HARTIJE OD VRIJEDNOSTI

OSNOVNE KARAKTERISTIKE

• • • • • To su pismene isprave, Odnose se na neko imovinsko pravo, Pravo na koje se odnosi isprava u vezi je sa hartijom, Hartije su prenosive i prezentacione isprave, Obaveze koje su upisane u hartiju su tražljive.

Uloga i značaj

•

Uloga i značaj hartija od vrijednosti

- uloga hartija od vrijednosti može da bude višestruka; 1. mogu se koristiti kao sredstvo robnog prometa (skladišnica, teretnica, prenosivi tovarni list), njihovim prenosom vrši se promet robe koja je u tim hartijama označena,

5. Mogu da se koriste kao sredstvo za prikupljanje slobodnih novčanih sredstava(obveznice, akcije), 6. Mogu da se koriste kao sredstvo za ostvarivanje prava učešća u upravljanju preduzećem(akcije).

TRŽIŠTE HARTIJE OD VRIJEDNOSTI

• • • • • PRAVNI OKVIR U REPUBLICI SRPSKOJ ZAKON O TRŽIŠTU HARTIJAMA OD VRIJEDNOSTI UREĐUJE; EMISIJU HVO, POSLOVE SA HVO, OSNIVANJE I POSLOVANJE OVLAŠĆENIH UČESNIKA NA TRŽIŠTU HVO,

• • • • • OSNIVANJE I POSLOVANJE BERZE I DRUGIH UREĐENIH TRŽIŠTA, OSNIVANJE I POSLOVANJE CENTRALNOG REGISTRA HVO, ZAŠTITA INTERESA TITULARA PRAVA IZ HVO, JAVNOST RADA U TRGOVANJU HVO, ORGANIZACIJU I NADLRŽNOST KOMISIJE ZA HARTIJE OD VR, I DRUGA PITANJA OD ZNAČAJA ZA USPJEŠNO FUNKCIONISANJE TRŽIŠTA HVO

Tržište hartija od vrijednosti

• • • Ko može obavljati poslove sa hartijama od vrijednosti?

Isključivo brokersko-dilerska društva i banke koji predstavljaju berzanske posrednike, Za obavljanje tih poslova moraju imati dozvolu Komisije za hartije od vrijednosti I MORAJU BITI UPISANI U SUDSKI REGISTAR,

• • • • • Jedina djelatnost brokersko-dilerskog društva su poslovi sa hvo, Za obavljanje brokerskih poslova i poslova inves. savjetovanja novčani dio osnovnog kapitala je 50.000, KM, Za obavljanje dilerskih poslova , novčani iznos osnovnog kapitala je 75.000 KM Za obavljanje poslova upravljanj HVo, taj iznos je 100.000,KM Za obavljanje poslova podrške tržištu 200.000 KM a za obavljanje poslova emisije 600.000KM.

Banka kao berzanski posrednik

• • • Odredbe Zakona o tržištu hartijama od vrijednosti odnose se i na banku koja obavlja poslove sa hartijama od vrijednosti, Obavlja poslove uz prethodno izdavanje dozvole od Komisije za hartije od vrijednosti Posebni uslovi su: - da za to ima poseban organizacioni dio, -da ima otvoren poslovni račun, - da u poslovnim knjigama obezbijedi posebnu evidenciju i podatke o poslovanju tog org. djela.

Ograničenje konflikta interesa

• • • • Isto pravno ili fizičko lice ne može ni posredno ni neposredno imati akcije u više brokersko-dierski društava, Brokerski posrednik ne može ni posredno ni neposredno imati akcije u drugom brokersko dilerskom društvu, Jedno lice može biti zaposleno ili biti člana uprave ili nadzornog odbora samo u jednom berzanskom posredniku, Svako društvo podatke o vlasničkoj strukturi dostavlja Komisiji u roku od osam dana od svake promjene,

DOZVOLA ZA OBAVLJANJE POSLOVA SA HVO Dozvolu za obavljanje poslova sa hartijama od vrijednosti izdaje Komisija za hartije od vrijednosti, - Dozvolom se utvrđuje vrsta poslova koje mogu obavljati berzanski posrednici, - Dozvola se izdaje na period od tri godine od dana izdavanja, - može se produžiti ako berzanski posrednik kontinuirano ispunjava uslove i obaveze propisane Zakonom o tržištu hartijama od vrijednosti i propisima Komisije, i ako podnsese zahtjev Komisiji najkasnije 30 dana prije dana isteka dozvole, - dozvola se izdaje za svaki pojedini posao sa hartijama od vrijednosti brokersko dilerskog društva( berzanski posrednik),

Zahjev za obavljanje poslova sa HVO

• Šta se dostavlja uz zahtjev za izdavanje dozvole za obavljanje poslova sa HVO?

-osnivački akt, -statut, - pravila poslovanja brokersko-dilerskog društva, - akt o naknadama za obavljanje poslova sa HVO,

Zahtjev za obavljanje poslova sa HVO

- izvod iz sudskog registra kada zahtjev podnose brokersko-dilerska društva kada već imaju dozvolu za obavljaje pojedinih poslova sa hvo, - dokaz o uplati osnovnog kapitala, - Izjavu svakog akcionara brokersko-dilerskog društva da nema smetnji u vezi sticanja akcija prema odredbama Zakoan o tržištu hvo, - Dokaz da je brokersko-dilersko društvo zaposlilo određen broj brokera na neodređeno vrijeme,

Zahjev za obaljanje posova sa hvo

- Dokaze o kadrovskim, tehničkim i drugim uslovima za obaljaje poslova sa hvo, -dokaz o uplati naknada za rješavanje zahtjeva za izdavanje dozvole za obavljanje poslova sa hvo, O zahtjevu Komisija za hatije od vrijednosti odlučuje rješenjem o čemu vodi registar

Prestanak važnosti dozvole

• • • • Dozvola za obavljanje posalova sa hartijama od vrijednosti prestaje da važi: -istekomm roka na koji je izdata ako u propisanom roku nije podnesen zahtjev za njeno produženje, Danom otvaranja stečajnog postupka ili postupka likvidacije berzanskog posrednika, Danom dostavlanja rješenja o oduzimanju dozvole za obavljanje poslova sa hvo,

Brisanje iz registra

• • • • Komisija donosi rješenj o brisanju iz registra berzanskog posrednika samo ako su izmirene sve obaveze prma klijentima.

Komisija vrši nadzor nad poslovanjem berzanskog posrednika, Rješenjem može naložiti da se određene nepravilnosti otklone u određenom roku, Može naložiti i preduzeti mjere: izreći opomenu, izreći javnu opomenu, oduzeti saglasnost na imenovanje direktora i dati nalog za pokretanje postupka za imenovanje novog lica,

Mjere Komisije

• • • -dati nalog za privremenu zabranu obavljanja djelatnosti pojedinih poslova iz dozvole ili svih poslova- u trajanju od šest mjeseci, Dati nalog za privremenu zabranu raspolaganja sredstvima sa novčanih računa i računa hartija od vrijednosti i drugom imovinom – u trajanju od tri mjeseca Oduzeti dozvolu za obavljanje poslova sa Hvo i druge mjere,

• •

Poslovne jedinice berzanskih posrednika

Berzanski posrednik čije je sjedšte izvan BiH, može u Republici Srpskoj osnovati poslovnu jedinicu radi obavljanja poslova sa hvo, na osnovu dozvole Komisije za hartije od vrijednosti, Dozvola za obavljanje poslova sa hvo izdata bezanskom posrediku u FBIH i Brčko Distriktu važi i na teritoriji Republike Srpske , uz uslov da berzanski posrednik ispunjava uslove za osnivanje i obavljanje poslova propisanih Zakonom o tržštu hvo RS i uz poštivanje principa reciprociteta.

Poslovne jedinice bezanskog posrednika

• Berzanski posrednik čije je sjedšte u FBIH I Brčko Distriktu BiH, dužan je da registruje poslovnu jedinicu na teritoriji Republike Srpske i da tu poslovnu jedinicu upiše u registar Komisije za hartije od vrijednosti RS

Brokeri, investicioni savjetnici i investicioni menadžeri

• -mogu obavljati poslove samo ako imaju dozvolu Komisije, • • Dozvola se izdaje na period od dvije godine, Jedno lice ne može istovremeno imati dozvolu za obaljanje poslova brokera, invest. savjetnika i invest. menadžera, • Uslove za sticanje zvanja i dobijanje dozvole propisuje Komisija, Komisija vodi registar brokera, inves. savjetnika i inv.menadžera,

Brokeri, investicioni savjetnici i investicioni menadžeri

• • • • • Prema podacima Komisije za hartije od vrijednosti u RS: 171 broker, 3 investiciona sajenika, 176 inves. menadžera, 12 berzanskih posrednika

Brokeri, investicioni savjetnici i investicioni menadžeri

• • Lice koje je steklo zvanje brokera, inves. savjtnika ili inv. menadžera izvan Republike Srpske podnosi Komisiji zahtjev za priznavanje zvanja u RS, Zvanje stečeno u FBIH I Brčko Distriktu BIH, priznaje se kao zvanje stečeno u RS uz obavezu da se upišu u registar Komisije,

• • • • • • •

Ndzor nad poslovanjem i oduzimanjem dozvole

Komisija nadzire rad brokera, inv. savjetnika i inves. menadžera, Komisija može zbog njihove nepravilnosti u obavljanju poslova izreći njima lično: Opomenu, Javnu opomenu, Privremenu zabranu obavljanja poslova saHVO, Oduzeti dozvolu za rad za obavljaje poslova sa HVO, USLOVE KADA PRIMJENJUJE NAVEDENE MJERE ODREĐUJE KOMISIJA.

OBAVLJANJE POSLOVA SA HVO

• • U obavljanju poslova berzanski posrednik , se prvenstveno rukovodi interesima klijenta, Berzanski posrednik, članovi uprave, nadzornog odbora, inv. savjetnici i inves. menadžeri dužni su da pri obavljaju poslove sa HVO u svemu vode računa o interesima klijenta i postupaju sa pažnjom dobrog domaćina,

Obavljanje poslova

• • • • Berzanski posrednik ne može obavljati djelatnost poslova sa HVO koji bi ugrozili stabilnost tržišta, a naročito: Da daje pogrešne informacije o cjeni HVO, Širi lažne informacije u cilju promjene cjene HVO, Raspolaže HVO koje su vlasnštvo klijnta bez njegovog naloga.

Poslovna tajna

• • Svi zaposleni kod berzanskog posrednika dužni su čuvati podatke o klijentima , o stanju i prometu na računima HVO , poslovima koje obavljaju za klijente, kao i za klijente.

Podaci se smatraju poslovnom tajnom, a zaposleni ih ne smiju koristiti, saopštavati trećim licima , niti omogućiti trećim licima njihovo korištenje,

Brokerski i dilerski poslovi

• • Berzanski posrednik je dužan da upozna klijenta sa svim okolnostima koje mogu biti od uticaja na donošenje odluke o kupovini, prodaji i svim drugim poslovima sa hartijama od vrijednosti, Naročito je dužan da mu pruži informcije o ponudi, potražnji, prometu i kretanju cijena hartija od vrijednosti,

Brokerski i dilerski poslovi

• • • Berznski posrednik je dužan da sa klijentom zaključi pismeni ugovor, kojim se regulišu njihova međusobna prava i obaveze u obavljanju djelatnosti bezanskog posrednika, Dužan je da klijenta upozna sa pravilima poslovanja berzanskog posrednika,i da klijenta obavijesti o promjenama pravila poslovanja, Obavezne elemente ugovora propisuje Komisija

OPŠTI AKTI BERZANSKOG POSREDNIKA • • • • STATUT (osnovni pravni akt kojim se regulišu pitanja određena Zakonom o privrednim društvima i Zakonom o tržštu HVO PRAVILA POSLOVANJA(uređuju poslove koje obavlja berzanski posrednik, međusobna prava i obaveze berzanskog posrednika i njegovih klijeata i druga pitanja o radu berzanskog posrdnika), TARIFA NAKNADA, I DRUGI OPŠTI AKTI koji moraju biti u saglasnosti sa Statutom.

Kastado poslovi

• • • • • • Šta su kastado poslovi?

Poslovi kastodi banke, otvaranja i vođenja računa svojih klijenata, Otvaranje i vođenje računa HVO u Registru u ime kastodi banke a za račun svojh klijenata, Izvršavanje naloga za prenos prava iz HVO i naloga za upis prava trećih lica na HVO, Naplata potraživanja od emitenata po osnovu dospjelih HVO,kamata, dividendi za račun vlasnika HVO, Pružanje usluga pozajmljivanja HVO,

Kastado poslovi

• • • • obavještavanje akcionara o godišnjim skupštinama akcionara društva i zastupanje na tim skupštinama, Obavještavanje o pravima vezanim za HVO te izvršavanje naloga klijenata u vezi sa ostvarivanjem prava, Staranje o izvršavanju poreskih obaveza klijenata, Ostale usluge vezane za HVO, ostvarivanje prava i ispunjavanje obaveza iz HVO.

KASTODI POSLOVI

• • • • Poslovi se izvršavaju na osnovu ugovora banke i klijenta gdje se banka obavezuje da će za rčun klijenta obavljati jedan dio ili više kastodi poslova, Ove poslove banka je dužna daobavlja u posebnom org. dijelu., Bliže uslove za obavljanje ovih poslova propisuje Komisija, Kastodi banka je dužna da kod Registra otvori račune klijenata, sa kojeg se može raspolagati samo po nalogu klijenta.

KASTODI POSLOVI

• Kastodi banka je dužna da na zahtjev Komisije omogući uvid u knjige naloga i ostalu dokumentaciju, i da dostavi podatke o klijentia i broju HVO koje imaju na kastodi računu.

Strukovna udruženja berzanskih posrednika

• • Ovlašćeni učesnici na tržištu hartija od vrijednosti mogu formirati profesionalnu organizaciju –strukovno udruženje za ostvarivanje, unapređenje i zaštitu zajedničkog interesa i razvoj tržišta sa hartijama od vrijednosti, Strukovna udruženja mogu osnovati zaključivanjem ugovora o osnivanju i usvajanjem odgovarajućih opštih akata.

Strukovna udruženja berzanskih posrednika

• Na ugovor o osnivanju strukovnog udruženja, statut i druge opšte akte daje Komisija,

ŠTA RADE STRUKOVNA UDRUŽENJA?

- DONOSE PRAVILA ZA OBAVLJANJE POSLOVA OVLAŠTENIH UČESNIKA NA TRŽIŠTU HARTIJA OD VRIJEDNOSTI, KOJA IMAJU ZA CILJ UNAPREĐENJE PROFESIONALNE DJELATNOSTI, UJEDNAČAVANJE PRAKSE I RAZVOJ TRŽIŠTA OD VRIJEDNOSTI, - DOSNOSE PRAVILA POSLOVNJA, UZANSE I STANDARDE KOJI SU OBAVEZNI U PRIMJENI ZA SVE OVLAŠĆENE UČESNIKE NA TRŽIŠTU HARTIJA OD VRIJEDNOSTI,

STRUKOVNA UDRUŽENJA BERZANSKIH POSREDNIKA • • • DONOSE ETIČKI KODEKS KOJI JE OBAVEZAN U PRIMJENI ZA SVE OVLAŠTENE UČESNIKE NA TRŽIŠTU HARTIJA OD VRIJEDNOSTI, SARAĐUJU SA NADLEŽNIM REGULATORNIM I KONTROLNIM ORGANIMA ZADUŽENIM ZA POSLOVE SA HVO U CILJU UNAPREĐENJA REGULATIVE I NJENE IMPLEMENTACIJE, OD ČLANOVA PRIKUPLJA I PRIPREMA INFORMACIJE , ANALIZE, PROJEKTE I DRUGE MATERIJALE KOJI SE ODNOSE NA SPROVOĐENJE PROPISA, UZANSI, STANDARDA, KODEKSA, PONAŠANJA UČESNIKA NA TRŽIŠTU U CILJU JAČANJA STRUKE, ZAŠTITE INTERESA INVESTITORA, SPREČAVANJA MANIPULACIJE CJENAMA HVO I DRUGIH MANIPILACIJA NA TRŽIŠTU HVO,

STRUKOVNA UDRUŽENJA BERZANSKIH POSREDNIKA • OPŠTIM AKTIMA STRUKOVNOG UDRUŽENJA MORAJU SE IZRIČITO ZABRANITI: - DISKRIMINACIJA KLIJENATA KOJI KORISTE USLUGE ČLANA STRUKOVNOG UDRUŽENJA, - DISKRIMINACIJA ČLANOVA STRUKOVNOG UDRUŽENJA, - NEOSNOVANO OGRANIČAVANJE U POGLEDU PRISTUPANJA U ČLANSTVO , ILI ISTUPANJA IZ ČLANSTVA,

STRUKOVNA UDRUŽENJA BERZANSKIH POSREDNIKA • • Neosnovano ograničenje u pogledu pristupanja u članstvo, odnosno istupanje iz članstva strukovnog udruženja, Sačinjavanje netačnih, nepotpunih ili nejasnih informacija članova strukovnog udruženja,

STRUKOVNA UDRUŽENJA BERZANSKIH POSREDNIKA • • STRUKOVNO UDRUŽENJE SE FINANSIRA IZ ČLANARINE, DOPRINOSA I POKLONA ČLANOVA I TREĆIH LICA, KAO I NAKNADA OD USLUGA KOJE PRUŽA ČLANOVIMA I TREĆIM LICIMA , A DOBIT KOJU OSTVARI PO TOM OSNOVU ISKLJUČIVO KORISTI ZA RAZVOJ STRUKOVNOG UDRUŽENJA, NA POSLOVANJE STRUKOVNOG DRUŠTVA PRIMJENJUJU SE PROPISI KOJI REGULIŠU PROFESIONALNO UDRUŽIVANJE PRIVREDNIH DRUŠTAVA,

KOMISIJA ZA HARTIJE OD VRIJEDNOSTI

• • • Komisija za hartije od vrijednosti Republike Srpske je stalno i nezavisno pravno lice, osnovano radi: - uređivanja i kontrole emitovanja i prometa hvo, Sjedište Komisije je u Banjoj Luci, Za svoj rad odgovara Narodnoj skupštini RS

Komisija za hartije od vrijednosti

• Komisiju imenuje Narodna skupština RS, a prijedlog za imenovanje Komisije Narodnoj skupštini podnosi predsjednik Republike, na osnovu prethodno provedenog konkursa u skladu sa zakonom: -PREDSJEDNIK, - ZAMJENIK PREDSJEDNIKA, -TRI ČLANA.

Komisija za hartije od vrijednosti

• • Mandat članova Komisije traje pet godina, Uslovi : - 10 godina radnog staža u toj spremi, od čega 5 godina u oblasti tržišta kapitala, - ogovarajuće stručno znanje i lična svojstva koja ga čine dostojnim za obavljanje ove funkcije,

Komisija za hartije od vrijednosti

• Članovi Komisije i zaposleni u stručnoj službi Komisije ne mogu: - biti u međusobnom srodstvu ili braku, - biti lica koja su kažnjiva za djela koja su nespojiva sa radom u Komisiji - obavljati dužnost u političkoj stranci i čestvovati u političkim aktivnostima koja su nespojiva sa radom u Komisiji, - posjedovati direktno ili indirektno 5% udjela u kapitalu pravnih lica, kojima Komisija daje dozvolu za obavljanje poslova, - obavljati aktivnosti koje su u supotnosti sa načelima zaštite investitora ili samostalnosti rada Komisije.

Komisija za hartije od vrijednosti

• Članovi Komisije se mogu imenovati samo uz njihovu saglasnost,

NAČIN RADA KOMISIJE

- Komisija odlučuje u sjednicama, većinom glasova, a član Komisije ne može biti suzdržan od glasanja, - Registri koje vodi Komisija su javni, - Komisija može donositi stavove,mišljenja i druge oblike javnih saopštenja , kada je to potrebno radi primjene i sprovođenja pojedinih odredaba Zakona o tržištu hartijama od vrijednosti i drugih zakona koji regulšu tržište HVO,

Komisija za hartije od vrijednosti

• • • Finansiranje Komisije: Komisija donosi Tarifu naknada, kojom utvrđuje visinu naknada za poslove iz svoje nadležnosti, na koju saglasnost daje Vlada, Sredstva za rad Komisije obezbeđuju se iz naknada koje se u skladu sa tarifom naplaćuju za obavljanje poslova iz njene nadležnosti, kao i drugih prihoda koje Komisija ostvari svojim radom,

Komisija za hartije od vrijednosti

•

NADLEŽNOST KOMISIJE

- Donosi opšte akte u sprovođenju Zakona o tržištu hartija od vrijednosi i drugih zakona, kada je za to ovlašćena zakonom, - Prati i proučava stanje i kretanje na tržištu hartijama od vrijednosti i o tome obavještava Narodnu skupštinu RS, - Daje i oduzima dozvole, odobrenja i saglasnosti kada je za to ovlaštena Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti ,

Komisija za hartije od vrijednosti

• • • Kontroliše poštivanje pravila uobičajene trgovine i lojalne konkurencije u trgovini hvo, Vrši nadzor nad licima kojima daje dozvolu za obavljanje poslova i emitentima hvo u postupku emisije, te nalaže mjere za otklanjanje utvrđenih nezakonitosti i nepravilnosti, -propisuje, organizuje i preduzima i nadgleda mjere kojima osigurava efikasno funkcionisanje tržišta hvo i zaštitu interesa investitora,

Komisija za hartije od vijednosti

• • • Utvrđuje pravila trgovanja HVO, Obustavlja emisiju i trgovanje pojedinim HVO i preduzima druge mjere u slučaju kada procjeni da su tim aktivnostima ugroženi interesi investitora i javnosti, Propisujeje opšte i posebne uslove poslovanja koje moraju ispunjavati pravna lica kojima Komisija daje dozvolu za obavljanje poslova ili djelatnosti,

Komisija za hartije od vrijednosti

• • • • Propisuje obavezni sadržaj informacija koje moraju biti objavljene od strane emitenata hvo javnom ponudom, Propisuje obavezni sadržaj informacija koje se dostavljaju Komisiji ili javno objavljuju od strane učesnika koji učestvuju u trgovanju hvo, Daje informacije i širi znanja o djelovanju tržišta hvo, Sarađuje sa srodnim organizacijama u inostranstvu,

Komisija za hartije od vrijednosti

• • • Vodi knjige i registre u skladu sa Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti, Propisuje visinu naknade za obavljanje poslova iz svoje nadležnosti, Komisija, Agencija za bankarstvo RS, Ministarstvo finansija RS, i organi odgovorni za nadzor ostalih fin. Insistucija u RS , međusobno sarađuju i razmjenjuju informacije,

Komisija za hartije od vrijednosti

• Nadzorni organi moraju se međusobno obavještavati o nepravilnostima i nezakonitostima koje utvrde tokom obavljanja nadzora , ako su ti nalazi bitni za rad drugog organa,

OVlAŠĆENJA KOMISJE U PROVOĐENJU POSTUPKA NADZORA

- Komisija obavlja nadzor analizom i uvidom u finansijske i druge izvještaje, poslovnu dokumentaciju te ostale podatke i evidencije koje su nadzirana lica obavezna voditi ili dostavljati Komisiji,

Komisija za hartije od vrijednosti

• • Komisija popisuje način vršenja nadzora, postupak izdavanja naloga i preduzimanje mjera i rokova za njihovo otklanjanje, Obaveza čuvanja službene tajne i posebna ograničenja, odnosi se na sve zaposlene u Komisiji,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • Pravno lice sa javnim ovlaštenjima za poslove koji su određeni Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti, KOJI SU TO POSLOVI?

-registracija i čuvanje podataka o hartijama od vrijednosti i njihovim vlasnicima i svim transakcijama u pogledu prenosa vlasništva ili promjene statusa od hartija od vrijednosti,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • -registracija i čuvanje podataka o sticanju vlasništva i drugih prava iz hartija od vrijednosti, -upis i brisanje prava trećih lica na hvo, kao i upis i brisanje zabrane prava raspolaganja na osnovu ugovora, sudskih odluka i odluka nadležnih organa, Otvaranje i vođenje računa emitenata, vođenje knjige akcionara, otvaranje i vođenje računa vlasnika hartija od vrijednosti,

Centralni registar hartija od vrijednosti

- Izdavanje izvještaja, potvrda i izvoda o stanju na računu, i promjenama na računima, - Otvaranje i vođenje računa berzanskog posrednika i drugim članovima Registra, - Obračun, poravnanje i prenos hartija od vrijednosti na osnovu poslova sa hartijama od vrijednosti zaključenim na berzi i drugom uređenom javnom tržištu,

Centralni registar hartijama od vrijednosti

• • • Prenos hartija od vrijednosti na osnovu ugovora, sudskih odluka i odluka drugih nadležnih organa , U obavljanju poslova Registar primjenjuje odredbe Zakona o upravnom postupku, Na poslovanje Registra , izbor, nadležnost i rad organa Registra i donošenje opštih akata, primjenjuju se odgovarajuće odredbe Zakona o privrednim društvima.

CENTRALNI REGISTAR HARTIJA OD VRIJEDNOSTI

• OSNIVANJE: - KAO AKCIONARSKO DRUŠTVO, - ZA OSNIVANJE JE POTREBNO DA IMA OBEZBIJEĐEN MINIMALAN IZNOS OSNOVNOG KAPITALA NAJMANJE 1.000.000 KM, - ODGOVARAJUĆI POSLOVNI PROSTOR, - OBEZBIJEĐENA KADROVSKA, TEHNIČKA I ORGANIZACIONA OSPOSOBLJENOST ZA OBAVLJANJE POSLOVA REGISTRA,

CENTRALNI REGISTAR HARTIJA OD VRIJEDNOSTI

• OPŠTI AKTI REGISTRA SU: - statut, pravilnici, cjenovnik i drugi opšti akti kojima se uređuje poslovanje Registra, - za opšte akte je potrebna saglasnost Komisije za hartije od vrijednosti,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• Šta se utvrđuje opštim aktima Registra?

- Način i postupak registracije hvo, - Način otvaranja računa emitenata, - Prava i obaveze po osnovu članstav, - Način obračuna, poravnanja i obezbjeđenja ispunjenja obaveza, nastalih na osnovu poslova sa hvo zaključenih na berzi i drugom uređenom tržištu,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • • • Način vođenja posebnih novčanih računa, Način upisa i brisanja prava trećih lica na hvo, Način prenosa hartija od vrijednosti na osnovu ugovora, sudskih odluka i odluka drugih nadležnih organa, Način obavljanja poslova depozitora privatizaciono investicionih fondova, Način arhiviranja dokumentacije i čuvanje podataka u elektronskom obliku,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • Način i postupak obavještavanja vlaasnika hvo, emitenata i članova Registra, kao i druge oblike uvida u javnost rada Registra, Visinu naknade za usluge koje obavlja registar,

Centralni registar hvo

• • • • • Organi Registra: Skupština Upravni odbor Nadzorni odbor Direktor,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • • • • • • Ko može biti član Centralnog registra?

Banka, Berzanski posrednik, Berza, Drugo uređeno javno tržište, Društvo za upravljanje investicionim fondovima, Emitent hartija od vrijednosti, Centralna banka BiH, strani berzanski posrednik ako ima dozvolu Komisije.

Centralni registar državnih službenika

• • • • Poslovanje registra Ne smije se baviti trgovinom hvo za svoj račun,davati savjete o hvo ili ulaganja u hvo, Ne smije davati mišljenja o povoljnosti i nepovoljnosti hupoprodaje hvo Radi strateškog povezivanja sa drugim registrom hvo, može sticati akcije u postupku povezivanja uz saglasnost Komisije za hart. od vrijednosti

Centarlni registar hartija od vrijednosti

• • • • • U Registar se upisuju: -hartije od vrijednosti, Prava iz hartija od vrijednosti, Prava trećih lica na hvo, Zabrane i ograničenja prenosa hvo, RAČUNI U REGISTRU: - OTVARAJU SE I VODE RAČUNI VLASNIKA HVO,

Centralni registar hartija od vrijednosti

- Računi emitenata - Računi za deponovanje hvo, - Računi članova Registra i njihovih klijenata, - Kastodi računi, - Drugi računi neophodni za obaljanje poslova Registra, u skladu sa opštim aktima Registra,

Centralni regista hartija od vrijenosti

• • • • • • Zašto služe računi?

- vođenje stanja hvo, Upisivanje i prenos prava iz hvo, Upisivanje prava trćih lica, Upisivanje ograničenja prenosa i zabrana raspolaganja, Upisivanje drugih ograničenja i zabrana u skladu sa zakonom

Centralni trgistar hartija od vrijednosti

• • • KO mogu biti članovi u sistemu obračuna i poravnanja?

-članovi berze , članovi drugog uređenog tržiša i kastodi banke, članovi sistema obračuna i poravnanja odgovorna su vlasnicima za štetu nastalu davanjem nezakonitih i netačnih naloga na osnovu kojih su zakljčeni poslovi koji su predmet obračuna i poravnanja

Centralni registar hartijaod vrijednosti

• • Ukoliko član obračuna i poravnanja ne poštuje pravila registra, zakone i opšte akte Registra , ili Komisije,Registar ga može privremeno ili trajno isključiti iz članstva sistema obračuna i poravnanja, Član Registra odgovara vlasniku , odnosno drugom titularu prava na hvo koje su predmet upisa u Registar, za štetu prouzrokovanu propuštanjem unosa ili nepravilnim unosom naloga, prema načelu pretpostavljene krivice,

Centarlni registar hartija od vrijednosti

• • Nije odgovoran za štetu ako dokaže da su propuštanja unosa ili nepravilnosti unosa naloga, prouzrokovani postupcima vlasnika , drugog titulara prava ili trećeg lica, koje nije bilo moguće predvidjeti, sprječiti ili izbjeći, Hartije od vrijednosti i novčana sredstva vlasnika i članova REGISTRA NE ULAZE U IMOVINU REGISTRA , U STEČAJNU ILI LIKVIDACIONU MASU I NE MOGU BITI PREDMET IZVRŠENJA U POSTUPCIMA PROTIV REGISTRA,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • Kako se vrši obezbeđenje ispunjenja obaveza iz registra?

Registar je dužan da formira fond radi obezbjeđenja ispunjenja obaveza po osnovu poslova sa hvo zaključenim na berzi i drugom uređenom javnom tržištu, Garantni fond čine uplate članova koji koriste usluge obaračuna i poravnanja,

Centarlni registar hartija od vrijednosti

• • • Sredstva garantnog fonda koriste se za ispunjenje obaveza članova , ako svoje obaveze ne izvrše u rokovima utvrđenim opštim aktima Registra, Sredstva garantnog fonda ne mogu se koristiti u druge svrhe , niti mogu biti predmet izvršenja protiv člana, odnsono protiv REGISTRA, Način uplate i upotrebe sredstava garantnog fonda propisuje Registar opštim aktom.

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • KAKO SE VRŠI PRENOS PRAVA IZ HVO U REGISTRU?

Prenos prava iz hvo na osnovu poslova zaključenih na berzi i drugom uređenom javnom tržištu vrši se na osnovu izvještaja odjeljenja za obračun i poravnanje u obliku i na način koji propisuje Registar, Prenos hartija od vrijednosti i novca po osnovu obračuna i poravnanja poslova obavljenih na berzi i drugom uređenom tržištu vrši se istovremeno po principu „ isporuka po plaćanju“

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • • • Rok za prenos hartija od vrijednosti ne može biti duži od tri dana od dana zaključenja ugovora, PRENOS PRAVA: VRŠI SE NA OSNOVU AKTA NADLEŽNOG ORGANA U SKLADU SA PODACIMA IZ TOG AKTA, UPISIVANJE PODATAKA VRŠI REGISTAR PO SLUŽBENOJ DUŽNOSTI ILI PO ZAHTJEVU LICA KOJE IMA PRAVNI INTERES,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• Za tačnost podataka upisanih u nalog na osnovu podataka iz akta kojim se vrši prenos prava iz hvo, odgovoran je Registar, • UPIS PRAVA TREĆIH LICA NA HVO - VRŠI SE PO SLUŽBENOJ DUŽNOSTI ILI PO NALOGU VLASNIKA HVO, - NALOG ZA UPIS ZALOŽNOG PRAVA NA HVO, OBAVEZNO SADRŽI:

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • • • ŠTA SADRŽI NALOG ZA UPIS ZALOŽNOG PRAVA NA HVO?

Podatke o založnom poveriocu i založnom dužniku, Visinu i dospjelost potraživanja koje se obezbjeđuje založnim pravom i Podatke o hvo koje su predmet zaloge,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • • • • Šta može biti pravni osnov za upis založnog prava na HVO?

- ZAKON, SUDSKA ODLUKA, UGOVOR O ZALOGU HVO AKO SE OBEZBJEĐUJE POTRAŽIVANJE IZ UGOVORA U PRIVREDI.

NA HVO JEDNOG VLASNIKA NA KOJIMA JE U REGISTRU VEĆ UPISANO ZALOŽNO PRAVO NE MOŽE SE UPISATI I NOVO ZALOŽNO PRAVO

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • Na založno pravo u smislu Zakona o tržištu hartija od vrijednosti primjenjuje se odredbe Zakona o obligacionim odnosima o zalogu na pokretnim stvarima , Brisanje založnog prava na hvo koje je upisano u Registar vrši se na osnovu naloga založnog poverioca ili vlasnika hvo,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Uz nalog vlasnika HVO, prilaže se ovjerena izjava založnog povjerioca da dozvoljava brisanje založnog prava ili pravosnažna sudska odluka koja zamjenjuje takvu izjavu.

,

Čuvanje podataka iz Registra

• • • Registar je dužan da informacioni sistem, i podatke kojim raspolaže zaštiti od neovlašćenog korištenja, izmjena ili gubitaka, Registar je dužan da trajno čuva dokumentaciju i podatke upisane na elektronskim medijima, Da obezbijedi sigurnost neprekidnog funkcionisanja infor. sistema formiranjem sekundarne baze podataka i sekundarnog računarskog sistema, čime se obezbjeđuje kontinuitet njegovog rada u slučaju požara, poplave ili drugih okolnosti koje remete funkcionisanje,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • Registar odgovara emitentu , vlasniku hvo za štetu koja nastane zbog netačnosti ili gubitaka podataka neizvršenjem ili nepravilnim izvršenjem naloga, i kršenjem drugih obaveza propisanih Zakonom o tržištu hartijama od vrijednosti, prema načelu pretpostavljene odgovornosti, Registar nije odgovara za štetu ako dokaže da su neizvršenje ili nepravilno izvršenje naloga, kao i kršenje drugih obaveza iz njegove nadležnosti uzrokovani postupcima emitenta, člana Registra ili trećeg lica,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• AKTIMA REGISTRA MORAJU BITI ODREĐENA LICA KOJA ODGOVARAJU ZA TAČNOST PODATAKA I ISPRAVNOST POJEDINIH POSTUPAKA U VEZI SA HVO I NJIHOVA ODGOVORNOST,

KO VRŠI NADZOR NAD RADOM REGISTRA?

- Komisija za hartije od vrijednosti, - Može da pregleda akte, poslovne knjige i druge

dokumente Registra,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Mjere Komisije -Ako utvrdi nezakonitost ili nepravilnost u radu Registra, Komisija rješenjem daje nalog za preduzimanje radnji koje pridonose uspostavljanju zakonitosti i usklađivanja rada sa zakonom i drugim propisima, - Rok za izvršenje rješenja ne može biti duži od 60 dana , i obaveza Registra je da dostavi dokaz o ispravljenoj nepravilnosti i nezakonitosti.

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Kada se radi o nezakonitosti i nepravilnosti kojom se ugrožava funkcionisanje tržišta kapitala u cjelini, položaj pojedinih učesnika na tržištu kapitala ili postoji mogućnost nanošenja značajnije štete, Komisija može: - poništiti transakcije zaključen na berzi, uređenom javnom tržištu ili drugim pravnim poslom, ako se utvrdi da su jedan ili više elemenata transakcije pogrešni ili ukazuju na manipulacije cjenom ili brojem hvo,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • - može obustaviti sve radnje prenosa vlasništva sa računa vlasnika na račun sticaoca kod Registra ako raspolaže podacima koji ukazuju na sumnju da su hvo stečene na nezakonit način, Naložiti izmjenu, dopunu ili obustaviti primjenu odredbi opštih akata berze, drugog uređenog javnog tržišta, Registra, berzanskog posrenika, i drugih učesnika kojima je Komisija dala dozvolu za obavljanje poslova,

Centralni Registr hartija od vrijednosti

• • Može naložiti izradu novih opštih akata kada utvrdi da je to potrebno radi obezbjeđenja efikasnog funkcionisanja tržišta kapitala i zaštite učesnika, Zabraniti berzanskom posredniku upravljanje računima hartija od vrijednosti, ako utvrdi da je raspolaganje suprotno uputsvima vlasnika hvo,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Izreći opomenu i javnu opomenu berzi, uređenom javnom tržištu,Registru, berzanskom posredniku i drugim učesnicima kojima Komisija daje dozvolu za obavljanje poslova, kada utvrdi učestalo kršenje zakona i drugih pravnih akata,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• AKO JE NIZVJESTAN NASTAVAK POSLOVANJA NADZIRANOG LICA, KOMISIJA ĆE RJEŠENJEM NALOŽITI: -zabranu obavljanja pojedinih poslova u vezi sa poslovanjem hvo, -Oduzimanje saglasnoti na imenovanje direktora, članova uprave i nadzornog odbora i davanje naloga za imenovanje novih lica , - Oduzimanje dozvole za obavljanje poslova sa hvo,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • • • • • Kada Komisija može oduzeti dozvolu za rad Registra?

- KADA VIŠE NE ISPUNJAVA USLOVE PROPISANE ZAKONOM ZA IZDAVANJE DOZVOLE, A IZVJESNO JE DA U DUŽEM VREMENSKOM RAZDOBLJU NEĆE BITI U MOGUĆNOSTI DA ISPUNI TE USLOVE , -OBAVLJA POSLOVE ZA KOJE NIJE OVLAŠTEN DOZVOLOM KOMISIJE, -UČESTALO KRŠI ODREDBE ZAKONA, NEPRIMJENJUJE, NEMA ILI POSTUPA U SUPROTNOSTI SA ZAKONOM, DRUGIM PROPISIMA ILI OPŠTIM AKTIMA KOMISIJE I SVOJIM AKTIMA, NE OTKLONI UTVRĐENE NEZAKONITOSTI ILI NEPRAVILNOSTI U ROKU UTVRĐENOM RJEŠENJEM KOMISIJE.

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Obavještavanje javnosti: - Registar je ovlašten da informiše javnost o registraciji hvo i podacima koje je dužan da objavljuje na osnovu Zakona o tržištu hartijama od vrijednnosti, propisima Komisije i opštih akata Registra, - Podaci iz knjige akcionara su javno dostupni, osim matičnog broja vlasnika i broja vlasničkog računa,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• • • Registar je dužan da spisak akcionara emitenta hartije od vrijednosti učini dostupnim javnosti na način i pod uslovima koje propiše Komisija , Komisija ima pravo uvida u sve podatke koji se vode u Registru, bez ograničenja, Pravosudni i upravni organi imaju pravo uvida u podatke Registra u okviru zakonskih ovlaštenja,

Centralni Registar hartija od vrijednosti

• Svako lice koje dokaže da ima pravni interes ima pravo uvida u istoriju transakcije za određenu hartiju od vrijednosti, • • Koga obavještava Refgistar po službenoj dužnosti?

U obimu i na način kako je propisao obavještava: -emitente hartija od vrijednosti o hvo emitenata koje se vode u registru i vlasnicima tih hartija,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • - vlasnike hvo o stanju i promjenama na njihovom računu hvo, -članove o bitnim podacima o poslovima sa hvo koje su preduzeli za svoj ili za račun klijenata, dužan je da Komisiji dostavlja izvještaje o radu u roku , na način, i sa sadržajem koje propisuje Komisija,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• emitent hvo dužan je da obavijesti Registar o svim promjenama podataka koji se vode u Registru u roku od sedam dana od dana nastanka promjena, od dana upisa promjene u sudski registar,

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • • • Obaveza čuvanja poslovne tajne i posebna ograničenja Kao i za zaposlen u Komisiji za hartije od vrijednosti, Registar je dužan najmanje jednom godišnje da informiše zaposlene o njihovoj obavezi čuvanja poslovne tajne.

Registar je dužan jednom mjesečno da Komisiji podnese izvještaj o sticanjima i otuđenjima hvo od strane članova upravnog, nadzornog odbora, direktota i svih zaposlenih u Registru.

Centralni registar hartija od vrijednosti

• • Zaposleni u Registru ne mogu biti članovi organa upravljanja ni zaposleni kod berzanskog posrednika, odnosno emitenta čije se hvo upisane u Registar.

U SLUČAJU POKRETANJA STEČAJNOG POSTUPKA ILI PRESTANKA RADA REGISTRA , KOMISIOJA JE OVLAŠTENA DA PREDUZME MJERE ZA BEZBJEDNOST PODATAKA KOJI SE NALAZE U REGISTRU,

BERZE

• • • • Tržište hartija od vrijednosti Organizovano trgovanje hartijama od vrijednosti vrši se na tržištu, Poslove povezivanja ponude i potražnje hartija od vrijednosti mogu obavljati samo berze i drugo uređeno javno tržište, Uslove pod koji se havo trguje na berzi propisuje Komisija,

BERZA

• • OSNIVA SE I POSLUJE KAO AKCIONARSKO DRUŠTVO, NA OSNIVANJE, POSLOVANJE BERZE, IZBOR, NADLEŽNOST I RAD ORGANA BERZE I DONOŠENJE OPĐŠTIH AKATA, PRIMJENJUJU SE ODREDBE ZAKONA KOJIM SE REGULIŠE OSNIVANJE I POSLOVANJE AKCIONARSKOG DRUŠTVA

BERZA

• • • • • ŠTA SU POSLOVI BERZE?

ORGANIZOVANJE POVEZIVANJA PONUDE I TRAŽNJE U PROMETU HVO, DAVANJE INFORMACIJA O PONUDI I TRAŽNJI , TRŽIŠNOJ CJENI, I OSTALIM PODACIMA O HVO, UTVRĐIVANJE I OBJAVLJIVANJE KURSNE LISTE HVO, DRUGI POSLOVI PROPISANI ZAKONOM.

BERZA

• • • ŠTA OBEZBEĐUJE BERZA?

DA SVI UČESNICI U TRGOVINI NA BERZI MOGU ISTOVREMENO, RAVNOPRAVNO POD JEDNAKIM USLOVIMA DAVATI I PRIHVATATI NALOGE ZA KUPOVINU I PRODAJU HVO, SVI UČESNICI U TRGOVINI NA BERZI IMAJU U ISTOM TRENUTKU JEDNAK PRISTUP INFORMACIJAMA O HVO KOJIMA SE TRGUJE I DA SVI MOGU PRODAVATI, ODNOSNO KUPOVATI HVO POD JEDNAKIM USLOVIMA,

BERZA

• UČESNICI NA BERZI SU BERZANSKI POSREDICI (BROKERSKO-DILERSKA DRUŠTVA, BANKE OVLAŠTENE ZA BERZANSKO POSLOVANJE,) PREMA POSLOVIMA SA HVO BERZE SE DIJELE: -OPŠTE –TRGUJE SE SVIM HVO, SPECIJALIZOVANE-TRGUJE SE SAMO ODREĐENIM HVO U FIRMI BERZE OBAVEZNO SE NAVODI VRSTA I OBLIK HVO ZA KOJE JE BERZA SPECIJALIZOVANA,

Osnivanje berze

• Berzu osniva najmanje pet berzanskih posrednika za poslovanje sa hvo, tako da broj članova i akcionara berze ne može biti manji od pet, • Član berze ne mora da bude akcionar berze, KOJI SU USLOVI ZA OSNIVANJE BERZE?

- OBEZBIJEĐEN MINIMALAN IZNOS OSNOVNOG KAPITALA , 1.000.000 KM,

BERZA

- OBEZBJEĐENA KADROVSKA, TEHNIČKA I ORGANIZACIONA OSPOSBLJENOST ZA OBAVLJANJE BERZANSKE TRGOVINE, ODNSONO DRUGIH POSLOVA KOJE BERZA OBAVLJA, - KOMISIJA DAJE DOZVOLU ZA OSNIVANJE BERZE KADA UTVRDI DA SU ISPUNJENI USLOVI ZA RAD BERZE , - BERZA STIČE SVOJSTVO PRAVNOG LICA UPISOM U SUDSKI REGISTAR

BERZA

• • • • • OPŠTI AKTI BEZE; -STATUT, PRAVILA BERZE, AKT O NAKNADAMA I DRUGI OPŠTI AKTI KOJIMA SE UREĐUJE POSLOVANJE BERZE, NA OPŠTE AKTE BERZE KOMISIJA DAJE SAGLASNOST,

BERZA

• • • • • • ŠTA SE UTVRĐUJE OPŠTIM AKTIMA?

- PRISTUPNE ČLANARINE ZA ČLANOVE BERZE, GODIŠNJE ČLANARINE ZA ČLANOVE BERZE, NAKANADE ZA USLUGE KOJE BERZA PRUŽA ČLANOVIMA I TREĆIM LICIMA, DOPRINOSI ČLANOVA BERZE U FOND SIGURNOSTI, KAZNE ZA POVREDE BERZE,

BERZA

• • • • • ORGANI BERZE.

SKUPŠINA, UPRAVNI ODBOR, NADZORNI ODBOR, DIREKTOR.