Transcript Wykład 5-6

Wykład V, VI
I wojna światowa
Komunizm, faszyzm, nazizm
Wielki kryzys
II wojna światowa
Przyczyny wojen
1. Psychologiczne (instynkt agresji, rywalizacji
między jednostkami i grupami).
2. Polityczne
3. Ekonomiczne (walka o bogactwa i czynniki
produkcji: ziemię, pracę, kapitał)
(…wszystko inne to tylko…casus belli)
Czy wojny opłacają się bardziej niż pokój?
Poglądy i działalność Jana G. Blocha
(1836-1902)
• „Przyszła wojna pod względem technicznym,
ekonomicznym i politycznym”
• Meritum i przesłanie dzieła jest proste: Wojna we współczesnym kształcie nie
ma sensu, …nie będzie w niej zwycięzców i zwyciężonych. Wysiłek w nią
włożony wyczerpie walczące kraje pod względem ekonomicznym oraz
zdestabilizuje je politycznie i społecznie. „Wojna wywołana przez Niemcy
równałaby się w istocie samobójstwu. Pozbawiłaby ona miliony ludzi
codziennego kawałka chleba, o normalnym więc poborze podatków dla
zaspokojenia potrzeb budżetowych mowy być by nie mogło. Tymczasem dla
milionowej armii, jaką by wystawiły Niemcy, na konieczne wydatki, potrzeba
by dziennie więcej niż 20 milionów marek”.
• Żywiołowo rozwijająca się gospodarka amerykańska, poszukująca zaborczo
nowych nabywców, jeśli nie napotka zdecydowanego oporu w osłabionej wojną
Europie, zdoła ją wyprzeć nawet z jej własnych rynków, wywołując szkody
ekonomiczne nie do odrobienia.
I wojna światowa
• Ekonomiczne i polityczne przyczyny
wojny (sprzeczności interesów na tle ekspansji
ekonomicznej Niemiec)
• Poszukiwanie nowych rynków zbytu i surowców.
• Zdobywanie nowych kolonii (Kamerun, Togo, Afryka
Południowo – Zachodnia, Tanganika).
• Desant w Chinach
• Desant w Maroku
• Budowa „Kolei Bagdadzkiej”
• Wyścig zbrojeń (szczególnie na morzu)
• Koncepcje „Mitteleuropy i GRW”
I wojna światowa
ENTENTA
PAŃSTWA
CENTRALNE
44 mln żołnierzy
25 mln żołnierzy
OGÓŁEM 34 PAŃSTW
2/3 MIESZKAŃCÓW ŚWIATA
Państwa zaangażowane w I wojnę światową
(kolor niebieski – Ententa; kolor czarny p. Centralne)
Front zachodni i wschodni I ws
Wojna totalna a „dawne wojny”
• Charakter wojny (potencjał ludzki i materialny)
• Środki techniczne wojny dające ogromne
możliwości zniszczeń
• Zmiany strukturalne gospodarek (70% przemysłu
zaangażowano w prod. zbrojeniową / degradacja i dekapitalizacja
innych gałęzi )
• Zmiany instytucjonalne gospodarek w okresie wojny
(interwencjonizm państwa / koncentracja kapitału i monopolizacja
gosp.)
Wpływ wojny na gospodarkę
światową
• Straty ludzkie (8 mln zabitych i 40 mln rannych)
i materialne
• Degradacja i spadek produkcji rolnictwa
europejskiego
• Spadek inwestycji zagranicznych
• Zakłócenia w stosunkach handlowych
• Perturbacje w zakresie
międzynarodowych rozliczeń (długi wojenne
12 mld USD i reparacje 132 mld marek)
• Załamanie budżetów, zjawiska inflacyjne
Efekty długookresowe I wojny
światowej
• Zmiana układu sił w gospodarce światowej
(SPADEK ZNACZENIA EUROPY)
• Modyfikacja międzynarodowego systemu walutowego
• Zmiana w krajach kolonialnych i zależnych
• Powstanie Rosji Radzieckiej
• Nowy ład w Europie (???)
Koszty i straty poniesione w okresie
I wojny światowej (w mld dolarów)
273
199
74
26
ogółem
państwa państwa Francja
koalicji centralne
2
Polska
Układ pokojowy w Wersalu
„Traktat Wersalski”
i nowy „porządek w Europie”
• Konsekwencje dla Niemiec
• Powstanie wielu nowych organizmów
państwowych w środkowej i wschodniej
Europie
Charakterystyka okresu
Wpływ I WS na gospodarkę:
1. Koniec wielkich monarchii i powstanie w Europie wielu
państw narodowych, a także ZSRR, i III Rzeszy.
2. Spadek produkcji rolnej i przemysłowej.
3. Wielka inflacja w Europie.
4. Długi wojenne i reparacje jako hamulce rozwoju Europy.
5 Zakłócenia w międzynarodowym systemie monetarnym i
handlu.
13
Wskaźniki produkcji przemysłowej świata oraz wybranych krajów
kapitalistycznych w latach 1924-1929 (1913=100)
Państwo
1924
1925
1926
1927
1928
1929
Świat
115
123
125
130
136
145
USA
136
150
156
153
161
172
Wlk. Br.
91
89
69
99
93
101
Francja
109
108
126
110
127
139
Niemcy
70
83
80
100
102
103
Japonia
430
456
460
444
477
515
Włochy
-
136
-
-
152
155
Belgia
-
107
-
-
136
140
Szwecja
-
109
-
-
132
150
Czechosłow
107
111
108
125
134
140
Polska
57
58
56
70
79
82
14
Udział państw w produkcji przemysłowej świata
(1929 r.)
USA (43%)
Niemcy (11%)
Wielka Br.(9%)
Francja (7%)
Włochy (3%)
Japonia (3%)
Pozostałe (24%)
15
Inflacja w Europie Środkowej i
Wschodniej 1919 - 1923
16
Inflacja w
ostatnim roku
Najwyższy
nominał
banknotu
Data
stabilizacji
Niemcy
30 mld %
100 bilionów
1923
WM Gdańsk
800 mln %
10 miliardów
1923
Polska
36 000 %
10 milionów
1924 (luty)
Austria
7 200 %
5 milionów
1922
Węgry
2 000 %
1 milion
1924
17
Długi i reparacje wojenne
USA
12 mld USD
EUROPA
132 mld DM
(33 mld USD)
NIEMCY
18
Efekty społeczne i polityczne
• Radykalizacja nastrojów społecznych 
przechodzenie od demokracji do dyktatur
• Powstanie trzech zbrodniczych ustrojów:
- Komunizmu (już w trakcie I WS)
- Faszyzmu
- Nazizmu
Cechy wspólne: autorytaryzm, totalitaryzm
FASZYZM
NAZIZM
KOMUNIZM
Włochy
Niemcy
ZSRR (Rosja)
DOJŚCIE DO WŁADZY
1922
1933
1922
DO KIEDY TRWAŁ
1945
1945
1991
legalnie
legalnie
rewolucja
Benitto Mussolini
kult silnego
państwa
Adolf Hitler
Nitche, różnice ras
W. Lenin, J. Stalin
K. Marks, walka
klas
kilka tys.
kilkaset tys.
20 mln
dobre stosunki
obojętne
zwalczana
tak
tak
nie
KRAJ
JAK DOSZEDŁ DO WŁ.
KTO
PODSTAWA IDEOWA
OFIARY TERRORU
RELIGIA
CZY ROZLICZONO SYS
Charakterystyka okresu (1914-1929)
• Wzrost populacji o 400 mln (do 2,2 mld) (mimo strat: I w.s. – 8
mln; wojna domowa w Rosji – 10 mln; w Hiszpanii – 0,6 mln; kolektywizacja –
brak danych np. Ukraina (Hołodomor) – 5 - 10 mln; epidemia grypy – 40 mln).
• Rewolucja przemysłowo techniczna – upowszechnienie się
nowych wynalazków; wzrost znaczenia przemysłu elektrotechnicznego,
elektronicznego, samochodowego (śr. transportu), chemicznego; wzrost
nakładów na badania techniczne – lider USA.
• Rozwój transportu – kolej, lotnictwo, samochód, żegluga
• Zmiana struktur gospodarczych (nierównomierne zmiany w
świecie i Europie – lider Wlk. Brytania
(rolnictwo 6%, przemysł 46%, usługi 48%)
• Kartelizacja i monopolizacja gospodarki
21
Wykład VIII
Wielki kryzys gospodarczy
The Great Depression
1929 - 1933/35…41?
Świat, Europa, Polska
22
Spadek produkcji przemysłowej
Świat – 33%
Kraje europejskie – 27,5%
USA – 49%
Kanada – 45%
Niemcy – 47%
23
Objawy kryzysu:
• wzrost bezrobocia (do 40%)
• spadek cen artykułów rolnych (64%)
• spadek cen surowców (56%)
24
Wielki kryzys gospodarczy
Przyczyny kryzysu
ROZWARCIE NOŻYC CEN:
1925r.- 94:100  1925r. - 89:100
wzrost światowych zapasów
towarów
zmiana relacji cen towarów:
•
KRYZYS FINANSOWY
„Czarny czwartek” 24 X 1929 r.
„Czarny wtorek” – 29 X 1929 r.
25
Rozwarcie nożyc cen
poziom cen
art. przemysłowe
art. rolno-spożywcze
czas
26
Sfera finansów
•
•
•
•
Akcje
Funkcjonowanie GIEŁDY
Rynki finansowe
Oczekiwania graczy i koniunktura
(popyt spekulacyjny)
• „Bańka mydlana”
27
Cena akcji odzwierciedla:
CENA AKCJI
• Ogólną koniunkturę na giełdzie
(hossę lub bessę)
+?-
• Kondycję i perspektywy
ekonomiczne przedsiębiorstwa
28
Indeks cen papierów
wartościowych
• ROK 1926 = 100
• 3 września 1929 r. osiągnął 381
• 13 listopada 1929 r. spadł do 198 … i
spadał dalej….
• Panika w USA i Europie… wycofywanie
lokat bankowych….
29
Kryzys finansowy
wzrost
gospodarczy
sfera finansów
kryzys
sfera realna
czas
30
Przyczyny II WS
• Sprzeczności i napięcia gospodarcze i
polityczne narosłe po I WS
• Agresywne dyktatury dążące do zmiany
układu sił w Europie i na świecie
Straty II WS
Straty demograficzne
ZSRR – 20 mln
Niemcy – 9 mln
Polska – 6 mln
Straty materialne
ZSRR
Niemcy
Polska