Transcript Reseptörler - Prof. Dr. Hakan Karadağ

Reseptörler
Prof. Dr. Ç. Hakan KARADAĞ
Dersin Planı
• İlaç Etki Mekanizmaları
• Sınıflandırma
• Reseptör Tipleri
İlaç Etki Mekanizmaları
• Bir enzim üzerine etki
• Transit sistemleri üzerine etki
• Fiziko-kimyasal etki
• Makromoleküllerin (DNA, RNA ve Proteinler) sentezi
üzerine etki
• Reseptörler üzerine etki
Bir enzim üzerine etki
• Bazı ilaçlar vücuttaki bir enzimi inhibe ederek etkilerini
gösterirler
- Siklooksijenaz
- Monoamin oksidaz
- Anjiotensin dönüştürücü enzim
Transit sistemleri üzerine etki
• Bazı ilaçlar hücre membranındaki iyon kanallarını
etkileyerek etkilerini oluştururlar.
- Na+ kanalları
- Ca++ kanalları
- K+ kanalları
- Böbrek tubulus epitel hücrelerinde sodyum, potasyum,
klorür geri emilimi
Fiziko-kimyasal etki
• Bazı ilaçlar etkilerini vücutta kimyasal reaksiyonlar
oluşturarak oluştururlar.
- Antasidler
- Antidotlar
Makromoleküllerin sentezi üzerine etki
• Bazı ilaçlar bakteri, parazit veya malign hücrelerin
makromoleküllerini (DNA, RNA ve protein) spesifik bir
şekilde etkileyerek etkilerini oluştururlar.
- Antibiyotikler
- Antikanser ilaçlar
Reseptörler üzerine etki
• İlaçların çoğu etkilerini reseptörleri etkilemek suretiyle
oluştururlar.
• Reseptörler, biyolojik aktif maddelerin (hormonlar,
otakoidler, sitokinler, ilaçlar vb.) etkilerine aracılık eden,
protein yapısında makromoleküllerdir.
• Yerleşimlerine göre, hücre içinde yerleşmiş ve
membranda yerleşmiş reseptörler şeklinde 2 ana gruba
ayrılırlar.
İntraselüler reseptörler
1. Steroid hormon reseptörleri
2.
3.
4.
5.
Membranda yerleşmiş reseptörler
İntraselüler kısmı enzim etkinliği gösteren reseptörler (tirozin kinaz)
İntraselüler kısmı bir enzim ile kenetli reseptörler (tirozin kinaz)
Yapılarında iyon kanalı bulunduran reseptörler (iyonotropik reseptör)
G proteini ile kenetli reseptörler (metabotropik reseptör)
İntraselüler reseptörler
(Steroid hormon reseptörleri)
• Bu reseptörlerin aktivasyonu, hücre çekirdeğinde DNA
ekspresyonunda değişmeye neden olur.
Glukokortikoidler
Projestinler
Mineralokortikoidler
Androjenler
Estrojenler
Tiroid hormon
Retinoik asit
Vitamin D
İntraselüler kısmı enzim etkinliği gösteren
reseptörler (tirozin kinaz)
• Reseptörün aktivasyonu hücre içinde bazı proteinlerin
aktivasyonunda değişime neden olur.
İnsülin
Epidermal Büyüme Faktörü (EGF)
Trombosit Kaynaklı Büyüme Faktörü (PDGF)
Sinir Büyüme Faktörü (NGF)
İnsülin-benzeri Büyüme Faktörü-1 (IGF-1)
İntraselüler kısmı bir enzim ile kenetli
reseptörler (tirozin kinaz)
• Reseptörün aktivasyonu hücre içinde bazı proteinlerin
aktivasyonunda değişime neden olur.
Büyüme hormonu
Eritropoietin
Sitokinler
Koloni stimüle edici faktörler
Yapılarında iyon kanalı bulunduran reseptörler
• Reseptörün ortasında bir
iyon kanalı vardır.
• Reseptörün aktivasyonu
kanalın geçirgenliğinde
değişikliğe neden olur.
Nikotinik reseptör
Glutamat NMDA reseptörü
GABAA reseptörü
G proteini ile kenetli reseptörler
• Reseptör bir G proteini aracılığı ile
membrandaki bir enzimle kenetlidir.
• Reseptörün aktivasyonu enzimi aktive
ederek hücre içinde ikinci ulak
oluşumuna neden olur.
• Birçok hormonun ve ilacın etkilediği
reseptör tipidir.
G proteini ile kenetli reseptörlerde ikinci ulaklar
G proteini ile aktive edilen enzim: Adenilil siklaz
İkinci Ulak: sAMP
G proteini ile aktive edilen enzim: Fosfolipaz C
İkinci Ulak: diasilgliserol (DAG) ve İnositol trifosfat (IP3)
Bazı Tanımlar
• Reseptöre bağlanarak bir etki oluşturabilen maddelere
agonist denir.
• Reseptöre bağlanan, doğrudan bir etki oluşturmayan,
ancak agonistin bağlanmasını engelleyen maddelere
antagonist denir.
• Reseptöre bağlanabilen maddelere (agonist ya da
antagonist olabilir) ligand denir