Transcript Liberalizacija poštanskog tržišta, konkurentnost i univerzalna

POSTINFO 2014
LIBERALIZACIJA POŠTANSKOG
TRŽIŠTA, KONKURENTNOST I
UNIVERZALNA POŠTANSKA USLUGA
Mladenka Blagojević¹, Dejan Marković¹, Bojan Stanivuković¹,
Đorđe Popović²
¹Saobraćajni fakultet u Beogradu
²JU Akademska i istraživačka mreža Republike Srpske-SARNET
SADRŽAJ:






Uvodna razmatranja
Poštanska regulativa i zakonodavstvo u Evropskoj
uniji
Konkurentnost u poštanskom sektoru – skorije
promene i stanje
Pitanje socijalne i teritorijalne kohezije
Finansiranje univerzalne usluge u uslovima
potpuno liberalizovanog tržišta
Zaključna razmatranja
1. UVODNA RAZMATRANJA
-
-
Poštanske direktive Evropskog Parlamenta i Saveta (Direktiva
97/67EC, Direktiva 2002/37EC, Direktiva 2008/6/EC)
Dva domena regulative: obezbeđivanje uslova za fer
konkurenciju
i
korigovanje
tržišnih
neispravnosti
obezbeđivanjem socijalno željenog nivoa kvaliteta usluga
2. POŠTANSKA REGULATIVA I ZAKONODAVSTVO
U EVROPSKOJ UNIJI

''Zelena knjiga'' (1992)

Direktiva 97/67/EC Evropskog parlamenta i Saveta (1997)

Direktiva 2002/39/EC Evropskog parlamenta i Saveta (2002)

Direktiva 2008/6/EC Evropskog parlamenta i Saveta (2008)
3. KONKURENTNOST U POŠTANSKOM
SEKTORU-SKORIJE PROMENE I STANJE
Konkurencija u poštanskom sektoru se sagledava kroz dva oblika:
direktna konkurencija između poštanskih operatora koji nude usluge
prenosa pismonosnih i paketskih pošiljaka i indirektna konkurencija
tradicionalnih i elektronskih pošiljaka.
Direktna konkurencija
Slika 1. Podela tržišta
4. PITANJE SOCIJALNE I TERITORIJALNE
KOHEZIJE
Socijalna vrednost poštanske mreže se definiše kao procenjivanje
spremnosti i volje korisnika da plate korišćenje poštanskih usluga
preko poštanske mreže.
Faktori koji utiču na konkurentnost provajdera univerzalne usluge i
socijalnu vrednost korisnika prema poštanskim uslugama i mreži:
atraktivnost tržišta i sposobnost reakcije javnog operatora na
promene.
penzionerska domaćinstva
domaćinstva u ruralnim i urbanim oblastima
mala i srednja preduzeća dodeljuju pozitivnu vrednost
poštanskoj mreži kao celini.
Mogući načini očuvanja kohezije: redukovanje stepena
pokrivenosti univerzalnom uslugom i redukovanje
frekvencije dostave
Redukovanje stepena pokrivenosti dostavom - stepen pokrivenosti
dostavom može biti adaptiran putem raznih strategija. Neke od
mogućih opcija su:
jedinica poštanske mreže: kompletne rute, oblasti ili
segmenti više ne sadrže dostavu na kućnu adresu
adaptiranje dostavnih tačaka: na teritoriji države dostavne tačke su
adaptirane prema domaćinstvima, prema određenim kriterijumima.
zatvaranje
Redukovanje frekvencije dostave:



Redukovanje frekvencije dostave u veoma gusto naseljenim
područjima je neatraktivno;
Sprovođenjem ove tendencije u gusto naseljenim područjima
ispostavlja se da je gubitak prihoda mnogo veći u poređenju
sa ušteđenim vremenom obilaska rute i varijabilnim
troškovima;
U slabije naseljenim područjima redukcija ferkvencije dostave
može biti profitabilna jer se ispostavlja da su uštede u
troškovima obilaska rute dovoljno velike kao komenzatori
izgubljenog prihoda. Uštede u troškovima rastu sa padom
gustine stanovnika.
5. FINANSIRANJE UNIVERZALNE USLUGE U
USLOVIMA POTPUNO LIBERALIZOVANOG
TRŽIŠTA
1. Mehanizam za kompenzaciju neto troškova univerzalne
poštanske usluge iz javnih fondova
-
-
provajder univerzalne usluge je finansiran direktnim ili
indirektnim transferima iz državnog budžeta
u praksi ovaj model se koristi u državama u kojima se
univerzalna usluga finansira iz fondova koji se uglavnom pune
oporezivanjem operatora ili korisnika.
dvostruka uloga države omogućava da se svaki transfer
sredstava iz fonda ili u fond odvija po strogo administrovanim
procedurama, a svaka nepravilnost se lako može uočiti i
ispitati putem javne istrage (Oxera, 2007)
2. Mehanizam za finansiranje neto troškova univerzalne
poštanske usluge putem distribucije troškova na provajdere
usluga i/ili njihove korisnike, uz mogućnost primene
kompenzacionog fonda
a) Kompenzacioni fond finansiran porezom na prihod pojedinih
operatora:
- prikupljanje poreza od svih poštanskih operatora u iznosu koji
odgovara određenom procentu njihovih prihoda
- može se desiti da porezi usmereni na prihode od pojedinih
servisa ne mogu biti lako obračunati, posebno u državama gde
regulatorni organ nema veliku snagu i gde su troškovi praćenja
rada operatora i prikupljanja poreza visoki
b) Kompenzacioni fond finansiran porezom na dobit pojedinih
operatora:
- oblast koja se odnosi na plaćanje poreza u svrhu
kompenzacionog fonda se definiše u širem opsegu (porezi su
plaćeni od profita svih usluga, što znači u opsegu i van opsega
univerzalne usluge) i u užem opsegu (porezi su plaćeni samo
od profita određenih usluga, na primer samo usluge van
opsega univerzalne)
2. Mehanizam za finansiranje neto troškova univerzalne
poštanske usluge putem distribucije troškova na provajdere
usluga i/ili njihove korisnike, uz mogućnost primene
kompenzacionog fonda
c) Kompenzacioni fond finansiran porezom od svake realizovane
usluge:
- model daje dobre rezultate sve dok je nivo poreza
procentualno mnogo manji od osnovne cene usluge i ukupna
cena odražava konkurentsko takmičenje operatora
- forma direktnih doprinosa u vidu plaćanja dodatnog
jediničnog poreza na svaku korišćenu uslugu od strane krajnjih
korisnika ili poreza od strane operatora koji se postepeno
prebacuje na krajnje korisnike
d) Kompenzacioni fond finansiran paušalima plaćenim od strane
pojedinih operatora:
- paušalni porez je fiksni iznos ispostavljen obično na
godišnjem nivou operatorima koji ne vrše univerzalnu uslugu
bez obzira na udeo na tržištu i obim usluga
- deo koji svaki operator plaća uglavnom je proporcionalan
proceni njegovog tržišnog položaja
- suprotno prethodnim modelima oporezivanja, gde je nivo
davanja proporcionalan aktivnostima na tržištu, princip
proporcionalnosti ovde nije zagarantovan, već se svodi na
pretpostavke regulatornog organa.
Zbog navedenih
nedostataka ovaj model je ostao samo teorijski.
Od navedenih varijanti, najpogodnijom se smatra kompenzacioni
fond koji se finansira porezima na prihod operatora ili fond koji se
finansira porezima od svake realizovane usluge.
3. Mehanizam "plati ili igraj"
- u skladu sa potrebama finansiranja i obezbeđivanja univerzalne
usluge u sektorima sa visokim fiksnim troškovima i prosečnim nivoima
cena, operatori koji posluju u isključivo visoko profitabilnim sektorima
(niski troškovi/veliki obim usluga) u obavezi su da uplate dodatna
davanja u kompenzacioni fond
- ovim modelom daje pravo svakom operatoru na tržištu da odluči hoće li
pružati univerzalnu uslugu (''play'') ili puniti fond (''pay'').
ZAKLJUČAK




U radu su istaknuti osnovni aspekti konkurentnosti i regulative
u poštanskom sektoru, kao i različiti modeli konkurencije,
modeli finansiranja univerzalne usluge
Uz porast direktne i indirektne konkurencije, porasla je i
potreba za alternativnim mehanizmima finansiranja i to je
pojačalo interesovanje regulatora i javnosti o troškovima i
koristima ove usluge
Posledice liberalizacije za javnog operatora su mnogobrojne,
a neke od njih su gubitak značajnog udela u velikim
korisnicima, praćeno gubitkom prihoda. Ovakvo stanje ne
izaziva samo rast cena pojedinih usluga, nego i redukciju
pokrivenosti dostavom i kvaliteta usluga, posebno u ruralnim
oblastima
Univerzalna usluga je definisana tako da sačuva kohezione
ciljeve, ali se u novijim kontekstima pojavljuje da pitanje
finansiranja usluge i njenog opstanka postaje kritično