Transcript ekler 1.çekim eki 2.yapım eki

Sunuindir.blogspot.com
Manası veya vazifesi bulunan ses veya ses topluluğudur.
Kitap,ben,elbise,eyvah…….
TÜRKÇENİN KELİME YAPISI
Kelime:KÖK+YAPIM EKLERİ+ÇEKİM EKLERİ
Kelimelerin kendi anlamlarıyla ilgili en küçük parçalarıdır.Kök daha küçük parçaya
bölünmez.
Köklerde yapım eki bulunmaz,ancak çekim eki bulunur. Çünkü yapım eki
köklerden yeni kelime (gövde) oluşturur.
Burada rengarenk kelebekler vardı.
Dilimizde kökler isim ve fiil olmak üzere ikiye ayrılır.
Nesneleri,kavramları karşılayan köklerdir.
Gün,ders,araba…….
Nesnelerin hareketini karşılayan köklerdir.Bir kelimenin fiil kök olup
olmadığını mastar eki (-mek,-mak) getirerek anlarız.
Gel(-mek),sus(-mak),çalış(-mak),say(-mak)……gibi.
Görünüş olarak hem isim hem fiil kök olabilen kelimeler vardır.Bazı yerlerde bunlara
ortak kök denir.Aslında ortak kök yoktur.Çünkü her kelimenin cümle içindeki anlamı
önemlidir.
Her yaz bana mektup yaz.
(1. yaz,isim kökü mevsim.2. yaz,fiil kökü yazma
işidir.)
Tek başına olmayan ve kullanılmayan,ancak köklerle birleşmek suretiyle kullanılan ve
anlam kazanan ses yada ses birliklerine denir.
EKLER
1.ÇEKİM EKİ
A)İsim çekim ekleri
1.Hal ekleri
2.Çoğul ekleri
3.Eşitlik eki
4.İlgi eki
5.İyelik eki
B)Fiil çekim ekleri
1.Kip,zaman ekleri
2.Şahıs ekleri
2.YAPIM EKİ
1.İsimden isim yapan ekleri
2.İsimden fiil yapan ekleri
3.Fiilden isim yapan ekler
4.Fiilden isim yapan ekler
Kelimelerin kök yada gövdelerine eklenerek durum, kişi,
soru, zaman,çoğul gibi anlamlar katan;arasında anlam ilişkisi
kuran,yeni kelimeler türetmeyen eklere çekim eki denir.
Çekim ekleri,kelimelerde en sona gelen,eklerden sonra kullanılan
unsurlardır.
Tuz-luk-lar, Bil-gi-siz-miş-ler……
kök
Yapım Çekim
eki
eki
kök
Yapım Yapım
eki
eki Çekim eki
Bazı istisnalar dışında çekim ekleri,yapım eklerinden önce kullanılmaz.
Gün-de-lik, Anne-m-siz……
kök
Çekim Yapım
eki
eki
kök
Çekim Yapım
eki
eki
İsimlere gelen,isimler ile isim soylu sözcükler arasında yada
isimler ile fiiller arasında ilgi kuran eklere denir.
İsimleri isimlere,fiillere yada edatlara bağlı eklerdir.
İsmin hiçbir hal eki olmamış durumudur.
İnsan,dost,insan-ca……..
Cümleye yönelme anlamı katar.
Bunları sana aldım.
Derslerine gereken özeni gösterir.
Cümleye belirtme anlamını katar.
Bu onu son görüşümüzdür.
Kitabı masaya bırakabilir misin?
Cümleye bulunma anlamı katar.
Onun yazılarını gazetede görmüştüm.
Aradığın her şeyi burada bulabilirsin.
Sokakta oynayanların gürültüsü içeri geliyordu.
Cümleye ayrılık,uzaklaşma anlamı katar.
Pazardan kaldım bir tane,eve geldim bin tane.
Yanlış hesap Bağdat’ta döner.
Hal eklerinin bu kullanımların da vardır.Yalnız bunlar da kelimelerin anlamını
değiştirdiklerinden çekim eki değil,yapım eki görevi görürler.
Topraktan eşya(den) (yapım eki)
Candan arkadaş.
İsimlere eklenerek,onları çoğul duruma getiren eklerdir.(-ler,-lar)
ekleriyle yapılır.
Kitap
Çiçek
Kitap-lar
Çiçek-ler
-ler,-lar ekleri isimlere çoğulluk dışında anlamlar da katabilir.
Gökteki yıldızlar kadar evimiz var.(Abartma)
Müdür Beyler sizi görmek istiyor.(Saygı)
Daha nice Fatih’ler yetiştireceğiz.(Benzerlik)
İsimlerin sonuna gelerek benzerlik,görelik,gibilik ve fikir bildirme
anlamı katar.Ünlü ve ünsüz uyumuna göre (-ce,-ca,-ça,-çe)
şeklinde sözcüklere eklenirler.
Günlerce ateşten gözünü açamadı.(Çokluk)
Sence bu işi nasıl almalıydı?
Benzerlik bildirir.
Süre,çokluk anlamı katar.
Görelik anlamı katar.
Birliktelik,beraberlik anlamı katar.
Küçültme,sınırlandırma bildirir.
Zarf tümleci yapar.
(-ce,-ca) eşitlik ekleri küçültme ekleri ile karıştırılmamalı.
Yaşlıca bir adam yanımıza geldi.(küçültme)
Saatlerce orada bekledim.(Eşitlik)