Transcript Starożytny Rzym

Starożytny
Rzym
Legenda o założeniu Rzymu
Dzieje Rzymu nie są znane. Nie zachowały się
bowiem żadne źródła historyczne, z których można by
się dowiedzieć jak powstało państwo rzymskie.
Krążyły na ten temat różne legendy. Jedna z nich
opowiada o braciach bliźniakach – Romulusie i Remusie.
Dwaj bracia bliźniacy w dzieciństwie cudem uniknęli
śmierci. Kiedy ich dziadek stracił władzę w Lacjum, jego
następca nakazał włożyć dzieci do kosza i wrzucić do
Tybru, by z prądem rzeki popłynęły do morza. Dzieci
jednak cudownie ocalały. Znalazła je wilczyca biegnąca
do rzeki i nakarmiła własnym mlekiem
Miasto na siedmiu
wzgórzach
• Kiedy chłopcy dorośli, dowiedzieli się o swoim
pochodzeniu
• W miejscu gdzie zostali uratowani postanowili
założyć nowe miasto
• Podczas wznoszenia murów doszło do bójki,
w której to Romulus zabił swojego brata Remusa
• Romulus objął władzę w mieście, które nazwano na
jego cześć Roma (Rzym)
w 753 r. p.n.e.
Italia i jej mieszkańcy
• Etruskowie –
pochodzenie nie jest
znane, wiadomo, że
mieszkali na północ
od Tybru.
• Latynowie mieszkali w krainie
zwanej Lacjum
Królowie rzymscy
• Pierwszy - Romulus
• Ostatni – Tarkwiniusz Pyszny (wygnany
z powodu okrutnych i niesprawiedliwych
rządów
• Od tej pory władza w mieście należała podobnie jak w greckich polis – do
obywateli (republika) w 509 r. p.n.e.
Republika rzymska
• Słowo republika (łac. res publica) znaczy
dosłownie rzecz publiczna, pospolita
wspólna dla wszystkich obywateli rzeczpospolita
Ludność Rzymu
• Społeczeństwo było podzielone na dwie grupy
społeczne:
patrycjuszy i plebejuszów.
• Patrycjusze - najbogatsi, mieli więcej praw,
także politycznych, ale to właśnie oni płacili
podatki i byli zobowiązani do pełnienia służby
wojskowej. Mieli także monopol na stanowiska
urzędnicze, gdyż wiele przedsięwzięć sami
musieli finansować ze swoich prywatnych
funduszy.
• Biedniejsi, plebejusze, nie mieli praw
politycznych, ale traktowani byli jako ludność
wolna. Rolnicy, kupcy, rzemieślnicy
Republika Rzymska
• KONSULOWIE - w republice rzymskiej pełnili
funkcje królów, byli wybierani przez
zgromadzenie na okres jednego roku.
• Do ich zadań należało kontrolowanie
urzędników, zwoływanie zgromadzeń ludowych,
pełnienie funkcji kapłańskich – decydował
o treści wróżb i dowództwo nad armią. Mieli
12 pomocników (liktorów). Za symbol władzy
konsulów uważa się pęk rózeg.
Ustrój Rzymu
• SENAT (senex - starzec) - ograniczał
władzę Konsuli. W skład senatu
wchodziło 300 urzędników (dożywotnio),
których zadaniem było zatwierdzanie
uchwał przyjętych przez zgromadzenie
ludowe, przyjmował i wysyłał posłów
i delegacje, reprezentował ciągłość
państwa, zarządzanie skarbem oraz
decydowanie w sprawie polityki
zagranicznej.
• KWESTOR - zajmował się finansami
państwa.
• CENZORZY kontrolowali prywatne życie, ich
dochody, ale także ustalali listy wyborców,
prowadzili spisy ludności i przydzielali ich do
odpowiednich grup, prowadzili spis senatorów
(kto jest godny posady, kolejność zabierania
głosu), sprawdzali finanse państwa oraz
organizowali pobór legionistów.
• PRETOR - sprawował funkcje sądownicze.
• EDYLOWIE - odpowiadali za porządek w
mieście, jak i dostawę żywności oraz
organizowanie igrzysk olimpijskich,
• TRYBUN LUDOWY - nie był to wprawdzie
urzędnik, ale miał prawo weta w tych
sprawach, które godziły w interesy plebejuszy
(sam był jednym z nich).
• DYKTATOR - powoływany w sytuacjach
awaryjnych na okres 6 miesięcy. Jego decyzja
była niepodważalna (nie obowiązywało prawo
weta), kierował całym krajem i całą armią.
• ZGROMADZENIE LUDOWE (komitia) było podstawowym organem władzy. Na
jego zebraniach ogół obywateli
decydował o wyborze urzędników, jak
również o wywoływaniu wojny
i zawieraniu pokoju, sprawowało władze
ustawodawczą. Zgromadzenie było
ostatnią instancją odwoławczą.
Armia rzymska
• Obowiązkiem
rzymskiego obywatela
była służba w armii
• Powoływany był do niej
każdy kto ukończył
17 rok życia
• Wojsko składało się
z legionów
• Podstawa legionów
piechota
Rzymianie podbijają Italię
• W V i IV w. p.n.e. Rzymianie
podporządkowali sobie Latynów,
Etrusków i inne ludy zamieszkujące
Italię
• Kolejne lata to nowe zdobycze
terytorialne
• Ostatnim wrogiem Rzymian byli Grecy,
którzy zostali pokonani przez
legionistów
Od republiki do cesarstwa
Od republiki do cesarstwa
Kto zyskał, a kto stracił
• Powstanie imperium wiele zmieniło
w życiu Rzymian. Dzięki łupom wojennym
i pieniądzom z prowincji miasto bardzo się
wzbogaciło
• Najwięcej zyskały rodziny, których
przedstawiciele zasiadali w senacie,
dowodzili wojskiem i sprawowali
namiestnictwa prowincji.
• Powodziło się też ludziom zajmującym
się handlem
• Do Rzymu napływali kupcy z całego
świata
• Rzymskie towary docierały do
najdalszych zakątków imperium.
Zmiany w Italii
• Drobni rolnicy stracili swoje gospodarstwa.
Przez wiele lat służby wojskowej
odzwyczaili się oni od pracy na roli
• Wielu nie miało dokąd wracać, ponieważ
ich ziemię przejęli bogaci obywatele.
Życie rolnika rzymskiego
• Pozbawieni ziemi chłopi i weterani udawali
się do Rzymu po zakończeniu służby
wojskowej w nadziei, że państwo się nimi
zaopiekuje
• Było ich tak dużo, że stali się groźną siłą,
z którą władze musiały się liczyć
• W obawie przed rozruchami zaopatrywano
ich w zboże za darmo
Niewolnicy
• Najniższą pozycję
w społeczeństwie
zajmowali
niewolnicy
• Niewolnikiem
nazywamy
człowieka, który
stał się czyjąś
własnością.
Niewolnik musiał:
• Wykonywać wszelkie polecenia pana
• Oddawać wszystkie owoce swojej pracy
Bez zezwolenia pana
niewolnikowi nie wolno było:
• Opuścić domu, warsztatu, pola
• Posiadać czegokolwiek na własność
• Założyć własnej rodziny
Niewolnikami stawali się:
• Jeńcy wojenni, których nikt nie wykupił
• Ludzie schwytani przez piratów
• Dłużnicy, którzy nie potrafili spłacić
długu
• Dzieci sprzedane do niewoli przez
rodziców, którzy nie byli w stanie ich
wyżywić
• Dzieci, które urodziła niewolnica
Gladiatorzy
• Najsilniejszy i najsprawniejsi
z niewolników
• Brano ich do specjalnych szkół
• Rzymianie oglądali ich walki z wielką
pasją
• Walki w czasie której przelewano krew
i w której pokonani ginęli, chyba, że
publiczność ratowała im łaskawie życie
Spisek gladiatorów
• W I w. p.n.e.
w jednej ze szkół
gladiatorów
zorganizowano
spisek, który
zapoczątkował
najgroźniejsze
w historii Rzymu
powstanie
niewolników
Powstanie Spartakusa
• Powstanie zaczęło się od
spisku w szkole
gladiatorów w Kapui
• Pierwsze starcia
zakończyły się
zwycięstwem gladiatorów,
co spowodowało, że
przyłączyło się do nich
wielu niewolników
Wojna Rzymian z niewolnikami
• Na początku, wraz ze swoimi towarzyszami, ukrywali
się na zboczach Wezuwiusza, skąd dokonywali
rabunkowych napadów i walk z armią rzymską.
• Istotnym problemem był brak jedności w armii
niewolników
• Spartakus udał się na północ, gdzie chciał opuścić Italię,
jednak przekonano go, żeby zawrócił, postanowił więc
połączyć się z oddziałami na Sycylii
• W międzyczasie Rzym zebrał armię pod wodzą
Krassusa i ostatecznie rozgromił Spartakusa pod
Apulią Od tej pory rola niewolników w państwie
rzymskim zaczęła się stopniowo zmniejszać
Przyczyny upadku powstania
• Nierówne siły przeciwników
• Większość niewolników pozostała bierna
i nie wierzyła w zwycięstwo
• Spartakus zginął a tysiące pojmanych
niewolników ukrzyżowano wzdłuż drogi
prowadzącej z Kapui do Rzymu
Walka o władzę nad imperium
• Wojny domowe
w Rzymie ciągnęły się
przez wiele lat.
Zwyciężył w nich
Juliusz Cezar
• Zdobył olbrzymią
władzę
• Przystąpił do
odbudowy Rzymu
Juliusz Cezar
• Chciał Rzym przekształcić w monarchię
• Na początki wojny domowej, gdy
przekraczał granicę Italii (była to rzeka
Rubikon) wg legendy wypowiedział słowa
„kości zostały rzucone”
• Po zwycięstwie przesłał sprawozdanie
senatowi. Treść jego była niecodzienna
„przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”
(po łacinie: veni, vidi, vici)
• Juliusz Cezar miał wielu wrogów
• Największym był inny znakomity wódz
Pompejusz
• Nienawidzili go także urzędnicy, nie
chcieli tracić władzy i korzyści jakie
ona przynosiła
• Wielu Rzymian podejrzewało, że chce on
zostać królem
Śmierć Cezara
• W 44 r. p.n.e. (idy
marcowe) spiskowcy
(zwolennicy republiki)
zasztyletowali Cezara na
posiedzeniu senatu
• Wśród spiskowców był jego
ulubieniec Brutus.
Umierający Cezar
wypowiedział słowa: „I ty,
Brutusie przeciwko mnie?”
Brutus
• Po śmierci Cezara nastąpiła walka o władzę
• Po 10 latach wojny zostało tylko dwóch
przeciwników; Oktawian przybrany syn Cezara
i Marek Antoniusz, bliski towarzysz Cezara
wspierany przez Kleopatrę królową
hellenistycznego Egiptu
• W wielkiej bitwie morskiej w 31 r. p.n.e.
zwyciężył Oktawian
• Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwo,
a Egipt przyłączono do Rzymu
• Od tej chwili imperium rzymskie miało jednego
wodza
Oktawian
Marek
August
Antoniusz
Kleopatra
Świat staje się rzymski
Podboje Rzymian
Rzymianie byli twórcami największego
imperium w starożytnej Europie. Potęga
antycznego Rzymu rodziła się stopniowo.
Początkowo w V w. p.n.e. Rzymianie
opanowali Lacjum.
W III w. p.n.e. toczyli wojny z Kartaginą
w wyniku których zdobyli liczne prowincje
poza Italią.
Przyczyny prowadzenia wojen
• Podporządkowanie przez Rzymian
sąsiadów
• Zdobyć łupy: pieniądze, kosztowności,
bydło, zboże, niewolników,
• Zabierano wrogom pola uprawne
• Rzymianie o panowanie nad Italią
walczyli długo – ponad 250 lat. Wojny
przynosiły wiele porażek i kosztowały
wiele wysiłku, ale zakończyły się pełnym
zwycięstwem
Wojny z Kartaginą
• Kartagina została założona przez
Fenicjan
• Potęga i bogactwem Kartaginy był handel
morski
• Mieszkańcy Kartaginy Punijczycy
• Pomiędzy Rzymem, a Kartaginą zaczęło się
dziać źle, kiedy rzymianie przejęli kontrolę
nad całym obszarem Italii. Wtedy już wiadomo
było, że wcześniej czy później dojdzie do
konfliktu. Wobec takiego obrotu sytuacji obie
strony zaczęły przygotowania do wojny.
• Kroplą, która przepełniła czarę było
wkroczenie na Sycylię - która była w rękach
Kartagińczyków - wojsk rzymskich. Kartagina
potraktowała to wkroczenie, jako
wypowiedzenie wojny i w ten właśnie sposób
w 264 roku p.n.e. rozpoczęła się I wojna
punicka.
I wojna punicka 264 – 241 p.n.e.
• W wyniku tej wojny Kartagina straciła
swoje posiadłości na Sycylii oraz
musiała zrezygnować z utrzymywania
floty wojennej
• Nie pogodziła się łatwo z przegraną
i przywódcy też, którzy pragnęli
dalszej walki z Rzymem
• Przyszłą wojnę zaczęto przygotowywać
w Hiszpanii
Hannibal
• Jeden z
najzdolniejszych
wodzów
starożytności
• Przeprowadził
wojska kartagińskie
przez Alpy
i zaatakował Italię
w 218 r. p.n.e.
• W drodze zmarła
połowa wojska
Trasa Hannibala
II wojna punicka 218 – 201 r. p.n.e.
• Hannibal do wyprawy na Italię użył słoni
bojowych
• Słonie odpowiednio przeszkolone, były
bardzo groźnymi przeciwnikami piechurów
i jeźdźców
• Rzymianie ponosili klęski jedną za drugą
• Największa bitwa Hannibala a wojskami
rzymskimi odbyła się w 216 r. p.n.e.
w pobliżu miejscowości zwanej Kanny,
zakończyła się ona druzgocącą klęską
Rzymian
• Mimo to
Hannibalowi nie
udało się zdobyć
ostatecznego
zwycięstwa
• Rzym po każdej
klęsce zbierał
nowe armie
• A flota nie
dopuściła do Italii
statków z pomocą
dla Hannibala
Atak na statek nieprzyjaciela
III wojna punicka 149-146 r. p.n.e.
• Młody rzymski wódz, Scypion wylądował
ze swoją armią w Afryce, Hannibal
wycofał się aby ratować ojczyznę
• Pokonany w bitwie, którą stoczono
w 202 r. p.n.e. pod Zammą
• Kilka lat później Hannibal popełnił
samobójstwo
• Kartagina nigdy nie odzyskała dawnej
potęgi, ale nadal wzbudzała
w Rzymianach strach
• W połowie II wieku p.n.e. zaatakowali oni
bezbronne miasto i zrównali je z ziemią,
a mieszkańców sprzedali w niewolę
Imperium rzymskie
• Rzymianie ruszyli na podbój
hellenistycznego świata
• Początkowo podporządkowali sobie
Macedonię i Grecję
• Później tereny w Azji Mniejszej i na
Bliskim Wschodzie
• Podbój tych ziem zakończył się
w II połowie I wieku p.n.e.
• Kolejne zajmowane tereny to Egipt
• Na zachodzie plemiona Galów
i Germanów zamieszkujących tereny
dzisiejszej Francji.
• Wszystkie te wojny poprowadziły do
powstania państwa, które Rzymianie
nazwali imperium
Prowincje
• Podbite tereny rzymskie zostały
podzielone na prowincje
• Ich mieszkańcy nie mieli obywatelstwa
rzymskiego
• W prowincjach rządzili urzędnicy
nazywani namiestnikami na trzy lata
przydzielano im prowincje
Namiestnicy
• Mieli ogromną władzę
nad podległą im
ludnością
• Znani z chciwości,
okradali skarby
świątyń i mieszkańców
prowincji
• Swoje domy ozdabiali
dziełami sztuki
Cesarstwo rzymskie
Pokój rzymski ( pax romana)
• Po latach wojen
domowych Rzymianie
chcieli pokoju.
Zapewnił im go
Oktawian August,
pierwszy
z rzymskich cesarzy.
• Po zakończeniu walk ogłosił on pokój
w całym świecie rzymskim (pax
romana).
• Pełnia władzy w państwie należał do
Oktawiana, który jednak okazywał
szacunek republikańskim urzędnikom
i instytucjom.
Pryncypat
• Pozwolił też wierzyć senatorom, że rządzą
razem z nim. Twierdził bowiem, że jest
jedynie pierwszym obywatelem.
• Jego następcy poszli wytyczona przez
niego drogą i stopniowo umacniali władzę
cesarską.
• Nie zwoływano już zgromadzeń ludowych, cesarz
bowiem decydował, kto ma objąć jaki urząd.
• Uporządkowany został system zarządzania
prowincjami. Namiestnicy nic mogli już dowolnie
obciążać ludności podatkami.
• Cesarz oczekiwał od nich, że zapewnią spokój
w prowincjach, a osiągniecie tego celu wymagało
poszanowania praw miejscowej ludności.
• Bezpieczeństwa na granicach strzegła armia
zawodowa. Żołnierze otrzymywali wynagrodzenie za
swoją służbę.
• Legiony składały się tylko z rzymskich obywateli, ale
mieszkańcy prowincji mogli, służyć w oddziałach
pomocniczych. Po zakończeniu służby otrzymywali
w nagrodę obywatelstwo rzymskie.
Wszystkie drogi prowadzą do
Rzymu
• W II wieku n.e. cesarstwo rzymskie sięgało od
wybrzeży Oceanu Atlantyckiego na zachodzie
po rzekę Eufrat na wschodzie.
• Na północy granice rzymskiego panowania
wyznaczała długa linia umocnień, wzniesiona w
Brytanii, a na południu w Afryce naturalną
granicą była Sahara. Cały ten obszar przecinały
liczne szlaki handlowe.
• Długie lata pokoju sprzyjały rozwojowi
handlu.
• Rzymskie władze dbały, aby na drogach
nie grasowały bandy rabusiów,
a bezpieczeństwa na morzu pilnowała
silna flota.
• Z najdalszych stron imperium napływały
towary do Rzymu, który w okresie
cesarstwa stał się wielkim miastem.
• Najważniejszą sprawą dla władz było
dostarczenie setkom tysięcy
mieszkańców żywności.
• Zboże i wiele innych towarów docierało
do Rzymu drogą morską przez port
w Ostii, rozbudowywany przez
kolejnych władców w I i II wieku n.e.
Prawdziwym dziełem sztuki budowlanej
są rzymskie drogi łączące miasta Italii
z Rzymem.
• Miały one utwardzaną powierzchnię.
Rzymscy inżynierowie radzili sobie w
najtrudniejszym terenie. Tam, gdzie było to
konieczne, budowali tunele i kamienne mosty.
• Przy drogach stały gospody. Można w nich
było przenocować i zmienić konie. Na wzór
Italii sieć dróg powstała też w prowincjach.
Dzięki nim działała poczta cesarska. Drogi
umożliwiały też szybkie przemieszczanie
z miejsca na miejsce oddziałów wojskowych.
Rozwinięta sieć dróg ułatwiała romanizację
rzymskich prowincji
Romanizacja
• Romanizacją nazywamy przejmowanie
przez mieszkańców prowincji kultury
Rzymian, czyli ich języka, obyczajów,
strojów, sposobu budowania.
Skąd do Rzymu
sprowadzano towary?
Na bursztynowym szlaku
• Poza zachodnimi i północnymi granicami
imperium rzymskiego rozciągały się ziemie
zamieszkane przez ludy, które Rzymianie
nazywali barbarzyńcami.
• W świecie poza rzymskimi granicami nie było
miast z monumentalnymi, kamiennymi
budowlami. Ludzie żyli w osadach pośród
lasów. Poszczególne plemiona miały swoich
władców, którzy często walczyli miedzy sobą.
Barbarzyńcy
• Byli znakomitymi żołnierzami. Rzymskie legiony
nie potrafiły sobie poradzić z walczącymi na
koniach wojownikami, którzy pojawiali się nagle
i tak samo nagle znikali w leśnych ostępach.
• W obronie przed ich atakami wznosili wały
i budowali fortece. Z czasem Rzymianie
i barbarzyńcy przyzwyczaili się do siebie
i zaczęli ze sobą współpracować.
• Pierwsi przełamali wzajemną niechęć
kupcy.
• Najcenniejszym towarem sprowadzanym
z północnych rejonów dzisiejszej Europy
był bursztyn.
• Niewielu było takich odważnych, którzy
docierali po bursztyn aż na wybrzeża
Bałtyku.
• Większość kupców z krain nad Morzem
Śródziemnym kupowała go od
barbarzyńców. Od czasu do czasu
organizowano jednak specjalne wyprawy,
niektórym patronowali nawet sami
cesarze.
Szlak bursztynowy
• Wędrowano wówczas szlakiem zwanym
bursztynowym.
• Zaczynał się on nad Dunajem, a kończył nad
Bałtykiem. Bursztynowy szlak prowadził przez
ziemie dzisiejszej Polski. Świadczą o tym
rozmaite przedmioty wykonane w imperium
rzymskim, znajdowane przez archeologów
w różnych miejscach naszego kraju.
Życie w Wiecznym Mieście
W domu i na ulicy
• Bogaci Rzymianie mieszkali we
wspaniałych domach z liczną służbą.
Wielu z nich posiadało także majątki na
wsi.
• Domy zamożnych obywateli nie miały
okien od strony ulicy, dzięki czemu zgiełk
uliczny nie zakłócał spokoju mieszkańców.
Pokoje były przestronne, a ściany i podłogi
zdobiły mozaiki ułożone z tysięcy
drobnych kawałków kolorowego szklą i
kamienia.
Mozaika
• Mozaika
Pompeje
Warunki życia codziennego
• Rzymianie wiele przebywali poza
domem.
• Nic w tym dziwnego, gdyż większość
ich mieszkała w bardzo trudnych
warunkach, w dzielnicach ubogich,
w których ciasno tłoczyły się wysokie,
wielopiętrowe kamienice
• Życie w pięcio- czy sześciopiętrowym
domu, bez kanalizacji, wodociągów było
bardzo uciążliwe.
• Im wyżej wznosiły się mieszkania, tym
czynsz był niższy, a warunki gorsze.
• Na górne piętra wędrowano po schodach
tak stromych, że przypominały raczej
drabiny, woda natomiast znajdowała się
tylko na dole.
• W ciasnych pokoikach, wysoko pod
dachem, mieszkańcy cierpieli z powodu
upału lub chłodu.
• Ulice były hałaśliwe, brudne. Przechodnie
narażali się na oblanie nieczystościami,
które leniwe gospodynie domowe
wylewały przez okna, zamiast znosić po
schodach.
• W nocy hałas nie dawał spać, gdyż
wszystkie towary potrzebne do życia tego
wielkiego miasta dowożono właśnie wtedy,
jako że za dnia wozy nie miały prawa
wstępu na rzymskie ulice.
• Co pewien czas wybuchały groźne
pożary, wzniecone przez
pozostawione bez ochrony lampki
oliwne lub przenośne piecyki (pieców
z kominami Rzymianie nie znali).
• Kamienice budowano szybko i byle
jak dlatego też często dochodziło do
katastrof — domy zawalały się,
grzebiąc w ruinach mieszkańców.
• Ludzie więc chętniej przebywali poza
własnym domem. Wolny czas
spędzali pod kolumnadami pięknych
placów, bliżej wspaniałych pałaców, w
parkach otwartych dla publiczności i
w łaźniach.
Termy - łaźnie
• Rzymianie chętnie
odwiedzali termy,
czyli publiczne łaźnie.
• Budowano je na koszt
państwa i można z
nich było korzystać za
darmo.
• Łaźnie we własnych
domach mieli tylko
najbogatsi.
• Termy odwiedzano nie tylko w celu
zażywania kąpieli, gdyż można tam było
również odpocząć, porozmawiać ze
znajomymi, załatwić interesy.
• Oprócz basenów z ciepłą i zimną wodą
w termach znajdowały się także sale
gimnastyczne, boiska do gry w piłkę,
a nawet biblioteki.
• Mając wystarczającą ilość czasu, można
tam było spędzić cały dzień.
• Łaźnie były otwarte także dla kobiet, ale
w innych godzinach niż dla mężczyzn.
Na arenie
• Rzymianie spędzali wielo czasu
na oglądaniu różnego rodzaju
widowisk.
• Bardzo popularne były wyścigi
rydwanów, czyli dwukołowych
wozów zaprzężonych w konie.
Trybuny największego
z rzymskich torów wyścigowych
miały 250 tysięcy miejsc!
• Kibice rywalizujących drużyn często
wdawali się w trakcie zawodów
w bijatyki.
• Tłumy widzów gromadziły się też
w specjalnych murowanych
amfiteatrach, gdzie odbywały się
widowiska.
• Rozpoczynały je zazwyczaj walki
dzikich zwierząt, przywożonych w tym
celu
z różnych stron
świata.
• Często do zmagań ze zwierzętami
wysyłano także ludzi.
• Uzbrojony w krótki miecz „myśliwy" miał
niewielkie szansę w starciu na przykład
z lwem.
• Najważniejszą częścią tych okrutnych
widowisk były jednak walki gladiatorów,
składające się z kilkunastu pojedynków
między specjalnie przygotowywanymi do
tego celu niewolnikami.
• Życie pokonanego
gladiatora zależało od
widzów zebranych w
amfiteatrze,a później od
cesarza.
• Uniesiony w górę kciuk
władcy oznaczał, że należy
przegranemu darować
życie, a kciuk skierowany
w dół oznaczał dla
nieszczęśnika wyrok
śmierci.
Igrzyska rzymskie
• organizowane dla zapewnienia rozrywki
szerokim masom prostego ludu rzymskiego
(plebsu).
• Początkowo igrzyska były organizowane przez
edylów, później w okresie cesarstwa przez
cesarzy lub członków rodzin cesarskich,
najczęściej w celu zyskania poparcia lub
przychylności ludu. Rodzaje igrzysk to:
• igrzyska cyrkowe
• igrzyska gladiatorów
• igrzyska teatralne.
• W igrzyskach Rzymskich czas igrzysk
zależał przede wszystkim od liczby
uczestniczących w nich gladiatorów tak
np. igrzyska zorganizowane przez cesarza
Triana trwały 123 dni i wzięło w nich udział
10 tys. par gladiatorów
• Rzymianie nie cenili tak zawodów i nie
były one tak wielkim wydarzeniem
religijnym.
• W Rzymie już w nocy przed dniem igrzysk
zbierały się tłumy (wielu przyjeżdżało
z prowincji), a o świcie u wszystkich wejść
zaczynała się walka.
• Zamożniejsi brali ze sobą silnych
niewolników, których nogi, pięści i łokcie
torowały im drogę.
• Rzadko kiedy obeszło się bez wypadków
i zawsze kogoś stratowano lub uduszono.
• Biletów nie było, wstęp na widownię był
bezpłatny
• Kobiety w Rzymie nie mogły brać udziału
w Olimpiadzie.
Wśród wielu bogów
Ludzie i bogowie
• W życiu Rzymian religia odgrywała bardzo
istotną rolę, jednakże kult religijny
odbiegał znacznie od tego, co znamy
z czasów współczesnych.
• Religia Rzymian nie troszczyła się ani
o zbawienie człowieka, ani nie wyznaczała
granic moralnych – miała przede
wszystkim znaczenie polityczne.
• Przedmiotem troski, nie była jednostka,
ale „res publica”.
• Najważniejszą sprawą było dotrzymywanie
terminów rytuałów i ofiar, których
wypełnienie – według wierzeń – przynosiło
państwu pomyślność,
a
zaniechanie mogło pociągnąć gniew
bogów.
Kult grecki w historii Rzymu
•
Oficjalny kult był połączeniem greckiej
mitologii z praktykami religijnymi,
wywodzącymi się z wczesnej tradycji
rzymskiej.
• Jednak pierwotna religia rzymska
zasadniczo różniła się
od greckiej.
• Trzeźwo myślący Rzymianie, których fantazja nie była
w stanie stworzyć żadnego wielkiego dzieła, nie znali
nawet mitologii.
• Ich bogowie byli mdli, nieokreśleni, mieli w sobie mało
życia.
• Nie łączyły ich też ze sobą żadne więzy rodzinne,
a więc stanowili całkowite przeciwieństwo bogów
greckich.
• Bogowie Rzymscy nie mieli też żadnych imion.
Określały ich jedynie przydomki, wywodzące się często
od zakresu ich władzy i możliwości działania.
• Nie otaczały ich żadne legendy i właśnie z tego
powodu Rzymianie w starożytnym świecie uchodzili za
najpobożniejszy z narodów. Sami Grecy podziwiali ich
religię, która nie posiadała mitów, uwłaczających czci
i godności bóstw.
Jak czczono bogów rzymskich
• Rzymianie, bowiem wyobrażali sobie, że
bogowie są jak pretorzy i wobec nich, tak jak
wobec sędziów przegrywa ten, kto nie zna lub
nie rozumie rządzących praw i nie stosuje się
do nich.
• Nawet religia musiała być podporządkowana
urzędowym formalnościom. Istniały, więc
specjalne księgi, w których przewidziano
praktycznie każdą sytuację i które zawierały
modlitwy na wszelkie okoliczności. Przepisy te
musiały być przestrzegane, a lada przeoczenie
niweczyło błogie skutki służby bożej.
• Rzymianie, jako pobożni ludzie trwali
w ciągłej obawie, że nie spełnią dobrze
nakazanych obrzędów.
• Dlatego też najmniejsze opuszczenie
w modlitwie, nagła przeszkoda
w religijnym tańcu, czy też mało istotny
ruch prowadziły do tego, że Rzymianie
powtarzali obrzęd jeszcze raz.
• Bywało i tak, że jeden obrzęd powtarzany
był nawet trzydziestokrotnie, dopóki nie
wypadł zadawalająco.
Najważniejsi bogowie
• Najważniejszym z rzymskich bogów był Jowisz,
uważany na podobieństwo greckiego Zeusa - za władcę
wszystkich bogów i ludzi. Jowiszowi towarzyszyły dwie
boginie, Junona i Minerwa.
• Trójcy tej wzniesiono w początkach republiki świątynię
na Kapitolu.
• Wielką czcią otaczano też Marsa, boga wojny, który
według wierzeń Rzymian był ojcem Romulusa,
• Ważnym bóstwem była Westa, opiekunka domowego
ogniska.
• W jej rzymskiej świątyni stale płonął ogień. O to, by nie
zgasł, dbały kapłanki zwane westalkami.
Westalki
• Pochodziły ono z najsławniejszych rodzin
w mieście i Rzymianie darzyli je
ogromnym szacunkiem. Ogień w świątyni
Westy był symbolem Rzymu. Gdyby
przestał płonąć, oznaczałoby to, że miastu
grozi nieszczęście.
Nowi bogowie
• Podbijając nowe ziemie, Rzymianie starali się
zapewnić sobie przychylność miejscowych
bóstw. Dlatego nawet w Rzymie budowano
świątynie poświęcone niektórym obcym bogom.
• Pod koniec republiki i w okresie cesarstwa
zainteresowaniem Rzymian cieszyły się bóstwa
pochodzące z Egiptu, Syrii, Azji Mniejszej i
terenów należących kiedyś do państwa
perskiego.
Izyda
• Do
najpopularniejszych
należała egipska
Izyda.
• Egipska bogini
płodności.
• Wielu wyznawców w rzymskim imperium
miał też bóg Mitra, którego kult
upowszechnili żołnierze z legionów
stacjonujących na Wschodzie.
• W przeciwieństwie do Jowisza i innych
bogów opiekujących się państwem
rzymskim bóstwa te zajmowały się
kłopotami i troskami zwykłych ludzi. Ich
wyznawcy wierzyli, że istnieje jakiś inny
świat, w którym po śmierci będą wiedli
szczęśliwe życie.
PIERWSI CHRZEŚCIJANIE
Palestyna
• Wśród wierzeń wschodnich, które
rozpowszechniły się w całym cesarstwie
rzymskim, znajdowało się również
chrześcijaństwo.
Narodziło się ono w Palestynie w I w. n.e.
• Palestyna znalazła się pod wpływem rzymskim
w I wieku p.n.e. Władali tam zależni od Rzymu
królowie, wśród których był Herod I Wielki,
władca okrutny, znienawidzony przez większość
Żydów
• Żydzi uważali się za naród wybrany przez Boga,
który zmiłuje się nad nieszczęśliwym ludem
i ześle na ziemię Wyzwoliciela
Mesjasz
• W Starym Testamencie tytuł nadawany
namaszczonemu królowi lub kapłanowi.
• Również tytuł wybawcy narodu
wybranego, przepowiadanego przez
proroków i oczekiwanego przez Żydów
• W chrześcijaństwie jeden z tytułów
Jezusa – Mesjasz (Pomazaniec Boży),
którego greckim odpowiednikiem jest
Chrystus.
Jezus i jego nauki.
• Palestyna w czasach rzymskiego
panowania była krajem biednym
i niespokojnym.
• Mieszkańcy jej z wielkim trudem płacili
wielkie dla nich podatki.
• Z nienawiścią odnosili się do Rzymian, Negatyw całunu turyńskiego
którzy razili Żydów odmiennymi
wierzeniami i obyczajami.
• Im trudniejsza była sytuacja, tym częściej
mówiono o przyjściu Mesjasza.
Chrystus Pantokrator- fresk z XI wieku
• W pierwszej połowie I w. n.e.
rozpoczął swą działalność
jako wędrowny kaznodzieja i
nauczyciel mądrości —
Jezus, syn cieśli
z Nazaretu, miejscowości
położonej w krainie zwanej
Galileą.
Nauki Jezusa
• Jezus krytykował surowo stosunek Żydów
do Boga.
• Zarzucał im, że choć chcą gorliwie służyć
Bogu i przestrzegać zaleceń Pisma
Świętego, czynią to w sposób bezduszny.
• Żydzi zwracali bowiem uwagę na
składanie ofiar, na odmawianie
odpowiednich modlitw i powstrzymywanie
się od spożywania zakazanych potraw.
• Natomiast Jezus mówił, że Bóg wymaga
od ludzi czystego serca. Odrzuca modlitwy
i ofiary tych, którzy nie są sprawiedliwi.
• Najważniejszym obowiązkiem człowieka
jest miłość bliźniego, nawet jeśli ów bliźni
nas nienawidzi: „Miłujcie nieprzyjaciół
swoich i módlcie się za tych, którzy was
prześladują".
• Jezus zwracał się przede wszystkim do
cierpiących i uciemiężonych. Tym, którzy
pójdą za nim, obiecywał szczęśliwy los na
tamtym świecie.
Chrystus jako dobry pasterz.
Uważano, że dobry pasterz dba
o swoje stado i troszczy się o każdą
owcę oddaną jego pieczy.
Jeśli któraś z owiec zaginie, gotów
jest szukać jej po bezdrożach.
Uradowany z odnalezienia
zagubionej, kładzie owcę na ramiona
i przynosi do stada, które
lekkomyślnie opuściła.
Chrześcijanie uważali, że człowiek
grzeszący jest taką zbłąkaną owcą,
którą Chrystus odszuka, przebaczy
jej i pocieszy
• Jezus mówił o sobie, że
jest synem Boga,
posłanym na ziemię po
to, by nauczać ludzi
prawdziwej wiary
i wyzwolić ich od zła.
• Do pomocy powołał
dwunastu apostołów,
dając jednemu z nich,
Piotrowi, pierwsze
miejsce. Wokół Jezusa
gromadziły się tłumy
ludzi porwanych jego
nauką.
Apostołowie
Szymon Piotr
Andrzej,
Jakub
Jan - brat Jakuba
Filip
Bartłomiej - Natanael
Tomasz
Mateusz
Jakub- syn Alfeusza
Szymon Kananejczyk (zwany
Gorliwym)
Juda Tadeusz (Judas), syn Jakuba
Judasz Iskariota - zdrajca Jezusa.
Ostatnia Wieczerza pędzla Leonarda da Vinci
• Wierzono, że Jezus był
Mesjaszem, czyli Chrystusem
• Zaniepokojeni działalnością
Jezusa wpływowi Żydzi, skłonili
rządzącego Palestyną
rzymskiego namiestnika
Poncjusza Piłata, aby skazał go
na śmierć przez ukrzyżowanie.
Takiej karze podlegali zwykle
zbuntowani niewolnicy
• Śmierć Mistrza nie rozproszyła
jego uczniów. Liczba ich zaczęła
szybko wzrastać.
Krucyfiks
Chrystus przed Piłatem
Poncjusz Piłat przedstawiający skromnego Jezusa z Nazaretu do ludzi Jerozolimy
Nowy Testament
• Nauki Jezusa powtarzano najpierw ustnie.
• W kilkadziesiąt lat po jego śmierci powstały
utwory zwane Ewangeliami, które opowiadały
o jego życiu, o męczeńskiej śmierci, a także
o zmartwychwstaniu i wstąpieniu do niebios.
• W ten sposób utworzono Pismo Święte
wyznawców Jezusa, które zostało nazwane
Nowym Testamentem.
• Razem Stary i Nowy Testament tworzą
chrześcijańską Biblię.
Czterej ewangeliści. Na
obrazach, mozaikach
i ilustracjach autorów czterech
Ewangelii można rozpoznać po
związanych z nimi symbolach.
Mateuszowi towarzyszył anioł,
symbolem apostoła Marka jest
lew,
Łukasza - wół,
Jana - orzeł.
Spróbuj rozpoznać
ewangelistów przedstawionych
na ilustracji.
Rozpowszechnienie się
chrześcijaństwa
• Początkowo wyznawcami Jezusa byli
przede wszystkim Żydzi.
• Po kilkunastu latach nowa religia zaczęła
upowszechniać się wśród innych ludów.
Najgorliwszym jej głosicielem był apostoł
Paweł.
• Zwolenników nowej wiary nazywano
chrześcijanami.
• Uczniowie Jezusa byli przekonani, że ich
Mistrz zmartwychwstał i jest w niebie.
• Stanowiło to ogromną pociechę dla wielu
ludzi oczekujących Jego powrotu na
ziemię.
• Apostołowie podróżowali do miast we
wschodnich prowincjach cesarstwa.
• Dotarli również do Rzymu. Wszędzie
głosili nauki Jezusa i wieść o Jego
zmartwychwstaniu.
• Chrześcijanie, zorganizowali się we wspólnoty
zwane kościołami.
• Na czele każdego Kościoła stał biskup. Wielkie
znaczenie dla upowszechnienia się
chrześcijaństwa miała działalność Pawła
z Tarsu, którego znamy jako św. Pawła.
• Większość apostołów uważała, że wyznawcami
Jezusa mogą być tylko Żydzi, ale Paweł
przekonał do nowej religii wielu Greków.
• Początkowo chrześcijanami stawali się przede
wszystkim ubodzy mieszkańcy miast, którzy
wierzyli, że po śmierci mogą oczekiwać poprawy
swego losu.
• Ale nowa religia potrafiła przemawiać
także do ludzi wykształconych
i zajmujących ważne stanowiska
w państwie. Szybko rosły szeregi wiernych
w różnych częściach cesarstwa
rzymskiego.
• Chrześcijanie kładli wielki nacisk na
wzajemną pomoc. Opiekowali się.
wdowami, sierotami, kalekami.
Dbali o chorych. Odwiedzali więźniów.
Prześladowania chrześcijan
• Rozwój chrześcijaństwa nie mógł podobać się
wyznawcom starych religii. Budził też niepokój
cesarzy i ich urzędników. Rozpoczęły się
prześladowania.
• Władze wrogie chrześcijanom zabierały im
mienie, zsyłały ich do kopalń i kamieniołomów,
gdzie ginęli z przepracowania i chorób.
• Wielu w czasie prześladowań torturowano
i zabijano. Ale to nie zatrzymało postępów nowej
religii
• Na początku IV w. n.e. liczba
wyznawców Chrystusa była tak
wielka, że dalsza z nimi walka nie
była możliwa.
• Cesarz Konstantyn Wielki
przyznał więc chrześcijanom równe
prawa z innymi religiami.
• Wkrótce obdarzył ich przywilejami
i sam stał się chrześcijaninem. Po
kilkudziesięciu latach sytuacja
zmieniła się całkowicie.
• Teraz wyznawcy Chrystusa
stanowili większość w państwie,
a liczba pogan zmniejszała się
bardzo szybko.
Konstantyn Wielki
(mozaika z ok. 1000)
• Pod koniec IV wieku Teodozjusz Wielki wydał
kilka rozporządzeń, dzięki którym
chrześcijaństwo stało się w cesarstwie religią
panującą.
• W edykcie z 380 roku cesarz nakazywał, aby
wszyscy jego poddani przyjęli wiarę, której
nauczał w Rzymie apostoł Piotr w I wieku n.e.
• Od tej pory wierni mieli nosić miano chrześcijan
katolików.
• W 392 roku Teodozjusz zabronił składania ofiar
dawnym bogom i organizowania jakichkolwiek
uroczystości ku ich czci.
Dlaczego pierwsi chrześcijanie
byli prześladowani?
• Po śmierci Chrystusa, nad światem zaczął
rządzić Rzym i jego władcy, którzy uznali
chrześcijaństwo jako zagrożenie dla
swojej władzy. Dlatego starali się na różne
sposoby zniszczyć tę nową religię i jej
wyznawców.
• Prześladowanie chrześcijan
rozpoczął cesarz Neron.
Oskarżył on wyznawców Jezusa
o podpalenie Rzymu w 64 r.
naszej ery.
• Skazał wtedy wiele niewinnych
ludzi na śmierć męczeńską. Od
tego czasu chrześcijanie
w obawie przed masowymi
aresztowaniami spotykali się
potajemnie w podziemnych
cmentarzach tzw. katakumbach.
Neron
KRYPTA ŚW. CECYLII
KRYPTA PAPIEŻY
• Prześladowania nasiliły się za
panowania cesarza Decjusza, który
w 250 r. ogłosił się najważniejszym
i najwyższym bogiem. Karą za wiarę
w Jezusa było spalenie żywcem lub
rzucenie na pożarcie lwom.
• Wielu chrześcijan zostało zabitych
dla wiary i zostali świętymi
męczennikami. Znanym przykładem
takiego męczeństwa jest św. Piotr,
który zginął w Rzymie przybity do
krzyża głową w dół, bo jak twierdził
"nie jest godzien ponieść taką samą
śmierć, jak Zbawiciel, Jezus
Chrystus?.
Trajan Decjusz,
Gdzie znajduje się centrum
Kościoła Katolickiego?
• Znajduje się w Watykanie. W środku Rzymu,
stolicy Włoch.
• Pałac Watykański to siedziba papieża, głowy
Kościoła Rzymsko-katolickiego. Tam sprawuje
swą władzę ponieważ wiemy , iż św. Piotr
uczynił Rzym ośrodkiem wczesnego
chrześcijaństwa.
• Wierzymy, że Chrystus wybrał Piotra i uczynił go
skałą i podstawą Kościoła, a potem jego
następców - kolejnych papieży.
• Św. Piotr został pochowany na wzgórzach
Watykanu, i spoczywa tam do dziś
w podziemiach bazyliki nazwanej jego imieniem.
Bazylika św. Piotra
Figura św. Piotra we wnętrzu bazyliki
Symbole pierwszych chrześcijan
Ichthys, pisany też: Ichtys - w języku greckim znaczy "RYBA" (ΙΧΘΥΣ).
Ichthys - znak pierwszych chrześcijan - symbolizuje Chrystusa. Jest jednym
z najsłynniejszych słów, które można utworzyć biorąc pierwsze litery
wyrazów ze zdania.
ΙΗΣΟΥΣ (Iēsoûs) - Jezus
ΧΡΙΣΤΟΣ (Christós) - Chrystus
ΘΕΟΥ (Theoû) - Boży
ΥΙΟΣ (Yiós) - Syn
ΣΩΤΗΡ (Sōtér) - Zbawiciel