Av. Hatice TEMİZKAN

BOĞAZIÇI HUKUK SÖYLEŞILERI…

“MAL REJİMLERİ VE TASFİYE USULLERİ” 25 OCAK 2014

Eşler Arasındaki Mal Rejimleri



Mal Rejimi Kavramı:

Mal rejimi kavramı ile eşler arasında, eşlerin mallarının tabi olduğu hukuki rejimi, malların yönetimini, eşlerin birbirlerinin mallarının üzerinde hak ve yetkileri ile borçlardan sorumluluklarına ilişkin düzenlemeler anlaşılır.

Mal Rejiminin Türleri

 Yeni Medeni Kanun, mal rejimi konusunda ikili bir ayrım yapmıştır.

1)Yasal mal rejimi :

Edinilmiş Haklara Katılma Rejimi

2)Seçimlik (akdi) mal rejimi :

a)Mal Ortaklığı b)Mal Ayrılığı c)Paylaşmalı Mal Ayrılığı

Mal Rejimi Sözleşmesinin Şartları

 

1) Ehliyet:

Mal rejimi sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılabilir. Küçükler ile kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar (TMK m. 204).

2)Şekil:

Eski Medeni Kanunda olduğu gibi (eMK. m. 171), yeni düzenlemeye göre eşler, mal rejimi sözleşmesini, evlenmeden önce veya sonra yapabilirler (TMK. m. 203). Aynı şekilde mal rejimi seçiminin, evlenme başvurusu sırasında evlendirme memurluğuna yazılı bildirim şeklinde de yapılması mümkündür (TMK. m. 205/1). Evlenmeden önce veya sonra yapılan sözleşmenin noterde düzenleme veya onaylama şeklinde düzenlenmesi mümkündür (MK.m. 205/I)54. Bunun dışında böyle bir sözleşmenin sicile kaydı ve ilamı da gerekli değildir.

Kanuni Mal Rejimi

 Kanuni mal rejimi ‘‘Edinilmiş Mallara Katılma’’ dır.

 Kanuni Mal Rejimine Hakim Olan İlkeler: 1)Rejimi Seçebilme ve Değiştirebilme 2)Artık Değerin Yarısı Üzerinde Hak Sahipliği : Rejimin devamı süresince bir eşin edinilmiş malları üzerinde, diğer eşin "katılma alacağı hakkı” vardır. Bu hak, esas itibarıyla ayni bir hak değil, kanundan doğan bir alacak hakkı niteliğindedir.

3)Ayni Hak Tanınmaması İlkesi : Rejiminin geçerli olduğu süreçte rejimin sona ermesi halinde, eşin isteyebileceği hak bir alacak hakkıdır. Yani katılma alacağı ayın olarak istenemez.

 İstisnaları : a)Ev Eşyası b)Aile Konutu

Kanuni Rejimin Başlama Anı

 TMK öncesi Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler arasında, bu tarihe yani 01.01.2002’ye kadar tabi oldukları mal rejimi devam eder (4722 sayılı Yürürlük Kanununun m.10/1).

 TMK sonrası Bilindiği gibi eşler akdi rejimlerden birini seçmedilerse yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olacaktır.

Kanuni Rejimin Sona Ermesi

 Ölüm ve Varsayımlar: Ölüm tarihinden itibaren sona erer (gaiplik ve ölüm karinesi dahil)  Boşanma ve Evliliğin İptali : Dava tarihi itibariyle mal rejimi sona erer  Yeni Mal Rejimi Sözleşmesi Yapma : Buna ilişkin sözleşme tarihinde önceki mal rejimi sona erer.

 Olağanüstü Rejime Geçme : Buna ilişkin dava, dava tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sona erer

Kanuni Mal Rejiminin Tasfiyesi

1.

2.

3.

4.

Kişisel Malların Geri Alınması Paylı Malların Tasfiyesi ve Yasal Alım Hakkı Katkı Payı (Değer Artış Payı Alacağı) (Artık Değere) Katılma Alacağı

ZAMANAŞIMI

   Eşler aralarında bir mal rejimi sözleşmesi yapmışsa zamanaşımı 10 yıldır.

Mal Rejimi Sözleşmesi Yoksa; Boşanma Veya Evliliğin İptali Kararı Sonrası Zamanaşımı Bu Kararların Kesinleşmesinden İtibaren 1 Yıldır(Tmk 178) Diğer hallerde mal rejimlerinin sona ermesinden veya katılma alacağının varlığının öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda 10 yıldır.

Katılma Alacağının Hesabında Formül

Mal rejiminin sona erdiği an da mevcut olan malların tasfiye anındaki değerleri + TMK 229 uyarınca varsa eklenecek değerler(elde n çıkarma tarihindeki değer) + Edinilmiş mallardan kişisel mallara giden değerler(TM K 230) AKTİF Edinilmiş malın borçları + varsa ve istenmişse diğer eşe ödenecek değer artış payı(TMK 227) + Kişisel maldan edinilmiş mala giden karşılıklar denkleştirm e PASİF Artık Değer= Aktif – Pasif. A rtık değerin ½’si katılma alacağı olarak talep edilebilir .

Seçimlik Rejimler

1.

Mal Ayrılığı Rejimi 2.

Mal Ortaklığı Rejimi 3.

Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi 4.

Olağanüstü Mal Rejimi

Tasfiyede Görev ve Yetki

1) Mal Rejiminin Ölümle Sona Ermesinde Yetki

Mal rejimi, ölümle sona ermişse, ölenin son yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir (TMK.214/1).

2) Boşanma Ve Evlenmenin İptali Nedeniyle Mal Rejiminin Sona Ermesinde Yetki

Boşanmaya , evliliğin iptaline karar verilmesi durumunda, bu davalarda yetkili olan mahkeme tasfiye davalarında da yetkilidir (TMK.214/2).

3) Mal Ayrılığına Karar Verilmesi Nedeniyle Tasfiyede Yetki

Hâkim tarafından mal ayrılığına karar verilmesi durumunda, mal ayrılığına karar veren mahkeme tasfiye davasında da yetkili olan mahkemedir( TMK.214/2).

4) Genel Olarak Diğer Hallerde Yetkili Mahkeme

Yukarıda sayılan haller dışındaki diğer durumlarda, davalı eşin yerleşim yeri mahkemesi tasfiye davalarında yetkilidir (TMK.214/son).

Aile Konutu

 Aile konutu eşlerden birinin mülkiyetinde ise malik, diğer eşin rızası olmadıkça, konut üzerindeki hakları sınırlayan hukuki işlemlerde (ipotek veya irtifak haklan gibi) bulunamamakla birlikte malik eş, başkalarına bazı irtifaklar (mesela sükna, intifa gibi haklar) tanıyamaz. Fakat TMK. m. 194/III, aile konutu olarak özgülenen (tahsis edilen) taşınmazın maliki olmayan eşe, bir imkân tanınmıştır. Şayet yapılan tasarruf için diğer eşin rızası yoksa ve davranışı haklı bir nedene dayanmıyorsa, bu durumda diğer eş hakimin müdahalesini isteyebilir.

Bu bilgiler ışığında Bireysel Çalışma Raporu Pratik Çalışma ve incelemesi aşağıdadır.



Metin:

“Ayten Hanım ile Ahmet Bey 15.01.1989 ‘da evlenmişlerdir. 1991 ‘de bir kızları,1993 ‘te ise bir oğlan çocukları olmuştur. Ayten hanım ev hanımıdır. Ev işleri ve çocukların bakımı ile meşguldür. Ahmet bey ise devlet memurudur. 1996 yılında bir daire,1998 yılında da bir araba satın almışlardır. Her iki edinim de Ahmet bey adına alınmıştır. Devlet memuru olarak lojmanda oturduklarından aldıkları daireyi kiraya vermişlerdir. 2000 yılında Ayten hanım artık çocuklar okula gittiklerinden aile gelirine katkıda bulunmak bakımından evde hediyelik eşya yapıp satmaya başlamıştır.

Bu arada taraflar arasında geçimsizlik başlamış 2003 yılında Ayten hanım eşine boşanma ve katkı payı alacağı davası açmıştır.”

Kaynakça

1- DURAL, Mustafa ; OĞUZ, Tufan ; GÜMÜŞ, Mustafa Alper : Türk Özel Hukuku 3. Cilt- İstanbul 2005 2- GENÇKAN, Ömer Uğur : Mal Rejimleri Hukuku –Ankara 2007 3- GÜMÜŞ, Mustafa Alper : Teoride ve Uygulamada Evliliğin Genel Hükümleri ve Mal Rejimleri – İstanbul 2008 4-ULUSAN, M. İlhan : Türk Medeni Kanununun Dünü ve Bugünü – İstanbul 2002 5-BAŞPINAR, Veysel :Türk Medeni Kanunu İle Aile Hukukunda Yapılan Değişiklikler Ve Bu Konuda Bazı Önerilerimiz - İstanbul 2005 6- NEBİOĞLU ÖNER, Şebnem :Aile Konutunun Özellikleri, Unsurları, Koruma Süresi Ve Korunma Nedenleri Ankara 2011 7- Ayhan, UÇAR; 4721 Sayılı Medeni Kanun ile Evliliğin Genel Hükümleri Alanında. Yapılan Bir Kısım Değişiklikler Üzerine. Düşünceler-Erzincan 2002 8- İstanbul Barosu Dergisi 9- www.kazanci.com

10- Yargıtay Kararları Dergisi