Transcript Kritik dü*ünme hatalar* - düşünen genç adam eleştirel okuma

KRİTİK (ELEŞTİREL) DÜŞÜNME HATALARI
Acele genelleme
• Gruptaki bütün üyeleri aynı varsaymak.
• Örneğin: Bütün avukatlar aç gözlüdür.
Yaygın Uygulama
• Eğer herkes bunu yapıyorsa, bu doğru olmalı.
• Örneğin: Vergilerinizi ödememek doğru
olmalı. Herkes böyle yapıyor.
Yaygın inanca meyletmek
• Yaygın bir inanç olması bunu doğru yapmaz.
• Örneğin: Bir zamanlar insanlar dünyanın düz
olduğuna inandılar.
Geleneğe uymak
Biz bunu her zaman bu şekilde yaptık.
Yeniliğe direnç olabilir.
Örnekler:
1) Bazı işler sadece erkekler, diğerleri ise
sadece kadınlar içindir.
2) Ali: Şirketin tanıtımını web sitemize tanıtıcı
filmler koyarak yapmalıyız.
Veli: Şimdiye kadar hep broşürler yoluyla
yaptık.
İki Yanlış
• Bazı şeyleri yanlış yapmak doğaldır. Çünkü
diğer kişiler de böyle yapıyor.
• Örneğin: Araba kullanırken birisi önünü
kesiyor, sen de onunkinin önünü kesiyorsun.
Kaygan Yokuş
• Kötü Sonuç
• Birisi ilk iddianın doğru olduğunu kabul ediyorsa
diğer bütün iddiaları da kabul etmek zorundadır.
• Örneğin: Bu sınıfı geçemezsen, hayatta başarısız
olursun.
• Örnek: “Hükümet uyuşturucuyu yasaklamamalı,
aksi taktirde hükümet alkol ve sigarayı da
yasaklamalı. Ve sonra sıra yağlı yiyecekler ve
sağlıksız yiyecekler de yasaklamaya gelir.
Gelecek sefer de tahmin edeceğiniz gibi,
hükümet bizleri dişlerimizi fırçalamaya ve her
gün egzersiz yapmaya zorlayacaktır."
Hayal
• Mantıklı düşünmeden uzaklaştırmak, kafanızı
karıştırmak için son derece pozitif bir sonuç
teklif edilir.
• Örneğin: Hızlı bir şekilde zengin olmayı
planlamak
Korkuya başvurmak veya Korkutma
taktikleri
• Mantıklı düşünmeyi engelleyen güçlü
duygular
• Örneğin: Kötü sonuçları çağrıştıran ifade
eden Politik sözler, reklamlar, tanıtımlar.
Merhamet Çekimi
• Güçlü duygular bilginin yerini alır.
• Örneğin: Hıçkırık hikayesi, numarası.
Bağlılık-sadakat- Çekimi
• Grup davranışı, doğru veya yanlış
• Örneğin: En popüler görünen adayların
üzerine oyunu verme.
Kendini beğenmişlik çekimi
• Övmek, İltifat etmek.
• Örnek: “Yağlamak, dalkavukluk yapmak”
Yetersiz delil
• 1) Sınırlı örnek
Birbiri ile alakalı olmayan iki şey arasında
zincir reaksiyonu gibi birinin diğerine
sebep olduğu şeklinde bağlantı kurmak
Bundan sonra, böylece, bundan dolayı
Yetersiz Delil
Sınırlı Örnek
• “Michael Jackson,…………genç ölen rock
sanatçılarıydı.” Böylece rock sanatçısıysan uzun
yaşayacağını sanma.
• Hazır şehriyenin bulucusu kişi 96 yaşında öldü.
Her gün hazır şehriye yediğini söyledi. Bu
yüzden hazır şehriye sağlığınız için kötü olamaz
Bilgisizlik Çekimi
• Masum olduğunu göstermek için hiç delilimiz
yok. Bu yüzden suçlu olmalı.
• Eğer bir kişi suçluysa , onun masum
olduğuna yönelik delil bulmak doğrusu zor
olacaktır. Şayet şuçlu olduğuna işaret eden
delil yoksa, delil yokluğu suçluluğunu
kanıtlamak için yeterli değildir.
Saman adam veya kadın
• Herhangi bir kişinin itibarını gözden düşürücü
bostan korkuluğu gibi bir imaj icat etmek.
• Örnek: Rakibi üzerinde olumsuz bir bakış
açısı oluşturan politik konuşmalar.
• Örnek: Pek çok kişi Hong Kong’da daha fazla
demokrasi için tartışırlarken, tipik cevap
“Demokrasinin Hongkong’un tüm sorunlarına çözüm
olacağını düşünmek yanlıştır veya demokrasi körü
körüne kabul edilmemelidir.” şeklindedir.
Demokrasiyi savunanlar demokrasinin bütün
problemleri (hava kirliliği vb ) çözeceğini
belirtmezler. Onlar bilirler ki demokrasi veya başka
bir şeyi körü körüne kabul etmek nadiren doğrudur.
Bu eleştiriler demokrasi için gerçek argümanları
temsil etmemektedir.
Otorite Çekimi
• Bazı gösterişli, saygın kişiler veya kurumlar
yapılan iddianın, talebin doğru olduğuna
inanırlar ve bu yüzdendir ki bu iddialar doğru
olmak zorundadır.
ÖRNEĞİN:
• Ali: “Belediye başkanına güzel örnek olduğu
için hayranlık duyuyorum.”
• Veli. “Fakat gazete onun kötü bir örnek
olduğunu yazıyor. Bu yüzden sen hatalısın.”
Tek Sebep
• İlişkiler, bağlantılar atlanmaktadır.
• Örneğin: Bir öğrencinin intihar etme
girişiminden sonra, kişiler ve medya aileyi,
okulu, toplumu vb suçlayarak suçlu aramaya
başlarlar. Burada tek bir sebebin etkili
olmayacağı, pek çok sebebin bu girişimde rol
alabileceğini hesaba katmak gerekir.
Hatalı İkilem
• İki seçenekle yüz yüze geliriz. Fakat her ikisi
de çok güzel değildir. Ya bunu/ Ya onu
durumu oluşur. Her ikisine veya bir başka
seçenek olan Z’ye sahip olamazsınız. Bu hata
çözüm için en azından bir üçüncü yolun
olduğunu görememekten kaynaklanır.
• Örnek: Ev kiralıyacaksınızdır. Size
beğenmediğiniz iki ev arasında seçim
yapmanız istenir. Beğenmediğiniz iki araba
arasında seçim yapmanızı isterler.
Öncekini İnkar etmek
• Burada birkaç alternatif açıklama veya
neden göz ardı edilmektedir.
Örneğin: “Trafik yoğunsa arkadaşım işe geç
kalacaktır. Fakat bu rahat trafikte
arkadaşımın gecikeceğini söylemek doğru
olmaz.”
• Arkadaşı gecikince:
“ Gene alarm saati bozulmuş olmalı”
Genetik Yanlışlık
İddianın kaynağını iddiaya karşı veya yapılan
şeyi yapana karşı delil olarak kullanmaktır.
• Örnek 1: ……politikacı ülkede hayvancılığın
kötüye gittiğini söyledi. O politikacı salakdır.
Bu yüzden ülkede hayvancılık kötüye
gitmemektedir.
• Örnek 2: “Soy kırımı Naziler tarafından
gerçekleştirildi. Demek ki soy kırımı
tiksindirici ve kabul edilemez bir şeydir.”
Kişiye Saldırmak
• Konuyu tartışmaktansa kişiye saldırırız.
• Örneğin: Konuları amacından saptırmak için
başkana saldırmak
Önyargıya başvurmak
• Klişeleşmiş şekilde grubun bütün üyeleri aynı
olarak değerlendirilir.
• Örnek: Irkla ilgili önyargılar
Kaçınılması, tedbirli olunması
Gerekenler
•
•
•
•
•
•
Gerçek olacak kadar çok güzel.
Karar verirken acele etmek.
Parayı veya kredi kartı numaranı vermelisin.
Aşırı baskı, zaman sınırları.
Ödüller ve büyük beklentiler, büyük vaatler.
“Serbest, sınırsız, bedava” kelimeleri
Mary, Hongkong’da
öldüğünde, John
İngilteredeydi. Bu yüzden
Mary, John tarafından
öldürülmüş olamaz.
Belki, John
Mary’i Pazartesi
vurdu. Salı günü
İngiltere'ye uçtu.
Fakat Mary Cuma
günü öldü.
[
Mary, Hongkong’da öldüğünde,
John İngilteredeydi. Bu yüzden
Mary, John tarafından
öldürülmüş olamaz.
GEÇERLİ Mİ?
• Geçen hafta odada iki tavşan vardı. O
zamandan beri hiçbir tavşan odayı terk
etmedi. Bu yüzden şimdi odada iki tavşan
vardır.
Bildiğiniz gibi, tavşanlar üreyebilirler.
2
Geçersiz
Beckham futbol
Beckham ünlüdür.
oyuncusu olan
Beckham bir futbol oyuncusudur. ünlü bir şef
Bundan dolayı, Beckham ünlü
olabilir. Fakat
bir futbol oyuncusudur.
ünlü bir futbol
oyuncusu
değildir.
Genel Kanı:
Gökhan yeterli,kabiliyetli ise güzel bir
iş sahibi olacaktır. Fakat Gökhan
yeterli değildir. Bu yüzden güzel işe
sahip olamayacaktır.
Gökhan o iş için yeterli olmayabilir
ama iş sahibi düşük maaşı kabul ettiği
için onu işe alabilir.
• Bu sunum Kritik (Eleştirel) Düşünme üzerine
muhtelif dokümanlardan faydalanılarak
hazırlanmıştır.