Transcript 3 - سامانه آموزش مداوم

‫بنام خدا‬
‫موضوع‬
‫‪:‬‬
‫کنترل عفونت‬
‫لیال احمدی‬
‫تهیه وتنظیم ‪:‬‬
‫کارشناس ارشد مهندسی محیط زیست‬
‫بیمارستان شهید رجایی گچساران‬
‫عفونت‪:‬عفونت به معنای پدیده ای است که میزبان به دلیل‬
‫تهاجم و رشد و تکثیر عامل بیماریزای عفونی دچار آسیب‬
‫می شود‪.‬‬
‫عفونتهاي بیمارستاني‬
Nosocomial Infection
‫عفونت بیمارستانی ‪:‬‬
‫عفونتی که به صورت محدود یا منتشر و دراثر واکنش ھای بیماریزای‬
‫مرتبط با خود عامل عفونی یا سموم آن دربیمارستان ایجاد می شود‪،‬‬
‫به شرطی که‪:‬‬
‫♣ حداقل ‪ 48‬تا ‪ 72‬ساعت بعد از پذیرش بیمار در بیمارستان ایجاد شود‪.‬‬
‫♣ در زمان پذیرش ‪،‬فرد نباید عالئم آشکار عفونت مربوطه را داشته باشد و‬
‫بیماری در دوره نهفتگی خود نباشد‪.‬‬
‫♣معیارھای مرتبط با عفونت اختصاصی را جهت تعریف عفونت بیمارستانی‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫● تاریخچه کنترل عفونت در دنیا بسیار قدیمی است و از زمانی آغاز‬
‫می شود که برای مراقبت و درمان بیماران در قرن چهارم میالدی در‬
‫نقاط مختلف دنیا بیمارستان تاسیس گردید‪.‬‬
‫● برنامه ھای کنترل عفونت بیمارستان به صورت یک برنامه منسجم‬
‫از اواخر دھه ‪ 1950‬درآمریکا وعمدتا جهت کنترل عفونتهای‬
‫استافیلوکوکی صورت گرفت‪.‬‬
‫● عفونتهای بیمارستانی ھمزمان با گسترش بیمارستانها ھمواره یکی‬
‫از مشکالت عمده بهداشتی و درمانی بوده و با افزایش مدت اقامت‬
‫بیمار در بیمارستان موجب افزایش ابتال و مرگ ومیر از این عفونتها‬
‫شده و در نتیجه ھزینه ھای بیمارستانی را به شدت افزایش می دھد‪.‬‬
‫آمار‬
‫● میزان عفونت بیمارستانی از ‪ 2/5‬تا ‪ %10‬متغیر می باشد‪.‬‬
‫● به گفته سازمان بهداشت جهانی ‪ 5‬تا ‪% 10‬بیماران بستری شده در‬
‫بیمارستان ھای کشورھای توسعه یافته ‪ ،‬به یک عفونت بیمارستانی مبتال شده‬
‫که این رقم در کشورھای در حال توسعه به ‪ %25‬می رسد‪.‬‬
‫●در ایران میزان عفونت بیمارستانی ‪ %8-10‬و میزان مرگ ومیرناشی از‬
‫عفونت بیمارستانی ‪%10‬می باشد‪.‬‬
‫اھمیت عفونت بیمارستاني‬
‫عفونت ھاي بیمارستاني از چند جنبه حائز اھمیت مي باشند ‪:‬‬
‫• مرگ و میر و ناخوشي بیماران‬
‫• افزایش طول مدت بستري بیماران در بیمارستان‬
‫• افزایش ھزینه ھاي ناشي از طوالني شدن اقامت بیماران‪ ،‬اقدامات تشخیصي‬
‫ودرماني‬
‫منابع ايجاد عفونت‬
‫كارمندان‬
‫بيماران‬
‫محيط‬
‫مالقات کنندگان‬
‫فرآیندهای کاری‬
‫چارت انتشار عفونت هاي بيمارستا‬
‫محي اط‪:‬‬
‫هوا‬
‫اشخاص‬
‫آب‬
‫غذا‬
‫و غيره‬
‫آب براي‬
‫آشاميد و‬
‫بهداشت فردي‬
‫در بيمارستان‬
‫ژيارديا‬
‫مواد زائد‬
‫داروها‬
‫غذا و دارو ها‬
‫در بيمارستان‬
‫بروسلوز‬
‫توبركلوزيس‬
‫كاركن ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ااان داراي‬
‫بيما ا ا ا ا اااري عفا ا ا ا ا ااو‬
‫(منا ا ا ا ا ا ا ا ااع شا ا ا ا ا ا ا ا ااده از‬
‫مراقبت بيمار)‬
‫چرخش هوا‬
‫در‬
‫بيمارستان‬
‫بيماري لژيونر‬
‫تب كيو‬
‫نيش مگس‪،‬‬
‫موشها تماس‬
‫با مدفوع‬
‫هوا ‪ :‬ازطريق‬
‫عطسه يا‬
‫سرفه‬
‫ماالريا‬
‫ليشمانيوز‬
‫تيفوس‬
‫سرخک‪،‬مننژيت‬
‫پرتوزيس‪ ،‬سل‬
‫(توبركلوزيس)‬
‫تماس بيمار با دستهاي آلوده ‪،‬اشياء‪ ،‬هوا ‪،‬‬
‫آب‪ ،‬غذاي آلوده و غيره‬
‫عفونت‬
‫كاركنان‬
‫بيماران‬
‫حاملين بدون‬
‫عالمت‬
‫آلودگ اشیاء توسط‬
‫خون‪ ،‬مدفوع يا ديگر‬
‫مايعات بدن‬
‫آلودگ دست‬
‫هاي‬
‫كاركنان‬
‫مدفوع‪ :‬تيفوئيد‬
‫ساملونلوزيس‪،‬‬
‫هپاتيت ويروس ي‬
‫آنفوالنزا‬
‫ساملونلوزيس‬
‫عفونتهاي‬
‫استافيلوكوكس ي‬
‫آلودگيهاي انگلي‬
‫عالوه بر عوامل محیطي اشاره شده‪ ،‬توجه به موارد زیرنیز میتوانند به‬
‫طور مؤثري در كنترل عفونتهاي بیمارستاني دخیل باشد‪:‬‬
‫♣ نظافت عمومي بیمارستان‬
‫♣ شرایط فیزیكي و ساختماني بخشها و اتاقهاي عمل‬
‫♣ نحوه جمع آوري و دفع فاضالب‬
‫♣ كنترل حشرات و جوندگان‬
‫♣ تراکم افراد در اتاقها‬
‫♣ نحوه ی گندزدایی و شستشوی محیط‬
‫عوامل موثر جهت تعیین دقیق عفونتهاي بیمارستاني‪:‬‬
‫♣ تعداد تخت ھاي بیمارستاني‬
‫♣ سطح ارجاعي بودن بیمارستان‬
‫♣ آموزشي بودن یا نبودن‬
‫♣ وجود یا عدم وجود برنامھ ھاي پایش‬
‫♣ نوع بخش ھاي مطالعھ شده‬
‫♣ میزان امكانات و كفایت منابع مالي‬
‫چهار عفونت بر اساس تعاریف استاندارد‪:‬‬
‫♣عفونت ادراري‬
‫♣ عفونت ریه(پنوموني)‬
‫♣ عفونت محل جراحي‬
‫♣ عفونت خون‬
‫ھدف نهایي ‪:‬‬
‫پایش و جمع آوري ‪ 4‬عفونت بیمارستاني‬
‫شامل عفونت ھاي ادراري ‪،‬زخم جراحي‬
‫‪،‬تنفسي و خوني است‪.‬‬
‫چه عالئمي ما را مشكوك به‬
‫عفونت بیمارستاني‬
‫مي كند؟‬
‫عفونت ادراري‪:‬‬
‫تب‪ ،‬تكرر ادراري‪ ،‬سوزش ادراري‪ ،‬درد فوق عانه با‬
‫لمس این ناحیه‪ ،‬فوریت ادراري‪ ،‬پیوري‪ ،‬كشت ادراري‬
‫مثبت‪ ،‬تشخیص بالیني پزشك و شروع درمان آنتي‬
‫بیوتیكي‪.‬‬
‫در بیماران زیر یك سال ‪:‬‬
‫ھیپوترمي‪ ،‬آپنه‪ ،‬برادي كاردي‪ ،‬ناآرامي در موقع ادرار‬
‫كردن ‪ ،‬بي حالي ‪ ،‬استفراغ‬
‫عفونت ذات الریه(پنوموني)‪:‬‬
‫سمع رال‬
‫شروع خلط چركي یا تغییر ویژگي خلط‬
‫كشت راه ھوایي (تراشه‪/‬تراك) مثبت‬
‫وجود انفیلتراسیون جدید یا پیشرونده‪،‬‬
‫وجود حفره یا افیوژن پلور‬
‫در بیماري كه حداكثر یك سال سن دارد‪:‬‬
‫آپنه‪ ،‬تاكیكاردي‪ ،‬برادیكاردي‪ ،‬خس خس كردن سینه‪،‬‬
‫سرفه ویا وجود رونكاي‬
‫عفونت محل جراحي‪:‬‬
‫* ترشح چركي از محل برش جراحي‬
‫* جداسازي ارگانیزم از مایع یا بافت محل‬
‫برش‬
‫* وجود عالئم‪ :‬حساسیت و دردناكي‪ ،‬ورم‬
‫موضعي‪ ،‬قرمزي یا گرمی‪،‬تب‬
‫* پزشك عمدا زخم را باز كرده باشد‬
‫عفونت خونی‪:‬‬
‫رشد پاتوژن دركشت خون‬
‫تب(دماي باالي ‪ 38‬درجه سانتي گراد)‬
‫لرز یا ھیپوتانسیون(فشار سیستولیك كمتر از ‪(90‬‬
‫اولیگوري‬
‫شروع درمان سپسیس توسط پزشك‬
‫در كودكان زیر یكسال‪:‬‬
‫تب‪ ،‬ھیپوترمي‪ ،‬آپنه‪ ،‬برادي كاردي‬
‫راه ھاي انتقال میكروارگانیسم ھا در بیمارستان ‪:‬‬
‫‪)1‬انتقال از طریق تماس )‪ : (Contact‬تماس‪ ،‬شایع ترین و مھمترین راه انتقال عفونت ھاي‬
‫بیمارستاني به شمار مي آید و به سه زیر گروه تقسیم مي شود ‪:‬‬
‫• تماس مستقیم سطوح بدن وانتقال فیزیكي میكروارگانیسم ھا بین میزبان حساس و‬
‫فر د دچارعفونت یا کلونیزه شده با میکروب‬
‫• تماس غیرمستقیم میزبان حساس باشيء واسطه آلوده (وسایل‪ ،‬سوزن‪ ،‬پانسمان‪ ،‬دستكش‬
‫آلوده)‬
‫• قطره یا ) ‪ :(Droplet‬توسط فرد حین عطسه‪ ،‬سرفه و صحبت كردن‪ ،‬حین ساكشن‬
‫کردن ‪ ،‬برونكوسكوپي و مواجهه با ملتحمه‪ ،‬مخاط بیني یادھان‬
‫‪ )2‬از طریق ھوا )‪(Airborne‬‬
‫‪ )3‬انتقال از طریق وسیله مشترك آلوده مانند غذا‪ ،‬آب‪ ،‬داروھا و تجهیزات و وسایل آلوده‬
‫‪ )4‬انتقال از طریق ناقلین مانند پشه‪ ،‬مگس و موش كه اھمیت چنداني در انتقال عفونت‬
‫بیمارستاني ندارد‪.‬‬
‫پاتوژن ھاي منتقله در بیمارستان براساس راه انتقال‪:‬‬
‫• تماس با بیماران یا وسایل ‪ :‬استافیلوكوك‪ ،‬باكتري ھاي خانواده‬
‫انتروباكتریاسه‪ ،‬عفونت ھاي ویروسي مانند روتاویروس‪ ،‬و قارچ كاندیدا‪.‬‬
‫قطره ‪ :‬آدنوویروس‪ ،‬ویروس آنفلوانزا‪.‬‬
‫سوزن ‪ :‬ھپاتیت ‪HIV , B‬‬
‫• ھوا ‪ :‬باسیل سل‬
‫• وسیله مشترك ‪:‬‬
‫مایعات وریدي‪ ،‬مواد گندزدا‬
‫آب ‪ :‬آسینتوباكتر‪ ،‬سراشیا‬
‫اندوسكوپ ‪ :‬پسودومونا‪ ،‬آسینتوباكتر‬
‫غذا ‪ :‬سالمونال‪ ،‬پسودومونا‬
‫عوامل مستعد كننده بیماران به عفونت ھاي بیمارستاني ‪:‬‬
‫• سن بیمار (نوزادان‪ ،‬افراد مسن)‬
‫• بیماري زمینه اي مانند نارسایي عضو (سیروز كبدي‪ ،‬دیابت‬
‫ملیتوس‪ ،‬بیمار ي مزمن انسدادي ریه‪ ،‬نارسایي كلیه)‪ ،‬سرطان‪،‬‬
‫نوتروپني‬
‫• نقص ایمني مادرزادي یا اكتسابي (ایدز‪ ،‬درمان با دارو ھاي‬
‫سركوب كننده دستگاه ایمني‪ ،‬سوء تغذیه)‪.‬‬
‫• آسیب پذیري در مقابل عفونت ھاي ویروسي‬
‫• اختالل در سد دفاعي جلدي مخاطي بدنبال تروما‪ ،‬سوختگي‪،‬‬
‫جراحي‪ ،‬اندوسكوپي‪ ،‬كا تترھاي متمكن‪،‬بیماري ھاي پوستي و مخاطي‬
‫• بیھوشي‪ ،‬ایجاد خواب آلودگي ) ‪)Sedation‬که به سركوب سرفه‬
‫یا كاھش تھویه ریوي منجر مي گردد‪.‬‬
‫• استفاده از داروھاي آنتي بیوتیك‪ ،‬آنتي اسید (تغییر فلور مقیم بدن و‬
‫كاھش مقاومت درمقابل جایگزیني فلور بیمارستاني‪،‬انتخاب باكتري ھا‬
‫و قارچ ھاي جھش یافته و مقاوم به آنتي بیوتیك ھا و انواع بالقوه‬
‫مقاوم)‪.‬‬
‫• كلونیزه شدن فلور و در نتیجه بروز حالت ناقلي باكتري ھا و قارچ‬
‫ھاي فرصت طلب‪.‬‬
‫• عفونت ھاي نھفته و خاموش و فعالیت مجدد آن ھا بدنبال سركوب‬
‫دستگاه ایمني‪.‬‬
‫کنترل عفونت‬
‫نظام مراقبت عفونت بیمارستاني )‪(Surveillance‬‬
‫♣ نظام مراقبت عبارت است از جمع آوري‪ ،‬تجزیه‪ ،‬تحلیل و تفسیر اطالعات‬
‫و داده ھاي بھداشتي به صورت سیستماتیک وفعال (جاری )طی فرآیند پایش و‬
‫توصیف یک واقعه بھداشتی‬
‫♣ با برقراري نظام مراقبت بیمارستاني مي توان از بروز حدود یك سوم موارد‬
‫عفونت بیمارستاني جلوگیري نمود‪.‬‬
‫اھداف نظام مراقبت عفونت بیمارستاني‪:‬‬
‫• شناسایي بیماران و اقدامات تھاجمي پرخطر (عوامل خطر) و تعیین اولویت‬
‫ھاي كنترل عفونت‬
‫• تعریف میزان اندمیك عفونت و افزایش موارد عفونت در حد باالتر از اندمیك‬
‫•‬
‫• كشف ھمه گیري ھاي عفونت ھاي بیمارستاني‬
‫• ارزیابي میزان كارآیي مداخالت انجام شده در زمینه پیشگیري و كنترل‬
‫پایش روند بروز عفونت و الگوھاي آن در طول زمان‬
‫عفونت‬
‫• ارزیابي برنامه ھاي تضمین كیفیت‬
‫• آموزش و ایجاد انگیزه در كاركنان پزشكي و مدیریت‬
‫كمیته کنترل عفونت در بیمارستان مسئولیت بر نامه ریزي و ارزیابي كلیه امور‬
‫مربوط به كنترل عفونت را بر عھده دارد‪.‬‬
‫اعضای کمیته کنترل عفونت ‪:‬‬
‫• مدیر یا رئیس بیمارستان‬
‫•پزشك كنترل عفونت یا اپیدمیولوژیست‬
‫• پرستار كنترل عفونت‬
‫•‬
‫• مدیر پرستاري‬
‫• سایر اعضا مانند پز شك متخصص داخلي‪ ،‬جراح‪ ،‬نماینده واحد ھاي‬
‫میكروبیولوژیست بالیني یا متخصص علوم آزمایشگاھي‬
‫بھداشتي‪ ،‬تغذیه‪ ،‬خدمات و ‪. . .‬‬
‫اھداف برنامه كنترل عفونت‪:‬‬
‫●كاھش خطر اكتساب عفونت بیمارستاني و در نتیجه محافظت از‬
‫بیماران‪ ،‬كاركنان بیمارستان (و دانشجویان ) و عیادت كنندگان‬
‫●کاهش هزینه درمان و روزهای بستری بیماران در بیمارستان از‬
‫طریق انتخاب روشهای مناسب و برنامه ریزی جهت کنترل عفونت‬
‫وظایف کمیته کنترل عفونت‪:‬‬
‫• برقراري نظام مراقبت عفونت بیمارستاني )‪(Surveillance‬‬
‫• تدوین برنامه ھاي آموزشي در جھت كنترل عفونت‬
‫• حفظ سالمت كاركنان‬
‫• برنامه ریزي و تعیین خط مشي در رابطه با كنترل عفونت مانند استفاده از‬
‫آنتي بیوتیك ھا و مواد جدید گندزدا و دفع پسماند‬
‫• ارزیابي و نظارت بر اجراي مقررات وضع شده توسط كمیته‬
‫یكي از وظایف كمیته ھاي كنترل عفونت‪ ،‬محافظت از كاركنان در‬
‫مقابل عفونت ھاي بیمارستاني و نیز در مقابل مواجھه شغلي بویژه با‬
‫خون و مواد بالقوه آلوده مي باشد ‪ .‬بدین لحاظ واكسیناسیون‬
‫كاركنان‪ ،‬رعایت احتیاط ھاي عمومي (استاندارد) و سایر قوانین‬
‫مربوط به ایزوالسیون یا جداسازي بیماران و نیزشستن دست ھا توسط‬
‫كاركنان شاغل در بیمارستان‪ ،‬به كاھش موارد مواجھه و ابتال به‬
‫بیماري ھا و در نتیجه كاھش عفونت ھاي بیمارستاني و عواقب‬
‫حاصله منجر مي گردد‪.‬‬
‫نقش پرستار در کنترل عفونتهای بیمارستانی‬
‫از آنجا که سازمان بهداشت جهانی‪ ،‬این عفونتها را ناشی از مراقبتهای‬
‫بهداشتی پرستارمی خواند‪ ،‬پس می توان به نقش پررنگ پرستاران بعنوان‬
‫یکی از عوامل مهم وتاثیرگذار در سیستم بهداشتی در جهت پیشگیری وکنترل‬
‫این عفونتها اذعان نمود‪.‬‬
‫‪Health care-associated infection‬‬
‫ایزوالسیون یا جداسازي بیماران در بیمارستان‪:‬‬
‫♣ به منظور پیشگیري از انتقال میكروارگانیسم ھا از بیمار عفوني یا‬
‫كلونیزه با میكروارگانیسم به سایربیماران‪ ،‬كاركنان و حتي عیادت‬
‫كنندگان‪ ،‬اتخاذ خط مشي ھاي عملي ضروري است‪.‬‬
‫♣امروزه رعایت احتیاط ھاي استاندارد‪ ،‬مھمترین جزء اقدامات‬
‫جداسازي بیماران محسوب مي گردد‪.‬‬
‫مالحظات پرستاری درمورد بیماران ایزوله‪:‬‬
‫♣ محدودیت تماس‬
‫♣ بستری بیماران در اتاق خصوصی‬
‫♣ بستری بیماران با بیماری ھای مشترک در یک اتاق‬
‫♣ محدودیت ورود و خروج افراد‬
‫♣ استفاده از وسایل حفاظت شخصی‬
‫♣ شستن دست‬
‫♣ تھویھ مناسب‬
‫به خاطر داشته باشیم که‪:‬‬
‫مراقبت از بیماران در اتاق ھای ایزوله ‪ ،‬زمانی که بیمار عادت ھای‬
‫بهداشتی ضعیفی دارد و عمداً محیط را آلوده می کند و یا زمانی که‬
‫انتظار نمی رود درحفظ اقدامات احتیاطی کنترل عفونت کمک کند (‬
‫برای مثال کودکان ‪،‬سالخوردگان و افرادی که دچار بیماری ھای‬
‫روانی) می باشند ‪ ،‬تبدیل به یک چالش می شود ‪.‬‬
‫چک لیست پیشنهادی ترالی اتاق ایزوالسیون‪:‬‬
‫‪ )1‬کیسه ھای جمع آوری زباله ھای عفونی‬
‫‪ )2‬محافظ صورت‬
‫‪ )3‬دستکش یک بار مصرف‬
‫‪ )4‬کاله یکبار مصرف‬
‫‪ )5‬ماسک ‪N -95‬یا ماسک جراحی‬
‫‪ )6‬گان ضد آب بلند‬
‫‪ )7‬حوله یا دستمال یکبار مصرف‬
‫‪ )8‬صابون و مایع الکلی ضد عفونی کننده دست‬
‫‪ )9‬مواد ضد عفونی کننده و گند زدا‬
‫‪)10‬ظروف جمع آوری وسایل نوک تیز و برنده‬
‫توجه‪:‬‬
‫در مواقع مواجهه و تماس با ھر یك از موارد ذیل باید احتیاط ھاي‬
‫استاندارد رعایت شوند ‪:‬‬
‫• خون‬
‫• تمام مایعات‪ ،‬ترشحات‪ ،‬و مواد دفعي بدن به جز‬
‫عرق بدون در نظرگرفتن وجود خون قابل رویت‬
‫درآنها‬
‫• پوست آسیب دیده‬
‫• مخاطات‬
‫اصول احتیاطات استاندارد‪:‬‬
‫‪ )1‬شستن دست ھا‬
‫‪ )2‬دستكش‬
‫‪ )3‬ماسك‪ ،‬محافظ چشم‪ ،‬محافظ صورت‬
‫‪ )4‬گان‬
‫‪ )5‬تجهیزات و وسایل مراقبت از بیمار‬
‫‪ )6‬ملحفه‬
‫‪ )7‬سالمت شغلي و پاتوژن ھاي منتقله از راه خون‬
‫‪ )8‬محل استقرار و مراقبت از بیمار‬
‫دستھا باید بالفاصلھ پس از دست زدن بھ خون‪ ،‬مایعات بدن‪،‬‬
‫ترشحات‪ ،‬مواد دفعي و وسایل آلوده‪ ،‬بدون در نظر گرفتن این نكتھ‬
‫كھ از دستكش استفاده شده است یا خیر‪ ،‬شستھ شوند‪ .‬پس از در‬
‫آوردن دستكش از دست‪ ،‬در فواصل تماس با بیماران و در سایر‬
‫موارد الزم‪ ،‬دستھا باید شستھ شوند تا از انتقال میكروارگانیسمھا‬
‫بھ سایر بیماران‪ ،‬كاركنان یا محیط جلوگیري بھ عمل آید‪ .‬اگر براي‬
‫یك بیمار اقدامات تھاجمي یا كارھاي مختلف صورت مي گیرد‪ ،‬در‬
‫فواصل این امور دستھا باید شستھ شوند تا از انتقال آلودگي بھ‬
‫قسمتھاي مختلف بدن بیمارجلوگیري شود‪.‬‬
‫شستن دستها بھ تنھایي مھمترین راه پیشگیري از‬
‫عفونتھاي بیمارستاني بھ شمار مي آید ‪ .‬شستن دستھا‬
‫مي تواند توسط صابونھاي معمولي یا انواع ضدمیكروبي‬
‫صورت گیرد‪ .‬شستن دست با صابونھاي معمولي و آبكشي‬
‫باعث می شود تا میكروارگانیسمھا از روي پوست زدوده‬
‫شوند (روش مكانیكي)‪ .‬شستن دست با محصوالت ضد‬
‫میكروبي باعث كشتھ شدن میكروارگانیسمھا یامھار رشد‬
‫آنھا میگردد كھ بھ آن ضد عفوني كردن گویند‪.‬‬
‫پوست دست كاركنان پزشكي داراي میكروارگانیسمھاي مقیم یا ثابت و‬
‫انواع موقت است‪ .‬اكثر میكروبھاي مقیم پوست در الیھ ھاي سطحي‬
‫قرار دارند ولي حدود ‪ 10‬تا ‪20‬درصد آنھا در الیھ ھاي عمقي اپیدرم‬
‫قرار دارندكھ ممكن است بدنبال شستشوي دستھا با صابونھاي معمولي‬
‫پاك نشوند ولي معموال بوسیلھ مواد ضد میكروبي‪ ،‬كشتھ شده یا‬
‫رشدشان مھار میگردد‪ .‬شستن دستھا با صابون معموال باعث زدودن‬
‫میكروبھاي موقتي پوست خواھد شد‪.‬‬
‫اندیكاسیونهاي شستن دست‪:‬‬
‫‪ )1‬پس از خارج كردن دستكشھا از دست‬
‫‪ )2‬در شروع شیفت كاري‬
‫‪ )3‬ھنگام آلوده شدن دستھا‪ ،‬نیز پس از عطسھ كردن‪ ،‬سرفھ‬
‫‪ )4‬در فواصل تماس با بیماران‬
‫‪ )5‬قبل از تھیھ داروھاي بیماران‬
‫‪ )6‬قبل از انجام اقدامات تھاجمي‬
‫‪ )7‬قبل از مراقبت از بیماران آسیب پذیر مانند نوزادان و افراد دچار‬
‫سركوب شدید سیستم ایمني‬
‫‪ )8‬قبل و بعد از تماس با زخم‬
‫‪ )9‬قبل از غذا خوردن‬
‫‪ )10‬بعد از دست زدن بھ اشیایي كھ احتمال آلودگي آنھا با‬
‫میكروبھاي بیماریزا وجود دارد مانند ظروف اندازه‬
‫گیري ادرار بیماران و وسایل جمع آوري ترشحات بدن‬
‫بیماران‬
‫‪ )11‬پس از مراقبت از بیماران دچار عفونت یا بیماراني كھ‬
‫احتمال دارد با میكروبھایي كھ از لحاظ اپیدمیولوژي‬
‫اھمیت خاصي دارندكلونیزه شده باشند مانند باكتریھاي‬
‫مقاوم بھ چند نوع آنتي بیوتیك‬
Handwashing is the
key to Control of
Infection
.‫شستشوی دستھا کلید کنترل عفونت است‬
‫روش ھاي دست شستن‪:‬‬
‫‪)1‬شستن دست ھا به روش معمول یا روتین‬
‫‪)2‬شستن دست ھا به وسیله مواد ضد میكروبي یا‬
‫ضدعفوني كننده‬
‫‪)3‬شستن دست ھا بدون استفاده از آب‬
‫‪)1‬شستن دست ھا به طور روتین‬
‫شامل كف آلود كردن دست ھا با صابون معمولي و مالیدن محكم تمام سطوح‬
‫دست ھا به یكدیگر و آبكشي آن ھا با آب جاري (شیر آب ) است‪ .‬تمام مراحل‬
‫باید ‪ 10‬تا ‪ 15‬ثانیه طول بكشد ‪ .‬سپس دست ھا باید با دستمال (حوله) كاغذي‬
‫خشك گردند ‪ .‬در صورت بستن شیر آب با دستمال كاغذي كه براي خشك كردن‬
‫دست ھا از آن استفاده شده است‪ ،‬از آلودگي مجدد دست ھا با شیر آب و سینك‬
‫جلوگیري مي شود‪.‬‬
‫‪)2‬شستن دست ھا با مواد ضد میكروبي (ضد عفوني كننده) یا ضد عفوني‬
‫كردن دست ھا‬
‫براي ضد عفوني نمودن دست ھا مي توان از محلول پوویدون ایودین (بتادین) اسكراب و‬
‫كلرھگزیدین ‪2 %‬یا ‪ %4‬استفاده كرد‪.‬‬
‫اندیكاسیون ھاي ضدعفوني كردن دست ھا باموادضدمیكروبي عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ )1‬قبل از انجام اعمال جراحي یا اقدامات تھاجمي مشابه‬
‫‪ )2‬حین مراقبت از بیماراني كه ایزوله شده اند یا رعایت بعضي احتیاط ھا براي آن ھا‬
‫ضروري است‪.‬‬
‫‪ )3‬قبل از ورود به بخش مراقبت ویژه نوزادان )‪ Nursery‬یا شیرخوارگاه ( )‪(NICU‬‬
‫‪ )3‬شستن دست ھا بدون استفاده از آب‬
‫در مواقع خاصي كه سینك و وسایل شستن دست ھا با‬
‫آب وجود ندارد ‪،‬از موادي كه براي شستشو به آب‬
‫نیازندارند‪ ،‬مانند ژل ھایی با پایه الكلی استفاده مي شود‪.‬‬
‫توجه‪:‬‬
‫با شستن دست ھا مي توان ‪ % 50‬عفونتهاي بیمارستاني‬
‫را كاھش داد‪.‬‬
‫دستكش‬
‫♣ھنگام دست زدن بھ خون‪ ،‬مایعات‪ ،‬ترشحات‪ ،‬مواد دفعي بدن بیمار‪ ،‬وسایل‬
‫آلوده و در زمان خونگیري و سایر اقدامات تھاجمي عروقي باید دستكش تمیز‬
‫پوشید‪.‬‬
‫♣ قبل از تماس با مخاطھا و پوست آسیب دیده باید دستكش تمیزپوشید‪.‬‬
‫♣ اگربراي یك بیمار كارھاي مختلف واقدامات تھاجھي صورت مي گیرد‬
‫‪،‬دستكشھا باید در فواصل انجام این امور تعویض شوند‪.‬ھمچنین بعد از تماس با‬
‫ماده اي كھ ممكن است حاوي غلظت زیاد میكروارگانیسم باشد‪ ،‬دستكشھا باید‬
‫تعویض گردند‪.‬‬
‫♣ بالفاصلھ پس از استفاده از دستكش‪ ،‬قبل از دست زدن بھ سطوح و وسایل‬
‫آلوده و قبل از تماس با بیمار دیگر‪ ،‬باید دستكشھا را ازدستھا خارج نمود‪.‬‬
‫دستکش باید‪:‬‬
‫♣ مچ آستین گان را بپوشاند‪.‬‬
‫♣ فقط یكبار استفاده گرد د‪.‬‬
‫♣ در صورت پارگی و آلودگی قابل مشاھده تعویض گردد‪.‬‬
‫♣ بین ھر بار انجام مراقبت از بیماري كه حامل میكروارگانیسم‬
‫ھاست‪ ،‬تعویض شود‪.‬‬
‫♣ پس از استفاده و پیش از ارائه مراقبت به بیمار دیگر‪ ،‬بایدخارج‬
‫و بالفاصله دستها شسته شود تا از انتقال میكرو ارگانیسم ھا به‬
‫محیط یا سایر بیماران جلوگیري شود‪.‬‬
‫ماسك‪ ،‬محافظ چشم‪ ،‬محافظ صورت‬
‫بھ منظور محافظت مخاط چشم‪ ،‬بیني و دھان حین انجام كارھاي‬
‫تھاجمي یا فعالیتھاي مراقبت از بیمار كھ احتمال پاشیده شدن خون‪،‬‬
‫مایعات بدن‪ ،‬ترشحات و مواد دفعي وجود دارد‪ ،‬باید از ماسك و‬
‫محافظ صورت یا چشم استفاده نمود‪.‬‬
‫گان‬
‫حین انجام كارھاي تهاجمي یا فعالیتهاي‬
‫مراقبت ازبیمار كه احتمال پاشیده شدن‬
‫خون‪ ،‬مایعات بدن‪،‬ترشحات و مواد دفعي‬
‫وجود دارد‪ ،‬به منظورمحافظت از پوست‬
‫وجلوگیري از كثیف و آلوده شدن لباس‬
‫باید گان پوشید‪.‬‬
‫تجهیزات و وسایل مراقبت از بیمار‬
‫*جمع آوري و انتقال تجهیزات و وسایل مراقبت از بیمار كه با خون‪،‬‬
‫مایعات بدن‪ ،‬ترشحات و یا مواد دفعي آلوده شده اند‪.‬‬
‫*وسایلي كه قابل استفاده مجدد ھستند و با پوست آسیب دیده‪ ،‬خون‪ ،‬مایعات‬
‫بدن‪ ،‬یا مخاطات در تماس بوده اند‪ ،‬باید قبل از استفاده براي بیمار دیگر‪ ،‬با‬
‫ماده گندزداي مناسب بیمارستاني‪ ،‬پاك و تمیز شوند‪ .‬قبل از تمیز كردن كامل‬
‫این وسایل‪ ،‬نباید آنها را در اتاق بیماران دیگر یا مناطق تمیزدیگر‪ ،‬قرار داد‪.‬‬
‫*ھر نوع وسیله مراقبت از بیمار كه از بخشهاي مختلف جهت تعمیر یا‬
‫سرویس فرستاده شده است‪ ،‬باید با ماده گندزداي مناسب بیمارستاني پاك‬
‫شود‪.‬‬
‫قبل از ھر اقدامي بھ منظور ضدعفوني ویا استریل كردن ‪،‬وسایل باید‬
‫شستشو شود زیرا اگر وسایل شستشوي كامل نشود مواد ارگانیك مي‬
‫تواند موجب شودمواد استریل كننده ویا ضدعفوني كننده نتوانند در‬
‫تماس با وسایل قرار بگیرند و از طرفي با باند شدن مي توانند فعالیت‬
‫شیمیایي ماده ضدعفوني كننده را متوقف سازند لذا ضروري است بعد‬
‫ازاستفاده از ابزار وقبل ازاینكھ مواد روي آن خشك شوند اقدام بھ‬
‫شستشوي آن كرد ‪،‬براي این كار آب و ماده دترجنت مناسب است‪.‬‬
‫ملحفه‬
‫جمع آوري و انتقال ملحفه آلوده به خون‪ ،‬مایعات بدن‪،‬ترشحات‪ ،‬یا‬
‫مواد دفعي باید به گونه اي باشد كه از مواجهه با پوست یا مخاط‪،‬‬
‫آلودگي لباس و انتقال میكروارگانیسمها به سایر بیماران و محیط‬
‫جلوگیري به عمل آید‪ .‬ھرگز نباید ملحفه كثیف را روي زمین یا‬
‫سطوح تمیز قرار داد‪.‬‬
‫سالمت شغلي و پاتوژنهاي منتقله از راه خون‬
‫*به منظور جلوگیري از آسیب دیدگي حین جمع آوري و انتقال سوزن‪ ،‬اسكالپل‬
‫و سایر وسایل نوك تیز باید بسیاراحتیاط نمود و فورا آنها را در داخل ظروف‬
‫مخصوص اشیاي نوك تیز قرار داد‪.‬‬
‫*ھرگز نباید سرپوش سوزنها را مجددا روي سوزنهاي مصرف شده قرار داد‬
‫یا از ھرروشي كه باعث شود نوك سوزن یا اشیاي تیز به طرف بدن قرار گیرد‬
‫نباید استفاده كرد‪.‬‬
‫انواع احتیاط یا انواع ایزوالسیون بر اساس راه انتقال ‪:‬‬
‫‪ -1‬احتیاط ھوایی‪Precautions AirBorn :‬‬
‫اتاق بیمار ‪ :‬بستری بیمار در اتاق خصوصی بافشار ھوای منفی ‪،‬خروج ھوا از اتاق بیمار باید بطور مستقیم به‬
‫فضای خارج و بیرون باشد ‪،‬در غیر اینصورت ھوا باید قبل از برگشت به سیستم تھویه عمومی از فیلتر ھپا‬
‫عبور کند‪،‬درب اتاق بیمار باید بسته باشد‪.‬‬
‫ماسک ‪ :‬استفاده از ماسک ‪N95‬برای افرادی که وارد اتاق می شوند و ماسک جراحی برای بیمار به ھنگام‬
‫خروج از اتاق الزامی است‪.‬‬
‫گان ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد ‪،‬مگر اینکه بدنبال اقدامات پزشکی پرخطر‪ ،‬پاشیده شدن خون ‪،‬مایعات خونی‬
‫و ترشحات بیمار وجود داشته باشد‪.‬‬
‫محافطت از چشمها و صورت ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد‪ ،‬مگر اینکه بدنبال اقدامات پزشکی ‪،‬خطر پاشیده‬
‫شدن خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات بیمار وجود داشته باشد‪.‬‬
‫دستکش ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد مگر اینکه خطر تماس با خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات ‪،‬موادآلوده‬
‫‪،‬غشاء مخاطی و پوست زخمی وجود داشته باشد و تعویض دستکش جھت معاینه بیمار دیگر ضروری است ‪.‬‬
‫رعایت بهداشت دستها‪ :‬پس از تماس با خون ‪،‬مایعات خونی‪ ،‬ترشحات ‪،‬مواد آلوده ‪،‬بالفاصله پس از درآوردن‬
‫دستکش ھا و در فاصله تماس بین بیماران ضروری است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬سل ریه یا حنجره ‪،‬سرخک‪،‬آبله مرغان ‪،‬زونای منتشر ‪،‬آبله‬
‫‪.‬‬
‫‪-2‬احتیاط قطرات‪Precautions Droplet :‬‬
‫اتاق بیمار ‪ :‬بستری بیمار در اتاق خصوصی ‪،‬درب اتاق بیمار می تواند باز باشد ‪.‬‬
‫ماسک ‪ :‬برای افرادی که وارد اتاق می شوند یا برای خود بیمار به ھنگام خروج از اتاق استفاده از ماسک‬
‫استاندارد جراحی الزامی است ‪.‬‬
‫گان ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد ‪،‬مگر اینکه بدنبال اقدامات پزشکی ‪،‬خطر پاشیده شدن خون ‪،‬مایعات خونی و‬
‫ترشحات بیمار وجود داشته باشد‪.‬‬
‫محافطت از چشمها و صورت ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد ‪،‬مگر اینکه بدنبال اقدامات پزشکی‪ ،‬خطر پاشیده‬
‫خون‪،‬مایعات خونی و ترشحات بیمار وجود داشته باشد ‪.‬‬
‫دستکش ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد مگر اینکه خطر تماس با خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات ‪،‬موادآلوده‬
‫‪،‬غشاء مخاطی و پوست زخمی وجود داشته باشد و تعویض دستکش جھت معاینه بیمار دیگر ضروری است ‪.‬‬
‫رعایت بهداشت دستها‪ :‬پس از تماس با خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات ‪،‬مواد آلوده ‪،‬بالفاصله پس از درآوردن‬
‫دستکش ھا و در فاصله تماس بین بیماران ضروری است‪.‬‬
‫‪.‬مثال ‪ :‬آنفلوآنزا ‪،‬مننگوکوک‪،‬سیاه سرفه ‪،‬اوریون ‪،‬سرخحه‬
‫‪ -3‬احتیاط تماسی‪Precautions contact :‬‬
‫اتاق بیمار ‪ :‬بستری بیمار در اتاق خصوصی‬
‫ماسک ‪ :‬نیاز نمی باشد ‪ ،‬مگر اینکه خطر پاشیده شدن خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات بیمار وجود داشته باشد‪.‬‬
‫گان ‪ :‬بایستی استفاده شود‪ ،‬خارج نمودن گان قبل از ترک اتاق الزامی است ‪.‬‬
‫محافطت از چشمها و صورت ‪ :‬بطور معمول نیاز نمی باشد ‪ ،‬مگر اینکه بدنبال اقدامات پزشکی خطر پاشیده شدن خون‬
‫‪،‬مایعات خونی و ترشحات بیمار وجود داشته باشد‪.‬‬
‫دستکش ‪ :‬استفاده از دستکش الزامی است‪.‬‬
‫رعایت بهداشت دستها‪ :‬پس از تماس با خون ‪،‬مایعات خونی و ترشحات ‪،‬مواد آلوده ‪،‬بالفاصله پس از درآوردن دستکش‬
‫ھا و در فاصله تماس بین بیماران ضروری است‪.‬‬
‫وسایل حفاظت فردی و اصول استفاده از آن‬
(Personal Protective Equipments)
(PPE)
‫وسایل حفاظت فردی تجهیزاتی ھستند که‬
‫برای حفاظت کارکنان از صدمات شغلی‬
‫ویا بیماریهای ناشی از تماس با مواد‬
‫بیولوژیکی ‪ ،‬شیمیایی ‪ ،‬فیزیکی‬
‫‪،‬رادیولوژیک‪،‬الکتریکی و‪....‬طراحی شده‬
‫اند ‪.‬‬
‫این تجهیزات باتوجه به نوع صدمه مورد‬
‫انتظارو تماس شغلی متفاوت می باشند ‪.‬‬
‫وسایل حفاظت فردی مورد استفاده جهت‬
‫پیشگیری از عفونت ضمن محافظت‬
‫کارکنان وپیشگیری از ابتالی آنان ‪،‬‬
‫مانع انتقال عفونت به سایر بیماران و‬
‫افراد می گردد‪.‬‬
‫اصول استفاده از وسایل حفاظت فردی‬
‫● احتمال عفونت را کاھش می دھند ولی این احتمال را کامال‬
‫از بین نمی برند ‪.‬‬
‫● فقط در صورتیکھ درست استفاده شوند موثرند ‪.‬‬
‫● جایگزین اصلی ترین جزء کنترل عفونت (شستن دست)‬
‫نمی شوند‪.‬‬
‫چه کسانی باید از وسایل حفاظت فردی استفاده نمایند؟‬
‫تمام کسانی کھ با بیمار بستری دراتاق ایزولھ در تماسند ‪:‬‬
‫♣پزشکان‬
‫♣پرستاران‬
‫♣ کارکنان رادیو لوژی ‪ ،‬آزمایشگاه‬
‫♣خدمات‬
‫♣خانواده‬
‫و‪...‬‬
‫ترتیب پوشیدن وسایل حفاظت فردی‬
‫‪ )1‬شستن دست (مطابق با احتیاطات‬
‫استاندارد )‬
‫‪ )2‬پوشیدن گان‬
‫‪ )3‬پوشیدن کاله یا محافظت موھای سر‬
‫‪ )4‬ماسک‬
‫‪ )5‬محافظ صورت یا عینک‬
‫‪ )6‬دستکش‬
‫ترتیب در آوردن وسایل حفاظت فردی‪:‬‬
‫♦ ابتدا آلوده ترین قسمت را درآوردید‪.‬‬
‫♦بالفاصلھ پس ازدرآوردن دستكش دست ھارا بشویید‪.‬‬
‫‪ . 1‬درآوردن دستکش‬
‫‪ . 2‬شستن دست‬
‫‪. 3‬در آوردن گان‬
‫‪ . 4‬درآوردن عینک یا محافظ صورت ‪ ،‬قرار دادن عینک یا‬
‫محافظ صورت در یک ظرف جدا جھت استفاده مجدد و در‬
‫آوردن کاله یا پوشش مو در صورت استفاده‬
‫‪ .5‬در آوردن ماسک از پشت سر‬
‫‪ .6‬شستن دست‬
‫در آوردن دستکش‬
‫♣ افراد راست دست ‪ :‬در نقطه اي اندکی پائین تر از لبه‬
‫دستکش چپ ‪ ،‬بخش خارجی دستکش چپ را با‬
‫انگشتان دستکش راست بگیرید و ضمن خارج کردن‬
‫دستکش چپ انرا به پشت وارونه کنید‪.‬‬
‫♣ انگشتان برھنه دست چپ را در حد فاصل مچ دست‬
‫راست و زیر دستکش راست بلغزانید‪.‬‬
‫بکمک انگشتان دست چپ ‪ ،‬دستکش راست را نیز خارج‬‫کرده و در حین خروج آنرا وارونه کرده برروي دستکش‬
‫چپ بکشید‪.‬‬
‫♣ ھر دو دستکش وارونه شده را درون سطل زباله بیاندازید‪.‬‬
‫در آوردن گان‬
‫فراموش نکنید ! قسمت جلو و آستین ھاي گان آلوده است‪.‬‬
‫‪ )1‬گره ھا را باز کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬یک دست خود را به قسمت داخلی گان برده و آنرا از ناحیه‬
‫شانه و گردن به پائین بکشید‪.‬‬
‫‪ )3‬در حین در آوردن گان آنرا وارونه کنید به نحوي که بخش‬
‫داخلی آن رو به خارج قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ )4‬گان خارج شده از تن را لوله یا تا کنید و آنرا به داخل سطل‬
‫زباله بیاندازید‪.‬‬
‫‪ )5‬در آوردن گان‬
‫درآوردن عینک ‪ /‬محافظ صورت‬
‫فراموش نکنید ! قسمت خارجی عینک (یا حفاظ صورت) آلوده است‪.‬‬
‫• براي برداشتن عینک دسته ھاي آنرا بگیرید (حفاظ‬
‫صورت را از بند آن بگیرید)‪.‬‬
‫• محافظ چشم (عینک یا حفاظ صورت) را جهت ضد‬
‫عفونی در ظروف مخصوص تعیین شده قرار دھید (در‬
‫صورت یکبار مصرف بودن آن را در سطل زباله‬
‫بیاندازید)‪.‬‬
‫در آوردن ماسک‬
‫فراموش نکنید ! قسمت جلوي‬
‫ماسک جراحی‪ /‬ماسک ویژه آلوده‬
‫است‪ ،‬این قسمت را لمس نکنید !‬
‫•گره ھا را باز کنید‪.‬‬
‫• ابتدا بند تحتانی را گرفته و آنرا از‬
‫پشت سر خارج کنید‪ ،‬سپس بند فوقانی‬
‫را گرفته از پشت سر بیرون آورید‪.‬‬
‫•ماسک را به داخل سطل زباله (در‬
‫صورت یکبار مصرف بودن) بیاندازید‪.‬‬
‫با تشکراز حسن توجه شما‬
‫تزریقات ایمن به چه معناست ؟‬
‫ھر سال تزریقات غیر ایمن موجب‬
‫‪8-16‬میلیون ھپاتیت ‪ 2-5 ، B‬میلیون‬
‫ابتال به ھپاتیت ‪C‬و ‪80-160‬ھزار مورد‪HIV‬‬
‫می گردد‪.‬‬
‫در سال ‪ 12‬میلیارد تزریق انجام مي شود‬
‫كه ‪ % 50‬آنها غیرایمن ھستند‪.‬‬
‫‪95‬درصد تزریقات به منظور درمان انجام می گیرد ودرحدود ‪25-95‬‬
‫در صد بیماران سرپایي حداقل یك تزریق دریافت می كنند‪.‬بسیاري از‬
‫تزریقات ممكن است غیرضروري بوده ویا بي تأثیر باشند‪.‬‬
‫تزریقات ایمن به معناي تزریقی است‬
‫که‪:‬‬
‫‪ -1‬به دریافت کننده خدمت (بیمار) آسیب نزند‪.‬‬
‫‪ -2‬به ارائه کنندگان‪ /‬کارکنان خدمات بهداشتی درمانی صدمه اي‬
‫وارد نسازد‪.‬‬
‫‪ -3‬پسماندھاي آن باعث آسیب وزیان در جامعه نشود‪.‬‬
‫تزریقات غیر ایمن‪:‬‬
‫*روش غلط تزریق‬
‫*محل نامناسب تزریق‬
‫*داروي ناصحیح‬
‫*حالل غلط‬
‫* دوز غلط دارو‬
‫*دسترسي افراد جامعه به سرنگ و سرسوزن استفاده شده(امحاء‬
‫ناصحیح)‬
‫ایمنی در تزریقات بر ‪ 5‬محور بنیادي ذیل صورت می پذیرد‪:‬‬
‫‪ -1‬انجام تزریقات‪ ،‬فلبوتومی‪ ،‬زدن النست‪ ،‬تزریقات داخل وریدي ویا انفوزیون‬
‫براساس استانداردھا به منظور کنترل وپیشگیري از بروز عفونت و آسیب به‬
‫بیماران‬
‫‪ -2‬کاھش رفتار پرخطر کارکنان بھداشتی درمانی به منظور پیشگیري از‬
‫جراحات ناشی از وسایل تیز وبرنده (وسایل تیز وبرنده شامل کلیه وسایل تیز‬
‫مصرف شده ونشده تمیز نظیر بیستوري‪ ،‬آنژیوکت ھا‪ ،‬شیشه ھاي سرم‪،‬‬
‫گایدھاي جراحی‪ ،‬پنس ھاي شکسته‪ ،‬سرسوزن و ‪...‬می باشد‪).‬‬
‫‪ -3‬افزایش سطح ایمنی کارکنان در ضمن کار با وسایل تیز و برنده درمانی‬
‫‪ -4‬جمع آوري‪ ،‬نگھداري‪ ،‬انتقال و دفع مناسب و بھداشتی پسماندھاي آلوده‬
‫وپرخطر‬
‫‪ -5‬تغییر رفتار و نگرش اجتماعی مددجویان و پزشکان نسبت به مقوله تقاضا و‬
‫تجویز دارو به روش تزریقی‬
‫بهترین روش مورد توصیه براي انجام تزریقات‪ ،‬فلبوتومی‪ ،‬زدن النست و‬
‫تزریقات داخل وریدي و یا انفوزیون جهت کنترل و پیشگیري از عفونت و‬
‫صدمه به بیمار و کارکنان‪:‬‬
‫‪ )1‬استفاده از وسایل استریل‪:‬‬
‫الف) براي ھر تزریق از یک سرنگ استریل یکبار مصرف جدید استفاده کنید‪.‬از یک‬
‫سرنگ و سرسوزن استریل یکبار مصرف جدید براي ھر بار تلقیح ھر واحد واکسن و یا‬
‫تزریق دارو استفاده کنید‪.‬‬
‫ب) قبل از استفاده از سرنگ و سرسوزن به تاریخ انقضاي آن توجه نمایید و بسته بندي‬
‫سرنگ و سرسوزن را به لحاظ وجود پارگی و صدمه مورد بررسی قرار دھید‪.‬‬
‫‪ )2‬از آلودگی وسایل‪ ،‬داروھا و مایعات وریدي پیشگیري نمایید‪.‬‬
‫الف) در روي یک میز و یا سینی تمیز که مخصوص تزریقات می باشد و احتمال آلودگی‬
‫سرنگ و سرسوزن با خون‪ ،‬مایعات بدن و یا سوآپ ھاي کثیف وجود ندارد‪ ،‬وسایل‬
‫تزریق را آماده نمایید‪.‬‬
‫ب) ھیچگاه سرسوزن را در سرنگ بجاي نگذارید‪.‬‬
‫پ)حتی المقدور از ویالھاي تک دوزي دارو استفاده کنید‪.‬‬
‫َ‬
‫ت) در صورتی که ملزم به استفاده از ویالھاي چند دوزي دارو ھستید‪ ،‬براي ھر بار کشیدن‬
‫دارو از ویال از سرسوزن استریل استفاده کنید‪.‬‬
‫ث) در ھنگامی که سر آمپول را اصطالحا ً می شکنید‪ ،‬با قرار دادن الیه نازك گاز تمیز مابین‬
‫انگشتان دست خود و جدار آمپول‪ ،‬انگشتان را از آسیب و صدمه محافظت نمائید‪.‬‬
‫ج) قبل از اقدام به تزریق به بیمار‪ ،‬کلیه داروھاي تزریقی محلول و سرم ھاي وریدي رااز‬
‫لحاظ کدورت‪ ،‬شکستگی جداره آنھا و تاریخ انقضاء بررسی نموده و درصورت مشاھده‬
‫ھرگونه مغایرت آنھا را به نحو صحیح دفع نمائید‪.‬‬
‫چ) توصیه ھاي اختصاصی کارخانه سازنده را در ارتباط با نحوه استفاده (ذخیره سازي به‬
‫ویژه لزوم رعایت زنجیره سرد) و جابجایی دارو بکار گیرد‪.‬‬
‫ح) در صورت تماس سرسوزن با سطوح غیراستریل آن را به نحو صحیح دفع نمایید‪.‬‬
‫خ)از تمیزي ظروف مخصوص فلبوتومی که قابلیت استفاده مجدد را دارند‪ ،‬مطمئن شوید‪.‬‬
‫د) قبل از آماده کردن دارو وتزریق آن ‪،‬دستھا را با آب وصابون بشوئید و یا با استفاده از‬
‫محلولھاي ضدعفونی با بنیان الکل ضدعفونی کنید‪ .‬در صورتی که مابین تزریقات ‪،‬دست‬
‫ارائه کننده خدمت‪ ،‬کثیف یا آلوده به خون و مایعات بدن بیمار گردید‪ ،‬رعایت بھداشت دست‬
‫ضروري است‪.‬‬
‫ذ) از تزریق به بیمار در نواحی ناسالم پوستی)وجود عفونت موضعی‪ ،‬ضایعات و درماتیت‬
‫پوستی و یا بریدگی( اجتناب نمائید‪.‬‬
‫ر ) استفاده از سوآپ آغشته به ماده ضدعفونی یا آنتی سپتیک جھت پاك کردن سر و یا آمپول‬
‫الزامی نمی باشد‪ .‬در صورت نیاز از سوآپ تمیز یکبار مصرف ‪،‬با توجه به زمان تماس‬
‫مورد توصیه استفاده نمائید‪ .‬از استفاده از گلوله ھاي پنبه آغشته به ماده ضدعفونی موجود در‬
‫ظرف پنبه الکلی اجتناب نمائید‪.‬‬
‫ز) از کاربرد ماده آنتی سپتیک در زمان آماده نمودن واکسن ویروس زنده ضعیف شده براي‬
‫تلقیح ‪،‬اجتناب نمائید‪..‬‬
‫ژ) قبل از تزریقات داخل عضالنی‪ ،‬زیر پوستی و داخل پوستی و زدن النست در صورتی که‬
‫موضع تزریق بصورت مشھود کثیف می باشد‪ ،‬پوست را بشوئید‪.‬‬
‫در صورتی که پوست موضع تزریق تمیز است‪ ،‬استفاده از سوآب ضروري نمی باشد‪ .‬از‬
‫استفاده از گلوله ھاي پنبه آغشته به ماده ضدعفونی موجود در ظرف پنبه الکلی اجتناب نمائید‪.‬‬
‫در زمان آماده نمودن واکسن ویروس زنده ضعیف شده براي تلقیح از کاربرد ماده آنتی‬
‫سپتیک اجتناب نمائید‪.‬‬
‫س) بمنظورآماده سازي پوست قبل از انجام فلبوتومی‪ ،‬تزریقات وریدي‪ ،‬ایجاد راه وریدي‬
‫وانفوزیون‪ ،‬موضع تزریق را با استفاده از یدوفر‪ ،10 %‬الکل ‪ ،%70‬کلر ھگزیدین ‪،%2‬‬
‫تنتورید ‪ 11%‬تمیز کنید‪ .‬خشک شدن پوست قبل از تزریق ضروري است ‪.‬‬
‫ش) جھت ورود سرسوزن بداخل سیستم وریدي متصل به بیمار‪ ،‬فقط از پورت تزریق استفاده‬
‫کنید ‪.‬براي ورود سرسوزن بداخل سیستم وریدي متصل به بیمار‪ ،‬محل ورود سر سوزن‬
‫بداخل سیستم را با استفاده ازیدوفر‪ ،‬الکل ‪ ،%70‬کلر ھگزیدین ‪ %2‬یا تنتورید تمیز کنید‪..‬‬
‫راھکارھاي موثر جهت کاھش رفتار پرخطر کارکنان خدمات بهداشتی درمانی‪:‬‬
‫الف) ارتقاء سطح آگاھی و کسب مهارت کارکنان بهداشتی درمانی به ویژه شاغلین حرف پزشکی‪،‬‬
‫پرستاري‪ ،‬امور تشخیصی‪ ،‬خدمات درمانی پیش بیمارستانی‪ ،‬گروھاي خدماتی پشتیبان‪ ،‬در حین کار‬
‫با وسایل تیز و برنده درمانی به منظور پیشگیري از بروز جراحات ناشی از سرسوزن و سایر‬
‫وسایل تیز و برنده امري ضروري است‪ .‬بنابراین این کارکنان بهداشتی درمانی بایستی درخصوص‬
‫چگونگی پیشگیري از صدمات ناشی از وسایل مزبور و نیز اقدامات درمانی وپیشگیرنده اولیه با‬
‫مواد آلوده مطابق با دستورالعمل ایمنی بصورت مداوم آموزش ببینند‪.‬‬
‫ب) تشکیل پرونده بهداشتی و واکسیناسیون رایگان علیه ‪HBV‬جهت کلیه کارکنان بهداشتی درمانی‬
‫شاغل در واحدھایی که کارکنان با توجه به نوع وظایف محوله واحدي یا فردي الزاما ً اقدامات پرخطر‬
‫دارند‪ ،‬مانند‪ :‬بخشهاي ویژه‪ ،‬اطاق عمل‪ ،‬اورژانس‪ ،‬کلینیک ھاي تشخیصی‪ ،‬مطبهاي خصوصی‪،‬‬
‫واحدھاي پاتولوژي‪ ،‬اتوپسی‪ ،CSR ،‬مراکز جراحی محدود‪ ،‬واحدھایی که ترانسفوزیون خون انجام‬
‫می دھند کارکنانی که پروسیجرھاي درمانی تهاجمی را انجام و یا در تماس با خون‪ ،‬سرم و‬
‫سایر ترشحات آلوده بیماران می باشند و یا از بیماران روانی حاد مراقبت می نمایند‪ ،‬کلیه‬
‫کارکنان بخش خدمات بیمارستان که بصورت مستقیم و یا غیرمستقیم با پسماندھاي‬
‫بیمارستانی تماس دارند و نیز کلیه دانشجویان پزشکی‪ ،‬پرستاري و مامایی الزامی است‪.‬‬
‫ج)افزایش سطح ایمنی کارکنان در حین کار با وسایل تیز و برنده درمانی با توجه به احتمال‬
‫آلودگی کارکنان بهداشتی درمانی از طریق انجام پروسیجرھاي پرخطرکه منجر به‬
‫‪ Needlestick‬بریدگی و ‪ ...‬می شود‪،‬الزامی است‪.‬‬
‫د)الزامیست که ابزارھایی که ایمنی وسایل تیز و برنده را تضمین می کند ‪:‬نظیر ‪needle‬‬
‫‪clipper‬و فورسپس جهت جدا نمودن تیغ جراحی از اسکالپل در دسترس کاربران‬
‫ابزارھاي پر خطر قرار گیرد‪.‬‬
‫و) الزامیست وسایل حفاظتی مناسب نظیر دستکش‪ ،‬گان غیر قابل نفوذ به آب وترشحات‪،‬‬
‫پیش بند پالستیکی‪ ،‬ماسک و عینک محافظ جهت استفاده کارکنان بهداشتی درمانی متناسب‬
‫با وضعیت بیمار و پروسیجرھاي درمانی در دسترس باشد‪.‬‬
‫ه) الزامیست ‪،‬بیمارستان داراي استاندارد اقدامات پرخطر درمانی بمنظور پیشگیري از‬
‫آلودگی کارکنان بهداشتی درمانی باشد ‪(.‬نظیر استانداردھاي رعایت بهداشت دست و ‪.)...‬‬
‫ی) در صورت امکان با بکارگیري تکنولوژي جدید از سرسوزن و سرنگ ھایی استفاده‬
‫نمائید که بنحوي طراحی شده اند که از استفاده مجدد سرسوزن و یا فرو رفتن آن بدست‬
‫ارائه کننده خدمت‪ ،‬ممانعت می نمایند‪ .‬سرنگ ھاي ‪ AD12‬مانع از استفاده مجدد سرنگ‬
‫شده و استفاده از آن در واکسیناسیون الزامی است‪ .‬توصیه می شود استفاده از سرنگ ھاي‬
‫ایمن ھمانند واحدھاي ایمن سازي در سایر واحدھاي تزریقات نیز بکار گرفته شود‪.‬‬
‫♣ جمع آوري‪ ،‬نگهداري‪ ،‬انتقال و دفع مناسب و بهداشتی زباله ھاي آلوده و‬
‫پرخطر‪:‬‬
‫‪ )1‬جمع آوري‪ ،‬نگهداري و دفع سرسوزن و سایر اشیاء تیز و برنده مصرفی (آنژیوکت‪ ،‬بیستوري‪ ،‬النست‪،‬‬
‫اسکالپ وین‪ ،‬ویال هاي شکسته و ‪ )...‬که الزامیست بالفاصله پس از مصرف در ظروف ایمن جمع آوري‬
‫وسپس به یکی از صورتهای استاندارد امحاء وبی خطرسازي پسمانده هاي خطرناك بهداشتی درمانی تبدیل‬
‫به پسماند شبه خانگی شده و همراه با سایر پسماندهاي بیمارستانی به نحو مطلوب دفع گردند‪.‬‬
‫‪ )2‬ضروري است ظروف جمع آوري پسماندهاي نوك تیز و برنده مستحکم‪ ،‬غیر قابل نفوذ‪ ،‬دهانه گشاد‪،‬‬
‫داراي قفل وضامن‪ ،‬مقاوم به پارگی و حجم کافی و ابعاد مناسب برخوردار باشند‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ )3‬به منظور پیشگیري از جراحات ناش ی از وسایل تیز و برنده الزامی است‪ ،‬این وسایل سریعا پس از‬
‫مصرف در ظروف جمع آوري ایمن دفع گردند‪ ،‬لذا بایستی ظروف ایمن به تعداد کافی و با ابعاد گوناگون‬
‫در دسترس ارائه دهندگان خدمات در کلیه واحدهاي ذیربط قرار داشته باشند ‪ ،‬مثال در سایز کوچک در‬
‫روي ترالی تزریقات و یا در اتاق درمان‪ ،‬اتاق تزریقات و ‪....‬‬
‫‪)4‬استفاده از برچسب ھشداردھنده بر روي ظروف جمع آوري با مضمون "احتمال آلودگی با‬
‫اشیاء تیز و برنده عفونی" به منظور جلب توجه کارکنان بھداشتی درمانی و پیشگیري از‬
‫آلودگی آنان الزامی است‪.‬‬
‫‪ )5‬به منظور پیشگیري از سرریز شدن وسایل دفعی‪ ،‬در صورتی که ‪3/4‬حجم ظروف‬
‫مزبور پر شده باشد‪ ،‬ضروري است درب ظروف به نحو مناسب بسته و دفع شوند‪.‬‬
‫‪ )6‬ظروف ایمن حاوي پسماندھاي نوك تیز و برنده و پسماندھاي عفونی را جھت انتقال به‬
‫اتاقک موقت نگھداشت پسماندھا ‪،‬مھر و موم نمائید‪ .‬بعد از مھر و موم ظروف ایمن محتوي‬
‫پسماندھاي نوك تیز و برنده از باز کردن‪ ،‬تخلیه ظروف و استفاده مجدد و فروش سرسرنگ‬
‫داخل اجتناب نمائید‪.‬‬
‫‪ )7‬وجود این ظروف در کلیه واحدھاي بھداشتی درمانی اعم از خصوصی و دولتی در محل‬
‫ارائه خدمت الزامی است‪.‬‬
‫♣ تغییر رفتار و نگرش اجتماعی‪:‬‬
‫‪)1‬آموزش‪ :‬ضروریست به منظور تعدیل تجویز دارو به روش تزریقی‪ ،‬با توجه به سه مورد‬
‫ذیل‪ ،‬ایمنی تزریقات در برنامه آموزش مداوم جامعه پزشکان مد نظر قرار گیرد‪:‬‬
‫الف)از تجویز دارو به روش تزریقی تا زمانی که دارو به دیگر اشکال از جمله خوراکی‬
‫موجود نباشد‪ ،‬حتی االمکان اجتناب گردد‪.‬‬
‫ب) ترجیحا ً زمانی از روش تزریقی به جاي سایر روشھا استفاده گردد که بیمار تحریک‬
‫پذیر‪ ،‬بیھوش و یا دچار اختالالت گوارشی باشد‪.‬‬
‫ج)با توجه به وضعیت بالینی بیمار‪ ،‬نتایج درمانی مطلوب ناشی از جذب سریع دارو مورد‬
‫انتظار باشد‪.‬‬
‫‪ )2‬الزامی است ارتقاء سطح آگاھی جامعه در خصوص خطرات بالقوه ناشی از مصرف دارو‬
‫به روش تزریقی به منظور کاھش تقاضاي بیماران در برنامه ریزی ھاي آموزشی دانشگاه‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ )3‬برگزاري دوره آموزشھاي توجیھی جھت کادر خدمات پشتیبانی و سایر گروھھاي‬
‫بھداشتی درمانی ضروري می باشد‪.‬‬
‫دستورالعمل ایمنی‬
‫الف‪ -‬اقدامات پیشگیرنده از بروز جراحات و صدمات ناشی از سرسوزن و وسایل تیز و‬
‫برنده در کارکنان بھداشتی درمانی‬
‫با توجه به اینکه جراحات ناشی از فرورفتن سرسوزن و وسایل تیز و برنده از مھمترین‬
‫موارد آلودگی کارکنان بھداشتی درمانی با ‪HIV/HCV/HBV‬محسوب می شود‪ ،‬رعایت نکات‬
‫ذیل به منظور پیشگیري از جراحات و صدمات مزبور الزامی است‪:‬‬
‫‪ )1‬جھت شکستن ویال ھاي دارویی ترجیحا ً از انواعی استفاده شود که احتیاج به تیغ اره‬
‫نداشته باشد و در صورت نیاز از تیغ اره استفاده شده و جھت رعایت اصول ایمنی در داخل‬
‫یک محافظ مثل پد گرفته شوند‪.‬‬
‫‪ )2‬پس از تزریق از گذراندن درپوش سرسوزن ‪،‬اکیداً خودداري نمائید مگر در شرایط خاص‬
‫از جمله اخذ نمودن خون جھت‪ ABG‬یا کشت خون‬
‫‪ )3‬از شکستن و یا خم کردن سرسوزن قبل از دفع خودداري نمائید‪.‬‬
‫‪ )4‬در موارد ضروري جھت گذراندن در پوش سرسوزن از وسیله مکانیکی جھت ثابت‬
‫نگھداشتن درپوش استفاده نمائید و یا از یک دست جھت گذراندن در پوش سرسوزن استفاده‬
‫کنید‪.‬‬
‫‪ )5‬جھت حمل وسایل تیز و برنده از رسیور استفاده نمائید و از حمل وسایل مزبور در دست‬
‫یا جیب یونیفرم خوددادري نمائید‪.‬‬
‫‪ )6‬از دست به دست نمودن وسایل تیز و برنده (بیستوری‪ ،‬سرسوزن و ‪ )...‬اجتناب نمائید‪.‬‬
‫احتیاطات عمومی در حین انجام ھرگونه اقدام درمانی که احتمال آلودگی با‬
‫خون و سایر ترشحات بدن وجود دارد‪ ،‬به شرح ذیل می باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬در صورتی که بریدگی و یا زخمی در دستھا وجود دارد‪ ،‬الزامی است از دستکش استفاده‬
‫شود و موضع با پانسمان ضدآب پوشانده شود‪.‬‬
‫‪ -2‬جھت حفاظت بدن در قبال آلودگی با خون و یا ترشحات بدن‪ ،‬استفاده از پیش بند پالستیکی‬
‫یکبار مصرف ‪،‬ضروري است‪.‬‬
‫‪ -3‬در صورتی که احتمال ترشح خون و یا قطعاتی از نسوج و یا مایعات آلوده‪ ،‬به چشم و‬
‫غشاء مخاطی وجود دارد‪ ،‬استفاده از ماسک و عینک محافظ ضروري است‪.‬‬
‫‪ -4‬در صورتی که بیمار‪ ،‬دچار خونریزي وسیع است‪ ،‬استفاده از گان ضدآب ضروري است‪.‬‬
‫‪ -5‬در صورتی که کارکنان‪ ،‬دچار اگزما و یا زخم ھاي باز می باشند‪ ،‬معاینه پزشک جھت‬
‫مجوز شروع فعالیت در بخش ضروري است‪.‬‬
‫دستورالعمل ایمنی‬
‫ب‪ -‬کمکهاي اولیه فوري پس از تماس در کارکنان بهداشتی‪ ،‬درمانی‪:‬‬
‫با توجه به اینکه جراحات و اتفاقات عمده در حین انجام اقدامات و روشھاي درمانی شامل‬
‫موارد ذیل است‪ ،‬کمک ھاي اولیه فوري مطابق با دستورالعمل جهت بهره برداري اعالم می‪-‬‬
‫شود‪:‬‬
‫♣ فرورفتن سرسوزن بدست کارکنان بهداشتی درمانی‬
‫♣ پاشیدن شدن خون و یا سایر ترشحات آلوده بدن بیمار به‪:‬‬
‫‪ -1‬بریدگیهاي باز‬
‫‪ -2‬ملتحمه (چشم ھا)‬
‫‪ -3‬غشاء مخاطی(براي مثال داخل دھان)‬
‫ کمکهاي اولیه فوري‬‫الف(‪:‬‬
‫● شستشوي زخم با صابون و آب ولرم‬
‫● کمک به خونروي از محل اولیه زخم (موضع تماس)‬
‫●خودداري از مالش موضعی چشم‬
‫●شستشوي چشم ھا و غشاء مخاطی با مقادیر زیاد آب در صورت آلودگی‬
‫ب(‪ :‬گزارش فوري سانحه به سوپروایزر بالینی و کارشناس کنترل عفونت‬
‫ج(‪ :‬ثبت رسمی موارد گزارش شده در گزارشات حین کار توسط سوپروایزر و‬
‫كارشناس كنترل عفونت و تشکیل پرونده بھداشتی کارکنان و اطالع به مدیر و مسئول‬
‫مرکز و طرح در کمیته کنترل عفونت بیمارستانی و پیگیري از طریق مراجع مربوطه‬
‫د(‪ :‬تشکیل پرونده و پی گیري مورد‬
‫ه (‪ :‬بررسی میزان خطر بیماریزایی ناشی از تماس در کارکنان ‪:‬‬
‫درصورتی که آلودگی منبع تماس ( بیمار‪ -‬مددجو) با عفونت ‪HIV‬محرز شود‪ ،‬الزامی است‬
‫فرد مزبور مورد تماس در حداقل زمان ممکن ترجیحا ً در عرض ساعت اول تحت مراقبت‬
‫ھاي درمانی با نظر پزشک متخصص عفونی قرار گیرد‪.‬‬
‫و (‪ :‬در صورتی که منبع آلوده به عنوان مورد شناخته شده ‪HBV/HIV‬می باشد‪5-10 ،‬‬
‫میلی لیتر خون از فرد مورد تماس گرفته و به منظور پی گیري آتی ذخیره می شود‪.‬‬
‫ز)‪ :‬پس از تماس جھت تعیین عفونت منبع‪ 5-10 ،‬میلی لیتر خون از منبع تماس جھت بررسی‬
‫ھپاتیت و ‪HIV‬اخذ و مورد آزمایش قرار می گیرد‪.‬‬
‫مدیریت مواجهه با نیدل استیک‬
‫)‪(HIV-HBV – HCH‬‬
‫‪Needle Stick‬‬
‫اگر چه روش اولیه در پیشگیری از انتقال ایدز و هپاتیت به کارکنان ‪،‬پیشگیری از‬
‫مواجهه با خون و مایعات بدن است‪ ،‬اما همواره مواجهه های شغلی در مراکز‬
‫درمانی مشاهده می شود‪ .‬مراکز درمانی باید توانایی مدیریت درست این‬
‫مواجهات را داشته باشند‪.‬‬
‫مایعات بالقوه عفونت زا عبارتند از ‪:‬‬
‫خون – مایع مغزی نخاعی – مایع سینوویال – مایع پلور – مایع صفاقی –‬
‫مایع پریکارد – مایع آمنیوتیک – منی و ترشحات واژن‬
‫ميزان خطر انتقال شغلی ‪:‬‬
‫در اثر وقوع نیدل استیک احتمال انتقال هپاتیت ‪ B‬بسته به وضعیت فرد منبع از ‪1‬تا ‪30‬‬
‫درصد ‪،‬احتمال انتقال هپاتیت ‪ C‬بطور متوسط ‪ 1/8‬درصد و احتمال انتقال ایدز‬
‫‪0/3‬درصد می باشد‪ .‬ویروس هپاتیت ‪B‬در خون در دمای اتاق به مدت یک هفته و ویروس‬
‫‪ HIV‬تا چند ساعت زنده باقی می ماند و خطر انتقال بیماری وجود دارد‪.‬‬
‫عوامل موثر بر میزان خطر انتقال پس از نیدل استیک ‪:‬‬
‫*وجود خون واضح بر روی وسایل‬
‫*فرو رفتن مستقیم سوزن در شریان یا ورید‬
‫*جراحت عمیق‬
‫*بیماری پیشرفته با بار ویروسی باال در فرد منبع‬
‫*فرو رفتن سوزنھای تو خالی (سوزن تزریق – آنژیوکت و ‪ )...‬در مقایسه با سوزنھای توپر‬
‫(سوزن بخیه و ‪)...‬‬
‫احتیاطات استاندارد جهت پیشگيری ازمواجهه شغلی ‪HIV – HBV – HCV‬‬
‫دستها را به دفعات و به طور کامل قبل و بعد از مراقبت بیمار با آب و صابون بشوئید‪.‬‬
‫از وسایل حفاظت فردی مناسب با وضعیت مراقبت از بیمار استفاده نمائید‪.‬‬
‫(استفاده از دستکش – گان – چکمه – عینک محافظ و ماسک برای مواردی که خطر‬
‫پاشیدن خون و ترشحات وجود دارد)‬
‫در زمان ھر گونه رگ گیری شامل شریانی یا وریدی باید دستکش بپوشید‪.‬‬
‫یكي از مقرون به صرفه ترین روش ھاي پیشگیري از ابتال به‬
‫بیماریھاي قابل سرایت‪ ،‬ایمن سازي افراد بویژه كاركنان حرفه ھاي‬
‫پزشكي است ‪ .‬بر این اساس توصیه مي شود كاركنان مشاغل پزشكي‬
‫بر علیه ویروس ھپاتیت ‪B‬ایمن گردند ‪.‬‬
‫ایمنسازي كاركنان با واكسن ھپاتیت ‪B‬باید به صورت رایگان باشد ‪.‬‬
‫توصیه مي شود یك تا دو ماه پس از تزریق آخرین دوز واكسن‬
‫ھپاتیت ‪( B‬پس از تزریق نوبت سوم )‪ ،‬آزمون ‪HBsAb‬در گروه ھاي‬
‫پر خطر شغلي مانند پرستاران و پزشكان صورت گیرد تا از وضعیت‬
‫ایمني آن ھا بر علیه ویروس ھپاتیت ‪ B‬اطمینان حاصل شود‪.‬‬
‫در ھنگام کار کردن با وسایل تیز و برنده به موارد ذیل توجه کنید‪:‬‬
‫*فراھم کردن فضای امن با دسترسی راحت به ظرف مخصوص‬
‫‪safety Box‬‬
‫*دور انداختن وسایل نوک تیز و برنده در ‪safety Box‬‬
‫*عدم سرپوش گذاری مجدد سوزنھا‬
‫*استفاده از وسایل ایمنی‬
‫پس از وقوع نیدل استیک اقداماتی باید صورت گیرد که به مراحل شش گانه‬
‫پیشگیری بعد از تماس ( ‪ ) post exposure prevent‬یا ‪ PEP‬نامگذاری شده است‬
‫و شامل ‪:‬‬
‫مداوای محل مواجهه – ثبت و گزارش دھی – ارزیابی مواجهه – ارزیابی منبع‬
‫مواجهه – مدیریت عفونتها و پیشگیری می باشد‪.‬‬
‫گندزداھا و ضدعفونی کننده ھا‬
‫گندزدایی )‪:(Disinfection‬‬
‫فرآیند رفع آلودگی به میکروارگانیسم ھای موجود بر اشیای بیجان‬
‫ضدعفونی )‪ :)Antisepsis‬فرآیند رفع آلودگی به میکروارگانیسم‬
‫موجود بر جانداران‬
‫ضدعفونی کننده ‪:‬‬
‫عواملی که از رشد و تکثیر میکروبھا در نسوج زنده جلوگیری کرده‬
‫و یا موجب نابودی آنھا می گردند و بطور اختصاصی در مورد نسوج‬
‫زنده کاربرد دارد‪.‬‬
‫غلظت ضدعفونی کننده ھا باید کمتر از گندزداھا باشد تا ازآسیب به‬
‫بافتھای بدن اجتناب گردد و بھمین دلیل ‪،‬ضدعفونی کننده ھا سمیت‬
‫کمتری نسبت به گندزداھا دارند‪.‬‬
‫عوامل موثر بر فعالیت ضد میکروبی (میزان تاثیر‬
‫گندزداھا)‪:‬‬
‫الف‪-‬عوامل مربوط به میکروب ‪ :‬نوع میکروب ‪ ،‬ترکیبات شیمیایی‬
‫داخل سلول ‪،‬دوره تکثیر باکتریھا ‪،‬وضع خاص باکتریھا ( میزان‬
‫مقاومت ) ‪،‬تعداد باکتریھا‬
‫ب‪ -‬عوامل مربوط به ماده گندزدا‪:‬‬
‫فرمول شیمیایی‪ ،‬درجه یونیزاسیون ‪ ،‬غلظت ماده گندزدا ‪ ،‬میزان‬
‫حاللیت ‪،‬میل ترکیبی ماده گندزدا‪ ،‬نحوه عملکرد ماده گندزدا‬
‫ج‪ -‬محیط فیزیکی بیرونی‪:‬‬
‫درجه حرارت ‪،‬زمان تماس‪،‬سختی آب ‪،‬مواد آلی و مزاحم‬
‫انواع گندزداھا‪:‬‬
‫‪ -1‬گندزداھای فیزیکی‬
‫‪ -2‬گندزداھای شیمیایی‬
‫مکانیسم اثر گندزداھای فیزیکی‪:‬‬
‫♣خروج مواد با وزن مولکولی پایین تر از سلول‬
‫♣ تخریب اسیدھای نوکلئیک‬
‫♣ انعقاد پروتئین و دگرگونی در شکل ظاھری سلول‬
‫♣ تخریب سلول بر اثر اکسیداسیون سلولی‬
‫♣ ایجاد تیمین دوتایی در مولکول ‪DNA‬‬
‫مکانیسم اثر گندزداھای شیمیایی‪:‬‬
‫♣ ممانعت از سنتز دیواره سلولی ( کاھش تجمع اوریدین دی‬
‫نوکلئوتید فسفات ‪،‬واکنش با گروھھای آمین)‬
‫♣ تاثیر بر غشای سیتوپالسمی ( خروج یونھای مواد معدنی‬
‫‪،‬نوکلئوتیدھا ‪،‬کوآنزیمھا و اسیدھای آمینه از سلول )‬
‫♣ تاثیر بر پروتئین ھا و اسیدھای نوکلئیک ( ممانعت از سنتز‬
‫پروتئین ھا در ریبوزومھا‪،‬تاثیر در سیستم آنزیمی سلول وتغییردر‬
‫ماھیت پروتئین ھا با ایجاد یونھای آزاد اسیدی و قلیایی‪،‬واکنش با‬
‫گروھھای سولفئید ریل موجود در آنزیمھای میکروبی‪،‬خنثی شدن‬
‫پروتئین ھا)‬
‫گندزداھای فیزیکی ‪:‬‬
‫♣ سوزاندن‬
‫♣ حرارت مرطوب (اتوکالو‪،‬جوشاندن ‪،‬پاستوریزاسیون)‬
‫♣ حرارت خشک‬
‫♣ سرما‬
‫♣ خشکی‬
‫♣ امواج اولتراسونیک‬
‫♣ اشعه (پرتوھای یونساز و غیر یونساز )‬
‫♣ صافیھا‬
‫گندزداھای شیمیایی‪:‬‬
‫• گلوتارالدئید جھت گندزدایي وسایل در سطح باال‪ ،‬مانند دستگاه اندوسكوپ‬
‫• پراستیك اسید‬
‫• تركیبات كلردار براي گندزدایي سطوح (بویژه آلوده به ‪ (HIV‬و آب‬
‫●تركیبات حاوي ید براي ضدعفونی پوست‬
‫• الكل جھت ضدعفوني پوست‬
‫• تركیبات آمونیوم چھار ظرفیتي براي گندزدایي در سطح پایین مانند گندزدایي‬
‫سطوح‬
‫ویژگیهای یک ماده شیمیایی ایده آل و مطلوب جهت گندزدایی‬
‫وضدعفونی ‪:‬‬
‫♣ تاثیر بر میکروارگانیسم ھای بیماریزا‬
‫♣ نداشتن میل ترکیبی با خون ‪،‬چرک و مواد آلی‬
‫♣ عدم سمیت‬
‫♣ قابلیت انحالل‬
‫♣ پایدار‬
‫♣ نداشتن اثر خوردگی یا تخریبی‬
‫♣ قدرت نفوذ کافی‬
‫♣ سازش با صابونھا و یا سایر مواد شیمیایی‬
‫♣ در زمان کم بر عوامل میکروبی موثر باشد‬
‫♣ از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد‬
‫♣ فاقدبوی زننده‬
‫♣ عدم ایجاد مقاومت میکروبی‬
‫آیا سطوح و وسایلی که ما‬
‫روزانه با آنها سر و کار داریم در‬
‫انتقال عفونتهاي بیمارستانی‬
‫موثر می باشند؟‬
‫وسایل بیجان ‪:‬‬
‫شامل وسایل یا مواد مختلفی است که می توانند به‬
‫عنوان راه انتقال یا مخزن یا منبع عفونت عمل‬
‫کنند ‪،‬مانند وسایل آلوده‬
‫تقسیم بندي سطوح و وسایل بكار رفته در درمان بیمار‪:‬‬
‫وسایل بحرانی(حساس)‪ :‬به وسایلی که درصورت آلودگی با ھر‬
‫میکروارگانیزمی از جمله اسپور باکتري ھا خطرباالي ایجاد عفونت‬
‫را داشته باشند‪.‬‬
‫چون ھر گونه آلودگی میکروبی می تواند بیماري را انتقال دھد‪،‬‬
‫بنابراین بسیار ضروري است وسایلی که به بافت استریل و یا سیستم‬
‫عروقی بیمار وارد می شوند استریل باشند‪.‬‬
‫این وسایل شامل وسایل جراحی‪،‬کاتترھاي قلبی‪ ،‬ادراري ووسایل‬
‫کاشتنی است‪.‬‬
‫وسایل نیمه بحراني(نیمه حساس)‪:‬‬
‫وسایلی ھستند که در تماس با غشاھاي موکوسی و پوست غیر سالم‬
‫ھستند‪.‬‬
‫وسایل درمانی تنفسی و بیھوشی‪ ،‬آندوسکوپ ھا ‪ ،‬تیغه ھاي‬
‫الرنگوسوپ ھا و‪...‬‬
‫اگرچه تعداد کمی اسپور ممکن است بر روي این وسایل وجود داشته‬
‫باشد‪ ،‬اما باید عاري ازمیکروارگانیزمھا باشند‪.‬‬
‫وسایل غیر بحراني(غیر حساس)‪:‬‬
‫آنهایی ھستند که تماس با پوست سالم داشته اما با‬
‫غشاھاي مخاطی تماسی ندارد‪.‬پوست سالم به صورت سد موثري در‬
‫برابر اغلب میکروارگانیزم ھا عمل می کند و استریل بودن وسایلی‬
‫که با پوست سالم در تماس ھستند ضروري نیست‪.‬مانند بدپن ھا‪،‬‬
‫کاف ھاي فشار سنج‪ ،‬عصاھاي زیر بغل‪ ،‬نرده ھاي تخت‪ ،‬ملحفه ھا‪،‬‬
‫بعضی از ظروف غذا‪ ،‬میز کنارتخت ‪،‬وسایل بیمار و سطوح و‪...‬‬
‫طبقه بندي كلي گند زداھا و ضدعفوني كننده ھا‪:‬‬
‫♦ضدعفوني كننده ھاي ‪High Level‬‬
‫♦ ضدعفوني كننده ھاي ‪Intermediate Level‬‬
‫♦ ضدعفوني كننده ھاي ‪Low Level‬‬
‫ضدعفوني كننده ھاي ‪: High Level‬‬
‫• پراكسید ھیدروژن‬
‫• پراستیك اسید‬
‫• گلوتارآلدئید‬
‫ضد عفوني كننده ھاي ‪Intermediate Level‬‬
‫• كلر وتركیبات كلره‬
‫• ید و تركیبات یده‬
‫• الكل ھا‬
‫ضدعفوني كننده ھاي ‪: Low Level‬‬
‫• فنل و تركیبات فنلي‬
‫• تركیبات آمونیوم كواترنر‬
‫دستورالعمل کاربرد‬
‫برخی گندزداھا و ضدعفونی کننده ھا در بیمارستان‬
‫دستور العمل استفاده از ھیپو کلریت سدیم (آب ژاول )‪:‬‬
‫مشخصات ‪:‬‬
‫دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی با اثر سریع روی فعالیت میکرو ارگانیسمھا ‪ ،‬کلر موجود در این محلول‬
‫توانایی کشتن باکتریھا ‪،‬مخمرھا ‪ ،‬پروتوزوئرھا و ویروسھا را دارد‪.‬‬
‫عوارض ‪:‬‬
‫تنفس بخار ھیپوکلریت و گاز آزاد شده ‪ ،‬باعث سرفه و تحریک شدید دستگاه تنفسی می شود ‪ ،‬این خاصیت در‬
‫زمان استفاده ھمزمان اسیدھا و مواد اکسید کننده تشدید خواھد شد‪ .‬دارای اثر تحریک کننده روی پوست نیز می‬
‫باشد که در صورت تماس ‪ ،‬باید موضع با آب فراوان شسته شود‪.‬‬
‫موارد مصرف ‪:‬‬
‫بصورت ‪ %1‬جھت ضدعفونی و شستشوی کف و دیوارھا ‪ ،‬تمامی قسمتھای متشکل از سنگ ‪،‬دستشویی‪ ،‬توالت‬
‫‪،‬حمام و‪...‬در کلیه بخشھا بکار برده میشود‪ .‬ھمچنین در مواردی که خون ومایعات آلوده روی سطوح پاشیده‬
‫شوند‪ ،‬شستشو باید انجام شود‪ .‬جھت ضد عفونی ابزار و سطوح وسایل ضد خورندگی ‪،‬نیز می توان از این‬
‫محلول استفاده نمود‪.‬‬
‫روش نگهداری ‪ :‬بھتر است آب ژاول در ظروف سربسته و مات نگھداری شود ‪.‬‬
‫توجه ‪:‬‬
‫محلول باید بصورت روزانه تھیه گردد‪(.‬حداکثر زمان ماندگاری ‪24‬ساعت)‬
‫بدلیل اثر خورندگی ‪،‬برای ضدعفونی وسایل فلزی و حساس استفاده نگردد‪.‬‬
‫رقیق سازی با رقت بیش از حد معمول ‪ ،‬باعث تحریک دستگاه تنفسی شده و برای پرسنل و بیمار بطور جدی‬
‫آزار دھنده می باشد‪.‬‬
‫دستور العمل استفاده از محلول دکونکس ‪:53 PLUS‬‬
‫مشخصات و خواص‪:‬فاقد آلدئید و فنل ‪،‬فاقد عوارض مضر بر روی دستگاھھای بدن از جمله‬
‫سیستم تنفسی‪،‬دارای خاصیت پاک کنندگی قوی و ضدخورندگی ابزار‬
‫موارد مصرف ‪:‬ضدعفونی ابزار و وسایل جراحی ‪،‬انواع اندوسکوپھای قابل انعطاف و غیر‬
‫قابل انعطاف‪،‬قطعات پالستیکی و الستیکی ‪،‬ساکشن و وسایل بیھوشی و کلیه وسایل آلوده به‬
‫ویروس ایدز و ھپاتیت و انواع عفونتھای تنفسی ‪،‬گوارشی و پوستی‬
‫روش استفاده ‪ :‬محلول بصورت ‪ %1‬یا ‪ %2‬رقیق گردیده و ابزار و وسایل آلوده داخل آن‬
‫قرار داده شود ‪ .‬قبل از قرار دادن وسایل دقت شود تمام قطعات دستگاه ‪،‬کامال از ھم جدا شده‬
‫و بطور کامل در محلول قرار گیرند تا از ایجاد حباب ھوا جلوگیری شده و محلول به داخل‬
‫تمامی لوله ھا و خلل و فرج نفوذ پیدا کند ‪،‬پس از گذشت ‪ 15‬دقیقه وسایل بیرون آورده شده‬
‫‪،‬آبکشی گردند‪.‬‬
‫توجه ‪:‬محلول رقیق شده در صورت عدم آلودگی بارز و عدم تشکیل رسوب و ذرات معلق به‬
‫مدت ‪ 14‬روز می تواند برای ضد عفونی وسایل مختلف استفاده شود ‪ .‬تغییر رنگ محلول‬
‫‪،‬دلیل عدم کارآیی ان نمی باشد‪.‬‬
‫دستورالعمل استفاده از دکونکس ‪:50AF‬‬
‫مشخصات و خواص‪:‬فاقد آلدئید و فنل ‪،‬فاقد عوارض مضر بر روی دستگاھھای بدن از جمله‬
‫سیستم تنفسی‪ ،‬دارای خاصیت پاک کنندگی قوی و ضدخورندگی ابزار‬
‫موارد مصرف ‪:‬جھت ضدعفونی سطوح وسایل از قبیل تخت ‪،‬میز ‪،‬کابینت ‪،‬ترالی و‪...‬و نیز‬
‫سطوح ساختمانی‬
‫روش استفاده ‪:‬محلول به صورت ‪ %1‬یا ‪ %2‬رقیق گردیده ‪،‬با دستمال یا پارچه تمیزآغشته‬
‫به محلول ‪،‬سطوح مورد نظر پاک و ضدعفونی شوند‪ .‬در مورد سطوح ساختمانی می توان‬
‫از تی استفاده کرد ‪.‬‬
‫توجه ‪ :‬محلول بصورت روزانه تھیه و مصرف گردد‪ .‬در بخشھای ویژه وحساس بھتر است‬
‫از محلول ‪ %2‬استفاده شود‪.‬‬
‫دستورالعمل استفاده از ضدعفونی کننده دست (دکوسپت) ‪:‬‬
‫برای ضدعفونی معمولی دستھا ‪،‬ابتدا باید دستھا خشک باشند ‪،‬حدود ‪ 3-5‬سی سی از محلول‬
‫را در کف دست ریخته وبا آغشته کردن کل دستھا ‪،‬مالش دستھا و انگشتان و بین انگشتان ‪،‬به‬
‫مدت ‪ 15-30‬ثانیه تا خشک شدن کامل دستھا در ھوا ادامه دھید ‪.‬‬
‫توجه‪:‬‬
‫♣ به عنوان ضدعفونی عمومی دست ‪ 30 ،‬ثانیه بر روی دست مالش داده شود ‪.‬‬
‫♣ به عنوان ضدعفونی دست جراحان به مدت ‪ 3‬دقیقه بر روی دست ماساژداده شود‪.‬‬
‫دستورالعمل استفاده از الکل اتیلیک ‪:‬‬
‫بدلیل تبخیر آسان این مایع ‪،‬استفاده از آن در ضدعفونی تجھیزات مورد توجه قرار گرفته‬
‫است‪ .‬بھترین غلظت مورد استفاده جھت عمل ضدعفونی ‪ %70‬می باشد‪.‬‬
‫موارد استفاده ‪:‬‬
‫برا ی ضدعفونی پوست درھنگام تزریق ‪،‬وسایل و تجھیزات از قبیل مانیتور ‪،‬دستگاه ‪ECG‬‬
‫‪،‬دستگاه الکتروشوک و سایر وسایل حساسی که نیاز به ضدعفونی داشته اما حتی االمکان‬
‫نباید خیس شوند ‪،‬بایستی از پارچه یا پنبه آغشته به الکل‪ %70‬استفاده کرد‪.‬‬
‫دستورالعمل استفاده از پوویدین آیداین ‪( %10‬بتادین)‪:‬‬
‫موارد مصرف‪:‬برای ضدعفونی سوختگی ‪،‬خراشیدگی‪،‬بریدگی ‪،‬زخمھای سطحی ‪،‬زخم‬
‫بستر‪،‬ضدعفونی پوست و موضع قبل و بعد از عمل جراحی ‪،‬ھنگام تزریق برای پیشگیری‬
‫از عفونت در پانسمانھا و بخیه ھا و در درمان برفک و عفونتھای باکتریایی و قارچی پوست‬
‫بکار می رود‪.‬‬
‫روش استفاده ‪:‬مقدار الزم از محلول بتادین را در یک ظرف دھانه گشاد ریخته و از رقیق‬
‫کردن آن خودداری شود(مگر در موارد خاص)سپس گاز یا پنبه الزم را در محلول گذاشته تا‬
‫کامال خیس شود‪.‬گاز یا پنبه را برداشته و فقط یکبار از باال به پایین روی موضع(زخمھای باز‬
‫‪،‬محل بخیه و‪ )...‬کشیده و سپس پنبه را دور انداخته و برای ضدعفونی مجدد از پنبه یا گاز‬
‫دیگری استفاده شود‪ .‬رفت و برگشت پنبه باعث جابجایی و تکثیرمیکروارگانیسمھا شده و‬
‫خطر انتقال عفونت را بطور جدی افزایش می دھد‪ .‬ھمچنین از کشیدن یک پنبه آغشته روی‬
‫دو موضع مختلف به علت افزایش خطر عفونت ‪،‬جدا اجتناب شود‪ .‬در مورد زخمھای باز‬
‫‪،‬ضدعفونی از داخل به خارج انجام شده و از بردن پنبه آلوده به وسط زخم خودداری گردد‪.‬‬
‫برای شستشو و ضدعفونی محل عمل ‪،‬باید محل را از داخل به سمت خارج بصورت دایره ای‬
‫ودر چندین مرحله انجام داد‪.‬‬
‫گلوتارآلدئید‪:‬‬
‫گلوتارآلدئید(ساید کس)محلولی است که ظرف ‪ 20‬تا ‪ 90‬دقیقه وسایل حساس به حرارت را‬
‫در حد باال گندزدایی می کند و ظرف ‪ 6‬تا ‪ 10‬ساعت ‪،‬آنھا را سترون می نماید‪.‬‬
‫موارد مصرف ‪:‬‬
‫رایجترین موارد استفاده از گلوتارآلدئید ‪،‬گندزدایی اندوسکوپ ھا ‪،‬آسپیراتورھا ‪،‬لوازم‬
‫بیھوشی ‪،‬لوازم تنفسی و جراحی است‪.‬‬
‫توجه ‪ :‬به دلیل داشتن خواص آلرژیک رعایت برخی نکات در ھنگام استفاده الزامی است ‪:‬‬
‫‪ -1‬استفاده از دستکش غیرقابل نفوذ‬
‫‪ -2‬نگھداری محلول در محفظه ھای دردار‬
‫‪ -3‬کلیه وسایل ضدعفونی شده با آن قبل از مصرف با آب استریل ‪،‬آبکشی شوند‪.‬‬
‫‪ -4‬محفظه ھای آب استریل را دائما ضدعفونی نمایید‪.‬‬
‫‪ -5‬نیتریت سدیم با گلوتارآلدئید به منظور جلوگیری از زنگ زدن لوازم استفاده می شود‪.‬‬
‫این محلول بایک محلول فعال کننده حاوی نیتریت سدیم فعال می شود و پس از فعال شدن‬
‫‪،‬سبزرنگ می شود‪ .‬محلول فعال شده تا ‪ 14‬روز قابل استفاده است‪.‬‬
‫نتیجه‪:‬‬
‫استراتژی ھایی که ھمواره در برنامه کنترل عفونت بیمارستانی باید مد نظر‬
‫قرار گیرد ‪،‬عبارتند از ‪ :‬فعال نمودن ھر چه بیشترکمیته ھای کنترل عفونت‬
‫بیمارستانی ‪ ،‬برقراری نظام مراقبت عفونت بیمارستانی ‪ ،‬آموزش کارکنان و‬
‫به ویژه پرستاران کنترل عفونت ‪ ،‬تاکید بر شستن دستها ‪ ،‬جداسازی مناسب‬
‫بیماران (ایزوالسیون)‪ ،‬رعایت اصول احتیاطات استاندارد ‪،‬ارزیابی موارد‬
‫ھمه گیری و انجام مداخالت الزم ‪ ،‬رعایت نکات و اصول گندزدایی ‪،‬ضدعفونی‬
‫و سترون سازی ‪ ،‬دفع بهداشتی پسماندھا‪ ،‬مراقبت از کارکنان و ایمن سازی‬
‫آنها و محدود یت مصرف آنتی بیوتیک ھای وسیع الطیف ‪.‬‬
‫موفق باشید‬