin
vererek
gerçeği suistimal etmiş olurlar.
38
Gerçeğin Suistimal Edilmesi
1. Yalan Söylemek
 Bilerek veya kasti olarak doğru olmayan veya
yanıltıcı bilginin aktarılması
2. Bilerek Yanıltmak

Kişileri yalan söylemeden yanlış sonuçlar çıkarmsaya
yönlendirmek.
3. Bilgiyi Saklamak

Gerçekleri kasti olarak kişisel veya diğer sebeplerden
ötürü gizlemek.
39
Gerçeğin Suistimal Edilmesi
4. Bilginin Dağıtımını Yeterli Düzeyde Yerine
Getirmemek

Toplumu, amirleri, iş arkadaşları, vb olaylarla veya
gerçekle ilgili yeteri kadar bilgilendirmemek (olası zarar
ve tehlikeler gibi)
5. Gerçeğin Ortaya Çıkarılmasını İhmal Etmek

Verilerin kesin olmadığını bilerek, ileri tetkikler yapmadan
veya yeterli miktarda bilgi toplamadan bu verileri kesin
kabul edip sorumsuzca kullanmak.
6. Gizli veya Özel Bilgiyi İfşa Etmek


Rıza alınmadan gizli bilginin açıklanması,
Özel bilginin ilgili olmayan kişilerle ifşa edilmesi.
7. Yargı Değerlerinin Yozlaşmasına İzin Vermek

Çıkar çatışması, kişisel ihtiraslar, egoizm, vb. gibi
sebeplerden dolayı kararların etki altında kalması.
40
Mühendislik ve Bilimde
Dürüstlük İlkesinin İhlali
Traşlama: verilerdeki düzensizlikleri doğru ve kesin
görünecek şekidle “pürüzlerini gidererek” değiştirmek.
Oynama: sadece teoriye uyacak sonuçları kullanmak.
Uydurma:
düzgün bir şekilde deney yapmadan bazı veya
tüm araştırma verilerini uydurmak.
İntihal: gerekli izni ve itibarı almadan başkalarına ait
fikir haklarını kullanmak.
Eş-yazarlık durumlarında ortaya çıkan sorunlar
Sadece teşekkür gerektiren isimlerin bazen eş-yazar olarak
gösterilmesi,
Asgari düzeyde katkısı olan profösyönellerin eş-yazar
olarak gösterilmesi,
Nerdeyse hiç katkı koymayan kişilerin eş-yazar olarak
gösterilmesi.
41
Entellektüel Mülkiyet
Entellektüel Mülkiyet Hakları, entellektüel
emek gerektiren işlerin sonucudur.
Entellektüel Mülkiyet Hakları korunması:
Ticari
sırlar,
Patentler,
Ticari markalar,
Telif hakları.
42
Entellektüel Mülkiyet
Ticari Sırlar
Rakipler karşısında avantajlı olabilmek için iş amaçlı
kullanılan förmüller, yöntemler, cihazlar ve işlenmiş
bilgiler.
Ticari sırlar yasalar tarafından korunmadıkları için
halkın kullanımına açık değildirler. (ör. Coca-cola’nın
formülü)
Patentler
Devlet tarafından patent sahibinin kendisine ait bilgiyi
diğer kişilerin kullanmasını engellemek için düzenlediği
belgelerdir.
Gizlilik gerekli değildir.
Patent alabilmek için buluşun yeni, kullanışlı ve bilinen
birşey olmamaldır.
43
Entellektüel Mülkiyet
Ticari Markalar
Ürünlere veya hizmetlere ait kelimeler, cümleler,
tasarımlar, sesler, semboller.
Telif Hakları
Kitap, resim, grafik, heykel, müzik, filmler, bilgisayar
programları gibi ürünleri yaratma hakkıdır.
Telif hakkı sahibi, ölümünün ardından haklarını korur.
Telif hakları fikirlerin aidiyetini korur, fikirlerin
kendilerini değil.
Bu fikirler uygun şekilde yapılan atıflarla veya hak
sahibinin izniyle kullanılabilirler.
44
Vaka Analizleri
45
(Ar-Ge Müdürü), KIBCELL’de geliştirdiği yazılımlarla başarılı
hizmetler yürütmektedir. Rakip bir şirket olan CELLSIM tarafından
kendisine Genel Müdür Yardımcılığı pozisyonu önerilir. Ahmet,
KIBCELL’le imzaladığı sözleşmeye göre, çalıştığı iki yıl boyunca
kendisinin ürettiği veya öğrendiği tüm teknolojileri KIBCELL’den
ayrıldıktan sonra kullanamayacaktır. CELLSIM’de çalışmaya
başladıktan birkaç ay sonra kendisinden KIBCELL’de geliştirdiği bazı
gizli yazılımları ifşa etmesi istenir.
Ahmet
Bu
durum, rakip şirketten bilgi çalma teşebbüsüdür. Ahmet’e bu yeni
görevin teklif edilmesinin asıl sebebi, KIBCELL’e ait gizli yazılım
bilgilerinin ele geçirilmesi olduğu şüphelenilmektedir.
Bu
Mühendislik Etiği İlkelerine bağlı Profesyonel Sorumluluk
presiplerinin III. 1.d: “Mühendisler, bir mühendisi başka bir işverenden
yanlış veya sahte sebeplerden dolayı çekmeye teşebbüs etmemelidirler”.
Durumların
hepsi yukardaki kadar açık değildirler.
46
Mühendis Aslı
KIBCELL’de çalışırken bazı önemli yazılımlar
geliştirmiştir. Rakip olmayan HIPERONLINE şirketine geçer. Burada Aslı
yeni bir yazılım geliştirir fakat geliştirdiği bu yazılımın KIBCELL’de
çalışırken daha önceden yaptığı başka bir yazılıma dayandığını farkeder.
Yazılımların görevleri oldukça farklıdır ve iki şirket de aynı hizmeti
vermemektedirler.
Mühendislik
Etiği İlkeleri “Kural Uygulamaları” II 1.c:”Mühendisler,
mesleki profesyonel kapsamda elde ettikleri nitelikleri, verileri veya bilgileri
müşterilerin veya işverenlerinin önceden rızası olmaksızın açıklamazlar.
Yasanın gerektirdiği şekilde veya bu kodun kapsamında açıklayabilirler.
Mühendislik
Etiği İlkerine veya IEEE kodlarına göre Aslı HIPERONLINE
yönetimine başvurarak KIBCELL’le lisans görüşmeleri başlatmaları
söylemelidir.
Bazı
durumlar bu kadar net olmayanbilir: (1) Aslı’nın fikirleri
KIBCELL’in işine yarmaamaktadır, (2) Aslı, bulgularını KIBCELL’e hiç
bahsetmemiştir, (3) Aslı, KIBCELL’in imkanlarını kullanmamıştır, (4) Aslı,
47
fikirlerini haftasonları evdeyken
Durum
1: Mehmet BOTAŞ’ta termik elektrik santrali tasarımları
yapmaktadır ve elektrik üretim ve dağıtım faaliyetleri hakkında oldukça
bilgilenmiştir. Daha sonra Mehmet AKSA’a geçer ve burada elektrik
üretim ve dağıtım faaliyetleriyle ilgili bilgililerini yüksek gerilim hatlarını
tasarlamak için kullanır. Mehmet BOTAŞ’a ait fikir haklarını çalmakta
mıdır?
Özellik
Olumlu
Test Durumu
Olumsuz
Özgün Bilgi
Evet
X-------------------------------------------------Hayır
Farklı Uygulama Evet
-----X--------------------------------------------Hayır
Bilgi Ticari Sır Hayır X-------------------------------------------------Evet
olarak korunmakta mı?
Elektrik
üretimi ve dağıtımı markasız bilimsel bilgilerdir, böylece
BOTAŞ’a ait değildirler. Ayrıca uygulama alanı farklıdır.
48
Durum
2: Mehmet BOTAŞ’ta termik elektrik santrali tasarımları
yapmaktadır ve elektrik üretim faaliyetleri hakkında oldukça bilgilenmiştir.
Daha sonra Mehmet AKSA’a geçer ve burada elektrik üretim faaliyetleriyle
ilgili bilgililerini termik elektrik santrali tasarımı için kullanır. Mehmet
BOTAŞ’a ait fikir haklarını çalmakta mıdır?
Özellik
Olumlu
Test Durumu
Olumsuz
Özgün Bilgi
Evet
X-------------------------------------------------Hayır
Farklı Uygulama Evet
---------------------------------------------------X
Hayır
Bilgi Ticari Sır Hayır X-------------------------------------------------Evet
olarak korunmakta mı?
Elektrik
üretimi ve dağıtımı markasız bilimsel bilgilerdir, böylece
BOTAŞ’a ait değildirler (aynı uygulama alanı olmasına rağmen).
49
Durum
3: Mehmet BOTAŞ’ta termik elektrik santrali tasarımları
yapmaktadır. BOTAŞ’ta çalışırken iletim hatlarındaki enerji kaybını %5
azaltacak yeni bir tasarım geliştirir. BOTAŞ bu tasarımı ticari sır olarak
tutmaya karar verir. Daha sonra, Mehmet AKSA’ya geçer ve burada enerj
kaybını azaltacak yeni tasarımı aktarır. Mehmet BOTAŞ’a ait fikir haklarını
çalmakta mıdır?
Özellik
Olumlu
Test Durumu
Olumsuz
Özgün Bilgi
Evet
---------------------------------------------------X
Hayır
Farklı Uygulama Evet
---------------------------------------------------X
Hayır
Bilgi Ticari Sır Hayır ---------------------------------------------------X
Evet
olarak korunmakta mı?
Bu
durum BOTAŞ’a ait fikir haklarının çok net bir ihlalidir.
50