Transcript Etkinlikler

ETKİNLİKLER
Rumeysa Ukuş
Hale Karabulut
Ebru Ergen
Geçiş Dönemi Eserlerinin Ortak Özellikleri
A) Ürünler didaktik nitelik taşır.
B) Eserlerde İslamiyet öncesi kültür ile İslami kültür bir aradadır.
C) Arapça, Farsça sözcüklerin de yer aldığı bir dil ortaya çıkmıştır
D) İslamiyetle ilgili birtakım dini ve felsefi
kavramlara yer verilir.
• E) Eserler Hakaniye lehçesiyle
yazılmıştır.
F) Geçiş dönemi eserleri oldukları için
aruzla hece, beyitle dörtlük iç içedir.
• G)Eserlerin temel amacı İslamiyet’e yeni
girmiş ve İslamiyet’i tam olarak tanıyamayan
Türklere İslamiyet’in güzelliklerini ve
erdemlerini öğretmektir.
İslami devir
Türk
edebiyatının
ilk ürünleri
XI ve XII.
Yüzyıllarda
ortaya çıkar.
D
Divan-ı Hikmet mesnevi tarzında
yazılmıştır.
Y
Kutadgu Bilig ile Atabetü’l Hakayık
aynı yüzyılda yazılmıştır.
Y
Geçiş
dönemi
ürünlerinin
ortak
özelliği,
didaktik
nitelik
taşımasıdır.
D
Atabetü’l Hakayık,
Satuk Buğra Han’a
sunulmuştur.
Y
Geçiş dönemi Türk edebiyatı bir yandan İslam inancı
ve bunun gerektirdiği Arap ve Fars kültürünün
etkisine girerken bir yandan da eski Türk Edebiyatı
geleneğini sürdürmeye çalıştığından bir ikilem
yaşamıştır.
D
Divan-ı Lügati’t Türk ağır bir dille yazılmıştır.
Y
Atabetü’l Hakayık
kitabın başındaki 80
beyit dışında,
dörtlüklerden oluşan
bir eserdir.
D
Kutadgu Bilig,
dört ana
karakter
arasında
geçen
diyaloglardan
oluşmaktadır.
D
Kutadgu Bilig,bilim açısından Firdevsi’nin
Şehname’sine benzetilerek mesnevi nazım biçimi,
beyit birimiyle yazılmıştır.
D
Divan-ı Hikmet,gerçek ve ahlaka
dair kısa ve özlü söz demektir.
D
Geçiş
dönemi
eserlerinin
tümünün
ağır bir dili
vardır.
Y
Edip Ahmet’in
manzum,
didaktik
nitelikli
Atabetü’l
Hakayık’ı 12.
yüzyılda
oluşmuştur.
D
Kaşgarlı Mahmut, eserinde 7500 Türkçe
kelimenin anlam ve açıklamalarını
vermiştir.
D
Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu
kanıtlamak amacıyla yazılan Divan-ı
Lügati’t Türk, 11. yüzyıl ürünüdür.
Y
Kutadgu
Bilig’de
Aytoldu aklı ve
bilgiyi
simgeler.
Y
İslami ilk eserdir.
Türkçenin bilinen ilk sözlüğüdür.
Aruzla yazılmış ilk eserimizdir.
Ahmet Yesevi’nin yazdığı bu eser,
dini-tasavvufi halk şiirinin başlangıcı kabul
edilir.
Türk edebiyatının ilk mesnevi örneğidir.
Kutadgu Bilig
Divan-ı Lügati’t Türk
Kutadgu Bilig
Divan-ı Hikmet
Kutadgu Bilig
Gerçeklerin eşiği anlamına gelen eser,
dini ve ahlaki konularda öğüt vermektedir.
Atabetü’l Hakayık
Hem dil bilgisi kitabı hem ansiklopedik
sözlük niteliğindedir.
Divan-ı Lügati’t Türk
Alegorik bir eser olup Hakaniye
lehçesiyle yazılmıştır.
Kutadgu Bilig
Türk edebiyatının ilk siyasetname örneği
sayılır.
Kutadgu Bilig
Didaktik bir eser olup dili dönemin
diğer ürünlerden daha ağırdır.
Atabetü’l Hakayık
Özellikler
Kutadgu Bilig
Eser, her iki dünyada insanlara yardım
etmek için yazılmıştır.
Atabetü’l Hakayık
X
Karahanlı (Hakaniye) Türkçesiyle
yazılmıştır.
Algorik bir eserdir.
X
Mesnevi nazım şekliyle ve beyitlerle
yazılmıştır.
X
Didaktik (öğretici) bir eserdir.
X
X
X
Beyitle yazılmış bölümler bulunmakla
birlikte eser, mani biçiminde (aaxa)
uyaklanmış dörtlüklerden oluşur.
Beyitler aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
X
X
İslami etkilerin esere yansıdığı görülür.
X
X
X
Eserde Arapça ve Farsça sözcüklere de yer
verilmiştir.
X
Eserde “bilginin faydası,bilgisizliğin zararı,dilin
korunması,cömertlik,cimrilik,alçakgönüllülük,kibir,
hırs,yumuşak huyluluk” gibi konular işlenmiştir.
X
Özellikler
İdeal bir devlet yönetiminin nasıl olması
gerektiği sembollerle anlatılmıştır.
Kutadgu Bilig Atabetü’l
Hakayık
X
Eserin giriş kısmı gazel biçiminde uyaklanmış
ve 46 beyitten oluşmuştur.
X
Eserde hem beyitle hem dörtlükle yazılmış
bölümler bulunur.
X
Eser bir açıdan siyasetname, bir
nasihatname kitabıdır.
X
Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını
öğretmeye çalışsan bir eserdir.
Eserde savunulan ve öğüt niteliğinde verilen
düşünceler bugün de geçerliliğini
korumaktadır.
X
X
X
Kutadgu Bilig adlı eserle mesnevi nazım şekli ……….
beyit
a)……………….
nazım birimi ve aruz
……… ölçüsü edebiyatımızda ilk kez
kullanılmıştır.
Divan-ı Lügati’t Türk
b)……………………..
Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme
sözlüğü
alınmıstır. Türk edebiyatının ilk ………..dür,
ayrıca hem
dil bilgisi kitabı hem de ……………..
ansiklopedik hayatın sonunu
…………
temsil eder.
c)Kutadgu Bilig’de sembolik kahramanlar vardır, bu
Kün Toldu adaleti; …………...
Ay Toldu
kahramanlardan …………..
,
Odgurmuş , hayatın sonunu
Ögdürmüş , aklı; ………….
mutluluğu; …………..
temsil eder.
Hikmet
d) Divan-ı
……………….
, Ahmet Yesevi tarafından kaleme
Tasavvufi halk şiirinin başlangıcı kabul
alınmıştır ve eser, ……………...
edilmektedir.
Kutadgu Bilig
Yusuf Has Hacip
e) …………………
geçiş döneminin ilk eseridir, …………….
tarafından yazılmıştır.
Divan-ı Lügati’t Türk
f) ……………………...
Araplara Türkçeyi öğretmek ve
Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu
göstermek amacıyla yazılmıştır.
g) “Hikmet” adını verdiği şiirleri eserlerinde toplayan
Ahmet
Yesevi , …..
12. yüzyıl sanatçısıdır.
……………
Muhakemetü’l Edeb
h) ……………………...
on ikinci yüzyılın ikinci yarısında
Zemahşeri tarafından yazılmıştır.
Şecere-i Ensab Afganistanlı bir Türk olan Fahrettin
I) ……………….
Mübarekşah tarafından 1206’da yazılan Farsça bir
eser olup Hz. Peygamber’in ve diğer İslam
büyüklerinin soy kütüklerini tespit eder.
j)Divan-ı Lügati’t Türk’ten sonra, Türkçe’nin tarihi
gelişimini gösteren eserlerin başında gelen
Muhakemetü’l Edeb 12. yüzyıl Harezm Türkçesini
………………………
yansıtması yönünden de önemlidir.
k) Yusuf Has Hacip , Kutadgu Bilig adlı eserinde “adalet,
mutluluk, zeka, hayatın sonu” gibi soyut kavramları
sembolik kahramanlar kullanarak somutlaştırmıştır.
…………..
l) Türk boylarının yaşam biçimleri ve yaşadıkları
Divan-ı Lügati’t Türk tarih,
coğrafya hakkında bilgi veren ……………………..
coğrafya, folklor bilimleri açısından temel bir
kaynaktır.
Türk Dillerinin Sözlüğü anlamına gelen ………………………
Divan-ı Lügati’t Türk adlı
m)……………………….
eserde İslamiyet öncesi ürünlerden sagu, koşuk, sav
örneklerine yer verilmiştir.
İsim
Anlamı
Meslek
Sembolü
Kün-Togdı
“Gün Doğdu”
Hükümdar
Adalet
Ay-Toldı
“Dolunay”
Vezir
Mutluluk
Ögdülmiş
“Övülmüş”
Bilge
(Vezirin Oğlu)
Akıl ya da Bilgi
Odgurmış
“Uyanmış”
Derviş
(Vezirin kardeşi)
Akıbet
(Yaşamın sonu)
a) Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi
senin için çok merhametli bir kardeştir.
Ögdülmiş
b) Bir insan bütün dünyaya tamamen sahip olsa
bile, sonunda dünya kalır, onun kısmetine ancak
iki top bez düşer.
Odgurmış
c) İşi adaletle yap, buna gayret et; hiçbir zaman
zulüm etme; Allah’a kulluk et ve O’nun kapısına
yüz sür.
Kün-Togdı
d)Hangi iş olursa olsun, sen onu tatlı dille karşıla;
her işte tatlı dil kullanırsan saadet sana bağlanır.
Ögdülmiş
e) Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için
can, dilsiz için sözdür.
Ögdülmiş
f) Çok mal aç gözlüyü doyurmaz. Ecel gelince
pişman olur, fakat artık işini yoluna koyamaz.
Ögdülmiş
Orijinal Metin
Günümüz Türkçesi
Bu üçte adın yok bu dünya nengi
Helal ol ya şüphe haram ol öngi
Dünya malının üç özelliği vardır
O (da) ya helal ya şüpheli ya haramdır.
Bayat birdi kulka iki köz kulak
Biri dünya baksa biri ukbi bak
Allah kula iki göz iki kulak verdi
Biri (ile) dünyaya biri (ile) ahirete bak
Olugli kişi barça ödke tutug
Yitilse ödi kor mangıtmaz butug
Ölümlü her kişi zamana rehinedir
Vakit gelince bir adım (bile) atamaz
Ogul kızka öğret bilig hem edeb
Angar iki acun anıng asgı tap
Oğula kıza bilgi ve edep öğret
Bu her iki dünyada (onlar için) hayırlı olur.
a) Metin, mesnevi
……….. Nazım biçimiyle yazılmış olup uyak
aa bb cc biçimindedir.
döngüsü …………
b) Metinde bazı sözcüklerde (köz-göz) günümüz
Türkçesine göre yapı ve şekil bakımından farklılıklar
vardır; bunlara örnek vermek gerekirse : edep-edep
…………..,
Ol-o
Kulka-kula
Kızka-kıza
bilig,-bilgi .
……….,
…………….,
…………….,
…………..
beyit
c) Şiirin nazım birimi ……….
Olup öğüt niteliği
didaktik şiir türüne örnektir.
taşıdığından …………
d) Beyitlerde “helal, haram, ukbi (ahiret), edeb” gibi
İslami dönem ürünü olduğu
sözcüklerden metnin …………
anlaşılmaktadır.
sade
e) Metnin dili ……….
olmakla birlikte metinde yabancı
sözcüklere de yer verilmiştir.
f) Metnin 2. beyitinde “kulak” ve “bak” sözcükleri
arasında ….....
tam uyak vardır.
g) Metinde anlatılanlardan yola çıkarak bu sözlerin
Odgumuş tarafından söylendiği
sembolik kişilerden ……………
sonucuna varılır.
Karahanlı
h) Eser …………….
Türkçesiyle yazılmıştır.
ahlaki olmanın öneminden
dünyanın gelip geçiciliğinden
İ) Metinde ………………………………..,
……………………………..
söz edilmektedir.
12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.
Y
Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu ve Türkçenin yaygınlığını göstermek için
yazılmıştır.
Y
Türkçenin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabıdır.
D
Eserde 7500 Türkçe sözcüğün açıklaması yapılmış;sözcükleri örneklemek için şiir
ve atasözleri kullanılmıştır.
D
Eserde yer alan şiirler, mesnevi nazım biçimiyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Y
Türklere İslamiyet’in kurallarını öğreten bir ahlak ve bir öğüt kitabıdır.
Y
Eserde Türk illeri, boyları, gelenek ve görenekleri, bazı destanların açıklamaları
hakkında bilgi de yer almaktadır.
D
Türkçe-Arapça hazırlanmış bir sözlüktür; Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça
verilmiştir.
D
Eserin önsözünde Türklerin yaşadığı bölgeleri gösteren bir harita
bulunmaktadır.
D
Şiir örnekleri dörtlükler halinde ve 7’li kalıpla yazılmıştır;dili de oldukça ağırdır.
D
Hikmet
Eya dostlar kulak salıng uyduğumga
Ne sebebdin altmış üçde kirdim yirge
Mirac üzre hak Mustafa ruhum kördi
Ol sebebdin altmış üçde kirdim yirge
Altmış birde sermende min ilahımdın
Eya dostlar kop korkar min günahımdan
Candın kiçip penah tiley hudayımdın
Bir ü barın didarıngnı körer min mü
Günümüz Türkçesiyle
Ey dostlar, kulak verin dediğime,
Ne sebepten altmış üçte girdim yere ?
Miraç üstünde hak Mustafa ruhumu gördü,
O sebepten altmış üçte girdim yere.
Altmış birde utanmışım ilahımdan;
Ey dostlar, çok korkarım günahımdan ;
Candan geçip penah dileyim Allahımdan;
Bir de var olanın (Allah), yüzünü görür müyüm ?
Nazım Birimi
Dörtlük
Uyak ve Redif
“ah zengin uyak, “-ımdın” redif
Uyak Örgüsü
xbxb cccb, koşma tipi uyak örgüsü
Dil
Dili sadedir, ancak Arapça-Farsça
sözcüklere de yer verilmiştir. Karahanlı
türkçesiyle yazılmıştır.
Ölçü
4+4+4=12’li hece ölçüsü
Yazılış Amacı
Tasavvuf düşüncesini yaymak,
Müslümanlığın güzel yanlarını insanlara
göstermek
Ait olduğu gelenek
Tasavvufi halk edebiyatı
Dini- tasavvufi
şiirin
başlatıcısıdır.
Şiirler didaktik
niteliktedir.
Kendi adıyla
anılan tarikatı
kurmuştur.
Halk edebiyatındaki
ilahiye benzeyen
“hikmet”leriyle
tanınır.
Ahmet Yesevi
Didaktik tarzlarındaki
eserlerinde hem aruz
hem hece ölçüsü
kullanılmıştır.
Orta Asya’da
yaşamış 12.
yüzyıl
sanatçısıdır.
Ayet ve hadislere
dayanarak İslam
ahlakını öğretmeye
çalışan eseriyle
ünlüdür.
Eserinde dindar
olmanın
erdemlerinden,
iyilikten, cöertlikten
söz etmiştir.
Kaşgarlı
Mahmut
Arapçayı çok iyi bilen
yazar, edebiyatımızın
ilk sözlüğünü
yazmıştır.
Türk illerini dolaşarak
o illerin dilini, tarihini
ve edebi ürünlerini
kitabında derlemiştir.
İlk dil bilimci,
Türkçenin de ilk
etimoloğudur.
Sözlüğünde şiir ve
atasözlerine yer veren
yazar,böylece İslamiyet
öncesi anonim ürünlerin
unutulup gitmesine engel
olmuştur.
Edip Ahmet
Yükneki
Didaktik eserinde
sembolik
kahramanlara yer
vermiştir.
Geçiş
döneminin ilk
ürününü
vermiştir.
Edebiyatımızda
hem aruzun hem
mesnevi biçiminin
ilk temsilcisidir.
Eserinde iyi bir devlet
yönetiminin nasıl olması
gerektiğini anlatarak
siyasetnamenin de ilk
örneğini vermiştir..
Yusuf Has
Hacip