Transcript Instytucja macierzyństwa

Ukradziona cielesność,
czyli
o
instytucjonalizacji
macierzyństwa
Instytucja macierzyństwa
Adrienne Rich
(1929)
Of Woman Born:
Motherhood as
Experience and
Institution (1976)
Zrodzone z kobiety
(2000)
Poetka, eseistka…
Poetka, eseistka…
Kobiecy początek…
Niesiemy ślad
doświadczenia
miłości,
rozczarowania,
władzy i czułości
pochodzące od
kobiet.
Matka-syn versus matka-córka
Niewiele wiemy o wpływie faktu rodzenia
kobiet przez kobiety na kulturę,
ponieważ w patriarchacie nie one czyniły
i mówiły.
Kariera kompleksu Edypa
KAZIRODCZE
POŻĄDANIE MATKI
WYPARCIE
POŻĄDANIA
IDENTYFIKACJA Z
OJCEM
(SUPEREGO)
Pragnienie
seksualnego
związku z rodzicem
płci przeciwnej, przy
jednoczesnej chęci
pozbycia się rodzica
tej samej płci, jako
rywala seksualnego.
WNIOSEK
Relacja matki i
dziecka jest
traktowana jako
regresywna,
nieproduktywna, a
kultura zależy w pełni
od relacji ojciec-syn.
Gustave Moreau, Edyp i Sfinks.
Kateksja w relacji matka-córka
Od skrajnej symbiozy i
uzależnienia do
radykalnego gniewu i
nienawiści.
Matka i córka muszą
opisać i wysłowić
swoją historię.
Nieobecność kulturowa
mitu Demeter i Kory.
Matkofobia
Nie tyle lęk przed własną
matką czy też własnym
macierzyństwem, ale przed
staniem się własną matką.
(Lynn Sukenick, A. Rich)
Strach przed byciem matką?
Kobieta, która
doświadczyła własnej
matki jako siły
destrukcyjnej może
odczuwać strach, że
stając się matką stanie
się także destrukcyjna.
Fot. Monika Zielińska
Skąd destrukcja?
Matka przypisuje córce
status obywatela drugiej
kategorii oczekując od
syna (ojca, przyjaciela,
kochanka) spełnienia jej
własnych
niezrealizowanych
potrzeb.
Macierzyństwo jako…
Potencjalny
związek
kobiety z jej
władzą nad
rozrodczością
i z dziećmi.
Instytucja, która
ma na celu
zapewnienie, by
cały związany z
tym pierwszy
potencjał a także
wszystkie kobiety
pozostały pod
męską kontrolą.
Czy kontynuacja Beauvoir?
Atak skierowany
jest na tę formę
macierzyństwa,
która jest
zdefiniowana i
ograniczona w
patriarchacie.
Osobiste doświadczenie
„Pamiętałam niewiele za
wyjątkiem niepokoju,
fizycznego zmęczenia,
gniewu, obwiniania
siebie, nudy i
wewnętrznego
rozdwojenia…”
Fałszywe założenie:
Że matka „naturalna” jest osobą
pozbawioną jakiejkolwiek innej
tożsamości, i że może ona
odnaleźć całkowite spełnienie w
byciu z małymi dziećmi i życiu
ich tempem.
Matkowa ideologia
W potocznym
przekazie
posiadanie
dziecka oznacza
dla młodej kobiety
pełnię dojrzałej
kobiecości, dowód
bycia jak „inne
kobiety”.
Lęki społeczne
Według Rich istnieje ogromny lęk przed
posiadaniem przez kobiety
OSTATECZNEGO PRAWA DECYZJI
DO UŻYCIA ICH CIAŁ.
Wygląda na to, że identyfikacja kobiety
jako matki jest niezbędne dla
emocjonalnego funkcjonowania
społeczeństwa.
Gniew na marnotrawienie siebie…
Relacja między
matką a
dzieckiem jest
okaleczana i
manipulowana,
co uniemożliwia
rozwinięcie jej
autentyzmu.
Dwie dominujące idee ciała
I.
Nieczyste,
zepsute, miejsce
odchodów,
krwawień, źródło
fizycznego i
moralnego
skalania.
II. Jako matczyne
jest dobroczynne,
święte, czysta,
aseksualna,
karmiąca
Macierzyństwo
usprawiedliwia…
Tylko dramat dziecka???
„Ta spokojna, pewna,
pozbawiona
ambiwalencji uczuć
kobieta (…)
wydawała się tak
niepodobna do mnie
jak astronauta.”
Emocjonalna huśtawka
DLACZEGO
JEST EM
TAKA
WŚCIEKŁA?
Miłość, ale także
i wściekłość są
bardziej
intensywne i
gwałtowne niż
kiedykolwiek
wcześniej.
Doświadczenie raz jeszcze…
„Byłam skutecznie wyalienowana z
mojego rzeczywistego ciała i
prawdziwego ducha przez instytucję, a
nie fakt samego macierzyństwa.”
„Głębia konfliktu między instynktem
samozachowawczym a uczuciami
macierzyńskimi może być doświadczana
jako pierwotna agonia”.
INSTYTUCJE
Macierzyństwa i heteroseksualności
tworzą przepisy i warunki, w
jakich podejmuje się lub blokuje
pewne wybory, kształtują one
okoliczności naszego życia.
Są ukształtowane tak, by służyć
męskim interesom!
Historycznie rzecz ujmując:
Dom nie był traktowany jako azyl i
schronienie przed światem
zewnętrznym.
 Dom nie był centralnym zajęciem kobiet
a związek matki i dziecka nie był relacją
wyizolowaną.
 W wieku XIX-stym pojawiają się głosy
przeciwko idei „pracującej matki”.

Historycznie rzecz ujmując:
Sprywatyzowanie sfery domowej
oznaczało zwiększenie bezradności i
rozpaczliwą samotność kobiet.
 Od wieków średnich do XVIII wieku
dzieciobójstwo stanowiło najbardziej
popularne przestępstwo w Europie.
 Kobiety odmawiające bycia matkami
określa się jako psychopatologiczne.

Patriarchat
Władza ojców. Rodzinno-społeczny,
ideologiczny, polityczny system, w
którym mężczyźni używając siły,
bezpośredniego nacisku czy rytuału,
tradycji, prawa, języka, obyczajów,
etykiety, edukacji i podziału pracy,
rozstrzygają, jaką rolę powinny lub
nie odgrywać kobiety.
WŁADZA
oznacza, że posiadający ją ma
prawo do dokonania pewnego
skrótu myślowego,
niewnikania w złożoność dróg
ludzkiej osobowości.
Gdyby mama
nie wyszła za
tatę, ciekawe
kim nasza
mama mogłaby
być?
Czym jest władza?
Egzemplifikacja: rodzina
Patriarchalny
układ:
patrymonialny,
patrylinearny,
patrylokalny
powstały na idei
WŁASNOŚCI .
Rich przywołuje Beauvoir
„Kobieta
wzbudzała lęk
jako matka, a
więc właśnie
macierzyństwo
należało
przeistoczyć i
ujarzmić.”
Udomowienie macierzyństwa
Zostaje ono odcięte od
atrakcyjności seksualnej
(kusicielki) jak i matczynej
władzy (władzy Boginii) i
akceptowane jest w swojej
nieegoistycznej i
samopoświęcającej się formie.
Medykalizacja ciąży i porodu
Pytanie o sposób rodzenia jest dla Rich
kwestią polityczną.
 Ból porodowy jako kara boża (w XIX
wieku karano spaleniem na stosie za
próby łagodzenia bólów porodowych).
 Akuszerki versus medycy.
 Medycy bohaterowie, milczące i
zapomniane akuszerki.

AKUSZEREK losy
Ang. midwife (mid = with, wif =woman)
 Franc. sage-femme (sage- mądry,
femme-kobieta)
 Akuszerstwo jako zajęcie nieczyste
(średniowiecze i nieco później).
 Wiedza na temat porodu gromadzona
przez kobiety!
 XVII wiek: położnicy głoszący niższość
akuszerstwa.

Wiedźma versus lekarz
empiryczka
znawca Platona,
Arystotelesa i teologii

Louise Bourgeois, XVIIw
 Jane Sharp, XVIIw
 Justine Siegemund,
XVIIw
 Angélique Le Boursier du
Coudray (XVIIIw)
Oficjalna doktryna
Historycy medycyny deklarują, że
położnictwo mogło poczynić postępy
dopiero, gdy przejęli je lekarze
mężczyźni.
 „Zapóźnienie wiedzy położniczej to
bezpośredni rezultat kompletnego
monopolu kobiet.” (Rongy, 1937)

Ręce z żelaza…
Tajemnica
Williama
Chamberlena
została odkryta w
1773 roku i od tej
pory była dostępna
dla wszystkich
mężczyzn i prawie
żadnej kobiety.
Poporodowa gorączka
Aleksander
Gordon, 1795 rok
 Oliver Homes,
XIX wiek
 Ignaz
Semmelweis,
1861 rok


Luty 1866: umiera
jedna czwarta kobiet
rodzących w Paryżu.
 XVII wiek: we
francuskiej prowincji
w Lombaradii nie
przeżyła żadna
rodząca w ciągu
jednego z lat.
Przełamanie poetyki cierpienia
1853 rok,
królowa Wiktoria
zgodziła się na
znieczulenie
chloroformem
podczas rodzenia
kolejnego dziecka.
Na marginesie…ABORCJA…
 Platon
i Arystoteles popierali aborcję i
antykoncepcję jako kontrolę urodzeń.
 W starożytnej Grecji karano ją tylko
wtedy kiedy zamężna kobieta
dokonywała jej by nie dopuścić, by mąż
posiadał dzieci.
 Zanim płód wykonywał ruchy, nie był
traktowany inaczej niż część ciała
kobiety (wiedza o ciąży). Do
XVII/XVIIIw.
Pojęciowo…ABORCJA…
 Poronienie
(miscarriage,aborsus,
fausse-couche, Fehlgeburt) i aborcja
(ang. abortion, abortus, avortement,
Abtreibung) były używane zamiennie do
XVIIIw.
Historycznie…ABORCJA…
Wczesne chrześcijaństwo uznawało za
morderstwo, jeśli płód męski liczył ponad 40
dni, a żeński 80-90 dni.
 1588, Sykstus V ogłasza aborcję
morderstwem, 1591, Grzegorz XIV wraca do
wersji Arystotelejskiej (ten sam wiek dla
każdego płodu).
 1869, Pius IX powraca do wersji Sykstusa.
 W XIX w. była penalizowana w wielu krajach
(Niemcy: 5-10 lat, Austria: także ojciec).

Na marginesie…STERYLIZACJA
1973-1976
około 3050
amerykańskich
Indianek zostało
poddane sterylizacji
przy zdecydowanym
sprzeciwie wobec
sterylizacji jako
takiej.
Dorothea Lange
Migrant Mother
Czego pragnie Rich
Przywrócić ciąży i
porodowi ich
poznawczy wymiar,
jako doświadczeń
odkrywania
fizycznych i
psychicznych
bogactw.
Czego pragnie Rich?
Opracować, dostrzec i
zakwestionować
narzucaną i łatwo
przyjmowaną przez
kobiety WINĘ, która jest
najmocniejszą formą
społecznej kontroli
kobiet.
WINA: skąd się bierze?
Sposób wychowywania dzieci rozwijany
jest najczęściej przez ojca, ale realizuje je
na co dzień matka.
 Matka jest pierwszą, która się wini, jeśli
teoria nie działa w praktyce.
 Bagaż macierzyńskiej winy: Czy czynię
to, co jest słuszne? Czy robię
wystarczająco wiele? Czy robię za dużo?

Męskie kontra kobiece
Żeby relacja między synem a
matką nie polegała na
„matkowaniu” społeczeństwo
nie może być antymacierzyńskie; nie może
oddzielać publicznego
(ojcowskiego, kulturowego) od
prywatnego (kobiecego,
uczuciowego).
Allen Jones, Man Woman 1963
Zacząć od siebie…
Poszerzać i wyjaśniać granice, jakie
nakładane są na kobiety (siebie, matkę,
córkę).
 Rozszerzyć granice własnego życia,
odmówić bycia ofiarą.
 Przełamywać tabu kobiet jako
współtowarzyszek, współtwórczyń,
współspiskowców, jednoczyć się ponownie
z matkami.

Od tego musimy zacząć:
Musimy wyobrazić sobie świat, w którym
każda kobieta jest przewodnim duchem
własnego ciała. W takim świecie kobiety
stworzą nowe życie rodząc nie tylko dzieci,
ale też wizje, myśli, konieczne do
podtrzymania, ukojenia i zmiany ludzkiej
egzystencji. Seksualność, polityka,
inteligencja, władza, macierzyństwo,
wspólnota, intymność nabiorą nowego
znaczenia.