Transcript literatura
Opracowanie: mgr Piotr Dereszewski W roku 1974, amerykański psychiatra Freudenberger określił „wypalenie zawodowe”, zwane inaczej „wypaleniem emocjonalnym”, jako skumulowanie kilku czynników: długo utrzymującego się emocjonalnego wyczerpania, dehumanizowania osób, z którymi pozostaje się w relacjach zawodowych, braku satysfakcji zawodowej, obniżenia poziomu zaangażowania w wykonywaną pracę oraz przewlekłego zmęczenia fizycznego. Zdaniem Christiny Maslach (1982) wypalenie się jest odpowiedzią na stan chronicznego, emocjonalnego przeciążenia wynikającego z zajmowania się innymi osobami, a w szczególności ludźmi obarczonymi jakimiś problemami (cyt. za: Burke, Greenglass, 1989). Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne: manifestujące się lękiem, napięciem, zniechęceniem, poczuciem krzywdy, bezsennością, stanami depresyjnymi i poczuciem fizycznego zmęczenia. Depersonalizacja - stawanie się obojętnym w reagowaniu na uczniów, w sferze zachowań objawia się to skracaniem czasu na bliski kontakt, niechęcią do zajęć pozalekcyjnych, stosowaniem kartkówek zamiast dyskusji, rzadkimi kontaktami z rodzicami, obwinianiem uczniów, stosowaniem kar i zachowaniami cynicznymi. Poczucie obniżenia osobistej adekwatności prowadzi to do obniżenia lub utraty satysfakcji i zaangażowania zawodowego, przedłużanie czasu i intensywności pracy pomimo jej małej skuteczności lub systematyczne uchylanie się od obowiązków działanie odtwórcze, które przejawia się nade wszystko brakiem inicjatywy w pracy wychowawczej, zmęczenie pracą i uczniem powodujące zakłócenia w relacjach pomiędzy tymi podmiotami edukacyjnymi, pozorna aktywność prowadząca do wielkiego zaniżenia efektywności wychowawczej, znudzenie pracą objawiające się m.in. zniecierpliwieniem w odniesieniu do wychowanka, schematyzm dydaktyczny charakteryzujący się powielaniem nieskutecznych metod wychowawczych, ucieczka w iluzję dającą namiastkę samorealizacji (marzenia w zderzeniu z rzeczywistością niosą ze sobą frustrację), permanentne narzekanie udzielające się także wychowankowi, postawa kontestacyjna niosąca zagrożenie jednostronnej oceny sytuacji wychowawczych zamartwianie się kompulsywne dążenie do osiągnięć nadmierny samokrytycyzm Postawa „Zosi- Samosi” Naprawiacz Świata niskie zarobki, niewspółmierne do wysiłku i wkładu pracy niski prestiż społeczny zawodu nauczyciela zachowania i cechy uczniów programy nauczania i ciągła ich zmiana stałe zagrożenie oceną ze strony kontrolujących pracę niekorzystne warunki pracy braki wyposażenia nastawienia rodziców Troska o atmosferę w pokoju nauczycielskim: oaza spokoju, bezpieczeństwa oraz wzajemnego zrozumienia i solidarności relacje osobiste pomiędzy poszczególnymi nauczycielami - samotność w pokoju nauczycielskim sprzyja powstawaniu wypalenia zawodowego rada pedagogiczna - wzajemna solidarność nauczycielska i dyskrecja relacje pomiędzy nauczycielami powinny opierać się na wartościach zasadach etyki nauczycielskiej: humanizm wychowawczy, optymizm pedagogiczny, takt pedagogiczny, prawość, podmiotowość, dyskrecja, solidarność zawodowa, odpowiedzialność, działanie zespołowe, dialog czy integracja społeczna Empatyczna dyrekcja: empatyczne nastawienie do nauczycieli, którzy czując życzliwość zwierzchnika mają poczucie bezpieczeństwa empatyczny dyrektor szkoły staje się niejako „elementem mechanizmu obronnego” nauczyciela przed wypaleniem. zabiegi integracyjne dbałość o relacje z rodzicami prozdrowotny styl życia twórcze zaangażowanie zapisz na kartce czynniki powodujące stres wyobraź sobie zagrożenie, którego się obawiasz i przećwicz na „sucho” różne strategie postępowania zacznij działać asertywnie - skutecznie, bez lęku i agresji zadbaj o taki styl życia, który zagwarantuje ci zdrowie i dobre samopoczucie staraj się robić to, co najbardziej lubisz i najlepiej umiesz przebywaj częściej z ludźmi bardziej pogodnymi i przyjaciółmi zacznij uważnie słuchać innych - spróbuj ich zrozumieć zorganizuj lepiej własny czas - zrób listę celów ważniejszych i mniej ważnych, nie przeładowuj programu dnia, przeznacz minimum godzinę dziennie na odpoczynek myśl pozytywnie zacznij być sobą, przestań udawać kogoś kim nie jesteś traktuj ludzi tak, jak sam chciałbyś być traktowany weź udział w treningu interpersonalnym zacznij częściej się śmiać uzewnętrzniaj wszystkie uczucia bierz kąpiele orzeźwiające i uspakajające zmęcz się pracą fizyczną lub sportem poczytaj - to co lubisz LITERATURA Bijak E.: SYNDROM WYPALENIA ZAWODOWEGO U NAUCZYCIELI Bielawska Anna: CZY MOŻNA WYPALIĆ SIĘ W ZAWODZIE NAUCZYCIELA?, Fengler Jorg; Przekład: Kazimierz Pietruszewski „Pomaganie męczywypalenie w pracy zawodowej.” Gdańsk 2000 Mastalski J.: Wypalenie zawodowe nauczycieli – czym jest i jak je ograniczać? Sęk H. „Wypalenie zawodowe- przyczyny, mechanizmy, zapobieganie.” Warszawa 2000 Tessmer A.: Czy polscy nauczyciele są narażeni na wypalenie zawodowe?, Więckowska U. Jak uchronić się przed wypaleniem zawodowym? „Forum nauczycieli”, nr 3-4, 2001